Tham luận của PGS. TS. Lê Trần Bình (Viện trưởng Viện Công nghệ Sinh học – Trung tâm KHTN&CN Quốc gia) tại Hội thảo Kinh tế tri thức và những vần đề đặt ra đối với Việt Nam (2000): http://adf.ly/1HsnC0

1. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 76
ÀOÁNG GOÁP CUÃA NGAÂNH CÖNG NGHÏÅ SINH
HOÅC VIÏÅT NAM VAÂO NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC:
THÛÅC TRAÅNG VAÂ GIAÃI PHAÁP
PGS. TS. LÏ TRÊÌN BÒNH
Viïån trûúãng Viïån Cöng nghïå sinh hoåc,
Trung têm Khoa hoåc tûå nhiïn vaâ Cöng nghïå quöëc gia
1. Cöng nghïå sinh hoåc dûåa trïn nïìn taãng cöng nghïå cao
Mùåc duâ coá sûå giaãi thñch khaác nhau vïì khaái niïåm "kinh tïë tri
thûác", nhûng nïëu töíng húåp caác yïëu töë thaânh phêìn khaác nhau nhû
"quaãn lyá tri thûác", "cöng nhên tri thûác" ... àang cêëu thaânh khaái
niïåm "kinh tïë tri thûác" thò àùåc àiïím nöíi bêåt, chung nhêët laâ nïìn kinh
tïë àoá phaãi laâ: lêëy cöng nghïå àaåt trònh àöå phaát triïín cao dûåa trïn tri
thûác laâm nïìn taãng cuãa sûå phaát triïín. Theo àõnh nghôa chung cuãa Töí
chûác Liïn húåp quöëc thò möåt ngaânh kinh tïë phaãi coá ñt nhêët 70% cöng
nghïå cao thay thïë cöng nghïå truyïìn thöëng thò múái àûúåc coi laâ ngaânh
cöng nghïå cao. Vêåy trong cöng nghïå sinh hoåc (CNSH) nhûäng lônh
vûåc naâo àûúåc coi laâ cöng nghïå cao: Trûúác hïët phaãi noái àïën kyä thuêåt
mêëu chöët quyïët àõnh sûå ra àúâi cuãa cöng nghïå sinh hoåc hiïån àaåi, àoá
laâ kyä thuêåt ADN taái töí húåp, trong möåt phaåm truâ chung laâ cöng nghïå
gen. Caác lônh vûåc hiïån nay mang tñnh cöng nghïå cao cuãa CNSH bao
göìm: Saãn xuêët cöng nghiïåp caác saãn phêím bùçng cöng nghïå tïë baâo vaâ
cöng nghïå enzyme vaâ cöng nghïå gen bao göìm cöng nghïå lïn men vi
sinh vêåt, cöng nghïå nuöi cêëy mö tïë baâo thûåc vêåt, cöng nghïå nuöi cêëy
mö tïë baâo àöång vêåt, cöng nghïå chuyïín hoaá thöng qua enzyme...

2. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 77
2. Caác möëc phaát triïín quan troång cuãa cöng nghïå sinh hoåc trïn thïë
giúái
- 1000 nùm trûúác cöng nguyïn con ngûúâi biïët lúåi duång nêëm
men, möåt loaåi vi sinh vêåt trong laâm rûúåu vaâ chûng cêët rûúåu. Àêy laâ
giai àoaån phaát triïín cuãa CNSH cöí àaåi.
- 1855, Pasteur phaát hiïån ra vi sinh vêåt laâ nguyïn nhên gêy
bïånh vaâ laâm thöëi rûäa àöång thûåc vêåt. Ngaânh vi sinh vêåt hoåc ra àúâi
àaánh dêëu möëc phaát triïín cuãa giai àoaån phaát triïín CNSH truyïìn
thöëng.
- 1953, mö hònh cêëu truác phên tûã ADN àûúåc Crick vaâ Wattson
phaát hiïån.
- 1980, kyä thuêåt ADN taái töí húåp ra àúâi nhúâ phaát minh vïì caác
enzyme haån chïë (cho pheáp cùæt vaâ gheáp nöëi caác phên tûã ADN), múã ra
thúâi kyâ phaát triïín vuä baäo cuãa CNSH hiïån àaåi.
Nhêån xeát chung nhêët coá tñnh qui luêåt trong phaát triïín CNSH laâ
thúâi gian cêìn thiïët àïí chuyïín àöíi tûâ phaát minh khoa hoåc thaânh cöng
nghïå saãn xuêët ngaây caâng ngùæn dêìn (Baãng 1), túái mûác khöng cêìn coá
sûå phên chia giai àoaån vaâ àoâi hoãi caác cú súã nghiïn cûáu cêìn àûúåc àêìu
tû triïín khai vaâ ngûúåc laåi caác cú súã saãn xuêët cuäng phaãi coá chûúng
trònh nghiïn cûáu R&D ngay kïë hoaåch phaát triïín.
Baãng 1: Thúâi gian cêìn thiïët àïí hònh thaânh cöng nghïå saãn xuêët tûâ phaát
minh khoa hoåc trong lônh vûåc cöng nghïå sinh hoåc
TT Phaát minh KH Nùm Chuyïín thaânh
cöng nghïå
Nùm Thúâi gian
cn (nùm)
1 Chêët khaáng khuêín 1910 Saãn xuêët khaáng
sinh
1940 30
2 Taái sinh cêy tûâ mö
seåo
1950 Nhên nhanh giöëng
cêy in virto
1975 25
2 Chuyïín gen 1980 Saãn xuêët giöëng
cêy chuyïín gen
1995 15
3 ADN taái töí húåp 1980 Vaccine taái töí húåp 1990 l0
4 Cloning àöång vêåt 1997 Giöëng vêåt nuöi ? 5 (?)

3. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 78
cloning cöng
nghiïåp
5 Chip ADN 1999 Saãn xuêët cöng
nghiïåp chip chêín
àoaán
? 3 (?)
Cöng nghïå tin - sinh hoåc (Bioinformatics)
Dõch vuå cöng nghïå thöng tin ngaây caâng chiïëm tyã troång cao
trong nïìn kinh tïë phaát triïín cuãa nhiïìu nûúác, bûúác àêìu ngûúâi ta noái
túái khaái niïåm "kinh tïë tin hoåc" röìi vïì sau khaái niïåm "kinh tïë tri
thûác" múái àûúåc sûã duång thay thïë. Trong cöng nghïå sinh hoåc, cöng
nghïå thöng tin cuäng àaä nhanh choáng trúã thaânh cöng cuå hïët sûác hûäu
hiïåu, chi phöëi caác hoaåt àöång nghiïn cûáu cú baãn, nghiïn cûáu R&D,
nghiïn cûáu ûáng duång, nghiïn cûáu thñch ûáng vaâ tûå àöång hoaá saãn
xuêët. Trong nghiïn cûáu cú baãn nhû àiïìu tra cú baãn tin hoåc àang
laâm thay viïåc thöëng kï minh hoaå, so saánh caác dûä kiïån, trong sinh
hoåc thûåc nghiïåm, àùåc biïåt laâ nghiïn cûáu sinh hoåc phên tûã vaâ cöng
nghïå gen thò haâng trùm phêìn mïìm chuyïn duång àang trúã nïn
khöng thïí thiïëu àûúåc cuãa caác phoâng thñ nghiïåm tiïn tiïën. Vñ duå nhû
muöën tòm hiïíu möåt àoaån ADN múái thò viïåc so saánh noá vúái caác dûä
liïåu àaä cöng böë khöng thïí tiïën haânh àûúåc nïëu nhû khöng coá phêìn
mïìm Faststar. Coân trong cöng nghïå lïn men, tûå àöång hoaá viïåc àiïìu
chónh caác thöng söë kyä thuêåt vïì nhiïåt àöå, àöå pH, töëc àöå khuêëy, töëc àöå
suåc khñ, mêåt àöå tïë baâo, töëc àöå böí sung möi trûúâng hêìu hïët àïìu àaä
àûúåc vi tñnh hoaá. Ngay trong saãn xuêët nöng nghiïåp thuêìn tuyá hiïån
nay trong caác trang traåi tröìng troåt hay chùn nuöi, thiïët bõ vi tñnh
àang thay dêìn cöng nhên nöng nghiïåp trong viïåc àiïìu khiïín maáy
búm nûúác, boán phên, chuyïín thûác ùn hay thu saãn phêím trûáng, sûäa.
Cöng nghïå tin - sinh hoåc àaä trúã thaânh möåt yïëu töë cöng nghïå cao bùæt
buöåc trong nghiïn cûáu vaâ phaát triïín CNSH.
3. Nhûäng möëc phaát triïín cuãa CNSH hiïån àaåi úã nûúác ta
- 1950 thûã nghiïåm nuöi cêëy nêëm Penicillium àïí laâm thuöëc rûãa
vïët thûúng trong khaáng chiïën cuãa GS. Phaåm Ngoåc Thaåch.
- Trong nhûäng nùm 1060: Nhêåp nhaâ maáy saãn xuêët mò chñnh,
xêy dûång nhaâ maáy rûúåu, nhaâ maáy bia.
- Xêy dûång dúã dang nhaâ maáy khaáng sinh phuåc vuå chùn nuöi.

4. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 79
- Nhêåp dêy chuyïìn saãn xuêët vaccine truyïìn thöëng cho chùn
nuöi vaâ vaccin cho ngûúâi.
- Xêy dûång vaâ thûåc hiïån chûúng trònh R&D vïì CNSH giai àoaån
1991-1995 nhùçm phaát triïín cöng nghïå vi sinh vêåt, cöng nghïå nuöi
cêëy mö tïë baâo thûåc vêåt, cêëy chuyïìn phöi boâ.
- Xêy dûång vaâ thûåc hiïån chûúng trònh R&D vïì CNSH giai àoaån
1996-2000 bùæt àêìu phaát triïín kyä thuêåt chuyïín gen úã thûåc vêåt.
- Tûâ 1995 kyä thuêåt ADN taái töí húåp àûúåc thûåc hiïån úã trong nûúác
ta nhúâ thiïët bõ trang bõ àöìng böå taåi Viïån Cöng nghïå sinh hoåc.
- Caác kyä thuêåt phên tûã cuãa CNSH hiïån àaåi nhû: lêåp baãn àöì
gen, chêín àoaán phên tûã, chuyïín gen àöång thûåc vêåt, vi sinh vêåt taái
töí húåp, vaccine taái töí húåp àûúåc bùæt àêìu nghiïn cûáu taåi caác Viïån vaâ
Trûúâng trong nûúác.
- Nùm 2000 chûúng trònh Kyä thuêåt kinh tïë vïì CNSH àûúåc töí
chûác nhùçm àûa nhanh nhûäng kïët quaã nghiïn cûáu vïì CNSH vaâo saãn
xuêët cöng nghiïåp.
4. Cöng nghïå sinh hoåc laâ lônh vûåc cöng nghïå cao àûúåc nhaâ nûúác ta
ûu tiïn phaát triïín
Cöng nghïå sinh hoåc laâ möåt têåp húåp caác ngaânh khoa hoåc vaâ cöng
nghïå (sinh hoåc phên tûã, di truyïìn hoåc, vi sinh vêåt hoåc, sinh hoaá hoåc
vaâ cöng nghïå hoåc) nhùçm taåo ra caác qui trònh cöng nghïå khai thaác úã
qui mö cöng nghiïåp caác hoaåt àöång söëng cuãa vi sinh vêåt, tïë baâo thûåc
vêåt vaâ àöång vêåt àïí saãn xuêët caác saãn phêím coá giaá trõ phuåc vuå àúâi
söëng, phaát triïín kinh tïë xaä höåi vaâ baão vïå möi trûoâng.
Hiïån nay, CNSH thûúâng àûúåc xem laâ bao göìm caác loaåi cöng
nghïå vaâ kyä thuêåt chuã yïëu: kyä thuêåt di truyïìn, cöng nghïå vi sinh,
cöng nghïå tïë baâo vaâ mö, cöng nghïå enzym.
Nghõ quyïët 18/CP cuãa Thuã tûúáng chñnh phuã khùèng àõnh: Cuâng
caác ngaânh cöng nghïå muäi nhoån khaác (cöng nghïå thöng tin, cöng
nghïå tûå àöång hoaá vaâ cöng nghïå vêåt liïåu múái), cöng nghïå sinh hoåc seä
goáp phêìn khai thaác töëi ûu caác nguöìn lûåc cuãa àêët nûúác phuåc vuå phaát
triïín saãn xuêët, nêng cao chêët lûúång cuöåc söëng cuãa nhên dên vaâ
chuêín bõ nhûäng tiïìn àïì cêìn thiïët vïì mùåt cöng nghïå cho àêët nûúác
tiïën vaâo thïë kyã 21.

5. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 80
5. Àaánh giaá hiïån traång tiïìm lûåc KHCN trïn lônh vûåc CNSH cuãa
nûúác ta
5.1. Tiïìm lûåc vïì taâi nguyïn thiïn nhiïn vaâ khñ hêåu
Viïåt Nam laâ möåt nûúác nhiïåt àúái coá khu hïå sinh vêåt (vi sinh vêåt,
thûåc vêåt, àöång vêåt) hïët sûác phong phuá vaâ àa daång, nguöìn taâi
nguyïn thiïn nhiïn naây cung cêëp: (i) Nhûäng nguöìn gen phong phuá
vaâ quñ hiïëm cho choån loåc, lai taåo giöëng vaâ phaát triïín kô thuêåt di
truyïìn; (ii) Nhûäng nguöìn nguyïn liïåu phong phuá cho caác quaá trònh
cöng nghïå thuöåc lônh vûåc CNSH (cöng nghïå lïn men, cöng nghïå
enzym, cöng nghïå chiïët ruát caác hoaåt chêët sinh hoåc); (iii) Nguöìn bûác
xaå mùåt trúâi döìi daâo vaâ phên böë àïìu trong nùm laâ àiïìu kiïån hïët sûác
thuêån lúåi cho sûå phaát triïín cuãa thûåc vêåt. Möåt nïìn nöng nghiïåp 3-4
vuå tröìng troåt nùng suêët cao trong nùm seä laâ nguöìn cung cêëp nguyïn
liïåu phong phuá (tinh böåt, àûúâng sinh khöëi) cho sûå phaát triïín CNSH.
Àöìng thúâi vúái nhûäng lúåi thïë, khñ hêåu nhiïåt àúái noáng êím cuäng
gêy khöng ñt khoá khùn cho sûå phaát triïín CNSH, nhêët laâ àöëi vúái cöng
nghïå vi sinh.
5.2. Tiïìm lûåc khoa hoåc vaâ cöng nghïå
Trong vaâi thêåp kó qua, nhiïìu hûúáng nghiïn cûáu vïì CNSH àaä
àûúåc triïín khai vaâ thu àûúåc kïët quaã töët, caã trong viïåc tùng cûúâng
tiïìm lûåc khoa hoåc - cöng nghïå lêîn trong phuåc vuå nïìn kinh tïë quöëc
dên: (i) Cöng nghïå vi sinh: Caác hûúáng nghiïn cûáu khaác nhau àaä
àûúåc tiïën haânh nhùçm xêy dûång caác cöng nghïå saãn xuêët caác saãn
phêím enzym, sinh khöëi giaâu protein, phên vi sinh vêåt cöë àõnh nitú,
thuöëc trûâ sêu vi sinh vêåt, hoocmön thûåc vêåt, khaáng sinh thö, axñt
amin, nûúác giaãi khaát lïn men, vacxin phoâng bïånh cho ngûúâi vaâ gia
suác, axñt hûäu cú; (ii) Cöng nghïå tïë baâo: Hûúáng nghiïn cûáu àûúåc têåp
trung vaâ àaä àaåt àûúåc nhûäng thaânh tûåu àaáng kïí laâ xêy dûång caác
cöng nghïå nhên nhanh vaâ phuåc traáng caác cêy lûúng thûåc, thûåc
phêím, cêy cöng nghiïåp, cêy ùn quaã. Bïn caånh àoá, viïåc ûáng duång
cöng nghïå nuöi cêëy mö vaâ tïë baâo trong lai taåo, choån loåc giöëng cêy
tröìng, ruát ngùæn thúâi gian taåo giöëng vaâ thu hoaåt chêët àang àûúåc
triïín khai tñch cûåc. Bûúác àêìu àaä tiïëp cêån kô thuêåt gen trong viïåc taåo
ra nhûäng cêy mang gen biïën naåp coá nhûäng àùåc tñnh ûu viïåt; (iii) Vïì
cöng nghïå tïë baâo àöång vêåt, àaä thûã nghiïåm kô thuêåt cêëy truyïìn húåp
phöi vaâ coá nhûäng kïët quaã bûúác àêìu àöëi vúái boâ. Tiïëp àïën laâ nhûäng
thaânh cöng trong viïåc sûã duång kô thuêåt baão quaãn laånh sêu àöëi vúái

6. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 81
tinh truâng boâ, lúån, dï; (iv) Cöng nghïå enzym: Nghiïn cûáu vïì cöng
nghïå enzym àaä àûúåc tiïën haânh khaá súám, búãi nhiïìu taác giaã, nhû sûã
duång phuã taång cuãa loâ möí àïí chiïët xuêët pancrease, pepsin, trypsin,...
sûã duång mêìm maå àïí saãn xuêët amylase... nhûng hêìu hïët coân dûâng
laåi trong phoâng thñ nghiïåm. Gêìn àêy möåt söë àún võ nghiïn cûáu vïì
enzym àaä coá nhûäng thûã nghiïåm cöng nghïå nhû saãn xuêët axit amin
tûâ nhöång tùçm bùçng protease, böåt àaåm thõt bùçng bromelaim tûâ àoåt
dûáa, lïn men rûúåu bùçng enzym cöë àõnh trïn cöåt... Cuäng àaä coá nhûäng
nghiïn cûáu sûã duång peroxidase, Cyt-P450 trong chïë taåo biosensor
vaâ thuöëc phaát hiïån chêët àöåc. Hoaân thiïån cöng nghïå saãn xuêët àûúâng
glucoza tûâ tinh böåt bùçng enzym, theo phûúng phaáp axit àaä saãn xuêët
thûã nghiïåm, chuyïín giao cöng nghïå cho möåt söë cú súã saãn xuêët vúái
quy mö 20 têën nha Glucoza/ ngaây; (v) Cöng nghïå gen: Cöng nghïå
gen laâ cöng nghïå cao vaâ laâ cöng nghïå quyïët àõnh sûå thaânh cöng cuãa
cuöåc caách maång CNSH. úã nûúác ta, möåt vaâi phoâng thñ nghiïåm àûúåc
nhaâ nûúác àêìu tû bûúác àêìu vaâ coá àiïìu kiïån gûãi caán böå ài thûåc têåp úã
nhûäng phoâng thñ nghiïåm tiïn tiïën nûúác ngoaâi àaä bûúác àêìu laâm chuã
àûúåc caác kyä thuêåt cú baãn cuãa cöng nghïå gen nhû phên lêåp vaâ xaác
àõnh cêëu truác gen, thiïët kïë vaâ biïën naåp gen vaâo tïë baâo vi sinh, tïë
baâo àöång vêåt vaâ thûåc vêåt, nghiïn cûáu biïíu hiïån gen. Hiïån taåi, àang
coá möåt söë cöng trònh nghiïn cûáu ài sêu vïì gen thuyã phên vaâ lïn
men tinh böåt, gen hoác mön sinh trûúãng úã caá, gen chöëng chõu uáng,
haån, laånh úã luáa, gen töíng húåp àöåc töë BT, ûáng duång kô thuêåt nhên
gen (PCR) trong nhêån daång, trong kô thuêåt hònh sûå, chêín àoaán
bïånh...
5.3. Vïì àöåi nguä caán böå khoa hoåc - cöng nghïå
Trong nhûäng nùm qua, möåt àöåi nguä caác nhaâ khoa hoåc vïì CNSH
tûâ tiïën sô, phoá tiïën sô, kô sû àïën kô thuêåt viïn àaä àûúåc àaâo taåo. Àöåi
nguä caán böå naây àaä vûúåt qua nhiïìu khoá khùn àïí phaát huy taác duång
trong caác cú súã àaâo taåo, nghiïn cûáu vaâ trong saãn xuêët kinh doanh. Do
nhûäng khoá khùn khaác nhau, àùåc biïåt laâ thiïëu thöng tin vaâ thiïëu caác
phûúng tiïån nghiïn cûáu, nïn trònh àöå cuãa àöåi nguä caán böå naây ñt àûúåc
cêåp nhêåt vaâ khöng theo kõp àûúåc nhûäng tiïën böå cuãa CNSH thïë giúái.
5.4. Cú súã vêåt chêët vaâ töí chûác cuãa caác cú quan KHCN thuöåc lônh
vûåc cöng nghïå sinh hoåc
Àöëi vúái möåt lônh vûåc khoa hoåc thûåc nghiïåm nhû CNSH, nïëu
khöng coá caác phoâng thñ nghiïåm töët khöng thïí coá àûúåc caác nhaâ khoa

7. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 82
hoåc coá trònh àöå vaâ têët nhiïn khöng thïí coá àûúåc caác kïët quaã khoa hoåc
coá trònh àöå cao.
Trong möåt vaâi thêåp kyã qua, chuáng ta àaä xêy dûång àûúåc möåt
maång lûúái caác phoâng thñ nghiïåm vïì CNSH úã caác trûúâng àaåi hoåc vaâ
caác viïån nghiïn cûáu. Song, do chûa àûúåc àêìu tû thñch àaáng, nïn
phêìn lúán caác phoâng thñ nghiïåm naây rêët laåc hêåu vaâ úã nhiïìu núi,
phoâng thñ nghiïåm hêìu nhû khöng coá trang thiïët bõ vaâ caác àiïìu kiïån
töëi thiïíu cho caác nhaâ khoa hoåc tiïën haânh caác thñ nghiïåm.
Trong voâng 5 nùm qua, ngên saách nhaâ nûúác àaä àêìu tû khoaãng
2 triïåu USD cho möåt vaâi phoâng thñ nghiïåm. Nhûäng phoâng thñ
nghiïåm naây bûúác àêìu àaä coá àiïìu kiïån töëi thiïíu àïí laâm viïåc. Song,
nhûäng gò chuáng ta àaä àêìu tû coân xa múái àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu àïí
CNSH thûåc sûå coá thïí àoáng goáp cho sûå phaát triïín cuãa nïìn KTQD.
5.5. Àaánh giaá chung vïì tiïìm lûåc KHCN thuöåc lônh vûåc CNSH
Nhû vêåy, vúái sûå nöî lûåc cuãa nhiïìu nùm, nùng lûåc nghiïn cûáu
triïín khai trong lônh vûåc CNSH cuãa chuáng ta àaä àûúåc nêng lïn möåt
bûúác. Möåt söë phoâng thñ nghiïåm àaä coá àuã trònh àöå àïí giaãi quyïët möåt
söë vêën àïì maâ nïìn Kinh tïë quöëc dên àoâi hoãi, coá khaã nùng tiïëp thu
möåt caách choån loåc nhûäng thaânh tûåu khoa hoåc- cöng nghïå hiïån àaåi vaâ
tûâng bûúác vêån duång chuáng trong àiïìu kiïån cuå thïí cuãa Viïåt Nam.
Àùåc biïåt trong lônh vûåc y tïë, nhûäng thaânh tûåu múái vïì CNSH àaä
àûúåc ûáng duång trong saãn xuêët vacxin vaâ do àoá, trònh àöå cöng nghïå
cuãa chuáng ta àaä àûúåc nêng cao. Song àaánh giaá möåt caách nghiïm
tuác, chuáng ta thêëy nùng lûåc nghiïn cûáu triïín khai thuöåc lônh vûåc
CNSH cuãa chuáng ta coân rêët haån chïë xeát vïì trònh àöå cuãa caác cöng
trònh nghiïn cûáu lêîn khaã nùng taåo àûúåc cöng nghïå hoaân chónh phuåc
vuå nïìn Kinh tïë quöëc dên.
5.6. Nguyïn nhên
Nguyïn nhên chñnh cuãa sûå chêåm phaát triïín cuäng nhû caác yïëu,
keám cuãa CNSH trong thúâi gian qua têåp trung vaâo hai vêën àïì lúán
sau àêy: (i) Àêìu tû: hai vêën àïì bêët cêåp trong thúâi gian qua laâ mûác
àêìu tû cho CNSH rêët nhoã so vúái yïu cêìu àêìu tû thûúâng chûa "túái
haån" vaâ àêìu tû khöng àöìng böå. CNSH laâ möåt ngaânh khoa hoåc thûåc
nghiïåm vaâ laåi laâ möåt ngaânh cöng nghïå cao, do àoá àoâi hoãi mûác àêìu tû
tûúng xûáng àïí bùæt kõp vúái trònh àöå cöng nghïå cuãa thïë giúái. Song,
trong nhûäng nùm qua mûác àêìu tû cuãa ta chó bùçng 1/50 - 1/100 cuãa

8. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 83
caác nûúác trong khu vûåc. Bïn caånh àoá, sûå àêìu tû naây laåi khöng àöìng
böå: àêìu tû cho nghiïn cûáu triïín khai khöng gùæn kïët vúái àêìu tû cho
àaâo taåo, cho phaát triïín cú súã haå têìng cuãa CNSH cuäng nhû phaát
triïín nïìn cöng nghiïåp sinh hoåc. (ii) Caách töí chûác thûåc hiïån: Coá
nhûäng vêën àïì vïì CNSH maâ trong thúâi gian qua chuáng ta hoaân toaân
coá khaã nùng phaát triïín úã mûác cao hún hiïån nay, song do luáng tuáng
trong caách töí chûác thûåc hiïån nïn chêåm àûúåc phaát triïín. Lêëy vñ duå
thaânh cöng trong lônh vûåc cöng nghïå saãn xuêët vacxin cho thêëy vúái
tiïìm lûåc hiïån nay, song vúái caách ài àuáng chuáng ta hoaân toaân coá thïí
phaát triïín àûúåc CNSH: xêy dûång nöåi lûåc àïí tiïëp thu chuyïín giao
cöng nghïå, tiïëp nhêån chuyïín giao cöng nghïå àïí phaát triïín nöåi lûåc
baão àaãm laâm chuã àûúåc cöng nghïå, lêëy saãn xuêët laâm àñch àïí àõnh
hûúáng toaân böå vêën àïì phaát triïín.
6. Àaánh giaá tiïìm lûåc cuãa nïìn cöng nghiïåp sinh hoåc Viïåt Nam
Àaä tûâ lêu, ngaânh cöng nghiïåp sinh hoåc thïë giúái àaä coá chöî àûáng
vûäng chùæc vaâ chiïëm tó troång khöng nhoã trong nïìn kinh tïë thïë giúái. úã
Viïåt Nam, ngaânh cöng nghiïåp sinh hoåc múái chó coá caác saãn phêím laâ
rûúåu cöìn, bia vaâ vacxin phoâng bïånh cho ngûúâi àûúåc saãn xuêët úã qui
mö cöng nghiïåp, coân nhûäng saãn phêím khaác chó saãn xuêët úã qui mö
nhoã, phên taán.
Theo thöëng kï gêìn àuáng àïën nùm 1997, caác saãn phêím do caác töí
chûác khoa hoåc - cöng nghïå Viïåt Nam saãn xuêët coá liïn quan àïën
CNSH nhû sau: (i) Vïì nuöi cêëy mö cêy tröìng - haåt lai: Töíng lûúång
caác loaâi cêy tröìng (chuöëi, mña, cêy ùn quaã, cêy lêm nghiïåp, cêy dûúåc
liïåu) àûúåc nhên giöëng bùçng nuöi cêëy mö tïë baâo, vi nhên giöëng, giêm
hom tiïn tiïën, luáa lai, ngö lai coá giaá trõ tûúng àûúng 50 tyã àöìng. (ii)
Vïì phên boán sinh hoåc: Caác loaåi phên boán sinh hoåc (phên vi sinh cöë
àõnh ni tú vaâ phên giaãi lên, phên sinh hoaá, phên hûäu cú tûâ raác thaãi)
àaåt giaá trõ 5,0 tyã àöìng. (iii) Vïì thuöëc trûâ sêu sinh hoåc: Àaä saãn xuêët
caác chïë phêím thuöëc trûâ sêu sinh hoåc baão vïå thûåc vêåt (thuöëc vi nêëm,
vi khuêín, virus, thuöëc thaão möåc, kyá sinh thiïn àõch) tûúng àûúng 50
têën vúái töíng giaá trõ 1,6 tyã àöìng. (iv) Vïì CNSH vêåt nuöi: Caác saãn
phêím thûã nghiïåm vïì cêëy phöi boâ, thûác ùn böí sung chêët lûúång cao,
vacxin gia suác, gia cêìm àaåt 260-270 tyã àöìng (Cöång döìn 6 nùm). (v)
Vïì baão vïå sûác khoeã con ngûoâi: Giaá trõ caác chïë phêím dinh dûúäng vaâ
dûúåc phêím y sinh hoåc àaåt doanh thu khoaãng 1,5 - 2,0 tyã àöìng (trong
khi haâng nùm ta nhêåp 400 têën khaáng sinh caác loaåi, trõ giaá 120 triïåu

9. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 84
USD; vacxin caác loaåi tûúng àûúng 10 triïåu USD). (vi) Vïì CNSH
cöng nghiïåp: Caác chïë phêím axit amin, protein, axit hûäu cú, caác loaåi
àûúâng àún coá nhu cêìu 100 - 300.000 têën/nùm, vïì cú baãn ta chûa saãn
xuêët àûúåc, chó saãn xuêët thûã nghiïåm möåt söë àûúâng àún (gluccose,
fructose) tûúng àûúng 1,8 - 2,0 tyã àöìng. (vii) Vïì CNSH baão vïå möi
trûúâng: Caác quaá trònh saãn xuêët thûã nghiïåm cöng nghïå phên huyã raác
thaãi bùçng cöng nghïå vi sinh àaä xûã lyá àûúåc 1,2 triïåu têën raác/nùm qui
ra giaá trõ 8 tyã àöìng.
Nhòn chung laåi, coá thïí noái úã Viïåt Nam chûa hònh thaânh möåt
nïìn Cöng nghiïåp sinh hoåc theo àuáng nghôa cuãa noá caã vïì bïì röång lêîn
chiïìu sêu. Nguyïn nhên chuã yïëu úã àêy laâ do nùng lûåc àêìu tû (caã
cuãa Nhaâ nûúác vaâ tû nhên) cuãa ta coân quaá yïëu keám.
7. Nhûäng thaách thûác lúán àöëi vúái quaá trònh phaát triïín CNSH nûúác ta
7.1. Chuã nghôa tû baãn sinh hoåc
Khi tiïën haânh giaãi maä trònh tûå nucleotid trong phên tûã ADN
cuãa böå genom caác sinh vêåt söëng, àùåc biïåt laâ cuãa nhûäng àöëi tûúång vi
sinh vêåt cöng nghiïåp, cuãa vêåt nuöi, cuãa cêy tröìng vaâ cuãa con ngûúâi,
lûúång thöng tin thu àûúåc coá nhûäng giaá trõ sûã duång to lúán, búãi vêåy
nhûäng ngûúâi chuã cuãa caác thöng tin àoá àaä tòm moåi caách baão höå quyïìn
taác giaã cuãa mònh. Vûúåt xa lïn trïn laâ nhûäng têåp àoaân kinh tïë lúán àaä
àêìu tû kinh phñ, trang thiïët bõ vaâ lao àöång àïí nhanh choáng giaãi maä
vaâ nùæm àûúåc caác thöng tin vïì böå genom cuãa moåi àöëi tûúång coá thïí, hoå
tñch luyä vaâ baão vïå caác nguöìn thöng tin àoá nhû laâ tû liïåu saãn xuêët vaâ
bñ quyïët saãn xuêët. Dêìn dêìn khaái niïåm "tû baãn sinh hoåc -
biocapitalism" àûúåc hònh thaânh àïí chó hiïån tûúång tû hûäu vïì thöng
tin di truyïìn cuãa caác böå genom sinh vêåt àang àûúåc caác têåp àoaân
kinh tïë lúán àöåc quyïìn chiïëm giûä. Kñch thûúác cuãa böå genom cuãa caác
loaâi dao àöång tûâ 4,2 triïåu àïën 3,3 tyã nucleotide (Baãng 2). Caác lûåc
lûúång nghiïn cûáu cöång àöìng cuãa caác quöëc gia àang tiïën haânh húåp
taác trong giaãi maä ADN cuãa böå genom cuãa con ngûúâi (3,3 tyã bp vúái
töíng kinh phñ 3 tyã USD), cuãa cêy luáa nûúác (500 triïåu bp, kinh phñ
500 triïåu USD); cuãa con giun troân thûåc vêåt (80 triïåu bp) ... vaâ àaä
hoaân thaânh viïåc giaãi maä ADN cuãa nêëm men (20 triïåu bp). Nhûng cöë
gùæng naây hiïån nay àang trúã nïn chêåm chaåp so vúái töëc àöå nhanh
choáng cuãa caác têåp àoaân tû nhên. Vñ duå àiïín hònh laâ thaáng 4/2000
Cöng ty tû nhên Celera Genomics cuãa Myä tuyïn böë sùæp hoaân thaânh
viïåc giaãi maä toaân böå hïå gen ngûúâi göìm 3,3 tyã nucleotide cuãa trïn

10. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 85
100.000 gen. Hoå seä lêåp cú súã dûä liïåu vaâ baán cho caác cöng ty khaác
muöën sûã duång thöng tin naây. Àêy laâ möåt dêëu hiïåu cho thêëy thöng
tin sinh hoåc coá giaá trõ to lúán trong phaát triïín kinh tïë, nhûng àöìng
thúâi laåi laâ möåt thaách thûác lúán àöëi vúái nhên loaåi khi muöën tiïëp cêån
vúái nhûäng thöng tin àoá. Têët nhiïn cöng luêån quöëc tïë bùæt àêìu chuá yá
vaâ thaão luêån vïì quyïìn tûå do sûã duång caác thöng tin vïì böå gen ngûúâi.
Baãng 2: Àöå daâi cuãa böå genom möåt söë sinh vêåt
theo mûác àöå tiïën hoaá tûâ thêëp àïën cao
Loaâi Àöå daâi cuãa genom (bp)
Thûåc khuêín T4 1,6 x 105
E. coli 4,2 x 106
Nêëm men 2,0 x 107
Tuyïën truâng 8,0 x 107
Ruöìi dêëm 1,4 x 108
Cêy luáa nûúác 5,0 x 108
Chuöåt 3,0 x 109
Ngûúâi 3,3 x 109
7.2. Quyïìn súã hûäu cöng nghiïåp vaâ baãn quyïìn taác giaã
Àöëi vúái caác quöëc gia dên töåc àang phaát triïín thò khaã nùng àêìu
tû àïí xêy dûång nhûäng cú súã dûä liïåu riïng laâ rêët haån heåp, viïåc tòm
kiïìm nguöìn kinh phñ cho caác nghiïn cûáu giaãi maä gen caác taâi nguyïn
sinh vêåt phong phuá cuãa àêët nûúác cuäng khöng thuêån lúåi, nhû vêåy
trong quaá trònh phaát triïín khoá traánh khoãi sûå phuå thuöåc vaâo caác
quöëc gia coá tiïìm lûåc KHCN maånh hún. Hêìu nhû moåi cöng nghïå cao
coá triïín voång vaâ giaá trõ ûáng duång lúán trïn lônh vûåc cöng nghïå sinh
hoåc àïìu àaä àûúåc caác cöng ty tû nhên cuãa caác quöëc gia phaát triïín
àang kyá baão höå quyïìn taác giaã. Viïåc tiïën haânh nghiïn cûáu aáp duång
caác cöng nghïå naây úã mûác àöå trong phoâng thñ nghiïåm R&D àöëi vúái
caác cöng nghïå cao naây dûúâng nhû khöng gùåp khoá khùn gò, thêåm chñ
coân àûúåc caác cöng ty àoá höî trúå dûúái daång àaâo taåo caán böå, hûúáng dêîn

11. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 86
kyä thuêåt vaâ ngûúâi sûã duång chó cêìn kyá möåt thoaã thuêån chuyïín giao
vêåt tû (Material Transfer Agreement = MTA) laâ xong, nhûng trong
MTA êëy bao giúâ cuäng nïu àiïìu khoaãn haån chïë viïåc thûúng maåi hoaá
saãn phêím taåo ra àûúåc.
Rêët nhiïìu töí chûác phi chñnh phuã àang tòm moåi caách töí chûác caác
diïîn àaân quöëc tïë giûäa caác chuã súã hûäu caác cöng nghïå cao vaâ caác nûúác
àang phaát triïín àïí thay àöíi tònh hònh naây vaâ taåo àiïìu kiïån thuêån
lúåi cho caác töí chûác khoa hoåc cöng nghïå cuãa caác quöëc gia dên töåc
àang phaát triïín röång àûúâng hoaåt àöång.
7.3. Khoá khùn trong àêìu tû
Hai quan àiïím phaát triïín: (1) Nhêåp cöng nghïå thöng qua liïn
doanh hay mua cöng nghïå vaâ (2) Phaát triïín cöng nghïå thñch ûáng
dûåa vaâo nöåi lûåc thöng qua àêìu tû têåp trung coá troång àiïím. Vñ duå
nhû vêën àïì saãn xuêët khaáng sinh, chuáng ta àaä thêët baåi khi quyïët
àõnh nhêåp cöng nghïå thöng qua viïån trúå, nhûäng têåp thïí nghiïn cûáu
trong nûúác khöng àûúåc duy trò vaâ phaát triïín, vò vêåy chuã trûúng
nhêåp khaáng sinh vêîn coân thùæng thïë. Àiïìu cöët loäi cuãa moåi caách ài
hiïån nay trong phûúng thûác "ài tùæt àoán àêìu" àïìu phaãi dûåa trïn sûác
maånh cuãa lûåc lûúång caán böå. Vêåy thò àêìu tû trûúác hïët phaãi têåp trung
cho viïåc àaâo taåo vaâ àaâo taåo laåi lûåc lûúång caán böå àïí hiïíu (àïí àaánh giaá
àuáng àùæn cöng nghïå), laâm chuã (àiïìu khiïín àûúåc cöng nghïå) vaâ saáng
taåo (cöng nghïå cao hún, thñch húåp hún, hiïåu quaã hún trong hoaân
caãnh cuå thïí cuãa nûúác ta).
Ngheâo thò phaãi àêìu tû têåp trung. Giúái haån cuãa mûác àöå têåp
trung laâ àêìu tû àuã vaâ túái haån. Quan niïåm àêìu tû àuã vaâ túái haån thûåc
hiïån theo "kiïíu àêìu tû xêy cêìu", khöng thïí coá túái àêu laâm túái àoá, maâ
phaãi xaác àõnh coá àuã thò múái laâm, chûa àuã thò khöng bùæt àêìu. Àêët
nûúác ta laäng phñ quaá nhiïìu vò tònh traång chia àïìu vaâ quan niïåm àêìu
tû "coá túái àêu laâm túái àoá".
8. Nhûäng quan àiïím vaâ muåc tiïu phaát triïín CNSH úã Viïåt Nam
8.1. Quan àiïím phaát triïín CNSH úã Viïåt Nam
- Phaát triïín CNSH nhùçm vûâa khai thaác töëi ûu, vûâa baão vïå vaâ
phaát triïín nguöìn taâi nguyïn sinh vêåt cuãa àêët nûúác.
- Phaát triïín CNSH nhùçm chuã yïëu phuåc vuå phaát triïín nïìn nöng
- lêm - ngû nghiïåp bïìn vûäng, baão vïå sûác khoeã con ngûúâi vaâ möi

12. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 87
trûúâng söëng, trong àoá lêëy viïåc goáp phêìn hiïån àaåi hoaá vaâ cöng nghiïåp
hoaá nöng nghiïåp vaâ nöng thön laâm troång têm.
- Phaát triïín CNSH trïn cú súã tiïëp thu coá choån loåc caác thaânh tûåu
cuãa thïë giúái aáp duång vaâo àiïìu kiïån cuå thïí cuãa Viïåt Nam, nhanh
choáng ài ngay vaâo caác cöng nghïå tiïn tiïën (chuá troång qui mö vûâa vaâ
nhoã) àöìng thúâi vúái viïåc hiïån àaåi hoaá caác cöng nghïå truyïìn thöëng
theo nguyïn tùæc ài tùæt àoán àêìu.
9. Muåc tiïu phaát triïín
Muåc tiïu chñnh cêìn àaåt àûúåc trong giai àoaån phaát triïín túái 2010
cuãa CNSH nûúác ta laâ:
- Nghiïn cûáu ûáng duång choån loåc caác thaânh tûåu khoa hoåc - cöng
nghïå thuöåc lônh vûåc CNSH cuãa thïë giúái phuåc vuå thiïët thûåc vaâ coá
hiïåu quaã sûå phaát triïín bïìn vûäng nöng - lêm - ngû nghiïåp, cöng
nghiïåp chïë biïën, baão vïå sûác khoeã nhên dên vaâ möi trûúâng söëng.
- Xêy dûång möåt ngaânh Cöng nghiïåp sinh hoåc phaát triïín baão
àaãm saãn xuêët àûúåc caác saãn phêím phuåc vuå tiïu duâng nöåi àõa vaâ xuêët
khêíu. Giai àoaån àêìu àïën nùm 2005 lêëy viïåc triïín khai nhûäng cöng
nghïå àaåt àûúåc trong nûúác cuãa 20 nùm qua, àöìng thúâi dûåa vaâ cöng
nghïå nhêåp laâm nïìn taãng àïí hònh thaânh ngaânh cöng nghiïåp sinh
hoåc, giai àoaån sau tûâ 2005 - 2010 kïët húåp giûäa cöng nghïå nöåi sinh
vaâ cöng nghïå nhêåp vúái tó troång cöng nghïå nöåi sinh ngaây caâng chiïëm
tó troång lúán àïí phaát triïín ngaânh cöng nghiïåp sinh hoåc àaåt trònh àöå
khu vûåc.
- Taåo lêåp àûúåc möåt hïå thöëng caác cú quan khoa hoåc - cöng nghïå
thuöåc lônh vûåc CNSH coá nùng lûåc tiïën haânh nghiïn cûáu phaát triïín úã
trònh àöå cao vaâ coá khaã nùng taåo ra caác cöng nghïå múái, hiïån àaåi phuåc
vuå sûå phaát triïín cuãa nïìn kinh tïë quöëc dên.
10. Nhûäng àõnh hûúáng ûu tiïn phaát triïín CNSH úã Viïåt Nam
Sau àêy laâ nhûäng àõnh hûúáng ûu tiïn phaát triïín cuãa CNSH:
Cho àïën nùm 2005 CNSH têåp trung cho muåc tiïu phuåc vuå phaát
triïín nöng nghiïåp vaâ baão vïå sûác khoeã con ngûúâi. Giai àoaån 2 tûâ
2005 àïën 2010 CNSH múã röång phaåm vi phuåc vuå sang lônh vûåc cöng
nghiïåp vaâ baão vïå möi trûúâng.

13. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 88
10.1. CNSH phuåc vuå phaát triïín nöng nghiïåp bïìn vûäng
(i) Taåo vaâ nhên giöëng cêy tröìng chêët lûúång cao cho phaát triïín
nöng, lêm nghiïåp vaâ cêy dûúåc liïåu. (ii) Saãn xuêët chïë phêím sinh hoåc
laâm phên boán, thuöëc trûâ sêu - bïånh phuåc vuå baão vïå cêy tröìng vaâ baão
quaãn nöng saãn. (iii) Saãn xuêët caác loaåi vacxin vêåt nuöi vaâ tiïën túái coá
àûúåc vacxin taái töí húåp. (iv) Saãn xuêët caác chïë phêím chêín àoaán (KIT)
bïånh cêy tröìng vêåt nuöi, ngùn chùån caác dõch bïånh lúán. (v) Phaát triïín
nhanh söë lûúång, chêët lûúång àaân giöëng vaâ saãn phêím vêåt nuöi. Baão
töìn, phaát triïín vaâ sûã duång nguöìn gen quyá.
10.2. CNSH phuåc vuå y dûúåc vaâ baão vïå sûác khoeã nhên dên
(i) Saãn xuêët khaáng sinh baão vïå sûác khoeã nhên dên. (ii) Saãn
xuêët 10 loaåi vacxin phoâng caác bïånh chñnh cho ngûúâi, trong àoá coá caác
vacxin thïë hïå múái. (iii) SX àûúåc caác chïë phêím sinh hoåc khaác nhû
vitamin, axñt amin...
10.3. CNSH phuåc vuå caác ngaânh cöng nghiïåp
(i) Saãn xuêët protein, axit amin caác loaåi. (ii) Saãn xuêët axit hûäu
cú vaâ dung möi hûäu cú. (iii) Cöng nghïå enzym. (iv) Chïë biïën nöng
saãn, thûåc phêím.
10.4. CNSH phuåc vuå xûã lyá ö nhiïîm möi trûúâng:
(i) Cöng nghïå theo doäi vaâ àaánh giaá mûác àöå ö nhiïîm möi trûúâng
bùçng caác biosensor. (ii) Cöng nghïå xûã lyá raác thaãi, phïë thaãi hûäu cú
rùæn. (iii) Cöng nghïå xûã lyá nûúác thaãi.
11. Caác nöåi dung xêy dûång vaâ phaát triïín
11.1. Xêy dûång vaâ phaát triïín tiïìm lûåc khoa hoåc - cöng nghïå
sinh hoåc
CNSH múái laâ möåt lônh vûåc cöng nghïå cao vaâ nhûäng hûáa heån
cuãa CNSH trong thïë kó 21 chñnh laâ CNSH múái. Trong tònh hònh
nùng lûåc cöng nghïå thuöåc vïì CNSH cuãa Viïåt Nam coân nhiïìu yïëu
keám, àïí coá thïí laâm chuã àûúåc cöng nghïå cao naây vaâ àûa noá vaâo saãn
xuêët àoâi hoãi vïì xêy dûång tiïìm lûåc KHCN laâ hïët sûác cêëp baách.
(i) Àaâo taåo nhên lûåc cho CNSH: Thúâi gian àïí àaâo taåo àûúåc möåt
lûåc lûúång caán böå KHCN àuã nùng lûåc laâm chuã cöng nghïå chùæc chùæn
khöng dûúái 5 nùm. Do àoá, viïåc àaâo taåo caán böå cho CNSH àïën nay àaä
laâ möåt àoâi hoãi cêëp baách vaâ cêìn phaãi àûúåc bùæt àêìu ngay. Dûå aán àaâo

14. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 89
taåo nhên lûåc cho CNSH phaãi baão àaãm àöìng böå vïì cú cêëu ngaânh
nghïì, cú cêëu trònh àöå. Vïì cú cêëu ngaânh nghïì nhûäng lônh vûåc sau
cêìn àûúåc lûu yá: kô thuêåt di truyïìn, CN vi sinh, CN tïë baâo, CN
enzym, cöng nghïå hoåc, trong àoá àùåc biïåt chuá troång kô thuêåt di
truyïìn vaâ cöng nghïå hoåc (caác kô sû vïì quaá trònh cöng nghïå). Vïì cú
cêëu trònh àöå, cêìn coá kïë hoaåch àaâo taåo theo tó lïå thñch húåp maâ caác
nûúác phaát triïín vêîn duy trò: l tiïën sô/10-20 àaåi hoåc. Trong àaâo taåo
cêìn kïët húåp giûäa böí tuác trònh àöå cho àöåi nguä hiïån coá vúái viïåc àaâo taåo
trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi. Àaâo taåo úã nûúác ngoaâi: Vöën ngên saách nïn
ûu tiïn àaâo taåo caán böå gioãi coá hoåc võ tiïën sô taåi caác nûúác coá trònh àöå
cao vïì CNSH nhû Têy Êu, Myä, Nhêåt Baãn. Nhaâ nûúác cêìn coá chñnh
saách khuyïën khñch loaåi hònh du hoåc tûå tuác vaâo viïåc àaâo taåo caán böå
vïì CNSH. Àaâo taåo trong nûúác: Cêìn múã chuyïn ngaânh àaåo taåo vïì
CNSH trong möåt söë trûúâng àaåi hoåc. Múã caác loaåi hònh nêng cao trònh
àöå cho àöåi nguä hiïån coá; Àaâo taåo caán böå Àaåi hoåc (laâ chuã yïëu) kïët húåp
vúái àaâo taåo caán böå coá trònh àöå sau àaåi hoåc. Cêìn nghiïn cûáu hònh
thûác múâi caác chuyïn gia gioãi cuãa nûúác ngoaâi tham gia giaãng daåy vaâ
cöång taác taåi Viïåt Nam.
(ii) Àêìu tû xêy dûång maång lûúái caác phoâng thñ nghiïåm CNSH vaâ
phoâng thñ nghiïåm troång àiïím: vò CNSH laâ möåt ngaânh KHCN coá
phaåm vi taác àöång khaá röång (nöng, lêm, ngû nghiïåp, y tïë, baão vïå möi
trûúâng, cöng nghiïåp), laâ möåt ngaânh coá liïn quan àïën sûå söëng vaâ phuå
thuöåc khaá lúán vaâo caác àiïìu kiïån tûå nhiïn, vaâ Viïåt Nam laâ möåt nûúác
traãi daâi tûâ vô àöå 23023 àïën 8023 taåo thaânh caác vuâng sinh thaái rêët
khaác nhau, do àoá viïåc xêy dûång möåt maång lûúái caác phoâng thñ
nghiïåm vïì CNSH, trong àoá coá möåt söë phoâng thñ nghiïåm troång àiïím
laâ yïu cêìu khaách quan.
(iii) Tùng cûúâng nùng lûåc nghiïn cûáu triïín khai: Trong voâng 5 -
10 nùm túái cêìn tùng cûúâng nùng lûåc nghiïn cûáu triïín khai cuãa caác
cú quan KHCN nhùçm: Laâm chuã àûúåc caác cöng nghïå cao trong
CNSH; taåo àûúåc cöng nghïå múái phuåc vuå caác nhu cêìu cuãa nïìn kinh
tïë. Hònh thûác: coá thïí töí chûác thaânh möåt hoùåc möåt vaâi chûúng trònh
KHCN cêëp nhaâ nûúác. Caác nöåi dung nghiïn cûáu bao göìm: (i) Nghiïn
cûáu ûáng duång cöng nghïå cao: Nghiïn cûáu laâm chuã caác kô thuêåt chuã
yïëu cuãa cöng nghïå gen vaâ ûáng duång cöng nghïå gen trong taåo ra caác
giöëng cêy tröìng, vi sinh vêåt, àöång vêåt, àöång thûåc vêåt thuyã sinh
mang gen biïën naåp coá caác àùåc tñnh ûu viïåt phuåc vuå saãn xuêët, ûáng
duång caác kô thuêåt vaâ cöng nghïå cao trong CNSH àïí nghiïn cûáu saãn

15. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 90
xuêët caác caác chïë phêím sinh hoåc, vacxin thïë hïå múái... (ii) Nghiïn cûáu
ûáng duång cöng nghïå tïë baâo trong taåo vaâ nhên giöëng cêy tröìng: ûáng
duång caác kô thuêåt cuãa cöng nghïå tïë baâo thûåc vêåt trong nghiïn cûáu
taåo giöëng cêy tröìng: ruát ngùæn thúâi gian taåo giöëng, taåo caác giöëng coá
phêím chêët, nùng suêët, coá khaã nùng chöëng chõu cao. Nghiïn cûáu xêy
dûång caác cöng nghïå nhên nhanh caác giöëng cêy tröìng phuåc vuå caác
chûúng trònh vaâ dûå aán quöëc gia: chûúng trònh xuêët khêíu nöng saãn,
chûúng trònh mña àûúâng, dûå aán tröìng múái 5 triïåu ha rûâng, chûúng
trònh phaát triïín cêy ùn quaã, chûúng trònh phaát triïín cêy dûúåc liïåu,
chûúng trònh phaát triïín thûåc vêåt thuyã sinh... Goáp phêìn xêy dûång hïå
thöëng caác xñ nghiïåp nhên giöëng cêy tröìng. (iii) ûáng duång cöng nghïå
tïë baâo àöång vêåt: ûáng duång cöng nghïå tïë baâo àöång vêåt trong taåo
giöëng möåt söë vêåt nuöi. Triïín khai úã qui mö lúán cöng nghïå sinh saãn,
trong àoá chuá troång cöng nghïå cêëy truyïìn phöi vaâ cöng nghïå tinh
àöng laånh vêåt nuöi: lúån, boâ thõt, boâ sûäa, dï, thuyã saãn. ûáng duång cöng
nghïå tïë baâo àöång vêåt trong saãn xuêët möåt söë chïë phêím sinh, y hoåc
nhû möåt khaáng thïí àún doâng, vacxin... (iv) Phaát triïín cöng nghïå vi
sinh vaâ cöng nghïå lïn men: Nghiïn cûáu taåo caác giöëng vi sinh vêåt vaâ
caác qui trònh cöng nghïå lïn men vi sinh vêåt phuåc vuå saãn xuêët phên
vi sinh vêåt vaâ thuöëc trûâ sêu bïånh vi sinh vêåt, möåt söë axñt hûäu cú,
laâm saåch möi trûúâng. Töí chûác nghiïn cûáu thiïët kïë, chïë taåo caác dêy
chuyïìn lïn men (vêën àïì naây phaãi do caác kô sû cú khñ, chïë taåo maáy,
cöng nghïå hoåc tiïën haânh). (v) Phaát triïín cöng nghïå hoaá sinh vaâ cöng
nghïå enzym: Xêy dûång caác qui trònh cöng nghïå àïí saãn xuêët cöng
nghiïåp caác loaåi enzym tûâ sinh khöëi vi sinh vêåt, tûâ thûåc vaâ àöång vêåt.
Tòm kiïëm vaâ hoaân thiïån cöng nghïå saãn xuêët caác chïë phêím sinh hoåc
coá giaá trõ cao tûâ vi sinh vêåt, thûåc vêåt, àöång vêåt trïn caån vaâ dûúái
nûúác (Vñ duå: Tetrodotoxin tûâ gan caá noác, LAL-test tûâ maáu sam,
thuöëc chöëng ung thû, söët reát, sinh àeã coá kïë hoaåch...). (vi) CNSH
trong baão quaãn, chïë biïën nöng saãn vaâ cöng nghiïåp thûåc phêím: Phaát
triïín caác cöng nghïå baão quaãn nöng saãn haån chïë dêìn caác cöng nghïå
hiïån haânh àang sûã duång caác chêët hoaá hoåc. Phaát triïín caác cöng nghïå
chïë biïën nöng saãn qui mö nhoã phuåc vuå viïåc chïë biïën nöng saãn taåi
chöî. Hiïån àaåi hoaá vaâ cöng nghiïåp hoaá caác cöng nghïå chïë biïën cöí
truyïìn. Phaát triïín caác cöng nghïå saãn xuêët thûåc phêím vaâ caác phuå
gia cho chïë biïën thûåc phêím. (vii) Nghiïn cûáu ûáng duång CNSH trong
baão vïå möi trûúâng: Phaát triïín caác cöng nghïå xûã lñ caác chêët sinh
hoaåt, chêët thaãi cuãa caác quaá trònh chïë biïën nöng saãn vaâ chêët thaãi

16. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 91
cöng nghiïåp rùæn, loãng. Phaát triïín cöng nghïå vaâ xûã lyá ö nhiïîm dêìu.
(viii) Nghiïn cûáu cöng nghïå saãn xuêët khaáng sinh vaâ vacxin thïë hïå
múái: Nghiïn cûáu cöng nghïå cöë àõnh enzym àïí saãn xuêët khaáng sinh.
Phaát triïín cöng nghïå saãn xuêët vacxin thïë hïå múái.
11.2. Xêy dûång vaâ phaát triïín nïìn cöng nghiïåp sinh hoåc
i) Saãn xuêët caác saãn phêím phuåc vuå phaát triïín nöng nghiïåp bïìn
vûäng: Xêy dûång caác xñ nghiïåp CNSH (qui mö huyïån, liïn huyïån
hoùåc tónh) nhên nhanh giöëng cêy tröìng, saãn xuêët phên vaâ thuöëc trûâ
sêu bïånh haåi thûåc vêåt. Xêy dûång hoùåc nêng cêëp caác xñ nghiïåp saãn
xuêët caác loaåi vacxin phoâng bïånh vêåt nuöi vaâ caác chïë phêím chêín
àoaán bïånh.
ii) Saãn xuêët caác saãn phêím phuåc vuå baão vïå sûác khoeã nhên dên:
Saãn xuêët khaáng sinh: Nhêåp cöng nghïå àïí àïën nùm 2005 saãn xuêët
àûúåc 1.000 têën khaáng sinh cú baãn. Saãn xuêët vacxin: àïën 2005 saãn
xuêët àûúåc 80 triïåu liïìu thuöåc 10 loaåi vacxin, trong àoá coá möåt khöëi
lûúång thñch húåp vacxin thïë hïå múái.
iii) Saãn xuêët caác saãn phêím cöng nghiïåp: Saãn xuêët caác axñt hûäu
cú, protein, axñt amin. Saãn xuêët caác dung möi hûäu cú.
iv) Baão vïå möi trûúâng: Xêy dûång caác xñ nghiïåp xûã lyá raác vaâ nûúác
thaãi sinh hoaåt taåi caác tónh, thaânh phöë bùçng caác phûúng phaáp cöng
nghïå sinh hoåc kïët húåp vúái cú hoåc vaâ hoaá hoåc.
12. Caác giaãi phaáp
Àöëi vúái haâng raâo baão höå quyïìn súã hûäu cöng nghiïåp phaãi biïët
dûåa vaâo caác töí chûác quöëc tïë, caác töí chûác khu vûåc àïí tòm ra löëi ài cho
muåc tiïu "tûå do haânh àöång" trong nghiïn cûáu vaâ ûáng duång.
Àöëi vúái viïåc àêìu tû cêìn xêy dûång vaâ thûåc hiïån caác Dûå aán hay
Chûúng trònh coá muåc tiïu möåt caách àöìng böå tûâ khêu nghiïn cûáu cú
baãn nghiïn cûáu ûáng duång vaâ nghiïn cûáu thñch ûáng saãn xuêët vúái
muåc tiïu cuöëi cuâng laâ xêy dûång vaâ phaát triïín ngaânh cöng nghiïåp
sinh hoåc Viïåt Nam. Àïì nghõ Nhaâ nûúác cho pheáp sûã duång caác nguöìn
vöën kïí caã vöën vay ODA cho viïåc töí chûác àaâo taåo caán böå CNSH trong
vaâ ngoaâi nûúác, àïí àêìu tû tùng cûúâng cú súã vêåt chêët kô thuêåt cho caác
cú quan KHCN vïì CNSH. Tiïën haânh àêìu tû vaâ coá chñnh saách thñch
húåp àïí phaát triïín ngaânh cöng nghiïåp sinh hoåc: Cho àïën nùm 2005,
têåp trung àêìu tû cho Chûúng trònh KT-KT CNSH. Chûúng trònh
KT-KT CNSH trong giai àoaån àïën nùm 2005 ûu tiïn cho 2 lônh vûåc

17. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 92
nöng nghiïåp vaâ y tïë. Chûúng trònh KT-KT CNSH phaãi löìng gheáp
àûúåc caác nöåi dung KHCN vúái caác nöåi dung phaát triïín saãn xuêët vaâ
löìng gheáp vúái caác chûúng trònh kinh tïë xaä höåi khaác. Àïí phaát triïín
ngaânh cöng nghiïåp sinh hoåc Viïåt Nam, àïì nghõ Nhaâ nûúác coá chñnh
saách ûu àaäi vïì thuïë, vay tñn duång, sûã duång ODA àïí àêìu tû, lêåp quyä
höî trúå àöíi múái cöng nghïå, baão höå caác saãn phêím CNSH àaä àûúåc saãn
xuêët trong nûúác bùçng viïåc àûa vaâo Kïë hoaåch àiïìu haânh xuêët nhêåp
khêíu haâng nùm cuãa Chñnh phuã danh muåc caác saãn phêím CNSH cêëm
hoùåc haån chïë nhêåp...
13. Töí chûác thûåc hiïån
Caác böå, ngaânh chõu traách nhiïån thûåc hiïån tûâng nöåi dung cuå thïí
nhû Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo töí chûác xêy dûång vaâ triïín khai Dûå aán
Àaâo taåo nhên lûåc cho CNSH; Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi
trûúâng töí chûác xêy dûång vaâ triïín khai Dûå aán Àêìu tû xêy dûång
maång lûúái caác phoâng thñ nghiïåm CNSH vaâ phoâng thñ nghiïåm troång
àiïím vaâ Dûå aán Tùng cûúâng nùng lûåc nghiïn cûáu triïín khai; chuã trò
Chûúng trònh KT-KT CNSH, phöëi húåp vúái caác Böå ngaânh thaânh viïn
Ban chuã nhiïåm chûúng trònh Xêy dûång vaâ töí chûác triïín khai
Chûúng trònh Kô thuêåt - Kinh tïë CNSH (bao göìm caác dûå aán töí chûác
saãn xuêët caác saãn phêím CNSH vúái muåc tiïu xêy dûång ngaânh cöng
nghiïåp sinh hoåc); Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, chuã trò cuâng Böå Taâi chñnh
vaâ Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng töí chûác thêím àõnh caác
Dûå aán vaâ Chûúng trònh KT-KT CNSH, xêy dûång kïë hoaåch huy àöång
vöën, kïë hoaåch àêìu tû, dûå kiïën phên böí ngên saách Nhaâ nûúác haâng
nùm vaâ 5 nùm trònh Thuã tûúáng Chñnh phuã phï duyïåt; Böå Kïë hoaåch
vaâ àêìu tû, Taâi chñnh , Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng, Ban
Chuã nhiïåm Chûúng trònh KT-KT CNSH xêy dûång vaâ trònh Thuã
tûúáng Chñnh phuã ban haânh caác chñnh saách nhùçm thuác àêíy viïåc thûåc
hiïån àïì aán.
14. Kïët luêån vaâ kiïën nghõ
Ûu tiïn phaát triïín CNSH úã nûúác ta laâ möåt quyïët àõnh àuáng àùæn
cuãa nhaâ nûúác trong quaá trònh hònh thaânh nhûäng nhên töë cú baãn cuãa
nïìn kinh tïë tri thûác hiïån nay. Nhûäng thaách thûác lúán àoâi hoãi chuáng
ta phaãi vûúåt qua, àoá laâ sûå thiïëu huåt vïì lûåc lûúång caán böå coá trònh àöå
khoa hoåc cöng nghïå cao, haâng raâo vïì quyïìn súã hûäu trñ tuïå vaâ tñnh
phên taán trong àêìu tû. Nhaâ nûúác cêìn coá nhûäng quyïët saách àuáng
àùæn àïí tûâng bûúác thaáo gúä nhûäng khoá khùn àûa KHCN nûúác ta höåi
nhêåp vúái khu vûåc vaâ thïë giúái./.

18. KKhhoo EEbbooookk mmiiễễnn pphhíí
eebbooookkffrreeee224477..bbllooggssppoott..ccoomm
CCơơ ssởở DDữữ lliiệệuu HHộộii tthhảảoo//TThhaamm lluuậậnn
tthhuuvviieennhhooiitthhaaoo..bbllooggssppoott..ccoomm
tthhuuvviieenntthhaammlluuaann..bbllooggssppoott..ccoomm
CCHHIIAA SSẺẺ TTRRII TTHHỨỨCC