Tham luận của TS. Phạm Đình Chướng (Cục trưởng Cục Sở hữu Công nghiệp, Bộ KHCN&MT) tại Hội thảo Kinh tế tri thức và những vần đề đặt ra đối với Việt Nam (2000): http://adf.ly/1HsnC0

1. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 113
QUYÏÌN SÚÃ HÛÄU TRÑ TUÏÅ
– MÖÅT ÀIÏÌU KIÏÅN CHO PHAÁT TRIÏÍN KINH TÏË
TRI THÛÁC ÚÃ VIÏÅT NAM
TS. PHAÅM ÀÒNH CHÛÚÁNG
Cuåc trûúãng Cuåc Súã hûäu Cöng nghiïåp,
Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng
1. Taâi saãn trñ tuïå, quyïìn súã hûäu trñ tuïå vaâ hïå thöëng baão höå súã hûäu
trñ tuïå
Khaái niïåm "taâi saãn trñ tuïå" hay "súã hûäu trñ tuïå" (intellectual
property) bùæt àêìu xuêët hiïån vaâo àêìu thïë kyã naây (XX) vaâ vöën dô àûúåc
duâng àïí chó caác saãn phêím saáng taåo trñ tuïå, göìm: (i) caác taác phêím
khoa hoåc, vùn hoåc, nghïå thuêåt vaâ (ii) caác saáng chïë, caác kiïíu daáng
saãn phêím (hay kiïíu daáng cöng nghiïåp) vaâ caác nhaän hiïåu haâng hoaá
(kïí caã nhaän hiïåu dõch vuå).
Gùæn liïìn vúái khaái niïåm trïn laâ hai khaái niïåm xuêët hiïån súám
hún (nûãa cuöëi thïë kyã XIX), àoá laâ "súã hûäu cöng nghiïåp" (industrial
property) göìm saáng chïë, kiïíu daáng cöng nghiïåp vaâ nhaän hiïåu haâng
hoaá vaâ "baãn quyïìn" (copyright) göìm caác taác phêím khoa hoåc, vùn
hoåc, nghïå thuêåt.
Cuâng vúái sûå phaát triïín cuãa khoa hoåc, cöng nghïå cuäng nhû caác
saáng taåo trong kinh doanh, "nöåi haâm" cuãa súã hûäu trñ tuïå ngaây caâng
múã röång. Danh saách caác àöëi tûúång súã hûäu trñ tuïå àûúåc böí sung
khöng ngûâng vaâ sûå böí sung àoá diïîn ra àùåc biïåt nhanh trong khoaãng
30 nùm gêìn àêy. Ngaây nay, coá thïm nhûäng àöëi tûúång sau àêy àûúåc
liïåt kï thuöåc caác àöëi tûúång súã hûäu trñ tuïå: caác chuãng vi sinh múái; caác
loaåi giöëng cêy tröìng múái; caác thiïët kïë böë trñ maåch tñch húåp (maåch
IC); phêìn mïìm maáy tñnh; caác thöng tin bñ mêåt liïn quan àïën cöng
nghïå hoùåc kinh doanh (know-how vaâ trade secret). Vaâi nùm gêìn àêy

2. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 114
laåi àaä thêëy nhu cêìu phaãi kïí thïm caác chûúng trònh vïå tinh maä hoaá,
tïn miïìn trïn internet (Domain name)...
Trong khuön khöí lyá luêån vïì súã hûäu trñ tuïå, caác taâi saãn trïn àêy
coá caác àùåc tñnh àaáng chuá yá:
i. laâ kïët quaã cuãa hoaåt àöång saáng taåo trñ tuïå (chûá khöng phaãi laâ
hoaåt àöång trñ tuïå thöng thûúâng);
ii. vö hònh nhûng coá thïí àûúåc lûu giûä vaâ thïí hiïån trïn caác vêåt
mang nhêët àõnh;
iii. coá khaã nùng lan truyïìn, sao cheáp (nhên baãn) maâ khöng laâm
mêët sûå hiïån diïån taåi nguöìn.
Caác daång taâi saãn trñ tuïå àïìu laâ saãn phêím, sûå thïí hiïån, laâ thûúác
ào àöìng thúâi laâ àöång lûåc cuãa sûå tiïën böå noái chung cuãa xaä höåi vïì tinh
thêìn, vêåt chêët vaâ trònh àöå cöng nghïå saãn xuêët, cöng nghïå kinh
doanh.
AÃnh hûúãng vaâ vai troâ nhû vêåy cuãa caác taâi saãn trñ tuïå chuã yïëu
àûúåc quyïët àõnh búãi àùåc tñnh thûá ba (khaã nùng lan truyïìn) cuãa loaåi
taâi saãn àoá. Tuy vêåy, caác taâi saãn trñ tuïå coá thïí seä bõ haån chïë lan
truyïìn, tûác laâ bõ giûä laåi taåi nguöìn nïëu sûå lan truyïìn khöng buâ àùæp
àûúåc caác nöî lûåc trong quaá trònh tòm toâi àïí saáng taåo ra taâi saãn.
Haäy xeát vïì möåt daång taâi saãn trñ tuïå cuå thïí, caác saáng chïë chùèng
haån. Moåi ngaânh cöng nghïå àïìu àûúåc xêy dûång trïn nïìn taãng caác
saáng chïë. Àöíi múái cöng nghïå tûác laâ böí sung caác saáng chïë múái thuöåc
nïìn taãng àoá. Caånh tranh cöng nghïå thûåc chêët laâ caånh tranh tòm
kiïëm vaâ khai thaác caác saáng chïë àoá, vò vêåy thiïët lêåp vaâ vêån haânh möåt
cú chïë thuác àêíy viïåc taåo ra caác saáng chïë múái laâ möåt àoâi hoãi thûúâng
xuyïn. Viïåc tòm kiïëm möåt cú chïë nhû vêåy àaä dêîn túái chöî hònh thaânh
vaâ phaát triïín hïå thöëng baão höå saáng chïë – möåt trong nhûäng hïå thöëng
quan troång nhêët cuãa hïå thöëng baão höå súã hûäu trñ tuïå.
Muåc tiïu cuãa hoaåt hïå thöëng súã hûäu trñ tuïå laâ khuyïën khñch hoaåt
àöång saáng taåo; cöí vuä àêìu tû tòm kiïëm caác giaãi phaáp kyä thuêåt - myä
thuêåt ûáng duång, caác taác phêím cuäng nhû caác saáng kiïën kinh doanh
múái; thuác àêíy caånh tranh laânh maånh àöìng thúâi sûã duång möåt caách
tiïët kiïåm vaâ coá hiïåu quaã nhêët caác nguöìn lûåc trñ tuïå cuãa xaä höåi.
Viïåc taåo dûång, cuãng cöë giaá trõ cuãa moåi àöëi tûúång súã hûäu trñ tuïå
thûåc chêët laâ möåt quaá trònh àêìu tû töën keám vïì vêåt chêët vaâ trñ tuïå.

3. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 115
Trong khi àoá, baãn chêët cuãa caånh tranh laåi cuäng thuác àêíy viïåc tòm
kiïëm caác biïån phaáp giaãm búát chi phñ vaâ tùng cûúâng lúåi nhuêån. Viïåc
sao cheáp, mö phoãng, thêåm chñ àaánh cùæp nguyïn veån caác thaânh quaã
saáng taåo kyä thuêåt – kinh doanh cuãa àöëi thuã laâ biïån phaáp hêëp dêîn
nhêët àïí àaåt àûúåc muåc tiïu trïn. Búãi vêåy, nguy cú chiïëm àoaåt caác saãn
phêím trñ tuïå laâ nguy cú thûúâng xuyïn vaâ ngaây caâng nghiïm troång
trong caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng cöng nghiïåp hoaá. Nïëu khöng aáp
duång caác biïån phaáp ngùn chùån nguy cú naây, moåi nöî lûåc chñnh àaáng
àïìu bõ vuâi dêåp búãi tïå naån chiïëm àoaåt hoùåc caånh tranh khöng laânh
maånh. Möåt cú chïë phaáp luêåt chöëng laåi nguy cú nhû vêåy laâ àoâi hoãi
ngaây caâng gay gùæt.
Biïån phaáp àïí àaåt àûúåc caác muåc tiïu trïn laâ thöng qua viïåc vêån
haânh hïå thöëng caác quy phaåm phaáp luêåt maâ xêy dûång vaâ duy trò möåt
lônh vûåc hoaåt àöång goåi laâ hïå thöëng baão höå quyïìn súã hûäu trñ tuïå -
trong àoá quan hïå giûäa caác chuã thïí liïn quan túái àöëi tûúång mang nöåi
dung quan hïå quyïìn vaâ nghôa vuå vaâ caác quan hïå àoá àûúåc àiïìu chónh
sao cho phuâ húåp vúái xu thïë phaát triïín kinh tïë xaä höåi. Hïå thöëng baão
höå quyïìn súã hûäu trñ tuïå àûúåc cêëu thaânh búãi hai hïå thöëng chuã chöët
àoá laâ hïå thöëng súã hûäu cöng nghiïåp vaâ hïå thöëng quyïìn taác giaã. Hïå
thöëng súã hûäu cöng nghiïåp laåi bao göìm: (i) hïå thöëng baão höå saáng chïë
(hay coân goåi laâ hïå thöëng patent); (ii) hïå thöëng baão höå nhaän hiïåu
haâng hoaá vaâ (iii) hïå thöëng baão höå thöng tin bñ mêåt. Nguyïn tùæc
chung cuãa caác hïå thöëng naây laâ thöng qua viïåc thûâa nhêån vaâ baão vïå
cuãa phaáp luêåt àöëi vúái caác quyïìn súã hûäu trñ tuïå maâ chuã thïí caác quyïìn
àoá (ngûúâi nùæm giûä quyïìn) àûúåc baão àaãm caác àiïìu kiïån thuêån lúåi
nhêët trong möåt thúâi gian nhêët àõnh àuã àïí khai thaác nhùçm khöng
nhûäng buâ àùæp caác chi phñ àêìu tû taåo ra giaá trõ cuãa caác àöëi tûúång àoá
maâ coân coá thïí thu àûúåc lúåi nhuêån àïí tiïëp tuåc taåo ra caác thaânh tûåu
múái. Möåt caách töíng quaát, moåi àöëi tûúång noái trïn àïìu àûúåc coi laâ àöëi
tûúång súã hûäu, caác quan hïå xaä höåi liïn quan túái caác àöëi tûúång àoá
àûúåc àiïìu chónh chuã yïëu theo nguyïn tùæc àiïìu chónh caác quan hïå súã
hûäu.
Àêëy laâ lyá do ra àúâi thuêåt ngûä quyïìn súã hûäu trñ tuïå. Tuy nhiïn,
xeát vïì baãn chêët vaâ thûåc tiïîn thò quyïìn súã hûäu trñ tuïå khöng àöìng
nhêët vúái quyïìn súã hûäu taâi saãn, trong àoá àùåc biïåt quyïìn chiïëm giûä
taâi saãn trñ tuïå khöng coá nhiïìu yá nghôa. Vò vêåy coá thïí noái nöåi dung
chuã yïëu cuãa quyïìn súã hûäu trñ tuïå laâ quyïìn khai thaác hay laâ quyïìn
sûã duång caác àöëi tûúång súã hûäu trñ tuïå.

4. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 116
Khi noái àïën vai troâ hay yá nghôa cuãa súã hûäu trñ tuïå, taâi saãn trñ
tuïå àöëi vúái sûå phaát triïín kinh tïë khoa hoåc kyä thuêåt, ngûúâi ta thûúâng
dûåa vaâo chó tiïu laâ caác saáng chïë hay caác àún àùng kyá saáng chïë.
Chuáng töi xin àûa ra vñ duå vïì tònh hònh tùng trûúãng söë àún àùng kyá
saáng chïë úã möåt söë nûúác vaâ coá àöëi chiïëu vúái Viïåt Nam àïí chuáng ta
tham khaão.
Baãng 1. Sûå tùng trûúãng söë àún saáng chïë úã möåt söë nûúác
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1998
Thaái
Lan
- - 1.973 2.463 2.966 3.532 5.071
Trung
Quöëc
10.137 11.423 14.409 19.618 19.067 21.636 -
Haân
Quöëc
25.820 28.132 31.073 36.491 45.712 78.499 92.734
Myä 162.708 166.765 171.623 173.619 185.087 220.141 -
Nhêåt 367.590 369.396 371.894 366.486 353.301 369.215 401.932
Viïåt
Nam
79 64 83 227 292 682 1105
Nguöìn: Baáo caáo haâng nùm (Annual Report) cuãa caác Cú quan Súã hûäu cöng
nghiïåp quöëc gia
Tûâ Baãng 1 trïn àêy coá thïí thêëy rùçng caác saáng chïë vêîn khöng
ngûâng àûúåc taåo ra, söë àún àùng kyá àïí àûúåc cêëp patent saáng chïë luön
luön tùng trûúãng úã hêìu khùæp caác nûúác vaâ dûúâng nhû bûác tranh vïì
hoaåt àöång saáng chïë cuäng phaãn aánh tiïìm lûåc vïì kinh tïë vaâ cöng nghïå
cuãa caác nûúác.
2. Khuynh hûúáng phaát triïín súã hûäu trñ tuïå trong vaâi chuåc nùm sùæp
túái
a) Khuynh hûúáng thûá nhêët: súã hûäu trñ tuïå ngaây caâng àoáng vai
troâ quan troång trong cú cêëu chñnh saách kinh tïë - thûúng maåi cuãa caác

5. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 117
quöëc gia, chïë àöå baão höå súã hûäu trñ tuïå phaát triïín ngûúåc vúái chïë àöå
baão höå mêåu dõch.
Caác àöång thaái phaát triïín hoaåt àöång thûúng maåi, kinh tïë trong
khoaãng mûúâi nùm gêìn àêy böåc roä khuynh hûúáng vöën àaä coá caác dêëu
hiïåu tûâ trûúác, àoá laâ song song vúái xu hûúáng gúä boã dêìn caác haâng raâo
mêåu dõch daång phi thuïë, giaãm búát caác chïë àöå baão höå mêåu dõch, tûå do
hoaá thûúng maåi laâ xu hûúáng tùng cûúâng caác haâng raâo baão höå súã hûäu
trñ tuåï bùçng caách cuãng cöë vaâ tùng cûúâng caác biïån phaáp chïë taâi vaâ múã
röång phaåm vi baão höå caác thaânh quaã saáng taåo khoa hoåc kyä thuêåt vaâ
kinh doanh, súã hûäu trñ tuïå noái chung vaâ súã hûäu cöng nghiïåp noái
riïng ngaây caâng gùæn chùåt, trúã thaânh böå phêån cuãa hoaåt àöång kinh tïë
thûúng maåi. Khuynh hûúáng noái trïn seä tiïëp tuåc vaâ ngaây caâng roä neát
trong nhûäng nùm sùæp túái. Nhûäng yïëu töë sau àêy coá aãnh hûúãng
quyïët àõnh vaâ thuác àêíy súã hûäu trñ tuïå phaát triïín theo khuynh
hûúáng àoá:
. Hoaåt àöång saãn xuêët, kinh doanh ngaây caâng chuá troång túái viïåc
nêng cao haâm lûúång trñ tuïå trong kïët cêëu giaá trõ cuãa saãn phêím, dõch
vuå; hoaåt àöång nghiïn cûáu, saáng taåo gùæn ngaây caâng chùåt vúái saãn
xuêët, kinh doanh, àêìu tû cho phaát triïín chuyïín dêìn theo hûúáng
tùng tyã troång àêìu tû saáng taåo trñ tuïå, seä xuêët hiïån ngaây caâng nhiïìu
caác khaám phaá vaâ saáng taåo bêët ngúâ, thúâi gian tûâ nghiïn cûáu túái ûáng
duång thûúng maåi ngaây caâng ruát ngùæn;
. Viïåc xuêët hiïån ngaây caâng nhiïìu caác cöng nghïå múái laâm gia
tùng nguy cú sao cheáp, mö phoãng, giaã maåo caác cöng nghïå, saãn phêím
coá uy tñn do àoá tùng cûúâng nguy cú khai thaác bêët húåp phaáp caác saãn
phêím, kïët quaã àêìu tû saáng taåo;
. Viïåc phaát triïín vûúåt bêåc cuãa saãn xuêët khiïën cho tûúng quan
giûäa cung vaâ cêìu thay àöíi tûâ àoá laâm cho quy mö vaâ trònh àöå caånh
tranh seä ngaây caâng cao vaâ khöëc liïåt, caác biïån phaáp quaãng caáo, tuyïn
truyïìn ngaây caâng àûúåc chuá troång vaâ lêåp thaânh möåt böå phêån cêëu
thaânh giaá trõ haâng hoaá, dõch vuå àöìng thúâi taåo ra nguy cú ngaây caâng
lúán vïì viïåc chiïëm àoaåt hoùåc lúåi duång uy tñn, loâng tin do ngûúâi khaác
taåo lêåp.
b) Khuynh hûúáng thûá hai: súã hûäu trñ tuïå seä nhanh choáng múã
röång phaåm vi vaâ nöåi dung sang caác àöëi tûúång múái àöìng thúâi coá thïí
seä phaát sinh caác nguyïn tùæc baão höå múái cho caác àöëi tûúång khöng
truyïìn thöëng.

6. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 118
Vaâi chuåc nùm trûúác àêy, hïå thöëng baão höå súã hûäu cöng nghiïåp
àûúåc coi laâ göìm coá hai hïå thöëng chuã chöët: hïå thöëng thûá nhêët laâ hïå
thöëng patent duâng àïí baão höå caác saãn phêím saáng taåo kyä thuêåt vaâ myä
thuêåt ûáng duång vaâ hïå thöëng thûá hai laâ hïå thöëng nhaän hiïåu duâng àïí
baão höå caác kïët quaã saáng taåo kinh doanh vaâ thûúng maåi. Sau àoá coá
thïm hïå thöëng thûá ba - baão höå thöng tin bñ mêåt (know-how vaâ bñ
quyïët thûúng maåi). Viïåc phaát triïín nhanh choáng caác ngaânh cöng
nghïå múái laâm xuêët hiïån nhiïìu àöëi tûúång múái khöng phaãi laâ caác àöëi
tûúång truyïìn thöëng do àoá caác hïå thöëng truyïìn thöëng noái trïn dûúâng
nhû seä khöng àuã thñch húåp àïí thûåc hiïån muåc tiïu baão höå. Cho túái
nay, viïåc aáp duång nguyïn tùæc truyïìn thöëng cho caác thaânh tûåu cöng
nghïå sinh hoåc – nhêët laâ àöëi vúái gen vaâ chuãng vi sinh cuäng nhû giöëng
sinh vêåt – vaâ trong cöng nghïå àiïån tûã – tin hoåc – nhêët laâ àöëi vúái
thiïët kïë böë trñ maåch tñch húåp vaâ phêìn mïìm maáy tñnh àaä toã ra khöng
hoaân toaân thñch húåp. Vò vêåy, baãn thên caác nguyïn tùæc baão höå súã hûäu
cöng nghiïåp cuäng àang tiïëp tuåc thay àöíi theo hûúáng múã röång vaâ
linh hoaåt hún.
Hïå thöëng baão höå quyïìn taác giaã cuäng coá sûå múã röång tûúng tûå
nhû vêåy. Vöën dô caác àöëi tûúång baão höå chó bao göìm caác taác phêím
(khoa hoåc, vùn hoåc, nghïå thuêåt), gêìn àêy àaä xuêët hiïån caác àöëi tûúång
múái, àoá laâ chûúng trònh maáy tñnh vaâ cú súã dûä liïåu. Tûâ chöî chó bao
göìm caác vêën àïì liïn quan àïën quyïìn taác giaã, hïå thöëng naây múã röång
caã túái caác vêën àïì vïìquyïìn cuãa ngûúâi thïí hiïån (quyïìn cuãa ngûúâi biïíu
diïîn, ngûúâi ghi êm, ghi hònh ... - àûúåc goåi laâ "quyïìn kïì cêån").
c) Khuynh hûúáng thûá ba: Caác thao taác haânh chñnh liïn quan túái
viïåc xaác lêåp quyïìn súã hûäu cöng nghiïåp seä ngaây caâng àún giaãn,
nhanh choáng; caác thaânh tûåu cöng nghïå múái - nhêët laâ cöng nghïå
thöng tin - seä àûúåc ûáng duång vaâ laâm thay àöíi cùn baãn hoaåt àöång cuãa
caác cú quan súã hûäu cöng nghiïåp.
Viïåc ruát ngùæn khoaãng thúâi gian tûâ khi nghiïn cûáu túái khi ûáng
duång thûúng maåi, sûå tùng cûúâng tñnh khöëc liïåt trong caånh tranh trñ
tuïå vaâ nhêët laâ xu hûúáng ruát ngùæn tuöíi thoå hay laâ ruát ngùæn chu kyâ
àöíi múái, thay thïë - haâng hoaá, saãn phêím hoùåc cöng nghïå trïn thõ
trûúâng khiïën cho nhu cêìu àún giaãn hoaá thuã tuåc laâm àún, xûã lyá àún
àùng kyá quyïìn súã hûäu cöng nghiïåp (àöëi vúái caác loaåi hònh maâ quyïìn
súã hûäu cöng nghiïåp chó phaát sinh trïn cú súã àùng kyá) ngaây caâng trúã
nïn cêëp thiïët. Möåt loaåt àöíi múái vïì thuã tuåc trong phaåm vi caác quöëc

7. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 119
gia vaâ quöëc tïë trong thúâi gian qua - trong àoá àaä coá caác Hiïåp ûúác vïì
nöåp àún quöëc tïë vúái thuã tuåc thöëng nhêët vaâ chó vúái möåt àún coá giaá trõ
xin àùng kyá úã nhiïìu quöëc gia - chñnh laâ nhûäng cöë gùæng chung theo
hûúáng àoá. Tuy vêåy, cho túái nay trònh tûå vaâ thuã tuåc noái chung úã
nhiïìu nûúác vêîn bõ coi laâ quaá phûác taåp vaâ mêët nhiïìu thúâi giúâ chúâ àúåi.
Mùåc duâ vöën dô caác àöëi tûúång súã hûäu cöng nghiïåp - nhêët laâ saáng chïë
vaâ caác àöëi tûúång saáng taåo khoa hoåc, kyä thuêåt khaác - laâ vö hònh vaâ
khoá miïu taã bùçng ngön ngûä, viïåc tòm kiïëm caác caách thûác ruát ngùæn
hún nûäa thúâi gian xûã lyá àún vêîn àang laâ cöë gùæng cuãa nhiïìu quöëc gia
vaâ khu vûåc.
Àïí àaåt àûúåc muåc tiïu trïn, möåt mùåt caác cú quan súã hûäu cöng
nghiïåp tiïëp tuåc theo àuöíi caác nöî lûåc caãi tiïën caác quy àõnh vïì thuã tuåc
haânh chñnh aáp duång taåi caác cú quan súã hûäu cöng nghiïåp; mùåt khaác
xu hûúáng tùng cûúâng sûå phöëi húåp, liïn kïët trong quaá trònh laâm thuã
tuåc xaác lêåp quyïìn giûäa caác cú quan súã hûäu cöng nghiïåp cuãa caác quöëc
gia tiïëp tuåc àûúåc múã röång vaâ tùng cûúâng; mùåt thûá ba: caác thaânh tûåu
cöng nghïå hiïån àaåi seä àûúåc sûã duång triïåt àïí nhùçm ruát ngùæn thúâi
gian liïn laåc giûäa ngûúâi nöåp àún vaâ cú quan súã hûäu cöng nghiïåp,
àöìng thúâi tiïën haânh tûå àöång hoaá nhiïìu khêu cöng viïåc trong quaá
trònh xûã lyá àún. Viïåc phaát triïín vûúåt bêåc cuãa cöng nghïå thöng tin seä
goáp phêìn àaáng kïí vaâo viïåc ruát ngùæn thúâi gian laâm thuã tuåc xaác lêåp
quyïìn: hònh thûác nöåp àún àiïån tûã, viïåc tiïu chuêín hoaá caác thao taác
kyä thuêåt vaâ phaáp lyá seä diïîn ra ngaây caâng nhiïìu.
d) Khuynh hûúáng thûá tû: caác hoaåt àöång súã hûäu trñ tuïå diïîn ra
theo hûúáng toaân cêìu hoaá röång lúán vaâ triïåt àïí.
Viïåc toaân cêìu hoaá caác hoaåt àöång kinh tïë - thûúng maåi laâ nhên
töë haâng àêìu coá tñnh chêët quyïët àõnh àöëi vúái viïåc thuác àêíy sûå toaân
cêìu hoaá hoaåt àöång súã hûäu trñ tuïå - trong àoá coá súã hûäu cöng nghiïåp.
Nhûäng nùm sùæp túái khuynh hûúáng naây seä caâng böåc löå roä. Sûå thêm
nhêåp coá tñnh chêët toaân cêìu caác thaânh quaã cöng nghïå múái àoâi hoãi moåi
quöëc gia àïìu phaãi thiïët lêåp caác chïë àöå baão höå súã hûäu trñ tuïå theo caác
tiïu chuêín thöëng nhêët khiïën cho dûúâng nhû seä khöng coân nïìn kinh
tïë naâo khöng gùæn liïìn vúái chïë àöå baão höå súã hûäu trñ tuïå vaâ súã hûäu trñ
tuïå tiïëp tuåc chuyïín àöång theo caác chiïìu hûúáng sau àêy:
(i) caác haâng raâo ngùn caách vïì baãn chêët (nöåi dung) vaâ vïì thuã tuåc
liïn quan túái súã hûäu cöng nghiïåp seä tiïëp tuåc àûúåc gúä boã, phaáp luêåt

8. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 120
vïì súã hûäu cöng nghiïåp cuãa caác quöëc gia tiïëp tuåc aãnh hûúãng lêîn nhau
theo hûúáng hoaâ húåp vaâ tûâng bûúác tiïën túái thöëng nhêët;
(ii) seä xuêët hiïån ngaây caâng nhiïìu khu vûåc coá hïå thöëng chung vïì
súã hûäu cöng nghiïåp, trong àoá nhiïìu khu vûåc seä aáp duång caác thuã tuåc
haânh chñnh thöëng nhêët khi xaác lêåp quyïìn súã hûäu cöng nghiïåp, thêåm
chñ sûå thöëng nhêët noái trïn coá thïí àaåt àïën mûác thaânh lêåp cú quan súã
hûäu cöng nghiïåp liïn quöëc gia theo mö hònh cuãa EPO (cú quan saáng
chïë Chêu Êu) hoùåc OHIM (cú quan nhaän hiïåu vaâ kiïíu daáng Chêu
Êu) vúái chûác nùng tiïën haânh caác thuã tuåc xaác lêåp quyïìn súã hûäu cöng
nghiïåp chung cho caác nûúác thaânh viïn àïí möåt quyïìn súã hûäu cöng
nghiïåp múái xaác lêåp seä coá giaá trõ phaáp lyá trong têët caã caác nûúác àoá
(khaã nùng nhû vêåy cuäng àang àûúåc xem xeát trong ASEAN);
(iii) caác cú quan súã hûäu cöng nghiïåp quöëc gia hoùåc khu vûåc seä
tùng cûúâng phöëi húåp vïì thöng tin, trao àöíi caác kïët quaã xûã lyá àún
àùng kyá súã hûäu cöng nghiïåp vaâ coá thïí seä diïîn ra sûå phên cöng giûäa
caác cú quan súã hûäu cöng nghiïåp trong viïåc thûåc hiïån caác cöng viïåc
nhùçm khai thaác triïåt àïí caác ûu thïë cuãa tûâng cú quan;
(iv) seä nhanh choáng xuêët hiïån hïå thöëng thöng tin toaân cêìu vïì súã
hûäu cöng nghiïåp.
3. Hiïåp àõnh vïì caác khña caånh liïn quan àïën thûúng maåi cuãa
quyïìn súã hûäu trñ tuïå (Hiïåp àõnh TRIPS - WTO): thaách thûác vïì súã
hûäu trñ tuïå àöëi vúái Viïåt Nam trong quaá trònh höåi nhêåp
Àêìu nùm 1995, nûúác ta àaä nöåp àún xin gia nhêåp Töí chûác
Thûúng maåi Thïë giúái (WTO). Àïí tham gia Töí chûác naây, cêìn phaãi
àaáp ûáng àûúåc möåt söë yïu cêìu, trong àoá coá caác yïu cêìu vïì súã hûäu trñ
tuïå àûúåc nïu trong Hiïåp àõnh TRIPS. Chñnh caác yïu cêìu àoá coá taác
àöång trûåc tiïëp túái chûúng trònh phaát triïín hoaåt àöång naây cuãa chuáng
ta.
Ba vêën àïì truå cöåt cuãa GATT 1994 (WTO):
- Thûúng maåi haâng hoaá
- Thûúng maåi dõch vuå
- Baão höå súã hûäu trñ tuïå
Trong ba vêën àïì trïn, chó coá vêën àïì thûá nhêët (Thûúng maåi - hay
buön baán - haâng hoaá) laâ nöåi dung truyïìn thöëng cuãa GATT.

9. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 121
Caã hai vêën àïì sau (Thûúng maåi dõch vuå vaâ súã hûäu trñ tuïå) àïìu
laâ nöåi dung múái xuêët hiïån trong GATT 1994.
Lyá do cuãa viïåc xuêët hiïån vêën àïì vïì súã hûäu trñ tuïå trong GATT
1994 laâ:
- Vai troâ, aãnh hûúãng ngaây caâng cao cuãa caác saãn phêím trñ tuïå àöëi
vúái kïët cêëu giaá trõ cuãa caác saãn phêím truyïìn thöëng vaâ caác ngaânh
truyïìn thöëng: xu hûúáng tùng giaá trõ vaâ tùng khaã nùng caånh tranh
nhúâ tùng haâm lûúång trñ tuïå;
- Xuêët hiïån nhiïìu saãn phêím múái, thêåm chñ xuêët hiïån nhiïìu
ngaânh múái chuã yïëu dûåa trïn viïåc khai thaác trñ tuïå: nïìn cöng nghiïåp
baãn quyïìn ngaây caâng phaát triïín (phim aãnh, ti vi, video, giaãi trñ,
phêìn mïìm maáy tñnh...); Saãn phêím cuãa ngaânh cöng nghiïåp baãn
quyïìn chiïëm tyã troång ngaây caâng cao trong thûúng maåi;
- Àêìu tû cho trñ tuïå ngaây caâng cao vaâ töën keám; trong khi àoá
khuynh hûúáng sûã duång maâ khöng àêìu tû (thûåc chêët laâ àaánh cùæp kïët
quaã àêìu tû trñ tuïå) caâng ngaây caâng nghiïm troång. Àaä xuêët hiïån caác
"nïìn cöng nghiïåp haâng giaã";
Vò vêåy, ngùn chùån tònh traång gian lêån thûúng maåi, caånh tranh
bêët chñnh laâ nhu cêìu cêëp baách liïn quan àïën súã hûäu trñ tuïå.
Hiïåp àõnh TRIPS
Nöåi dung vïì súã hûäu trñ tuïå cuãa GATT 1994 àûúåc lêåp thaânh möåt
vùn baãn riïng vaâ àûúåc goåi laâ "Hiïåp àõnh vïì caác khña caånh liïn quan
àïën thûúng maåi cuãa quyïìn súã hûäu trñ tuïå" goåi tùæt laâ "Hiïåp àõnh
TRIPS".
Hiïåp àõnh TRIPS bao göìm 73 àiïìu, chia laâm 7 phêìn.
Hiïåp àõnh TRIPS laâ Hiïåp àõnh àa phûúng chi tiïët, àêìy àuã nhêët
vïì súã hûäu trñ tuïå trong lõch sûã phaát triïín hoaåt àöång naây.
Hiïåp àõnh TRIPS laâ àiïìu kiïån àïí gia nhêåp WTO
Caác khöëi, caác khu vûåc thûúng maåi khaác (EU, NAFTA, ASEAN -
AFTA...) cuäng coi Hiïåp àõnh TRIPS laâ phuâ húåp vúái mònh.
Caác àiïìu kiïån vïì súã hûäu trñ tuïå nïu trong Hiïåp àõnh TRIPS laâ
tiïu chuêín maâ Viïåt Nam phaãi àaáp ûáng àïí höåi nhêåp vúái khu vûåc vaâ
thïë giúái.

10. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 122
Caác tiïu chuêín vïì baão höå súã hûäu trñ tuïå do Hiïåp àõnh TRIPS êën
àõnh
Töíng quaát: moåi thaânh viïn cuãa WTO àïìu phaãi thiïët lêåp hïå
thöëng baão höå súã hûäu trñ tuïå möåt caách àêìy àuã, coá hiïåu quaã theo caác
tiïu chuêín töëi thiïíu nhêët àõnh vïì: (1) nguyïn tùæc àöëi xûã quöëc gia vaâ
nguyïn tùæc baão höå; (2) caác àöëi tûúång bùæt buöåc phaãi àûúåc baão höå vaâ
mûác àöå, phaåm vi baão höå caác àöëi tûúång àoá; (3) hïå thöëng baão àaãm thûåc
thi; (4) thúâi haån thûåc hiïån caác tiïu chuêín àoá.
Tiïu chuêín vïì àöëi xûã quöëc gia vaâ nguyïn tùæc baão höå
Caác nûúác thaânh viïn WTO phaãi tuên thuã caác quy àõnh vïì
nguyïn tùæc àöëi xûã quöëc gia cuäng nhû caác nguyïn tùæc baão höå súã hûäu
trñ tuïå àaä àûúåc quy àõnh trong caác Hiïåp ûúác quöëc tïë sau àêy:
- Cöng ûúác Paris vïì baão höå súã hûäu cöng nghiïåp (1883 - 1967);
- Cöng ûúác Berne vïì baão höå taác phêím vùn hoåc vaâ nghïå thuêåt
(1886 - 1971);
- Cöng ûúác Rome (1961) vïì baão höå ngûúâi biïíu diïîn, ngûúâi saãn
xuêët chûúng trònh ghi êm, ghi hònh, töí chûác phaát thanh, truyïìn
hònh;
- Hiïåp ûúác Washington vïì baão höå súã hûäu trñ tuïå trong lônh vûåc
maåch tñch húåp (1989).
Caác àöëi tûúång súã hûäu trñ tuïå bùæt buöåc phaãi baão höå theo Hiïåp
àõnh TRIPS:
- Baãn quyïìn (quyïìn taác giaã): caác taác phêím vùn hoåc, nghïå thêåt
vaâ khoa hoåc, bao göìm caã chûúng trònh maáy tñnh vaâ cú súã dûä liïåu:
theo caác nguyïn tùæc cuãa Cöng ûúác Berne nhûng khöng bao göìm caác
quy àõnh vïì quyïìn tinh thêìn;
- Quyïìn kïì cêån: theo nguyïn tùæc cuãa Cöng ûúác Rome;
- Quyïìn súã hûäu cöng nghiïåp: (1) nhaän hiïåu haâng hoaá, bao göìm
caã nhaän hiïåu dõch vuå; (2) chó dêîn àõa lyá, bao göìm caã tïn goåi xuêët xûá
haâng hoaá; (3) kiïíu daáng cöng nghiïåp; (4) saáng chïë; (5) thiïët kïë böë trñ
(topography) maåch tñch húåp; (6) chöëng caånh tranh bêët chñnh; (7)
thöng tin bñ mêåt (bñ quyïët kyä thuêåt vaâ bñ quyïët thûúng maåi);
- Giöëng cêy tröìng.

11. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 123
Tiïu chuêín àöëi vúái hïå thöëng baão àaãm thûåc thi
- Phaãi baão àaãm khaã nùng khiïëu kiïån cho ngûúâi coá quyïìn súã hûäu
trñ tuïå khi quyïìn àoá bõ xêm phaåm;
- Phaãi baão àaãm khaã nùng khiïëu naåi cho ngûúâi bõ xûã lyá khi aáp
duång caác biïån phaáp chïë taâi hoùåc khi giaãi quyïët tranh chêëp nïëu
ngûúâi àoá cho rùçng mònh bõ xûã lyá sai hoùåc khöng thoaã àaáng;
- Phaãi coá quy àõnh roä raâng vïì trònh tûå, thuã tuåc töë tuång vaâ thuã
tuåc haânh chñnh liïn quan àïën viïåc giaãi quyïët caác tranh chêëp hoùåc
xûã lyá caác xêm phaåm vïì súã hûäu trñ tuïå; caác thuã tuåc àoá phaãi àún giaãn,
coá hiïåu quaã;
- Phaãi coá caác quy àõnh vïì caác biïån phaáp chïë taâi, kïí caã caác biïån
phaáp haânh chñnh hoùåc hònh sûå àïí baão àaãm ngùn chùån caác haânh vi
xêm phaåm quyïìn súã hûäu trñ tuïå, trong àoá àùåc biïåt phaãi chuá yá caác
biïån phaáp khêín cêëp, taåm thúâi;
- Phaãi coá caác biïån phaáp kiïím soaát biïn giúái (haãi quan) hûäu hiïåu
nhùçm ngùn chùån caác saãn phêím xêm phaåm tham gia vaâo lûu thöng;
- Phaãi baão àaãm caác biïån phaáp chïë taâi hònh sûå, chöëng laåi caác
haânh vi xêm phaåm nghiïm troång, quy mö lúán;
- Phaãi coá caác biïån phaáp thñch húåp ngùn chùån vaâ xûã lyá caác haânh
vi laåm duång quyïìn, àïìn buâ thiïåt haåi cho bêët kyâ bïn naâo.
Thúâi haån phaãi àaåt àûúåc caác tiïu chuêín vïì súã hûäu trñ tuïå
Hiïåp ûúác naây êën àõnh thúâi haån àöëi vúái têët caã caác nûúác laâ thaânh
viïn cuãa Töí chûác naây.
Thúâi gian aáp duång caác tiïu chuêín vïì súã hûäu trñ tuïå do Hiïåp
àõnh TRIPS êën àõnh laâ:
- Tûâ 1.1.1996 cho caác nûúác phaát triïín
- Tûâ 1.1.2000 cho caác nûúác àang phaát triïín vaâ caác nûúác chuyïín
àöíi nïìn kinh tïë têåp trung sang kinh tïë thõ trûúâng
- Tûâ 1.1.2005 cho caác nûúác keám phaát triïín
Viïåt Nam thuöåc nhoám nûúác thûá 2. Thúâi haån noái trïn àöëi vúái caác
nûúác chûa phaãi laâ thaânh viïn WTO coá thïí keáo daâi, nhûng keáo daâi
bao nhiïu laâ tuyâ thuöåc vaâo àaâm phaán vúái Töí chûác àoá vaâ theo kinh
nghiïåm cuãa caác nûúác múái gia nhêåp thò thúâi haån àoá laâ khoaãng tûâ 12
àïën 16 thaáng.

12. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 124
Hiïån traång cuãa Viïåt Nam
So vúái Hiïåp àõnh TRIPS, hïå thöëng súã hûäu trñ tuïå cuãa Viïåt Nam
àaä àaáp ûáng àûúåc möåt söë tiïu chuêín nhûng coân nhûäng tiïu chuêín
khaác chûa àaáp ûáng àûúåc. Cuå thïí laâ:
- Chûa gia nhêåp vaâ cuäng chûa thûâa nhêån ba Hiïåp ûúác vïì súã hûäu
trñ tuïå, cuå thïí laâ (1) Cöng ûúác Berne vïì baão höå taác phêím vùn hoåc,
nghïå thuêåt; (2) Cöng ûúác Rome vïì baão höå quyïìn kïì cêån vaâ (3) Hiïåp
ûúác Washington vïì baão höå topo-graphy;
- Chuáng ta múái baão höå möåt söë àöëi tûúång: baãn quyïìn (tûác laâ caác
taác phêím khoa hoåc, vùn hoåc, nghïå thuêåt, quyïìn kïì cêån), àöëi vúái súã
hûäu cöng nghiïåp múái baão höå saáng chïë, nhaän hiïåu haâng hoaá, kiïíu
daáng cöng nghiïåp, tïn goåi xuêët xûá haâng hoaá. Caác àöëi tûúång sau
chûa àûúåc phaáp luêåt baão höå: (1) chó dêîn àõa lyá (múái chó baão höå tïn
goåi xuêët xûá haâng hoaá); (2) thiïët kïë böë trñ maåch tñch húåp; (3) thöng
tin bñ mêåt; (4) chöëng caånh tranh khöng laânh maånh; (5) giöëng cêy
tröìng;
- Hïå thöëng thûåc thi chûa àuã maånh caã vïì phûúng diïån luêåt phaáp
lêîn khaã nùng thûåc thi: caác biïån phaáp chïë taâi chûa àûúåc quy àõnh roä
raâng vaâ coá hïå thöëng;
- Chûa coá àuã caác quy àõnh vïì khaã nùng vaâ thuã tuåc aáp duång caác
biïån phaáp ngùn chùån khêín cêëp hoùåc taåm thúâi cuäng nhû giaãi quyïët
vêën àïì àïìn buâ thiïåt haåi.
- Möåt thûåc tïë khaác laâ mùåc duâ söë lûúång caác àöëi tûúång súã hûäu trñ
tuïå àûúåc àùng kyá súã hûäu úã Viïåt Nam trong nhûäng nùm qua àang
tiïëp tuåc tùng trûúãng nhûng phêìn lúán caác taâi saãn àoá àïìu thuöåc quyïìn
súã hûäu cuãa caác chuã thïí nûúác ngoaâi. Tònh hònh àùåc biïåt àaáng lo ngaåi
laâ söë saáng chïë do ngûúâi Viïåt Nam taåo ra vaâ àûúåc àùng kyá súã hûäu
luön chiïëm möåt tyã lïå quaá thêëp. So vúái caác nûúác trong khu vûåc,
chùèng haån Thaái lan, töíng söë àún saáng chïë nöåi àõa cuãa chuáng ta chûa
coá dêëu hiïåu tùng trûúãng.
Baãng 2. Tûúng quan giûäa söë lûúång àún àùng kyá saáng chïë cuãa ngûúâi trong
nûúác vaâ töíng söë (%)
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1998
Thaái- - 3 4 5 4 9

13. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 125
Lan (67/1973) (110/246) (150/2966) (145/3532) (479/5071)
Trung
Quöëc
58 64 69 62 59 46 -
Haân
Quöëc
35 47 - 59 62 75 -
Myä - - 53 55 55 57 -
Nhêåt - 90,9 90,9 90,7 90,6 90,6 89,4
Viïåt
Nam
78
(62/79)
61
(39/64)
41
(34/83)
14
(33/227)
8
(22/292)
3
(23/682)
5
(55/1105)
Nguöìn: Baáo caáo haâng nùm (Annual Report) cuãa caác Cú quan súã hûäu
CNQG
4. Möåt söë gúåi yá vïì nhiïåm vuå cuãa hïå thöëng súã hûäu trñ tuïå Viïåt Nam
tûâ nay àïën nùm 2010
a) Möåt söë quan àiïím, chuã trûúng cuãa Àaãng vaâ Chñnh phuã vïì
viïåc phaát triïín hïå thöëng súã hûäu trñ tuïå
- Nghõ quyïët Trung ûúng 2 khoaá 8:
"Hoaân thiïån hïå thöëng luêåt phaáp vïì baão höå súã hûäu trñ tuïå vaâ
khuyïën khñch chuyïín giao cöng nghïå...
Phaát àöång phong traâo quêìn chuáng tiïën quên vaâo khoa hoåc, phaát
huy saáng kiïën, caãi tiïën kyä thuêåt, saáng chïë, phaát minh, aáp duång
khoa hoåc vaâ cöng nghïå vaâo moåi mùåt cuãa saãn xuêët vaâ àúâi söëng.
... Coá biïån phaáp phaát hiïån kõp thúâi, ngùn chùån vaâ àònh chó saãn
xuêët, lûu thöng haâng giaã".
- Àõnh hûúáng chûúng trònh haânh àöång cuãa Chñnh phuã trong
nhiïåm kyâ múái (1997 - 2000):
"Hoaân thiïån vaâ nêng cao hiïåu lûåc thûåc hiïån thïí chïë baão höå súã
hûäu cöng nghiïåp"
- "Viïåt Nam àang laâm thuã tuåc gia nhêåp WTO phaãi xêy dûång
chûúng trònh caãi caách vaâ hoaân thiïån hïå thöëng baão höå súã hûäu trñ tuïå

14. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 126
theo caác tiïu chuêín cuãa WTO (Hiïåp àõnh TRIPS). Chûúng trònh àoá
phaãi thûåc hiïån xong trûúác 1.1.2000."
b) Möåt söë khuyïën nghõ
Nhû trïn àaä noái, thiïët lêåp vaâ cuãng cöë möåt hïå thöëng súã hûäu trñ
tuïå àêìy àuã vaâ coá hiïåu quaã laâ möåt àoâi hoãi cuãa quaá trònh höåi nhêåp vaâ
cuãa cöng cuöåc cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá àêët nûúác. Xu thïë
chuyïín dõch sang nïìn kinh tïë tri thûác caâng àoâi hoãi phaãi nhanh
choáng thûåc hiïån caác muåc tiïu liïn quan àïën súã hûäu trñ tuïå. Àïí àaåt
àûúåc muåc tiïu àoá, chuáng töi cho rùçng cêìn nùæm vûäng möåt söë nguyïn
tùæc sau àêy:
o Àïí tòm kiïëm caác nguöìn lûåc cho phaát triïín, Viïåt Nam chuã
trûúng khöng khuyïën khñch nïìn cöng nghiïåp haâng giaã,
chuã trûúng tön troång quyïìn súã hûäu trñ tuïå cuãa moåi chuã
thïí, nghiïm cêëm vaâ nghiïm khùæc xûã lyá caác haânh vi giaã
maåo, àaánh cùæp, tiïëm àoaåt kïët quaã àêìu tû saáng taåo.
Thûåc tiïîn thïë giúái trong nhûäng thêåp kyã gêìn àêy àaä ghi nhêån
nhûäng nïìn kinh tïë àûúåc xêy dûång vaâ phaát triïín trïn möåt phêìn nïìn
taãng laâ nïìn cöng nghiïåp haâng giaã. Xeát vïì möåt khña caånh naâo àoá,
chiïën lûúåc nhû vêåy cuäng àaä taåo ra möåt söë lúåi ñch nhêët àõnh (chùæng
haån: giaãi quyïët àûúåc khoá khùn vïì vöën àêìu tû maâ vêîn coá thïí taåo ra
àûúåc möåt nïìn saãn xuêët coá saãn phêím tûúng tûå hoùåc ñt thua keám so
vúái viïåc àêìu tû àïí xêy dûång nïìn cöng nghiïåp haâng thêåt, tûâ àoá laâm
lung lay võ thïë cuãa àöëi thuã caånh tranh bùçng haâng thêåt v.v...). Tuy
nhiïn, xeát vïì lêu daâi vaâ vïì moåi khña caånh chuã yïëu, nïìn saãn xuêët
haâng giaã chûáa àûång nhiïìu nguy cú vaâ hêåu quaã xêëu (trûúác hïët laâ taåo
ra vaâ laâm trêìm troång thïm cùn bïånh döëi traá, cûúáp giêåt, lûâa àaão
trong kinh doanh; tiïëp theo laâ boáp ngheåt caác nöî lûåc saáng taåo úã trong
nûúác vaâ laâm naãn chñ caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi; tûâ àoá gêy phûúng
haåi toaân diïån àïën lúåi ñch vêåt chêët, tinh thêìn cuãa ngûúâi tiïu duâng vaâ
xaä höåi, kïí caã cuãa chñnh nhûäng ngûúâi tham gia nïìn cöng nghiïåp
haâng giaã...). Mùåt khaác, àiïìu kiïån quöëc tïë múái vúái khuynh hûúáng
toaân cêìu hoaá ngaây caâng sêu röång caác hoaåt àöång kinh tïë, thûúng
maåi, cuäng nhû khuynh hûúáng ngaây caâng chuá troång hún àïën vêën àïì
baão höå súã hûäu trñ tuïå khöng cho pheáp möåt nïìn kinh tïë coá thïí dïî
daâng choån lûåa caách xuêët phaát bùçng cöng nghiïåp haâng giaã. Vò thïë,
Nhaâ nûúác ta chuã trûúng ngùn chùån viïåc saãn xuêët vaâ lûu thöng haâng

15. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 127
giaã vaâ coi àoá laâ möåt tïå naån coá taác àöång phaá hoaåi caác nöî lûåc cöng
nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá.
Nïìn cöng nghiïåp haâng giaã gùæn boá mêåt thiïët vúái kyä nghïå àaánh
cùæp taâi saãn trñ tuïå. Vò vêåy, viïåc chöëng haâng giaã nhêët thiïët phaãi àûúåc
sûå höî trúå cuãa viïåc baão höå quyïìn súã hûäu trñ tuïå, trong àoá phaãi baão
àaãm khaã nùng xûã lyá thñch àaáng caác haânh vi giaã maåo, sao cheáp, sûã
duång bêët húåp phaáp caác àöëi tûúång súã hûäu cöng nghiïåp.
• Chñnh saách khuyïën khñch àêìu tû cho saáng taåo cöng nghïå
vaâ saáng taåo trong kinh doanh khöng chó chuá troång vïì
phûúng diïån tinh thêìn maâ cêìn phaãi baão àaãm caác àiïìu
kiïån cêìn thiïët vïì phaáp lyá thöng qua hïå thöëng caác quy
phaåm phaáp luêåt àïí ngûúâi àaä àêìu tû coá khaã nùng khai
thaác caác thaânh quaã.
Àêy laâ vêën àïì coá tñnh chêët nguyïn tùæc coá yá nghôa quan troång
àöëi vúái viïåc phaát triïín hïå thöëng baão höå súã hûäu cöng nghiïåp. Trong
khoaãng hún hai thêåp kyã sau khi miïìn Bùæc hoaân toaân giaãi phoáng,
mùåc dêìu Àaãng vaâ Nhaâ nûúác luön coi troång vaâ luön tòm caách àïí phaát
triïín hoaåt àöång saáng taåo, luön àùåt hoaåt àöång khoa hoåc kyä thuêåt vaâo
võ trñ then chöët trong caác chûúng trònh kinh tïë - xaä höåi nhûng caác
chñnh saách khuyïën khñch saáng taåo kyä thuêåt chuã yïëu àûúåc àùåt trïn
nïìn lúåi ñch vïì tinh thêìn. Tûâ ngaây bùæt àêìu cöng cuöåc àöíi múái, Àaãng
vaâ Nhaâ nûúác àaä nhanh choáng nhêån ra sûå cêìn thiïët vaâ yá nghôa cuãa
möåt cú chïë múái, trong àoá trûúác hïët sûã duång caác lúåi ñch kinh tïë do
viïåc ûáng duång caác thaânh quaã laâm nïìn taãng vaâ àöång cú thuác àêíy hoaåt
àöång saáng taåo. Cú chïë naây khöng coi lúåi ñch tinh thêìn laâ yïëu töë
quyïët àõnh sûå phaát triïín cuãa hoaåt àöång saáng taåo, thêåm chñ coi rùçng
nïëu chó coá thïí àaåt àûúåc caác lúåi ñch vïì tinh thêìn thò hoaåt àöång saáng
taåo trûúác sau àïìu seä bõ suy giaãm, thêåm chñ bõ thuã tiïu. Nguyïn tùæc
vêån haânh cuãa cú chïë múái laâ duâng lúåi ñch kinh tïë khi khai thaác thaânh
quaã saáng taåo àïí buâ àùæp caác chi phñ cho viïåc saáng taåo ra thaânh quaã
àoá vaâ tiïëp tuåc àêìu tû àïí saáng taåo thaânh quaã múái.
Trong khi chuá troång baão àaãm lúåi ñch cho ngûúâi coá cöng saáng taåo,
cêìn phaãi àöìng thúâi chuá troång baão àaãm lúåi ñch cuãa xaä höåi, noái caách
khaác phaãi taåo ra möåt traång thaái cên bùçng tûúng àöëi giûäa lúåi ñch cuãa
xaä höåi vaâ lúåi ñch cuãa ngûúâi súã hûäu caác thaânh quaã saáng taåo.
Noái chung, duâ cú chïë naâo cuäng phaãi hûúáng vaâo muåc àñch phuåc
vuå cho sûå phaát triïín cuãa xaä höåi, vò vêåy luön luön phaãi tñnh àïën lúåi

16. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 128
ñch cuãa xaä höåi. Viïåc baão àaãm caác lúåi ñch cuãa ngûúâi saáng taåo nhiïìu
khi haån chïë hoùåc laâm thiïåt haåi àïën lúåi ñch cuãa ngûúâi khaác, vò thïë,
trong khi thiïët lêåp caác quy phaåm phaáp luêåt àïí baão àaãm quyïìn vïì súã
hûäu cöng nghiïåp, Nhaâ nûúác luön coi troång viïåc baão àaãm lúåi ñch cuãa
toaân xaä höåi. Àïí thûåc hiïån àûúåc viïåc àoá, dûúâng nhû luön luön ngûúâi
àûúåc hûúãng lúåi ñch phaãi baão àaãm caác àiïìu kiïån nhêët àõnh naâo àoá -
hay noái caách khaác - phaãi àaánh àöíi vúái xaä höåi nhûäng lúåi ñch nhêët
àõnh.
o Song song vúái viïåc baão àaãm quyïìn súã hûäu trñ tuïå, cêìn phaãi
coá caác biïån phaáp phoâng ngûâa vaâ ngùn chùån nguy cú laåm
duång quyïìn súã hûäu trñ tuïå.
Dûúâng nhû laåm duång chïë àöå baão höå súã hûäu trñ tuïå laâ cùn bïånh
phaái sinh cuãa moåi hïå thöëng súã hûäu trñ tuïå maâ àiïín hònh nhêët laâ tònh
traång sûã duång quyïìn súã hûäu trñ tuïå àïí khöëng chïë sûå phaát triïín saáng
taåo cuãa ngûúâi khaác, gêy sûác eáp vúái caác nûúác keám phaát triïín, caãn trúã
viïåc thûåc hiïån caác muåc tiïu dên sinh cuãa hoå. Nhûäng cuöåc àe doaå sûã
duång caác biïån phaáp trûâng phaåt thûúng maåi vúái lyá do khöng baão àaãm
caác àiïìu kiïån baão höå thoaã àaáng quyïìn súã hûäu trñ tuïå xaãy ra trong
thêåp kyã vûâa qua àaä chûáng toã rùçng, bïn caånh vai troâ tñch cûåc nhû àaä
nhêån thûác àûúåc, cú chïë toaân cêìu hoaá vïì viïåc baão höå quyïìn súã hûäu trñ
tuïå cuäng chûáa àûång nhûäng caåm bêîy cêìn phaãi tónh taáo àïí phoâng
traánh vaâ àöëi phoá.
o Viïåc phaát triïín súã hûäu cöng nghiïåp trûúác hïët laâ phuåc vuå
cho nhu cêìu phaát triïín kinh tïë - xaä höåi cuãa àêët nûúác do àoá
phaãi phuâ húåp vúái àiïìu kiïån thûåc tiïîn cuãa àêët nûúác àöìng
thúâi phaãi phuâ húåp vúái àoâi hoãi cuãa quaá trònh höåi nhêåp.
Roä raâng, nhûäng nùm gêìn àêy vêën àïì súã hûäu trñ tuïå noái chung
vaâ súã hûäu cöng nghiïåp noái riïng cuãa thïë giúái àaä phaát triïín maånh meä
caã vïì quy mö vaâ chêët lûúång. Àiïìu kiïån cuãa Viïåt Nam chûa àoâi hoãi
vaâ chûa cho pheáp ngay möåt luác hïå thöëng súã hûäu cöng nghiïåp cuãa
mònh coá trònh àöå ngang haâng vúái trònh àöå chung cuãa thïë giúái. Vò
vêåy, phaát triïín hoaåt àöång naây phaãi àûúåc coi laâ möåt quaá trònh göìm
nhiïìu bûúác, trong àoá möîi bûúác àûúåc xaác àõnh búãi nhu cêìu vaâ khaã
nùng cuãa thûåc tiïîn àïí tiïën túái xêy dûång möåt hïå thöëng súã hûäu cöng
nghiïåp toaân diïån, coá trònh àöå tûúng xûáng vúái khu vûåc vaâ thïë giúái./.

17. KKhhoo EEbbooookk mmiiễễnn pphhíí
eebbooookkffrreeee224477..bbllooggssppoott..ccoomm
CCơơ ssởở DDữữ lliiệệuu HHộộii tthhảảoo//TThhaamm lluuậậnn
tthhuuvviieennhhooiitthhaaoo..bbllooggssppoott..ccoomm
tthhuuvviieenntthhaammlluuaann..bbllooggssppoott..ccoomm
CCHHIIAA SSẺẺ TTRRII TTHHỨỨCC