TAI MŨI HỌNG

1. VIEÂM MUÕI-XOANG
CAÁP, MAÏN TÍNH
( ACUTE AND CHRONIC RHINOSINUSITIS )
Phaân Loaïi, Beänh Caên vaø Xöû Trí
BS VU CONG TRUC
Boä Moân Tai-Muõi-Hoïng
Ñaïi Hoïc Y Döôïc tphoá HOÀ CHÍ MINH

3. Vieâm muõi-xoang
Toång Quaùt
 Daïng vieâm muõi-xoang caáp do sieâu vi laø moät
phaàn cuûa trieäu chöùng caûm common cold.
 vieâm muõi-xoang caáp laø than phieàn chính veà
söùc khoeû ôû Hoa Kyø.
 87% beänh nhaân bò caûm xoå muõi coù caùc xoang
caïnh muõi ñeàu bò aûnh höôûng.
 0.5-2% vieâm ñöôøng hoâ haáp treân do sieâu vi bieán
chöùng thaønh nhieãm vi khuaån.

4. Rhinosinusitis
Toång Quaùt
 Öôùc tính 5–15% daân soá ñoâ thò bò vieâm
muõi-xoang maïn ( Myõ coù 31 trieäu beänh
nhaân moãi naêm )
 Beänh lyù naøy vöôït troäi hôn taát caû moïi toån
thöông maïn tính khaùc , vaø hình nhö treân
ñaø ngaøy caøng gia taêng

5. Phaân Loaïi VIEÂM MUÕI-XOANG
1. VIEÂM MUÕI-XOANG CAÁP TÍNH
2. VIEÂM MUÕI-XOANG CAÁP TAÙI PHAÙT
3. VIEÂM MUÕI-XOANG MAÏN TÍNH
4. ÑÔÏT HOÀI VIEÂM CAÁP CUÛA VIEÂM MUÕI-
XOANG MAÏN

7. Vieâm Muõi-Xoang Caáp Tính
Ñònh Nghóa
 Caùc trieäu chöùng khôûi phaùt ñoät ngoät
 Thôøi gian nhieãm truøng coù giôùi haïn (<12 tuaàn)
 Töï khoûi hoaëc khoûi do ñieàu trò
 Caùc giai ñoaïn beänh coù theå taùi phaùt , nhöng
giöõa caùc giai ñoaïn nieâm maïc bình thöôøng
 <4 laàn moãi naêm

8. Vieâm Muõi-Xoang Caáp Tính
Nhieãm sieâu vi hay nhieãm vi khuaån ?
Major symptoms:
 Soå muõi nhaøy muû
 Ngheït muõi
 Nhöùc naëng ñaàu
 Naëng ñau maët traùn
 Giaûm hay voâ khöùu
Minor symptoms:
 Ho
 Nhöùc ñaàu
 Hoâi mieäng
 Ñau nhöùc tai
 Soát
 Meät
 Nhöùc eâ raêng

9. Vieâm Muõi-Xoang Caáp Tính
Trieäu Chöùng Hoïc
 Do vi truøng neáu coù 2 trieäu chöùng chính hoaëc 1
trieäu chöùng chính vaø 2 trieäu chuùng phuï.
 Trieäu chöùng keùo daøi hôn 10 ngaøy thöôøng laø
do boäi nhieãm vi truøng.
 Trieäu chöùng nhö hoàng ban ôû maët hoaëc ñau
raêng raát ñaëc hieäu , nhöng ñoä nhaïy caûm thaáp.

10. ÑIEÅM ÑAU XOANG

11. Phim kinh dien : Blondeau

12. Vieâm Muõi-Xoang Caáp Tính
daáu hieäu X Quang
 Soá ngöôøi lôùn khoâng coù
trieäu chöùng cuõng
khoâng coù daáu hieäu
döông tính treân CT laø
(15 - 42.5%)
 Beänh nhaân coù trieäu
chöùng xoang kinh ñieån
cuõng coù theå coù phim
CT bình thöôøng (25 -
28%)

13. Vieâm Muõi-Xoang Caáp Tính
daáu hieäu X Quang
 X quang thöôøng :môø xoang , möùc khí dòch,,
hoaëc daày nieâm maïc > 6 mm ⇒ 72-96% lieân quan
vôùi vi truøng (Evans, 1975)
 Möùc khí dòch kinh ñieån ⇒ 89% do vi truøng
(Gwaltney, 1996)
 Coù 1 söï baát ñoàng lôùn giöõa phim X quang
thöôøng vaø CT trong vieäc phaùt hieän beänh lyù (13-
75%)

14. Vieâm Muõi-Xoang Nhaøy Muû
dòch xuaát tieát muõi
 Söï hieän dieän cuûa muû ôû khe giöõa laø daáu
hieäu ñaùng tin caäy cuûa vieâm xoang
(Bocian, 1993)
 Beänh nhaân coù phim XQuang (+) seõ coù
nöôùc muõi coù maøu trong 72% tröông
hôïp, nhöng chæ coù 52 % beänh nhaân bò
chaûy muõi coù maøu coù daáu hieäu XQuang
(+) (Williams, 1992)

16. Vieâm muõi-xoang caáp taùi phaùt
Ñònh Nghóa
 Beänh nhaân coù hôn 1 laàn beänh / naêm vôùi söï
phuïc hoài hoaøn toaøn giöõa caùc côn
 toái ña 4 côn / naêm.
 Thoâng thöôøng >8 tuaàn giöõa caùc côn khoâng
coù khaùng sinh
 Ñaây laø nhöõng tieâu chuaån khoâng lieân quan
ñeán ñaëc tính sinh hoïc

17. Vieâm Muõi-Xoang Maïn Tính
ñònh nghóa
 Trieäu chöùng cuûa vieâm muõi-xoang keùo daøi >8
tuaàn hoaëc >12 tuaàn duø ñieàu trò noäi khoa toái
öu.
 >4 ñôït keùo daøi >10 ngaøy moãi naêm
 Thay ñoåi treân CT keùo daøi >4 tuaàn sau khi
ñieàu trò noäi khoa thích hôïp.
 Khi tình traïng voâ truøng cuûa xoang khoâng
ñöôïc duy trì

18. Vieâm Muõi-Xoang Maïn Tính
daáu hieäu laâm saøng
 Ít khi xaùc ñònh ñöôïc moái lieân heä giöõa
caùc daáu hieäu noäi soi , hình aûnh Xquang
vaø caùc trieäu chöùng ñaëc hieäu
 vieâm muõi-xoang baùn caáp laø tình traïng
giöõa vieâm muõi-xoang caáp vaø vieâm muõi-
xoang maïn.

19. Vieâm Muõi-Xoang Maïn Tính
Clinical Findings

20. Vieâm Muõi-Xoang Maïn Tính
Clinical Findings

24. Ñôït caáp cuûa vieâm muõi-
xoang maïn tính
 Ñôït vieâm caáp keùo daøi <4 tuaàn vôùi caùc
trieäu chöùng xaáu hôn vaø xuaát hieän caùc
trieâu chöùng môùi.
 Caùc trieäu chöùng caáp maát ñi seõ ñeå laïi
tình traïng vieâm maïn laøm neàn

25. Beänh Caên Sieâu Vi
Sinh Lyù Beänh Hoïc (Norlander, 1994)
Sau khi nhieãm truøng xaûy ra :
Taêng dung tích maïch maùu trong moâ cöông tónh
maïch cuûa cuoán muõi.
Roø dòch ngoaïi baøo cuûa huyeát töông.
Chaûy dòch cuûa tuyeán thanh dòch nhaày vaø caùc teá
baøo ñaøi.
Kích thích thaàn kinh ñöa tôùi ñau , haét hôi vaø ho
phaûn xaï.
Nieâm maïc xoang phuø ,teá baøo ñaøi quaù saûn vaø troùc
vaåy bieåu moâ.

26. Caên nguyeân do vi truøng
vieâm xoang caáp vaø ñôït caáp cuûa vieâm xoang maïn
 Vi truøng gaây beänh laø 1phaàn cuûa vi truøng
thöôøng truù ôû muõi vaø hoïng muõi
 Khoâng bieát ñöôïc ñieàu gì gaây ra söï xaâm
nhaäp vaøo xoang (söï khaùc bieät veà aùp suaát
?)
 Taéc ngheõn caùc xoang ñöa tôùi giaûm noàng
ñoä oxy vaø taêng noàng ñoä acid lactic
(Johansson, 1988)

27. Acute Bacterial Sinusitis
(Sydnor & Gwaltney, 1989)

28. Vieâm xoang maïn do vi truøng
Group 1
 Streptococcus pneumoniae,
Haemophilus Influenzae, Moraxella
catarrhalis & Streptococcus intermedius
.
.

29. Vieâm muõi-xoang maïn do vi truøng
nhoùm 2
 Staphylococcus aureus, Pseudomonas
aeruginosa
 Huùt xoang trong beänh xô hoaù daïng
nang, hoá moå xoang sau phaãu thuaät,.
 Nhieãm truøng keùo daøi coù leõ laø nguyeân
nhaân gaây beänh.

31. Vieâm xoang maïn do vi truøng
6 yeáu toá nguy cô
Nhieãm truøng keùo daøi coù leõ phaûn aùnh moái lieân
quan vôùi cô cheá thanh loïc xoang bình thöôøng
qua phöùc hoäp loã thoâng khe (Gwaltney, 1992)
 taéc phöùc hoïp loã thoâng-khe
 baát thöôøng loâng chuyeån
 cheá tieát nhaày
 dò öùng
Suy giaûm mieãn dòch
Toån thöông tröïc tieáp

32. Chronic Bacterial Sinusitis
Risk Factors

33. Taéc loã thoâng
 Ña soá beänh nhaân vieâm xoang maïn coù
môø khe giöõa vaø thay ñoåi vieâm ôû xoang
beänh (Zinreich, 1995)
 Loã thoâng caàn coù ñöôøng kính >5mm ñeå
cho pheùp thoâng khí thích hôïp (Aust,
1994)

34. Baát thöôøng loâng chuyeån
a) Baåm sinh
loaïn vaän ñoäng teá baøo loâng nguyeân phaùt :
khieám khuyeát caùnh tay vaän ñoäng
 Hoäi chöùng Kartagener
 hoäi chöùng Young
b) Maéc phaûi
thieáu oxy maùu, pH thaáp , chaát trung gian gaây
vieâm, ñoäc toá vi truøng , khoùi thuoác laù , maát
nöôùc,dò vaät ,thuoác.

35. Ciliary Mucoclearance

36. Dòch tieát nhaày
 Baát thöôøng xuaát tieát cuûa tuyeán nhaày vaø teá
baøo ly (goblet cells) laøm suy giaûm söï vaän
chuyeån nhaày loâng chuyeån.
 Chaát nhaøy vieâm naøy coù theå thay ñoåi veà
löôïng, noàng ñoä vaø maát khaû naêng daãn löu , do
ñoù gaây toån thöông nieâm maïc qua trung gian
caùc chaát trung gian hoaù hoïc.

37. Cô Cheá Dò ÖÙng

38. Suy giaûm mieãn dòch
Tyû leä vieâm muõi-xoang maïn cao hôn bình
thöôøng ôû beänh nhaân suy giaûm mieãm dòch
(Yoshida, 1996)
 IgG subgroups
 Choïn loïc IgA
 Suy giaûm IgM
 AIDS
taùc nhaân gaây beänh thoâng thöôøng vaø haäu quaû cuûa söï choïn loïc
nhieàu khaùng sinh (CMV, Pseudomonas aeruginosa, fungi,
cryptococcus, …)

39. Toån thöông tröïc tieáp
Taùc nhaân hoaù hoïc coù theå gaây ra vieâm cuûa
nieâm maïc xoang :
 oââ nhieãm
 Vieâm muõi do thuoác.
 Nöôùc oâ nhieãm (nöôùc tröôït tuyeát )
 Chaán thöông maët.
 Raêng (5-10% vieâm xoang) Evans, 1975
Thoâng thöôøng nhieàu loaïi vi truøng keøm vôùi vi
truøng kî khí

40. Xöû trí vieâm muõi-xoang
muïc tieâu :
 Trieät caên nhieãm truøng
 Giaûm thôøi gian beänh
 Döï phoøng caùc bieán chöùng
 Muïc tieâu = phuïc hoài söï voâ truøng / xoang
vaø bình thöôøng hoaù chöùc naêng nhaày loâng
chuyeån cuûa caùc xoang baèng caùch laáy ñi
söï taéc ngheõn nôi phuùc hôïp loã thoâng khe

41. Ñieàu trò baèng döôïc lyù hoïc
 Antibiotics khaùng sinh
 Corticosteroids (taïi choã)
 Decongestants thoâng muõi
 Muco-Evacuants loaõng ñaøm
 Antihistamines AH1
 Anti-Cholinergics

42. Khaùng sinh
 Khaùng sinh choáng laïi I caùch hieäu quaû treân:
-- Hemophilus influenzae
-- Streptococcus pneumoniae & pyogenes
-- Moraxella catarrhalis
 Vi truøng phaùt trieån söï ñeà khaùng ñoái vôùi
khaùng sinh.
 Khaùng sinh caàn coù noàng ñoä cao trong nieâm
maïc bò nhieãm ,oån ñònh vôùi β-lactamase vaø coù
hoaït tính choáng laïi tuï caàu khaùng penicillin

43. Khaùng sinh
 Augmented Penicillin (Augmentin)
 Cephalosporin theá heä 2 (Zinnat, Ceftin,
Vantin, Lorabid)
 Cephalosporin theá heä 3 (Suprax*, Cedax*
*not Strep)
 Quinolones (Levaqin, Raxar, Trovan)
 Macrolides (Zithromax, Biaxin)
 10 – 14 ngaøy ñieàu trò

44. Corticosteroids
 Xòt taïi choã steroid vaøo muõi laøm giaûm hieän töôïng
vieâm
 Hieäu quaû trong nhieãm truøng laø khoâng chaéc
chaén ?
 Khoâng roõ raèng steroid xòt taïi choã laøm giaûm taàn
suaát hoaëc ñoä naëng vieâm muõi-xoang do sieâu vi
hoaëc do vi truøng (Kaliner, 1997)
 Laø phöông tieän vaøng trong ñieàu trò polyp muõi

46. Thuoác choáng sung huyeát muõi
 Caûi thieän söï daãn löu phöùc hôïp loã thoâng khe
trong giai ñoaïn caáp baèng caùch laøm giaûm phuø
nieâm maïc nhôø taùc ñoäng co maïch cuûa moâ
cöông (erectile tissue) maïch maùu muõi
(Malm, 1994)
 CT scan khoâng cho thaáy giaûm taéc ngheõn trong
vuøng khe giöõa (Gwaltney, 1996)
 Duøng thuoác thoâng muõi neáu ñieàu trò <3 ngaøy

47. Thuoác loaõng ñaøm
 Laøm moûng lôùp nhaày taïo ñieàu kieän
thuaän lôïi cho söï daãn löu qua khe giöõa
(Ferguson, 1995)
 Guaifenesin taùc ñoäng baèng caùch laøm
giaûm ñoä quaùnh cuûa nhaày tích tuï ñeán
noãi taïo thuaän lôïi cho cô cheá nhaày loâng
chuyeån

48. Antihistamines AH1
 Laøm giaûm nhaûy muõi vaø chaûy nöôùc muõi cuûa
vieâm muõi-xoang do sieâu vi vaø vieâm muõi-
xoang do dò öùng.
 Giaù trò trong vieâm xoang do vi truøng chöa
ñöôïc chöùng minh.

49. Trò lieäu khoâng duøng thuoác
 hít hôi nöôùc
Laøm aåm moâi tröôøng
Töôùi röûa muõi baèng nöôùc muoái
Taát caû caùc phöông thöùc ñieàu trò naøy laøm
meàm vaåy vaø laøm aåm nieâm maïc muõi

50. Ñieàu trò ngoaïi khoa
phaãu thuaät ñöôïc chæ ñònh chæ khi caùc
phöông phaùp ñieàu trò noäi khoa toái ña
thaát baïi :
o Choïc röûa xoang haøm
o Phaãu thuaät noäi soi xoang
o Phaãu thuaät xoang kinh ñieån

51. HOÏC RÖÛA XOANG HAØM

52. Phaãu thuaät noäi soi xoang
 Phaãu thuaät coù giôùi haïn cho pheùp phuïc hoài
thanh loïc nhaày loâng chuyeån vaø thoâng khí
qua loã thoâng töï nhieân (Kennedy, 1985)
 Phaãu thuïaât ñuoåi theo beänh tích
 Baùc boû nhöõng quan nieäm tröôùc ñaây laø beänh
tích nieâm maïc khoâng theå phuïc hoài (Kennedy,
1992)

53. Phaãu thuïaât xoang taän goác kinh ñieån
khoâng phaûi taát caû beänh nhaân coù
beänh tích xoang coù theå tuaân theo
phöông phaùp ñieàu trò baûo toàn :
Vieâm xoang do naám xaâm laán ôû xoang haøm.
Beänh xoang traùn do haïn cheá duïng cuï moå
hoaëc do maát naâng ñôõ veà phía ngoaøi cuûa oáng
muõi traùn.

55. Keát luaän
Vieâm muõi-xoang caáp do vi khuaån :
 Ñieàu trò noäi khoa tình traïng nhieãm truøng coù khaû
naêng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà.
Vieâm muõi-xoang maïn :
 Thöôøng laø vaán ñeà ña yeáu toá ñoøi hoûi phaãu thuaät
söûa chöõa caùc vaán ñeà giaûi phaãu ,theâm vaøo ñoù ñieàu
trò noäi khoa tích cöïc ñeå cho keát quaû toái öu.