Download luận văn báo cáo nghiên cứu khoa học với đề tài: Tình trạng dinh dưỡng, thiếu máu, nhiễm ký sinh trùng đường ruột

1. BỘ Y TẾ
VIỆN DINH DƯỠNG
____________________________________________________________
B¸o c¸o TỔNG KẾT ĐỀ TÀI
t×nh tr¹ng dinh d−ìng, thiÕu m¸u, nhiÔm ký sinh
trïng ®−êng ruét vµ mét sè yÕu tè liªn quan
cña häc sinh tiÓu häc 6-9 tuæi
ë mét sè x∙ n«ng th«n miÒn b¾c
Chñ nhiÖm ®Ò tµi : BS. TrÇn Thuý Nga
TS. NguyÔn Xu©n Ninh
C¸n bé tham gia : NguyÔn Thanh H−¬ng
Ph¹m ThÞ NgÇn
§Æng Tr−êng Duy
6487
27/8/2007
HÀ NỘI - 2006

2. 2
danh môc Nh÷ng tõ viÕt t¾t
KST Ký sinh trïng
CN/T C©n nÆng/ tuæi
CC/T ChiÒu cao/tuæi
CN/CC C©n nÆng/chiÒu cao
VDD ViÖn Dinh d−ìng
WHO Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi
NCHS Trung t©m Thèng kª søc khoÎ Quèc gia, Hoa
Kú National Center for Health Statistics
NCKN Nhu cÇu khuyÕn nghÞ
OR Tû suÊt chªnh/ Odds ratio
SDD Suy dinh d−ìng
YNSKC§ ý nghÜa søc khoÎ céng ®ång
NKHH NhiÔm khuÈn h« hÊp
NC Nghiªn cøu
CS Céng sù
UNICEF Quü Nhi ®ång Liªn Hîp quèc/United
Children's Fund
Hb Hemoglobin
TB Trung b×nh
SD §é lÖch chuÈn / Standard deviation
TV Thùc vËt
§V §éng vËt
TS Tæng sè
Ca Calci
P Phospho
Max Tèi ®a/Maximum
BYT Bé Y tÕ
VSRKST-CT -T¦ ViÖn Sèt rÐt ký sinh trïng vµ c«n trïng Trung
−¬ng

3. 3
môc lôc
Néi dung Trang
Môc lôc
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
Tãm t¾t
I. §Æt vÊn ®Ò
II. Môc tiªu nghiªn cøu
III. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
3.1. §èi t−îng nghiªn cøu
3.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu
3.3. ThiÕt kÕ nghiªn cøu
3.4. Cì mÉu vµ ph−¬ng ph¸p chän mÉu
3.4.1. Cì mÉu
3.4.2. Ph−¬ng ph¸p chän mÉu
3.5. Thu thËp sè liÖu
3.6. KiÓm tra chÊt l−îng sè liÖu thu thËp
3.7. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª
3.8. §¹o ®øc nghiªn cøu
IV. KÕt qu¶ nghiªn cøu
4.1. T×nh tr¹ng dinh d−ìng cña häc sinh
4.1.1. §Æc ®iÓm nh©n tr¾c
4.1.2. T×nh tr¹ng dinh d−ìng
4.1.3. T×nh tr¹ng thiÕu m¸u
4.1.4. KhÈu phÇn ¨n cña trÎ
4.2. T×nh tr¹ng nhiÔm trïng
4.2.1. T×nh tr¹ng nhiÔm KST ®−êng ruét
4.2.2. T×nh h×nh m¾c bÖnh NKHH cÊp vµ tiªu ch¶y
4.3. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ
4.3.1. KhÈu phÇn ¨n vµ t×nh tr¹ng dinh d−ìng
4.3.2. ThiÕu m¸u vµ t×nh tr¹ng dinh d−ìng
4.3.3. Liªn quan gi÷a bÖnh nhiÔm trïng vµ t×nh tr¹ng dinh d−ìng
V. Bµn luËn
VI. KÕt luËn
VII. KhuyÕn nghÞ
VIII. Tµi liÖu tham kh¶o

4. 4
Tãm t¾t
T×nh tr¹ng dinh d−ìng, thiÕu m¸u, nhiÔm ký sinh trïng ®−êng ruét vµ mét sè
yÕu tè liªn quan cña häc sinh tiÓu häc 6-9 tuæi ë mét sè x· n«ng th«n miÒn B¾c
§Æt vÊn ®Ò: Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thiÕu dinh d−ìng chñ yÕu x¶y ra ë trÎ em tuæi
häc ®−êng lµ thÊp cßi, thiÕu c©n vµ thiÕu m¸u. Tuy nhiªn, nh÷ng sè liÖu gÇn ®©y vÒ
t×nh tr¹ng dinh d−ìng nh− thiÕu m¸u vµ t×nh tr¹ng nhiÔm giun ë häc sinh tiÓu häc ë
c¸c vïng cã nguy c¬ cao cßn ch−a ®Çy ®ñ.
Môc ®Ých nghiªn cøu: Kh¶o s¸t t×nh tr¹ng dinh d−ìng, thiÕu m¸u vµ t×m hiÓu mét
sè yÕu tè liªn quan nh− khÈu phÇn ¨n, nhiÔm KST ®−êng ruét, c¸c bÖnh nhiÔm
khuÈn th−êng gÆp ë häc sinh tiÓu häc líp 1-3 (tõ 6-9 tuæi) ë mét sè x· n«ng th«n
nghÌo.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Nghiªn cøu c¾t ngang. §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d−ìng
cña häc sinh theo ph©n lo¹i cña WHO, quÇn thÓ tham kh¶o NCHS. XÐt nghiÖm
Hemoglobin b»ng ph−¬ng ph¸p HemoCue. XÐt nghiÖm ph©n t×m KST ®−êng ruét
b»ng ph−¬ng ph¸p Kato-Katz. §¸nh gi¸ thiÕu m¸u dùa vµo nång ®é Hemoglobin
theo ph©n lo¹i cña WHO.
KÕt qu¶ nghiªn cøu: Qua ®iÒu tra 1229 häc sinh líp 1,2,3 (tõ 6 ®Õn 9 tuæi) cña 6
tr−êng tiÓu häc thuéc c¸c vïng n«ng th«n nghÌo ë 3 tØnh B¾c Giang, H−ng Yªn vµ
B¾c Ninh, kÕt qu¶ cho thÊy:
Tû lÖ CN/T thÊp (CN/T< - 2SD) lµ 30% (møc rÊt cao), tû lÖ CC/T thÊp (CC/T< -
2SD) lµ 27,5%, (møc trung b×nh) vµ CN/CC thÊp (CN/CC< - 2SD) lµ 9%, xÕp ë
møc cao vÒ YNSKC§ theo ph©n lo¹i cña WHO.
Tû lÖ thiÕu m¸u (Hemoglobin <11,5 g/dl) lµ 23,6% xÕp ë møc cao vÒ YNSKC§
theo ph©n lo¹i cña WHO. ThiÕu m¸u cã sù dao ®éng theo ®Þa ®iÓm nghiªn cøu: ë
B¾c Giang lµ 30,3%, H−ng Yªn lµ 23,1% vµ B¾c Ninh lµ 17,2%
Tû lÖ trÎ nhiÔm tõ 1 ®Õn 2 lo¹i KST ®−êng ruét lµ 54,5%, víi c¸c møc ®é nhiÔm
tõ nhÑ ®Õn nÆng. 39,5% sè trÎ m¾c NKHH cÊp, 8% trÎ m¾c tiªu ch¶y hoÆc viªm da
t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra.
KhÈu phÇn ¨n cña nhãm trÎ tõ 7-9 tuæi chØ ®¸p øng ®−îc tõ 63 - 68% nhu cÇu
vÒ n¨ng l−îng cho trÎ em ë løa tuæi nµy. Tiªu thô c¸c vitamin vµ muèi kho¸ng ®Òu
ch−a ®¹t NCKN cña ViÖn Dinh d−ìng. L−îng calci, s¾t vµ vitamin A chØ ®¹t tõ 40-
66% NCKN. §Æc biÖt lµ vitamin B1 vµ B2 chØ ®¸p øng tõ 17-40% NCKN.
C¸c yÕu tè liªn quan cã ý nghÜa thèng kª ®Õn t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ em
ë løa tuæi nµy lµ thiÕu m¸u (OR=1,78, P<0,005), m¾c bÖnh NKHH cÊp (OR=1,56,
P<0,001), tiªu ch¶y (OR=1,82, P<0,05), nhiÔm KST ®−êng ruét (OR=2,74,
P<0,001). Cã mèi liªn quan gi÷a n¨ng l−îng trong khÈu phÇn vµ tiªu thô protid,
lipid, gluxid, s¾t, vitamin B1, vµ B2 (P<0,01) víi CN/T thÊp.
KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ: ThiÕu dinh d−ìng, thiÕu m¸u, nhiÔm KST ®−êng ruét
vµ mét sè c¸c bÖnh nhiÔm trïng kh¸c lµ nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ cña trÎ em tiÓu häc
nhãm tuæi tõ 6-9 ë nh÷ng vïng n«ng th«n nghÌo. V× vËy, nh÷ng gi¶i ph¸p can
thiÖp ®¬n lÎ sÏ Ýt mang l¹i hiÖu qu¶ trong tr−êng hîp nµy. CÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i
ph¸p ®ång bé bao gåm c¶ gi¸o dôc dinh d−ìng, søc khoÎ, ¨n bæ sung cã t¨ng
c−êng vi chÊt vµ tÈy giun ë nh÷ng vïng cã nguy c¬ nhiÔm KST ®−êng ruét cao ®Ó
c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh d−ìng cho trÎ em løa tuæi häc ®−êng ë nh÷ng vïng n«ng
th«n nghÌo.

5. 5
I. ®Æt vÊn ®Ò
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thiÕu dinh d−ìng chñ yÕu x¶y ra ë trÎ em tuæi
häc ®−êng lµ thÊp cßi, thiÕu c©n vµ thiÕu m¸u. VÊn ®Ò vÒ søc kháe chñ yÕu
x¶y ra ë trÎ em løa tuæi nµy lµ nhiÔm ký sinh trïng (KST) ®−êng ruét, tiªu
ch¶y vµ nhiÔm khuÈn h« hÊp (NKHH). ThiÕu dinh d−ìng vµ bÖnh nhiÔm
trïng ë trÎ em tuæi häc ®−êng g©y ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña trÎ
trong mét thêi gian dµi (50). ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, sù l−u hµnh cña c¸c
bÖnh nhiÔm trïng, thiÕu dinh d−ìng vµ tö vong ë trÎ em häc ®−êng cao h¬n
so víi c¸c n−íc ph¸t triÓn.
ThÊp cßi lµ mét chØ sè thÓ lùc cña thiÕu dinh d−ìng trong mét thêi
gian dµi vµ th−êng g©y ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ ë trÎ. ThÊp cßi lµ
mét qu¸ tr×nh tÝch lòy cña sù chËm t¨ng tr−ëng vµ th−êng x¶y ra tr−íc 3 tuæi.
TrÎ cßi cäc ë tuæi ®i häc cã thÓ do thiÕu dinh d−ìng tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña
cuéc ®êi vµ møc ®é cßi cäc cã xu h−íng t¨ng trong suèt nh÷ng n¨m c¾p s¸ch
tíi tr−êng. Tuy nhiªn sù t¨ng tr−ëng cña trÎ cã thÓ b¾t kÞp chiÒu cao chuÈn
nÕu m«i tr−êng sèng cña trÎ ®−îc c¶i thiÖn (29). YÕu tè di truyÒn Ýt ¶nh
h−ëng ®Õn chiÒu cao cña trÎ em ë løa tuæi nµy (24). Sù ph¸t triÓn cña trÎ em
ë løa tuæi nµy ph¶n ¸nh møc sèng, t×nh tr¹ng kinh tÕ x· héi, v¨n hãa vµ gi¸o
dôc. Mét nghiªn cøu lín vÒ t×nh tr¹ng thÓ lùc cña trÎ em tuæi häc ®−êng ë
n«ng th«n ë mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn (Ghana, Tanzania, Indonesia, Ên
®é, ViÖt Nam) cho thÊy tû lÖ thÊp cßi vµ thiÕu c©n ®Òu rÊt cao, tõ 48-56%
thÊp cßi vµ 34-62% thiÕu c©n. Cã mét xu h−íng chung vÒ Z-scores chiÒu cao
theo tuæi (CC/T) vµ c©n nÆng theo tuæi (CN/T) gi¶m theo tuæi. §iÒu nµy cã
nghÜa lµ trÎ cµng lín tuæi th× chiÒu cao cña trÎ cµng trë nªn t−¬ng ®èi thÊp
h¬n so víi quÇn thÓ tham kh¶o (37). T×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ em løa
tuæi tiÓu häc ®ãng mét vai trß quan träng v× ®©y lµ giai ®äan dù tr÷ cho sù
ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¬ thÓ trong thêi kú dËy th× (33).
TrÎ suy dinh d−ìng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn tiÒm lùc søc kháe, ph¸t triÓn n·o
vµ t− duy. NÕu trÎ em bÞ suy dinh d−ìng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng häc tËp,
s¸ng t¹o vµ g©y tæn thÊt lín vÒ kinh tÕ. Nghiªn cøu cho thÊy thiÕu dinh

6. 6
d−ìng tr−êng diÔn g©y ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶ häc tËp ë trÎ em tuæi häc ®−êng
nh− nhËn ®−îc ®iÓm thÊp, nghØ häc vµ l−u ban (35).
ThiÕu m¸u lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mang ý nghÜa søc kháe céng
®ång (YNSKC§) phæ biÕn nhÊt ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c ®èi t−îng cã
nguy c¬ bÞ thiÕu m¸u cao nhÊt lµ trÎ em vµ phô n÷ cã thai. ThiÕu m¸u g©y
¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ, t¨ng tr−ëng, gi¶m kh¶ n¨ng häat ®éng thÓ
lùc vµ t¨ng nguy c¬ m¾c bÖnh. ThiÕu m¸u cã thÓ do nguyªn nh©n thiÕu dinh
d−ìng, m¾c c¸c bÖnh nhiÔm trïng vµ do mÊt m¸u. ThiÕu s¾t lµ nguyªn nh©n
chÝnh cña 50% c¸c tr−êng hîp thiÕu m¸u. ThiÕu mét sè c¸c vi chÊt dinh
d−ìng kh¸c nh− vitamin A, mét sè vitamin nhãm B (B6, B12, riboflavin, vµ
acid folic) còng cã thÓ g©y thiÕu m¸u (23). Nguy c¬ thiÕu m¸u còng t¨ng ë
nh÷ng ®èi t−îng m¾c c¸c bÖnh KST nh− sèt rÐt, KST ®−êng ruét (12).
NhiÔm KST ®−êng ruét nh− giun ®òa, giun tãc, giun mãc lµ mét vÊn
®Ò søc kháe céng ®ång ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn do ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i
tr−êng kh«ng ®¶m b¶o. NhiÔm giun lµ nguyªn nh©n lµm cho trÎ ch¸n ¨n,
gi¶m hÊp thu c¸c chÊt dinh d−ìng, thiÕu m¸u, vµ g©y ¶nh h−ëng ®Õn t×nh
tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ. NhiÔm KST ®−êng ruét víi c−êng ®é cao vµ trong
mét thêi gian dµi cã thÓ g©y suy dinh d−ìng nh− thÊp cßi vµ nhÑ c©n, gi¶m
kh¶ n¨ng häc tËp ë trÎ em tuæi häc ®−êng, vµ ë nh÷ng tr−êng hîp nÆng cã
thÓ g©y tö vong (50). NhiÔm giun lµ nguyªn nh©n quan träng g©y thiÕu m¸u.
NhiÔm KST ®−êng ruét lµ bÖnh th−êng gÆp nhÊt ë trÎ em tuæi häc ®−êng. Tû
lÖ nhiÔm giun cao nhÊt ë trÎ tõ 5-14 tuæi. C−êng ®é nhiÔm giun t¨ng dÇn
theo tuæi vµ nÆng nhÊt ë trÎ em tuæi ®i häc (28). T×nh tr¹ng nhiÔm ®ång thêi
nhiÒu läai giun còng rÊt phæ biÕn ë løa tuæi nµy (12).
Mét nghiªn cøu triÓn väng trªn trÎ em tuæi häc ®−êng ë Bangladesh
cho thÊy tiªu ch¶y ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn chiÒu cao vµ t¨ng c©n (45).
T×nh h×nh ë ViÖt Nam
Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc thµnh tùu lín vÒ kinh tÕ
x· héi. Cuéc sèng cña ng−êi d©n ®· cã nhiÒu thay ®æi. KhÈu phÇn ¨n cña
ng−êi d©n còng ®· ®−îc c¶i thiÖn vÒ chÊt l−îng mét c¸ch râ rÖt (11). C¸c vÊn

7. 7
®Ò vÒ ch¨m sãc dinh d−ìng vµ søc kháe ®· vµ ®ang ngµy cµng ®−îc quan
t©m. C¸c ch−¬ng tr×nh ch¨m sãc søc kháe trÎ em nh− tiªm chñng më réng,
c¸c can thiÖp phßng chèng suy dinh d−ìng vµ thiÕu vi chÊt nh− phßng chèng
thiÕu vitamin A, thiÕu s¾t, thøc ¨n bæ sung, ph¸t triÓn hÖ sinh th¸i V−ên Ao
Chuång, gi¸o dôc dinh d−ìng, tÈy giun v.v... ®· ®ãng gãp mét phÇn quan
träng vµo viÖc c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh d−ìng vµ søc kháe cho c¸c ®èi t−îng
cã nguy c¬ cao nh− trÎ em vµ bµ mÑ. Tû lÖ suy dinh d−ìng trÎ em d−íi 5 tuæi
tõ 45% n¨m 1990 ®· gi¶m xuèng cßn 26,6% n¨m 2004 (18). Tû lÖ thiÕu
n¨ng l−îng tr−êng diÔn ë phô n÷ tõ 20 ®Õn 49 gi¶m tõ 33,1% n¨m 1990
xuèng cßn 26,3% vµo n¨m 2000 (36).
Cïng víi sù ph¸t triÓn ®ã, t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ em løa tuæi
häc ®−êng còng ®−îc c¶i thiÖn. KÕt qu¶ mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y ®· cho
thÊy c©n nÆng vµ chiÒu cao ë trÎ em løa tuæi 6-14 còng ®· ®−îc c¶i thiÖn mét
c¸ch ®¸ng kÓ ®Æc biÖt lµ trÎ em ë thµnh phè (36). Trong khi t×nh tr¹ng thõa
c©n cña häc sinh ë c¸c thµnh phè cã xu h−íng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, th× t×nh tr¹ng nhÑ c©n vµ thÊp cßi cña häc sinh ë vïng n«ng th«n vÉn
cßn tån t¹i (9,4,12).
HiÖn nay, ch−a cã sè liÖu ®¹i diÖn vÒ t×nh tr¹ng thiÕu m¸u cña trÎ em
tiÓu häc, tuy nhiªn cã mét xu h−íng c¶i thiÖn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em
løa tuæi nµy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ cã sù kh¸c biÖt vÒ tû lÖ thiÕu m¸u ë
c¸c ®Þa ph−¬ng. KÕt qu¶ ®iÒu tra ë trÎ em 7-14 tuæi ë Hµ Néi vµ Hµ T©y n¨m
1995 cho thÊy tû lÖ thiÕu m¸u lµ 18% (17), trÎ em tiÓu häc ë Thanh Tr× ngäai
thµnh Hµ Néi n¨m 1997 lµ 38% vµ n¨m 1999 lµ 13% (3), ë Gia B×nh, B¾c
Ninh n¨m 2001 lµ 30% (21). Tû lÖ thiÕu m¸u ë trÎ em 7-11 tuæi ë Hµ Nam lµ
12% (12).
VÊn ®Ò søc kháe chñ yÕu cña trÎ em tuæi häc ®−êng ë ViÖt Nam còng
lµ nhiÔm KST ®−êng ruét, NKHH, nhiÔm khuÈn ngßai da vµ bÖnh r¨ng
miÖng. Nghiªn cøu vÒ nhiÔm giun ë trÎ em tuæi häc ®−êng cho thÊy tû lÖ
nhiÔm giun rÊt cao. Tû lÖ nhiÔm giun lµ 95% khi ®iÒu tra trªn 363 häc sinh ë
7 tr−êng tiÓu häc ë Nam §Þnh (22), 83% ë 453 häc sinh cña 2 tr−êng tiÓu
häc ngäai thµnh Hµ Néi (14). KÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lª NguyÔn B¶o Khanh

8. 8
vµ CS (2001) t¹i Hµ Nam cho thÊy tû lÖ nhiÔm giun cña 2249 häc sinh ë 30
tr−êng tiÓu häc lµ 93%, trong ®ã cã 64% trÎ nhiÔm phèi hîp tõ 2 läai giun
trë lªn (12).
Tuy nhiªn, nh÷ng sè liÖu gÇn ®©y vÒ t×nh tr¹ng dinh d−ìng nh− thiÕu
m¸u vµ t×nh tr¹ng nhiÔm giun ë trÎ em tiÓu häc ë c¸c vïng cã nguy c¬ cao
cßn ch−a ®Çy ®ñ. C¸c ch−¬ng tr×nh can thiÖp vÒ dinh d−ìng nh− phßng chèng
suy dinh d−ìng, phßng chèng thiÕu vitamin A, phßng chèng thiÕu m¸u thiÕu
s¾t chñ yÕu tËp trung vµo c¸c nhãm ®èi t−îng lµ trÎ em d−íi 5 tuæi, phô n÷ cã
thai vµ cho con bó, trong khi ®ã, trÎ em tuæi häc ®−êng cßn ch−a ®−îc quan
t©m nhiÒu. V× vËy, nghiªn cøu nµy nh»m môc ®Ých kh¶o s¸t t×nh tr¹ng dinh
d−ìng, thiÕu m¸u vµ t×m hiÓu mét sè yÕu tè liªn quan nh− khÈu phÇn ¨n,
nhiÔm KST ®−êng ruét, c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn th−êng gÆp ë häc sinh tiÓu
häc ë mét sè x· n«ng th«n nghÌo ®Ó tõ ®ã cã thÓ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p can
thiÖp nh»m c¶i thiÖn t×nh tr¹ng dinh d−ìng vµ søc kháe cho trÎ em tiÓu häc ë
nh÷ng vïng n«ng th«n nghÌo.
II. MôC TI£U NGHI£N CøU
1. Môc tiªu chung
Kh¶o s¸t t×nh tr¹ng dinh d−ìng vµ nhiÔm KST ®−êng ruét cña trÎ em
tiÓu häc ë mét sè vïng n«ng th«n nghÌo ®Ó lùa chän ®Þa ®iÓm can thiÖp dinh
d−ìng cho nghiªn cøu tiÕp theo.
2. Môc tiªu cô thÓ
1. §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d−ìng: nh©n tr¾c, thiÕu m¸u, khÈu phÇn cña
trÎ.
2. §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng m¾c mét sè bÖnh nhiÔm khuÈn th−êng gÆp ë trÎ
(nhiÔm KST ®−êng ruét, NKHH cÊp, vµ tiªu ch¶y).
3. X¸c ®Þnh mét sè yÕu tè liªn quan tíi t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ nh−
khÈu phÇn ¨n, bÖnh nhiÔm khuÈn.

9. 9
III. §èi t−îng vµ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
1. §èi t−îng nghiªn cøu:
• Häc sinh khèi líp 1,2,3 tõ 6-9 tuæi.
• Bµ mÑ hoÆc ng−êi nu«i d−ìng cña häc sinh
2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu:
§Þa ®iÓm: 6 tr−êng tiÓu häc thuéc 3 tØnh: H−ng Yªn, B¾c Ninh vµ B¾c
Giang.
Thêi gian nghiªn cøu: tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 5 n¨m 2006.
3. ThiÕt kÕ nghiªn cøu:
M« h×nh nghiªn cøu: Nghiªn cøu c¾t ngang m« t¶ cã ph©n tÝch.
4. Cì mÉu vµ ph−¬ng ph¸p chän mÉu:
4.1. Cì mÉu:
* Cì mÉu ®iÒu tra t×nh tr¹ng dinh d−ìng, thiÕu m¸u, nhiÔm ký sinh trïng
®−êng ruét:
Sè l−îng häc sinh cÇn ®iÒu tra cho mçi nghiªn cøu vÒ t×nh tr¹ng dinh d−ìng,
thiÕu m¸u, nhiÔm ký sinh trïng ®−êng ruét ë mét tØnh tÝnh theo c«ng thøc
sau (8): n = Z2
* p * (1-p)/ e2
Trong ®ã:
n: Sè häc sinh cÇn ®iÒu tra
Z: §é tin cËy ®ßi hái lµ 95%; Z=1,96
p: Tû lÖ trÎ bÖnh
e: Sai sè cho phÐp, chän ng−ìng 5%.
KÕt qu¶ tÝnh sè häc sinh cÇn ®iÒu tra cho mçi néi dung nghiªn cøu ë
mçi ®iÓm nghiªn cøu nh− sau:
Néi dung ®iÒu tra Tµi liÖu tham
kh¶o
Tû lÖ Cì mÉu
tèi thiÓu
Cì mÉu/
®iÓm NC
T×nh tr¹ng dinh d−ìng
SDD CN/T §ç ThÞ Hßa
(2001) (2)
38% 377 400
SDD CC/T nt 26% 308
T×nh tr¹ng thiÕu m¸u nt 14% 186 186
T×nh tr¹ng nhiÔm KST
®−êng ruét:
Lª NguyÔn B¶o
Khanh vµ CS
(2001) (12)
93% 100 100

10. 10
Cã 3 ®iÓm nghiªn cøu (mçi ®iÓm chän 2 tr−êng): VËy tæng sè trÎ tèi
thiÓu cÇn ®iÒu tra t¹i 3 ®iÓm nghiªn cøu nh− sau:
• MÉu ®iÒu tra t×nh tr¹ng dinh d−ìng: 1200 trÎ
• §iÒu tra t×nh tr¹ng thiÕu m¸u: 558 trÎ
• §iÒu tra t×nh tr¹ng nhiÔm giun ®−êng ruét: 300 trÎ
§Ó ®¶m b¶o ®ñ cì mÉu nãi trªn, ë mçi nhãm ®iÒu tra ®−îc céng thªm
5% mÉu dù phßng.
* Cì mÉu ®iÒu tra khÈu phÇn c¸ thÓ:
¸p dông c«ng thøc tÝnh cì mÉu cho ®iÒu tra n¨ng l−îng khÈu phÇn
(8):
t2
* σ2
* n
N = ----------------------------
e2
* n + t2
* σ2
Trong ®ã:
N: cì mÉu
t : ph©n vÞ chuÈn (th−êng =2 ë x¸c xuÊt 0,954)
σ: ®é lÖch chuÈn cña n¨ng l−îng −íc tÝnh 400 Kcal
e: sai sè cho phÐp (chän e=100 Kcal)
n: tæng sè trÎ cña tr−êng (kho¶ng 350 trÎ/tr−êng)
Sè trÎ cÇn ®iÒu tra khÈu phÇn c¸ thÓ cña 1 ®iÓm nghiªn cøu lµ: 55, lµm
trßn: 60
Sè trÎ tèi thiÓu cÇn ®iÒu tra khÈu phÇn cña 3 ®iÓm nghiªn cøu lµ: 180.
§Ó ®¶m b¶o ®ñ cì mÉu nãi trªn, ë mçi mÉu ®iÒu tra ®Òu céng thªm
5% mÉu dù phßng.
Nh− vËy, sè l−îng trÎ cÇn chän ë mçi tr−êng nh− sau:
• §iÒu tra t×nh tr¹ng dinh d−ìng: 210 trÎ
• §iÒu tra t×nh tr¹ng thiÕu m¸u: 97 trÎ
• §iÒu tra t×nh tr¹ng nhiÔm giun ®−êng ruét: 53 trÎ
• §iÒu tra khÈu phÇn : 32
4.2. Ph−¬ng ph¸p chän mÉu:
Chän tØnh : chän 3 tØnh thuéc miÒn B¾c ViÖt Nam lµ B¾c Giang, H−ng Yªn,
vµ B¾c Ninh
Chän huyÖn : chän ngÉu nhiªn 3 huyÖn tõ danh s¸ch c¸c huyÖn cña 3 tØnh
nªu trªn.

11. 11
Chän x∙ : t¹i mçi huyÖn ®· chän, lËp danh s¸ch c¸c x· nghÌo (theo quyÕt
®Þnh cña ChÝnh phñ (dùa vµo thang ph©n lo¹i cña Bé Lao ®éng Th−¬ng binh
vµ x· héi cho vïng miÒn nói vµ ®ång b»ng)) tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau :
• Tr−êng tiÓu häc n»m trong x· cã tæng sè häc sinh tõ 350 ®Õn 700 häc
sinh.
• ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ nhµ tr−êng ñng hé viÖc thùc hiÖn nghiªn cøu.
Chän ®èi t−îng:
¸p dông ph−¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn ph©n tÇng theo ph©n bè tû
lÖ. Coi mçi khèi lµ mét tÇng, th× sè häc sinh cÇn lÊy ë mçi khèi lµ :
nh = Nh * n/N (1)
Trong ®ã :
nh: Tæng sè häc sinh cÇn ®iÒu tra ë mçi khèi
Nh: Tæng sè häc sinh cña mçi khèi
n: Tæng sè häc sinh cÇn ®iÒu tra
N : Tæng sè häc sinh cña khèi 1,2,3.
C¸ch lÊy mÉu cho ®iÒu tra nh©n tr¾c:
• T¹i mçi tr−êng, lËp danh s¸ch häc sinh cña tõng khèi líp 1, 2, 3.
¸p dông ph−¬ng ph¸p chän mÉu ngÉu nhiªn hÖ thèng dùa trªn nÒn mÉu lµ
danh s¸ch c¸c häc sinh cña tõng khèi 1,2,3 trong tr−êng.
• T×m kháang c¸ch K: LÊy tæng sè häc sinh cña tõng khèi chia cho sè häc
sinh cÇn ®iÒu tra ë mçi khèi ta ®−îc kho¶ng c¸ch K.
• B¾t th¨m ngÉu nhiªn mét sè tõ 1 ®Õn gi¸ trÞ cña kho¶ng c¸ch K.
• Tõ danh s¸ch nÒn mÉu cña tõng khèi, lÊy trÎ ®Çu tiªn b¾t ®Çu tõ sè ngÉu
nhiªn, trÎ tiÕp theo céng víi gi¸ trÞ K.
• Cuèi cïng ta sÏ cã 210 trÎ cho ®iÒu tra thÓ lùc.
Trong sè 210 trÎ nµy, chän mÉu hÖ thèng theo c¸ch trªn ®Ó lÊy 97 trÎ cho
®iÒu tra thiÕu m¸u. Trong sè 97 trÎ nµy, tiÕp tôc chän mÉu hÖ thèng lÊy 53
trÎ cho ®iÒu tra nhiÔm ký sinh trïng ®−êng ruét. Trong sè 97 trÎ ®iÒu tra
thiÕu m¸u, chän ngÉu nhiªn 32 trÎ tõ 7-9 tuæi cho ®iÒu tra khÈu phÇn.
5. Thu thËp sè liÖu
5.1. §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ em: C¸c sè liÖu vÒ nh©n tr¾c
(chiÒu cao, c©n nÆng), th«ng tin chung (ngµy sinh, giíi) sÏ ®−îc thu thËp.
C¸ch tÝnh tuæi: Tuæi cña trÎ ®−îc tÝnh theo n¨m (WHO, 1995). VÝ dô trÎ
®−îc tÝnh lµ 7 tuæi kÓ tõ khi trÎ trßn 7 tuæi (84 th¸ng) tíi khi trÎ ®−îc 7 tuæi
11 th¸ng 29 ngµy.

12. 12
C©n trÎ: Dïng c©n ®iÖn tö AND (®é chÝnh x¸c 100g). KÕt qu¶ ®−îc ghi b»ng
kg víi mét sè lÎ.
§o trÎ: Dïng th−íc gç cña UNICEF cã ®Õ cè ®Þnh ®Ó ®o chiÒu cao ®øng (®é
chÝnh x¸c 1mm). KÕt qu¶ ®−îc ghi b»ng cm víi mét sè lÎ.
§¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d−ìng cña trÎ em dùa vµo c¸c chØ sè nh©n tr¾c:
• c©n nÆng theo tuæi (CN/T),
• chiÒu cao theo tuæi (CC/T),
• c©n nÆng theo chiÒu cao (CN/CC)
theo ph©n lo¹i cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, quÇn thÓ tham kh¶o cña Trung t©m
thèng kª søc kháe quèc gia NCHS (Hoa Kú) víi ng−ìng thiÕu dinh d−ìng lµ
< - 2SD; ng−ìng thõa c©n lµ CN/CC > + 2SD cho trÎ 6-9 tuæi..
5.2. §iÒu tra t×nh tr¹ng thiÕu m¸u: XÐt nghiÖm Hemoglobin b»ng
HemoCue. Hemoglobin <115g/L ®−îc coi lµ thiÕu m¸u (49)
5.3. §iÒu tra khÈu phÇn b»ng ph−¬ng ph¸p hái ghi khÈu phÇn 24 giê qua
cña trÎ. Hái ghi tÇn xuÊt tiªu thô thùc phÈm cña trÎ trong th¸ng qua. §iÒu tra
khÈu phÇn vµ hái ghi tÇn xuÊt tiªu thô thùc phÈm theo mÉu phiÕu ®iÒu tra ®·
®−îc thiÕt kÕ s½n.
5.4. Kh¸m l©m sµng: t×nh h×nh m¾c bÖnh nhiÔm khuÈn (h« hÊp, tiªu ch¶y, vµ
c¸c bÖnh nhiÔm trïng kh¸c nh− viªm da, ®au m¾t) cña trÎ.
- NhiÔm khuÈn h« hÊp (NKHH) cÊp: NhiÔm khuÈn h« hÊp trªn: TrÎ cã ho
vµ/hoÆc sæ mòi (+sèt) ®¬n thuÇn, kh«ng thë nhanh, kh«ng khã thë. NhiÔm
khuÈn h« hÊp d−íi: TrÎ cã ho (+ sèt), thë nhanh (>40 lÇn/phót), khã thë hoÆc
co rót lång ngùc.
- Tiªu ch¶y: §i ngoµi ph©n láng hoÆc cã n−íc > 3 lÇn/ngµy. Tiªu ch¶y kÐo
dµi: tiªu ch¶y > 14 ngµy.
5.5. §iÒu tra t×nh tr¹ng nhiÔm ký sinh trïng ®−êng ruét b»ng ph−¬ng ph¸p
Kato-Katz (47). KÕt qu¶ ®−îc tÝnh ra sè trøng trong 1 gam ph©n. Ph©n lo¹i
møc ®é nhiÔm KST ®−êng ruét theo WHO, 1987 (46):
Lo¹i KST Møc ®é nhiÔm (trøng/g ph©n)
NhÑ Trung b×nh NÆng
§òa <5.000 5.000 – 49.999 >50.000
Tãc <1.000 1.000-9.999 > 10.000
Mãc <2.000 2.000-3.999 > 4.000

13. 13
5.6. Th«ng tin chung nh− ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña hé gia ®×nh, tr×nh ®é
v¨n hãa, nghÒ nghiÖp cña bè mÑ trÎ còng sÏ ®−îc thu thËp.
6. KiÓm tra chÊt l−îng sè liÖu thu thËp
Nh»m ®¶m b¶o chÊt l−îng sè liÖu ®iÒu tra, tr−ëng nhãm cã tr¸ch
nhiÖm ph¶i kiÓm tra tÊt c¶ c¸c sè liÖu cña c¸c mÉu phiÕu ®iÒu tra trong ngµy,
nÕu ph¸t hiÖn c¸c sè liÖu bÊt th−êng, phiÕu sÏ ®−îc göi tr¶ l¹i ®iÒu tra viªn
®Ó ®Òu tra viªn kiÓm tra l¹i tÝnh x¸c thùc cña sè liÖu.
7. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª
Sè liÖu sau khi thu thËp sÏ ®−îc lµm s¹ch, kiÓm tra, nhËp sè liÖu vµ sö
lý b»ng ch−¬ng tr×nh EPI-INFO 6.0 vµ SPSS 11.5. C¸c kÕt qu¶ sÏ ®−îc tr×nh
bµy theo c¸c sè trung b×nh, tû lÖ%, tû xuÊt chªnh (OR). C¸c sè liÖu sÏ ®−îc
kiÓm tra vµ ph©n tÝch theo c¸c thuËt thèng kª y häc th«ng th−êng (ANOVA
test: so s¸nh sù kh¸c biÖt cña 3 sè trung b×nh; T test: so s¸nh sù kh¸c biÖt cña
2 sè trung b×nh; χ2 test: so s¸nh sù kh¸c biÖt c¸c tû lÖ…).
8. §¹o ®øc nghiªn cøu
TrÎ em, cha mÑ, nhµ tr−êng, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®−îc th«ng b¸o
®Çy ®ñ vÒ môc ®Ých vµ néi dung nghiªn cøu vµ cã thÓ tõ chèi tham gia nghiªn
cøu.
C¸c dông cô xÐt nghiÖm ®¶m b¶o v« trïng, chØ sö dông mét lÇn.
§Ò c−¬ng ®−îc Héi ®ång Khoa häc ViÖn Dinh d−ìng th«ng qua.

14. 14
IV. KÕt qu¶ nghiªn cøu
Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ mÉu nghiªn cøu
§Æc ®iÓm kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi cña c¸c tr−êng ®−îc chän vµo nghiªn cøu:
6 tr−êng tiÓu häc tham gia trong nghiªn cøu nµy thuéc 3 tØnh B¾c
Giang, H−ng Yªn vµ B¾c Ninh cã mét sè c¸c ®Æc ®iÓm nh− sau :
Tr−êng tiÓu häc §ång V−¬ng n»m trªn ®Þa bµn x· §ång V−¬ng.
Tr−êng cã 416 häc sinh víi 20 líp häc. Tr−êng tiÓu häc §ång TiÕn cã 350
häc sinh víi 16 líp n»m trªn ®Þa bµn x· §ång TiÕn. X· §ång V−¬ng vµ
§ång TiÕn lµ hai x· miÒn nói thuéc huyÖn Yªn ThÕ, tØnh B¾c Giang, c¸ch Hµ
Néi 120km. §©y lµ hai trong sè 8 x· nghÌo trªn tæng sè 21 x· cña huyÖn
Yªn ThÕ, tØnh B¾c Giang. X· §ång TiÕn cã 3780 d©n. X· §ång V−¬ng cã
4295 d©n. Trªn 2/3 sè ng−êi d©n trong hai x· lµ ng−êi c¸c d©n téc nh− Tµy,
Nïng, Dao, Kaolan. NghÒ nghiÖp chÝnh cña ng−êi d©n hai x· lµ lµm ruéng,
vµ ch¨n nu«i gia sóc. Nguån n−íc sinh ho¹t cña nh©n d©n trong x· lµ n−íc
giÕng, vµ n−íc suèi.
Tr−êng tiÓu häc Xu©n Tróc cã 616 häc sinh thuéc 20 líp häc n»m trªn
®Þa bµn x· Xu©n Tróc. Tr−êng tiÓu häc B·i SËy cã 447 häc sinh víi 16 líp.
Hai x· Xu©n Tróc (d©n sè 8681 ng−êi) vµ B·i SËy (d©n sè 6250 ng−êi) lµ hai
trong tæng sè 7 x· nghÌo thuéc huþªn ¢n Thi, tØnh H−ng Yªn, thuéc vïng
®ång b»ng B¾c bé, n»m c¸ch Hµ Néi 70km. Nguån thu nhËp cña ng−êi d©n
trong x· tõ c¸c nguån trång trät vµ ch¨n nu«i. Nguån n−íc sinh ho¹t cña
nh©n d©n trong x· lµ n−íc giÕng.
Tr−êng tiÓu hoc Giang S¬n (511 häc sinh sinh) n»m trªn ®Þa bµn x·
Giang S¬n. Tr−êng tiÓu häc Song Giang (696 häc sinh) thuéc x· Song
Giang. Hai x· Giang S¬n vµ Song Giang lµ 2 x· thuéc vïng ®ång b»ng B¾c
bé n»m c¸ch Hµ Néi 50 km. ®©y còng lµ 2 trong tæng sè 6 x· nghÌo cña
huyÖn Gia B×nh, tØnh B¾c Ninh. Ng−êi d©n hai x· sèng chñ yÕu dùa vµo s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp 2 vô lóa trong mét n¨m vµ mét vô trång hoa mµu.
Toµn bé häc sinh ë 6 tr−êng tiÓu häc nãi trªn ®Òu häc nöa buæi (trõ
häc sinh khèi líp 1). Cßn mét buæi häc sinh tù häc ë nhµ. Häc sinh ¨n tr−a
t¹i gia ®×nh. Mäi ho¹t ®éng ch¨m sãc søc khoÎ cho häc sinh ®Òu do tr¹m y tÕ
x· thùc hiÖn. Sè c¸n bé y tÕ trung b×nh lµ t¹i mçi tr¹m lµ 4,8 ng−êi. C¸c tr¹m
®Òu cã c¸n bé cã tr×nh ®é lµ b¸c sü hoÆc y sü vµ céng t¸c viªn y tÕ ®¶m
nhiÖm mäi ho¹t ®éng y tÕ cña tuyÕn c¬ së.
§Æc ®iÓm cña ®èi t−îng nghiªn cøu

15. 15
B¶ng 1: Ph©n bè häc sinh theo giíi ë 3 nhãm nghiªn cøu*
Giíi B¾c Giang H−ng Yªn B¾c Ninh Tæng sèTuæi
n % n % n % N %
Trai 200 48,9 207 49,9 199 49,1 606 49,3
G¸i 209 51,1 208 50,1 206 50,9 623 50,7
Tæng
Chung 409 100 415 100 405 100 1229 100
*, Kh«ng kh¸c biÖt ý nghÜa (P>0,05, χ2
test) gi÷a c¸c tØnh, còng nh− tæng sè
vÒ giíi vµ sè l−îng trÎ.
NhËn xÐt :
- Tæng sè häc sinh khèi líp 1,2,3 ®−îc c©n ®o vµ pháng vÊn lµ 1229,
trong ®ã: 606 trai (49,3%) vµ 623 g¸i 50,7%).
- Kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ sè trÎ trai vµ trÎ g¸i ë 3 tØnh nghiªn cøu
(P>0,05, χ2
test).
B¶ng 2: Mét sè ®Æc ®iÓm hé gia ®×nh cã trÎ tham gia nghiªn cøu
B¾c Giang
(n=409)
H−ng Yªn
(n=415)
B¾c Ninh
(n=405)
Chung
(n=1229)
MÑ
Tuæi TB (SD) 33,1 ± 5,2 32,9 ± 5,2 32,3 ±5,1 32,8 ±5,2
NghÒ chÝnh: LR (%) 96,8 95,7 94,3 95,6
Tr×nh ®é v¨n ho¸ (%)
Mï ch÷ 1,5 - 0,2 0,6
CÊp I** 21,0 3,9 8,6 11,1
CÊp II* 69,7 89,2 84,2 81,0
> CÊp 3 7,8 7,0 6,9 7,2
Sè ng−êi trong gia ®×nh 4,5 ±1,1 4,5 ± 0,9 4,4 ± 0.9 4.4 ±0.9
Sè con trong gia ®×nh 2.4 ± 1.0 2.3 ± 0.8 2.2 ±0.7 2.3 ± 0.8
Sè con trong gia ®×nh (%)
1 con 8,8 11,1 9,6 9,8
2 con 57,9 59,8 62,7 60,2
>3 con 33,3 29,2 27,7 30,0
*P<0,05 so s¸nh gi÷a c¸c tØnh, χ2
test
**P<0,01

16. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 50160
DOWNLOAD: + Link tải: Xem bình luận
Hoặc : + ZALO: 0932091562