SlideShare a Scribd company logo
EPISTEMOLOGI ISLAM,
membawa
Sains terintegrasi dalam Islam*)
Fuad Amsyari, PhD
(Dewan Kehormatan ICMI Pusat)
*) Disampaikan dalam Forum IIIT di Univ Tadulako, Palu
27 Juli, 2019
I.
POLA BERFIKIR
DALAM ISLAM
MEMAHAMI MAKNA IMAN :
PENCIPTA
(Creator)
CIPTAAN
(Creation)
IDENTITAS PENCIPTA:
ALLAH SWT
(al Qur’an Surat al Ikhlas 1-4)
CIPTAAN:
ALAM SEMESTA
Sahadah & Ghoib
(Empiris) (Non-Empiris)
(al Qur’an Surat al Jum’ah 8)
SETIAP CIPTAAN
memiliki
CIRI/KARAKTER
“SUNNATULLAH”
(Ketetapan Allah)
SUNNATULLAH
DIFAHAMI MANUSIA MELALUI
DUA JALUR:
1. Wahyu/ AGAMA
(Proses Transendental ke Nabi)
2. Non-Wahyu/ SAINS
(Proses Pencarian Manusiawi)
SIKAP BENAR MANUSIA:
MEMULAI PEMAHAMAN
TENTANG KEHIDUPAN
dari
Sumber
WAHYU
SUMBER WAHYU
MEWAJIBKAN MANUSIA
untuk
MENCARI SUNNATULLAH
DENGAN KEMAMPUAN
SENDIRI
(Al Qur’an 88:17-20)
HIRARGINYA:
Sumber Wahyu
di atas
Sumber Non-Wahyu
II.
MEMAHAMI MAKNA SAINS
DAN
IMPLIKASINYA DALAM
KEHIDUPAN MANUSIA
SAINS adalah:
Pendekatan manusia terhadap Karakteristik
‘Dunia Empiris’
Dalam Bahasa Agama Islam
SAINS adalah: Upaya manusia Memahami
“SUNNATULLAH” dalam Dunia Sahadah
DUNIA EMPIRIS / SAHADAH:
Dunia yang dapat diobservasi manusia
(The World Susceptible to Observation)
SUNNATULLAH adalah:
Karakter yang ditetapkan Allah yang
terlekat pada Ciptaan2Nya
Qur’an 87:2-3
(Banyak yang menyebut ‘Hukum Alam’)
SAINS
lahir oleh
Kemampuan Biologis Manusia
(walau belum/tidak mengenal eksistensi
Tuhan, Nabi, dan Wahyu)
Produk Sains:
Sunnatullah Empiris
(Prinsip/Karakter yang ‘benar’)
pada obyek pengamatan
SAINS MEMILIKI ASPEK:
1. Ontology (Objek kajian)
2. Axiologi (Tujuan kajian)
3. Epistemology (Metoda kajian)
OBJEK SAINS (Ontology):
1. Benda mati
2. Tumbuhan-Binatang-Organisme Mikro
3. Manusia dan Masyarakatnya
TUJUAN SAINS (Axiology):
1. Rasa ingin tahu (curiosity)
2. Kebutuhan Hidup (pragmatism)
Memperoleh ‘prinsip/karakter’ alam
untuk dipakai dalam proses kehidupan
3. Mengenali SUNNATULLAH karena
keimanannya pada Allah SWT
METODOLOGI SAINS (Epistemology):
1. Observasi / Pengamatan
2. Survey / Penelitian
3. Research (Riset) / Penelitian Mendalam
HIPOTESIS
(Dugaan Rasional ttg suatu Prinsip)
PROSES PEMBUKTIAN
KESIMPULAN/ HASIL
(Tesis/Teori)
KEKUATAN SAINS:
1. Objektifitasnya tinggi
2. Validitasnya kuat
3. Pengembangan instrumennya cepat
4. Cakupan area empirisnya luas
KETERBATASAN SAINS:
1. Kelemahan pertama:
Sains hanya mencakup kaidah di dunia empiris,
tdk dpt menyentuh dunia ghoib (non-empiris)
2. Kelemahan kedua:
Sains mengalami kesulitan sewaktu berupaya
mencari kaidah-kaidah sosial-ekonomi-politik
dalam masyarakat manusia
karena:
1. Variabelnya amat banyak dan kompleks,
2. Peneliti mudah terlibat kepentingan subyektif.
KUANTITAS INFORMASI DARI SAINS
1. Produk sains ‘Membanjir’ dalam berbagai
bidang kehidupan
2. Proses pengembangannya juga maju pesat,
termasuk kecanggihan instrumentasinya
KUALITAS INFORMASI DARI SAINS
Tingkat Akurasi Produk Sains bergradasi:
1. Amat Tinggi pada Obyek Benda Mati
(Fisika, Kimia, Astronomi, Geologi, dll)
2. Cukup Tinggi pada Obyek Makhluk Hidup
(Zoologi, Botani, Kedokteran, dll)
3. Relatif Kurang Tinggi pada Obyek Sosial
(Politik, Ekonomi, Sosial-Budaya, dll)
RESUME
1. SAINS AKAN MENGKAJI SEMUA
CIPTAAN ALLAH SWT YANG EMPIRIS
(SAHADAH)
2. SAINS TIDAK MAMPU MENGKAJI
CIPTAAN ALLAH YANG NON-EMPIRIS
(GHOIB)
3. LEMAH DALAM MEMPEROLEH
KAIDAH PERILAKU & SOSIAL-POLITIK
CIRI UTAMA ERA SAINS-TEKNOLOGI:
A. Kompetensi Manusia
1. Semakin banyak tahu tentang Rahasia di
Bumi-Langit secara TEPAT/BENAR
2. Kian Mampu mengendalikan Alam &
Manusia
3. Hidup menjadi kian mudah serta nyaman,
B. TATA NILAI MANUSIA:
1. Manusia berupaya kian agresif untuk
mendapat/menguasai Iptek & Kekayaan
2. Mentalitas semakin Egoistik & Eksplotatif
3. Persaingan menajam, saling menjatuhkan,
berebut Kekuasaan Formal (Politik) &
Non-Formal (Sosial) berbasis produk sains
IMPLIKASI ERA SAINS-TEKNOLOGI:
1. Pengelolaan Dunia kian liar, mengutamakan
kenyamanan hidup, kekayaan, penguasaan Politik &
Sains-Teknologi
(Perhatikan: Kerasnya Perebutan Kekuasaan Politik,
Monopoli Iptek via Sistem PATEN, Derasnya
Perkembangan teknologi Militer/Persenjataan)
2. Kesenjangan kehidupan sosial kian amat tinggi / tajam
3. Lingkungan Alam, khususnya di bumi, kian rusak,
4. Akhlak manusia cenderung jadi brutal, sadis, asosial
APA DUNIA SEMACAM ITU
IDEAL?
TIDAK!!!
karena prospeknya akan membawa
kehancuran pada kehidupan
manusia & alam semesta
SOLUSINYA??
CAUSA PRIMANYA: SAINS
SOLUSINYA:
PANDUAN “NON-SAINS”
HARUS MENJADI ACUAN UTAMA
DALAM KEHIDUPAN MANUSIA.
ACUAN NON-SAINS
adalah
“AGAMA”
(Berbasis Wahyu)
III.
AGAMA
DAN
EPISTEMOLOGI ISLAM
PANDANGAN MANUSIA TENTANG
HUBUNGAN
AGAMA DAN SAINS
ALTERNATIF
POLA PIKIR MANUSIA
tentang
AGAMA & SAINS
Alternatif Pertama:
Sains tidak diperlukan ada karena semua kebutuhan
hidup sudah tercukupi oleh tuntunan Agama
(Visi Umat Islam dengan alternatif ini:
Sains tidak diperlukan karena semua yang ditemukan
Sains sudah ada di dalam al Qur’an & Hadits.
Dampaknya: Umat Islam mengabaikan Sains, jadi
lemah dalam pemahaman Sunnatullah Empiris )
Alternatif kedua:
Agama dan Sains berdiri sendiri2, tidak ada
hubungannya, karena Agama itu wilayah spiritual
sedangkan Sains terkait masalah keduniaan.
(Visi ini dipioniri oleh masyarakat Barat yang Non-
Islam, namun kemudian juga banyak dianut oleh
pemeluk Islam. Dampaknya: Umat Islam dinilai
mengabaikan Perintah Allah, tertinggal dalam Sains,
berlebihan memaknai dunia Ghoib)
Alternaif ketiga:
Sains itu terintegrasi dalam Agama melalui
mekanisme yang jelas dan mengikat, yakni:
a. Ajaran Islam memerintahkan pemeluknya untuk
mendalami Sains, sehingga belajar Sains dinilai
sebagai bagian dari ibadah
b. Ajaran Islam meliputi tuntunan tentang
kehidupan secara menyeluruh, bukan spiritual
belaka, lalu mengembangkan Sains dalam rambu
Wahyu, termasuk saat menyusun hipotesis
c. Ajaran Agama memberikan koreksi pada
temuan Sains, khususnya yang terkait prinsip-
prinsip perilaku, dan kaidah sosial-politik
yang secara eksplisit sudah diberikan tuntunan
tehnisnya oleh wahyu yang diturunkan Allah
kepada Nabi.
Alternatif ketiga ini adalah khas Visi Agama
Islam terhadap Sains, dan sejauh ini sulit
diterima oleh pemeluk Agama lain.
INTI EPISTEMOLOGI ISLAM:
OBJEKTIFIKASI
dalam: -Menilai Situasi,
-Menetapkan Masalah,
-Membuat Keputusan
berbasis Wahyu & Sains
OBJEKTIFIKASI TERKAIT
SUMBER WAHYU
1. Ayat yang Muhkam dari al Qur’an
2. Otentifikasi Hadis, memang dr Nabi
-Sanad yang shohih,
-Rawi terpercaya,
-Matan/isi jelas redaksinya
dan tidak bertentangan dengan
ayat al Qur’an)
OBJEKTIFIKASI TERKAIT
SUMBER SAINS:
1. VALIDITAS
2. REPEATABILITAS
3. META-ANALISIS
HIRARGI ACUANNYA
Al Qur’an
Hadits
(Shahih-Mutawatir)
Sains
(Meta Analisis)
ElaborasiValidasi
MODEL INTEGRASI
Wahyu & Sains
dalam
EPISTEMOLOGI ISLAM:
WAHYU (Transendental)
dan
SAINS (Acquired)
Fenomena Dunia
Empiris
Ilmuwan
SAINS ( ILMU PENGETAHUAN)
Fisika Biologi Sosial
Fenomena
Dunia Non
Empiris
NABI
AGAMA Islam
NON RITUAL
RITUAL
ALLAH
Jalur WAHYU
Pembuktian
EMPIRIS
SEMUA ASPEK KEHIDUPAN PADA
DASARNYA HARUS DIDEKATI DARI:
WAHYU dan SAINS
SECARA INTEGRATIF
IV.
PENYELAMATAN MANUSIA
DENGAN
EPISTEMOLOGI ISLAM
PENDEKATAN SISTEM
DALAM
EPISTEMOLOGI ISLAM
(Al Bina’)
1. Sistem sebagai Struktur
(Model Dynamics)
2. Sistem sebagai Proses
PENDEKATAN SISTEM
(Struktural)
LEADERSHIPS
SOCIETY
KOMPONEN SOSIAL
KOMPONEN LINGKUNGAN BIO-FISIK
BANGUNAN STRUKTUR TATANAN SOSIAL
KOMPONEN LINGKUNGAN BIO-FISIK
KOMPONEN TATANAN SOSIAL / NEGARA
POLITIK
EKONOMI
HUKUM
SOSIAL-BUDAYA
PERTAHANAN-KEAMANAN-KETERTIBAN
PROSES OUTPUT
INPUT
PENDEKATAN SISTEM
(Flow Chart)
ANALISIS DARI SISI ONTOLOGIS:
Obyek : Individu
Obyek : Masyarakat
(Tatanan Sosial yang Plural)
ANALISIS DARI SISI AXIOLOGIS
1. Individu: a. Sukses Duniawi
(Tenteram, Rizki tercukupi)
b. Sukses Akherat
(Memperoleh Surga)
2. Tatanan Sosial Plural / Negara:
a. Keadilan Hukum & Sosial
b. Kemakmuran-kesejahteraan
c. Keamanan/Ketertiban
d. Kemuliaan Peradaban Bangsa
e. Ketenteraman Dunia
TIDAK SEMUA INDIVIDU MENJADI MUSLIM
MISI ISLAM dalam PENYELAMATAN
UMAT MANUSIA :
1. Penyelamatan Individu:
a. Disadarkan untuk Beriman pd Allah SWT
b. Didorong untuk hidup sesuai SyariatNya
- Ibadah Mahdhah
- Akhlaq Mulia
- Amal Sosial
- Syiar Islam
2. Penyelamatan Tatanan Sosial yang Plural
(PEMBENAHAN Sistem)
a. Kepemimpinan oleh FIGUR sesuai dg
kriteria yang terdapat dalam Wahyu-Sains
b. Kebijakan sesuai Tuntunan Wahyu-Sains
terkait POLEKSOSBUDKUMHANKAM
c. Dipantau perkembangan masyarakatnya
terkait: keadilan, moralitas, kesejahteraan,
keamanan-ketertiban, peran internasional
(Baldatun Thoyibatun wa Robbun Ghofur)
PROSES EPISTEMOLOGIS:
1. Teaching-Learning-Experiencing
(Proses Kultural)
2. Directing / Enforcing by Proper Leadership
(Proses Politik)
a. By Laws-Regulations
b. By National-Regional Policies
SAINS & POLITIK
adalah
Key Words
EPISTEMOLOGI ISLAM
untuk
KESELAMATAN UMAT MANUSIA
wassalaam

More Related Content

What's hot

Filsafat manusia
Filsafat manusiaFilsafat manusia
Filsafat manusia
DonnyHari
 
Filsafat olahraga
Filsafat olahragaFilsafat olahraga
Filsafat olahraga
LeofaldyPutrapratama
 
FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)
FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)
FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)
arunnitaadzemi
 
Masa Depan Ilmu
Masa Depan Ilmu Masa Depan Ilmu
Masa Depan Ilmu
lendisputra
 
Konsep integralisme
Konsep integralismeKonsep integralisme
Konsep integralisme
burdahlow
 
Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...
Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...
Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...Zayyin YinLa
 
Filsafat Barat Kontemporer dan Berbagai Alirannya
Filsafat Barat Kontemporer dan Berbagai AlirannyaFilsafat Barat Kontemporer dan Berbagai Alirannya
Filsafat Barat Kontemporer dan Berbagai Alirannya
Ainina Sa'id
 
Filsafat manusia
Filsafat manusiaFilsafat manusia
Filsafat manusia
ardhanaharipangestu
 
Handout filsafat-manusia
Handout filsafat-manusiaHandout filsafat-manusia
Handout filsafat-manusia
Muhammad Fahreza
 
tantangan dan masa depan ilmu
tantangan dan masa depan ilmutantangan dan masa depan ilmu
tantangan dan masa depan ilmu
karlina apriliani
 
makalah netralitas sains
makalah netralitas sainsmakalah netralitas sains
makalah netralitas sainsSanti Susanti
 
Sejarah perkembangan ilmu pengetahuan
Sejarah perkembangan ilmu pengetahuanSejarah perkembangan ilmu pengetahuan
Sejarah perkembangan ilmu pengetahuan
sheilaEka
 
Firman Filsafat Manusia
Firman Filsafat ManusiaFirman Filsafat Manusia
Firman Filsafat Manusia
Papua Makituma
 
Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)
Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)
Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)DIP IPDN Angkatan 3
 
Ayu iad emerald
Ayu iad emeraldAyu iad emerald
Ayu iad emerald
Ayu Safitri
 
Hakikat dan sejarah ilmu pengetahuan
Hakikat dan sejarah ilmu pengetahuanHakikat dan sejarah ilmu pengetahuan
Hakikat dan sejarah ilmu pengetahuan
burdahlow
 
Tugas dewi copy
Tugas dewi   copyTugas dewi   copy
Tugas dewi copy
santisimbolon1
 
LATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKAN
LATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKANLATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKAN
LATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKANRostina Tina
 
Nurunnisa filsafat masa depan ilmu
Nurunnisa filsafat masa depan ilmuNurunnisa filsafat masa depan ilmu
Nurunnisa filsafat masa depan ilmu
Nurunnisa07
 
Sejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman Yunani
Sejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman YunaniSejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman Yunani
Sejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman YunaniSuya Yahya
 

What's hot (20)

Filsafat manusia
Filsafat manusiaFilsafat manusia
Filsafat manusia
 
Filsafat olahraga
Filsafat olahragaFilsafat olahraga
Filsafat olahraga
 
FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)
FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)
FILSAFAT MANUSIA ( MODERN, KUNO, KONTEMPORER)
 
Masa Depan Ilmu
Masa Depan Ilmu Masa Depan Ilmu
Masa Depan Ilmu
 
Konsep integralisme
Konsep integralismeKonsep integralisme
Konsep integralisme
 
Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...
Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...
Kedudukan filsafat ilmu dalam islamisasi ilmu pengetahuan dan kontribusinya d...
 
Filsafat Barat Kontemporer dan Berbagai Alirannya
Filsafat Barat Kontemporer dan Berbagai AlirannyaFilsafat Barat Kontemporer dan Berbagai Alirannya
Filsafat Barat Kontemporer dan Berbagai Alirannya
 
Filsafat manusia
Filsafat manusiaFilsafat manusia
Filsafat manusia
 
Handout filsafat-manusia
Handout filsafat-manusiaHandout filsafat-manusia
Handout filsafat-manusia
 
tantangan dan masa depan ilmu
tantangan dan masa depan ilmutantangan dan masa depan ilmu
tantangan dan masa depan ilmu
 
makalah netralitas sains
makalah netralitas sainsmakalah netralitas sains
makalah netralitas sains
 
Sejarah perkembangan ilmu pengetahuan
Sejarah perkembangan ilmu pengetahuanSejarah perkembangan ilmu pengetahuan
Sejarah perkembangan ilmu pengetahuan
 
Firman Filsafat Manusia
Firman Filsafat ManusiaFirman Filsafat Manusia
Firman Filsafat Manusia
 
Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)
Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)
Filsafat pemerintahan s3 (prof eliana)
 
Ayu iad emerald
Ayu iad emeraldAyu iad emerald
Ayu iad emerald
 
Hakikat dan sejarah ilmu pengetahuan
Hakikat dan sejarah ilmu pengetahuanHakikat dan sejarah ilmu pengetahuan
Hakikat dan sejarah ilmu pengetahuan
 
Tugas dewi copy
Tugas dewi   copyTugas dewi   copy
Tugas dewi copy
 
LATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKAN
LATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKANLATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKAN
LATAR BELAKANG MUNCULNYA FILSAFAT PENDIDIKAN
 
Nurunnisa filsafat masa depan ilmu
Nurunnisa filsafat masa depan ilmuNurunnisa filsafat masa depan ilmu
Nurunnisa filsafat masa depan ilmu
 
Sejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman Yunani
Sejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman YunaniSejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman Yunani
Sejarah Perkembangan Ilmu pada Zaman Yunani
 

Similar to Epistemologi islam, iiit palu

Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2
Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2
Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2
propadeus
 
Agamaislamsainsmalang 171020101739
Agamaislamsainsmalang 171020101739Agamaislamsainsmalang 171020101739
Agamaislamsainsmalang 171020101739
muhammad tarmizi
 
Agama Islam dan Sains
Agama Islam dan SainsAgama Islam dan Sains
Agama Islam dan Sains
Fuad Amsyari
 
Kesan dan pesan dokter yang sukses
Kesan dan pesan dokter yang suksesKesan dan pesan dokter yang sukses
Kesan dan pesan dokter yang sukses
Erfan Nasrullah
 
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptxTugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptx
RestiWanda1
 
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptxTugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptx
RestiWanda1
 
UTS Filsafat Ilmu.pdf
UTS Filsafat Ilmu.pdfUTS Filsafat Ilmu.pdf
UTS Filsafat Ilmu.pdf
AisyahKhairunNisa12
 
Peran Agama Dalam Meningkatkan Iptrk
Peran Agama Dalam Meningkatkan IptrkPeran Agama Dalam Meningkatkan Iptrk
Peran Agama Dalam Meningkatkan Iptrk
DesiPermataSari16
 
Pss tutor (2)
Pss tutor (2)Pss tutor (2)
Pss tutor (2)
Fatin Halid
 
Fils ilmu kuliah 1
Fils ilmu kuliah 1Fils ilmu kuliah 1
Fils ilmu kuliah 1
dr.yuliarni hasan
 
Tantangan dan masa depan ilmu
Tantangan dan masa depan ilmuTantangan dan masa depan ilmu
Tantangan dan masa depan ilmu
ayu Naoman
 
Materi ssbi 2012
Materi ssbi 2012Materi ssbi 2012
Materi ssbi 2012
Guntur Widar Kharisna
 
SLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKAT
SLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKATSLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKAT
SLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKAT
ROFIFAHM
 
01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial
01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial
01 Mja1013 Pengenalan Sains SosialWanBK Leo
 
Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)
Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)
Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)Rusmin Unisa
 
Islam dalam pandangan epistimologi
Islam dalam pandangan epistimologiIslam dalam pandangan epistimologi
Islam dalam pandangan epistimologi
M fazrul
 
Islam dan Teknologi yang berkembang di indonesia
Islam dan Teknologi yang berkembang di indonesiaIslam dan Teknologi yang berkembang di indonesia
Islam dan Teknologi yang berkembang di indonesia
NurulUtami53
 
MATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.ppt
MATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.pptMATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.ppt
MATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.ppt
AliRohma
 

Similar to Epistemologi islam, iiit palu (20)

Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2
Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2
Zblog116 modeling dalam pendalaman al- qur'an & sains2
 
Agamaislamsainsmalang 171020101739
Agamaislamsainsmalang 171020101739Agamaislamsainsmalang 171020101739
Agamaislamsainsmalang 171020101739
 
Agama Islam dan Sains
Agama Islam dan SainsAgama Islam dan Sains
Agama Islam dan Sains
 
Kesan dan pesan dokter yang sukses
Kesan dan pesan dokter yang suksesKesan dan pesan dokter yang sukses
Kesan dan pesan dokter yang sukses
 
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptxTugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu .pptx
 
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptxTugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptx
Tugas Akhir Kelompok 8 Pengantar Filsafat Ilmu.pptx
 
UTS Filsafat Ilmu.pdf
UTS Filsafat Ilmu.pdfUTS Filsafat Ilmu.pdf
UTS Filsafat Ilmu.pdf
 
Peran Agama Dalam Meningkatkan Iptrk
Peran Agama Dalam Meningkatkan IptrkPeran Agama Dalam Meningkatkan Iptrk
Peran Agama Dalam Meningkatkan Iptrk
 
Pss tutor (2)
Pss tutor (2)Pss tutor (2)
Pss tutor (2)
 
Fils ilmu kuliah 1
Fils ilmu kuliah 1Fils ilmu kuliah 1
Fils ilmu kuliah 1
 
Tantangan dan masa depan ilmu
Tantangan dan masa depan ilmuTantangan dan masa depan ilmu
Tantangan dan masa depan ilmu
 
Materi ssbi 2012
Materi ssbi 2012Materi ssbi 2012
Materi ssbi 2012
 
SLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKAT
SLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKATSLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKAT
SLIDE TENTANG HUBUNGAN ANTARA SAINS, AGAMA ISLAM DAN MASYARAKAT
 
PPT MSI
PPT MSIPPT MSI
PPT MSI
 
01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial
01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial
01 Mja1013 Pengenalan Sains Sosial
 
Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)
Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)
Tugas makalah filsafat sains ( pa mustamin)
 
Islam dalam pandangan epistimologi
Islam dalam pandangan epistimologiIslam dalam pandangan epistimologi
Islam dalam pandangan epistimologi
 
Islam dan Teknologi yang berkembang di indonesia
Islam dan Teknologi yang berkembang di indonesiaIslam dan Teknologi yang berkembang di indonesia
Islam dan Teknologi yang berkembang di indonesia
 
MATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.ppt
MATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.pptMATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.ppt
MATERI_AGAMA_ISLAM_UNRAM_ppt.ppt
 
Filsafat ilmu-prof-dr-ahmad-tafsir
Filsafat ilmu-prof-dr-ahmad-tafsirFilsafat ilmu-prof-dr-ahmad-tafsir
Filsafat ilmu-prof-dr-ahmad-tafsir
 

More from Fuad Amsyari

Aktualisasi pendidikan leadership
Aktualisasi pendidikan leadershipAktualisasi pendidikan leadership
Aktualisasi pendidikan leadership
Fuad Amsyari
 
Kaderisasi ispol di nkri
Kaderisasi ispol di nkriKaderisasi ispol di nkri
Kaderisasi ispol di nkri
Fuad Amsyari
 
Kaderisasi islam politik
Kaderisasi islam politikKaderisasi islam politik
Kaderisasi islam politik
Fuad Amsyari
 
Islam politik, ajaran vs kenyataan
Islam politik, ajaran vs kenyataanIslam politik, ajaran vs kenyataan
Islam politik, ajaran vs kenyataan
Fuad Amsyari
 
Islam politik uii teladan nabi
Islam politik uii teladan nabiIslam politik uii teladan nabi
Islam politik uii teladan nabi
Fuad Amsyari
 
PERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMI
PERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMIPERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMI
PERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMI
Fuad Amsyari
 
Analisis Sistem Pelayanan Kesehatan Indonesia
Analisis Sistem Pelayanan Kesehatan IndonesiaAnalisis Sistem Pelayanan Kesehatan Indonesia
Analisis Sistem Pelayanan Kesehatan Indonesia
Fuad Amsyari
 
Islam Politik & Kepemimpinan Islam
Islam Politik & Kepemimpinan IslamIslam Politik & Kepemimpinan Islam
Islam Politik & Kepemimpinan Islam
Fuad Amsyari
 

More from Fuad Amsyari (8)

Aktualisasi pendidikan leadership
Aktualisasi pendidikan leadershipAktualisasi pendidikan leadership
Aktualisasi pendidikan leadership
 
Kaderisasi ispol di nkri
Kaderisasi ispol di nkriKaderisasi ispol di nkri
Kaderisasi ispol di nkri
 
Kaderisasi islam politik
Kaderisasi islam politikKaderisasi islam politik
Kaderisasi islam politik
 
Islam politik, ajaran vs kenyataan
Islam politik, ajaran vs kenyataanIslam politik, ajaran vs kenyataan
Islam politik, ajaran vs kenyataan
 
Islam politik uii teladan nabi
Islam politik uii teladan nabiIslam politik uii teladan nabi
Islam politik uii teladan nabi
 
PERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMI
PERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMIPERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMI
PERAN ISLAM MENJAGA KEDAULATAN NKRI MELALUI KEPEMIMPINAN ISLAMI
 
Analisis Sistem Pelayanan Kesehatan Indonesia
Analisis Sistem Pelayanan Kesehatan IndonesiaAnalisis Sistem Pelayanan Kesehatan Indonesia
Analisis Sistem Pelayanan Kesehatan Indonesia
 
Islam Politik & Kepemimpinan Islam
Islam Politik & Kepemimpinan IslamIslam Politik & Kepemimpinan Islam
Islam Politik & Kepemimpinan Islam
 

Recently uploaded

Pemutakhiran Data dosen pada sister.pptx
Pemutakhiran Data dosen pada sister.pptxPemutakhiran Data dosen pada sister.pptx
Pemutakhiran Data dosen pada sister.pptx
ssuser4dafea
 
LAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdf
LAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdfLAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdf
LAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdf
RosidaAini3
 
Perencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMP
Perencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMPPerencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMP
Perencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMP
TriSutrisno48
 
Pembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptx
Pembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptxPembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptx
Pembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptx
Sosdiklihparmassdm
 
AKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARU
AKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARUAKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARU
AKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARU
junaedikuluri1
 
AKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdf
AKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdfAKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdf
AKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdf
opkcibungbulang
 
PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...
PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...
PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...
Kanaidi ken
 
Koneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan martha
Koneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan marthaKoneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan martha
Koneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan martha
johan199969
 
IKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdf
IKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdfIKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdf
IKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdf
sriwulandari723
 
RANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdf
RANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdfRANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdf
RANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdf
OswaldusDiwaDoka
 
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]
Fathan Emran
 
Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan i...
Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan   i...Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan   i...
Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan i...
PutraDwitara
 
JURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdf
JURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdfJURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdf
JURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdf
HERIHERI52
 
LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...
LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG  MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG  MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...
LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...
HengkiRisman
 
SAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKAN
SAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKANSAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKAN
SAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKAN
NURULNAHARIAHBINTIAH
 
LAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docx
LAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docxLAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docx
LAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docx
moh3315
 
Lembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptx
Lembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptxLembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptx
Lembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptx
opkcibungbulang
 
Biografi Presiden Republik Indonesia.pdf
Biografi Presiden Republik Indonesia.pdfBiografi Presiden Republik Indonesia.pdf
Biografi Presiden Republik Indonesia.pdf
pristayulianabila
 
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum MerdekaModul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum Merdeka
Fathan Emran
 
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum MerdekaModul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum Merdeka
Fathan Emran
 

Recently uploaded (20)

Pemutakhiran Data dosen pada sister.pptx
Pemutakhiran Data dosen pada sister.pptxPemutakhiran Data dosen pada sister.pptx
Pemutakhiran Data dosen pada sister.pptx
 
LAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdf
LAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdfLAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdf
LAPORAN BIMBINGAN TEKNIS TRANSISI PAUD - SD.pdf
 
Perencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMP
Perencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMPPerencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMP
Perencanaan Berbasis Data Satuan Pendidikan Jenjang SMP
 
Pembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptx
Pembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptxPembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptx
Pembentukan-Pantarlih-Pilkada-Kabupaten-Tapin.pptx
 
AKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARU
AKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARUAKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARU
AKSI NYATA TRANSISI PAUD-SD : PENGUATAN DI TAHUN AJARAN BARU
 
AKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdf
AKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdfAKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdf
AKSI NYATA PENDIDIKAN INKLUSIF_Baedlawi.pdf
 
PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...
PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...
PELAKSANAAN (13-14 Juni'24) + Link2 Materi BimTek _"PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (P...
 
Koneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan martha
Koneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan marthaKoneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan martha
Koneksi Antar Materi modul 2.1.pptx Johan martha
 
IKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdf
IKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdfIKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdf
IKLAN PENERIMAAN GURU SEKUM YPS 2024.pdf
 
RANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdf
RANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdfRANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdf
RANCANGAN TINDAKAN AKSI NYATA MODUL 1.4.pdf.pdf
 
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 7 Fase D Kurikulum Merdeka - [abdiera.com]
 
Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan i...
Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan   i...Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan   i...
Modul Ajar Projek Kreatif dan Kewirausahaan - Peluang Usaha di Lingkungan i...
 
JURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdf
JURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdfJURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdf
JURNAL REFLEKSI DWI MINGGUAN MODUL 1.4 BUDAYA POSITIF.pdf
 
LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...
LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG  MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG  MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...
LAPORAN PRAKTIKUM EKOLOGI UMUM TENTANG MENGUKUR KEANEKARAGAMAN JENIS FLORA D...
 
SAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKAN
SAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKANSAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKAN
SAINS TINGKATAN 4 BAB 11 DAYA DAN GERAKAN
 
LAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docx
LAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docxLAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docx
LAPORAN WALI KELAS Wahyu Widayati, S.Pd.docx
 
Lembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptx
Lembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptxLembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptx
Lembar Kerja Asesmen Awal Paud ke sd.pptx
 
Biografi Presiden Republik Indonesia.pdf
Biografi Presiden Republik Indonesia.pdfBiografi Presiden Republik Indonesia.pdf
Biografi Presiden Republik Indonesia.pdf
 
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum MerdekaModul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 10 Fase E Kurikulum Merdeka
 
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum MerdekaModul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Bahasa Inggris Kelas 11 Fase F Kurikulum Merdeka
 

Epistemologi islam, iiit palu