Download luận văn đồ án tốt nghiệp ngành điều dưỡng với đề tài: Khảo sát kiến thức và một số yếu tố liên quan về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ sau sinh tại bệnh viện đa khoa trung ương Cần Thơ năm 2017, cho các bạn tham khảo Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://baocaothuctap.net

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ
KHOA DƯỢC – ĐIỀU DƯỠNG
TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG
MÃ SỐ: 51720501
KHẢO SÁT KIẾN THỨC VÀ MỘT SỐ YẾU
TỐ LIÊN QUAN VỀ NUÔI CON BẰNG SỮA
MẸ CỦA BÀ MẸ SAU SINH TẠI BỆNH VIỆN
ĐA KHOA TRUNG ƯƠNG CẦN THƠ
NĂM 2017
Cán bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện
Ths. NGHỊ NGÔ LAN VI PHẠM THỊ DIỄM MY
MSSV: 13D720501025
LỚP: Đại học Điều Dưỡng 8
Cần Thơ, 2017

2. TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ
KHOA DƯỢC – ĐIỀU DƯỠNG
TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG
MÃ SỐ: 51720501
KHẢO SÁT KIẾN THỨC VÀ MỘT SỐ YẾU
TỐ LIÊN QUAN VỀ NUÔI CON BẰNG SỮA
MẸ CỦA BÀ MẸ SAU SINH TẠI BỆNH VIỆN
ĐA KHOA TRUNG ƯƠNG CẦN THƠ
NĂM 2017
Cân bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện
Ths. NGHỊ NGÔ LAN VI PHẠM THỊ DIỄM MY
MSSV: 13D720501025
LỚP: Đại học Điều Dưỡng 8
Cần Thơ, 2017

3. i
LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu và các thầy, cô Trường Đại
học Tây Đô đã dìu dắt, dạy dỗ em trong bốn năm học vừa qua.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô khoa Dược–Điều Dưỡng, các anh chị
bác sĩ, điều dưỡng Khoa Phụ sản Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ đã quan
tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi giúp em hoàn thành tốt tiểu luận này.
Đặc biệt, em xin gửi lời biết ơn chân thành và sâu sắc đến cô Nghị Ngô Lan Vi,
người đã trực tiếp hướng dẫn cho em tận tình và sâu sắc trong suốt quá trình học tập và
làm tiểu luận. Được làm việc với Cô, được Cô hướng dẫn là món quà quý giá mà em
sẽ rất trân trọng.
Và cuối cùng em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Cha Mẹ, gia đình, bạn bè,
những người luôn bên cạnh động viên giúp em có động lực phấn đấu để học tập và
hoàn thành tốt tiểu luận này.
Sinh viên thực hiện
Phạm Thị Diễm My

4. ii
CAM KẾT KẾT QUẢ
Em cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng em. Các số liệu, kết quả
nêu trong tiểu luận là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
Ngày 25 tháng 05 năm 2017
Sinh viên thực hiện
Phạm Thị Diễm My

5. iii
TÓM TẮT
Kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ chính là tiền đề để bà mẹ đưa
ra các quyết định chọn lựa phương pháp nuôi dưỡng trẻ tốt nhất và phù hợp nhất cho
con mình. Việc đánh giá kiến thức và một số yếu tố liên quan về nuôi con bằng sữa mẹ
là cơ sở quan trọng nhằm nâng cao các hoạt động chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em
đồng thời đề ra các biện pháp thích hợp nhằm gia tăng tỷ lệ hiểu biết về nuôi con bằng
sữa mẹ. Chính vì thế, đề tài “Khảo sát kiến thức và một số yếu tố liên quan về nuôi
con bằng sữa mẹ của bà mẹ sau sinh tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, năm
2017” được thực hiện với 2 mục tiêu cụ thể như sau:
1. Xác định tỷ lệ bà mẹ sau sinh có kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ tại
Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, năm 2017.
2. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của
bà mẹ sau sinh tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, năm 2017.
Khảo sát trên 100 đối tượng nghiên cứu theo phương pháp mô tả cắt ngang. Số
liệu được thu thập thông qua bộ câu hỏi tự điền được soạn sẵn.
Qua khảo sát, có 45% bà mẹ có kiến thức đúng chung về nuôi con bằng sữa mẹ.
Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về lợi ích của sữa non và lợi ích đối với mẹ đều chiếm
55%. Có 54% bà mẹ biết không nên cho trẻ uống nước trong 4–6 tháng đầu. Tỷ lệ bà
mẹ hiểu biết đúng về cách bảo vệ nguồn sữa mẹ là 65%. Tỷ lệ bà mẹ có hiểu biết đúng
về những dấu hiệu chứng tỏ trẻ ngậm bắt vú tốt là 58%. Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng
về thời gian cai sữa cho trẻ chỉ chiếm 39%. Có sự liên quan có ý nghĩa thống kê giữa
kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với tuổi, nơi cư trú, trình độ học vấn, nghề
nghiệp của các đối tượng nghiên cứu.
Khảo sát góp phần nâng cao kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ cho các bà mẹ
sau sinh.

6. iv
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i
CAM KẾT KẾT QUẢ.................................................................................................... ii
TÓM TẮT...................................................................................................................... iii
MỤC LỤC......................................................................................................................iv
DANH SÁCH BẢNG......................................................................................................v
DANH SÁCH HÌNH......................................................................................................vi
CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU...................................................................................................1
CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .........................................................................3
2.1. GIẢI PHẪU VÚ VÀ SINH LÝ TIẾT SỮA.............................................................3
2.2. ĐẶC ĐIỂM VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA SỮA MẸ.........................................5
2.3. PHƯƠNG PHÁP NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ.....................................................9
2.4. TÌNH HÌNH NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ HIỆN NAY ......................................12
2.5. CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KIẾN THỨC VỀ NUÔI CON BẰNG SỮA
MẸ CỦA CÁC BÀ MẸ SAU SINH..............................................................................14
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........................................................16
3.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU................................................................................16
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................................16
3.3. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU.....................................................................23
CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................................25
4.1. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.....................................................................................25
4.2. THẢO LUẬN.........................................................................................................37
CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT....................................................................49
5.1. KẾT LUẬN ............................................................................................................49
5.2. ĐỀ XUẤT...............................................................................................................50

7. v
DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 4.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi.............................................25
Bảng 4.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nơi cư trú..............................................25
Bảng 4.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo dân tộc..................................................26
Bảng 4.4. Nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu........................................................26
Bảng 4.5. Trình độ học vấn của đối tượng nghiên cứu .................................................27
Bảng 4.6. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo số lần sinh con .....................................27
Bảng 4.7. Phân bố đối tượng theo hình thức sinh của lần sinh hiện tại ........................28
Bảng 4.8. Kiến thức đúng về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ sau
sinh.................................................................................................................................28
Bảng 4.9. Kiến thức đúng về nuôi dưỡng trẻ trong 4-6 tháng đầu của các bà mẹ sau
sinh.................................................................................................................................29
Bảng 4.10. Kiến thức đúng về bảo vệ nguồn sữa mẹ....................................................30
Bảng 4.11. Kiến thức đúng về cách cho trẻ bú..............................................................30
Bảng 4.12. Kiến thức đúng về việc cai sữa cho trẻ .......................................................31
Bảng 4.13 Kiến thức đúng về một số trường hợp đặc biệt liên quan đến việc nuôi con
bằng sữa mẹ...................................................................................................................31
Bảng 4.14. Tỷ lệ bà mẹ được tư vấn về nuôi con bằng sữa mẹ.....................................32
Bảng 4.15. Nguồn cung cấp thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ.................32
Bảng 4.16. Kiến thức đúng chung về nuôi con bằng sữa mẹ........................................32
Bảng 4.17. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với tuổi của các bà
mẹ ..................................................................................................................................33
Bảng 4.18. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nơi cư trú của
các bà mẹ .......................................................................................................................33
Bảng 4.19. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nghề nghiệp
của các bà mẹ.................................................................................................................34
Bảng 4.20. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với dân tộc của
các bà mẹ .......................................................................................................................34
Bảng 4.21. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với trình độ học
vấn của các bà mẹ..........................................................................................................35
Bảng 4.22. Liên quan giữa kiến thưc đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với số lần sinh con
của các bà mẹ.................................................................................................................35
Bảng 4.23. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với hình thức sinh
con của các bà mẹ..........................................................................................................36
Bảng 4.24. Liên quan giữa kiến thức đúng với việc tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ của
các bà mẹ .......................................................................................................................36
Bảng 4.25. Liên quan giữa kiến thức đúng với nguồn cung cấp thông tin nuôi con bằng
sữa mẹ của các bà mẹ ....................................................................................................37

8. vi
DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 2.1 Đặc điểm giải phẩu vú......................................................................................3
Hình 2.2 Phản xạ Prolactin..............................................................................................4
Hình 2.3 Phản xạ oxytocin ..............................................................................................5
Hình 3.1 Sơ đồ nghiên cứu........................................................................................... 23

9. vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
NCBSM Nuôi con bằng sữa mẹ
UNICEF The United Nations Children’s Fund (Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc)
VDD Viện Dinh Dưỡng
WHO World Health Orgnization (Tổ chức Y tế Thế Giới)

10. 1
CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây, thế giới đã lấy việc bảo vệ, thúc đẩy và hỗ trợ việc
nuôi con bằng sữa mẹ là một nội dung quan trọng trong công tác y tế bà mẹ và trẻ sơ
sinh. Đã có không ít hoạt động trong và ngoài nước dành riêng cho chương trình này.
Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) và Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO) khuyến
cáo nên cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và tiếp tục cho bú kết hợp với
chế độ ăn hợp lý đến năm thứ hai trong đời sống của trẻ và xa hơn nữa [39]. Hiện nay,
mặc dù đã có nhiều người ý thức được tầm quan trọng của sữa mẹ nhưng tỷ lệ nuôi
con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu vẫn còn khá thấp ở nhiều quốc gia. Tại
Việt Nam, qua kết quả điều tra của dự án Alive and Thrive tại 11 tỉnh thành trong cả
nước cho thấy, có sự thiếu hụt trong kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ,
mặc dù có đến 83,9% bà mẹ biết trong 6 tháng đầu chỉ cho trẻ bú sữa mẹ tốt hơn là
cho trẻ bú kết hợp cả sữa mẹ và sữa bột nhưng tỷ lệ bà mẹ tin rằng cho trẻ bú sữa mẹ
hoàn toàn ở độ tuổi này là tốt nhất chỉ chiếm 52,5% và số bà mẹ biết chỉ nên cho trẻ
uống nước khi trẻ từ 6 đến 8,9 tháng tuổi lại chiếm tỷ lệ rất thấp (23,2%) [1].
Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu là cách tốt nhất phòng tránh
tử vong cho trẻ. Việc mở rộng quy mô nuôi con bằng sữa mẹ có thể ngăn chặn 823.000
trường hợp tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. [42] Theo Bà Nemat Hajeebhoy, Giám đốc
Quốc gia của dự án Alive and Thrive chia sẻ: “Cho con bú là một trong những đầu tư
quan trọng nhất mà cha mẹ có thể dành cho con trong 2 năm đầu đời của trẻ. Nghiên
cứu trên toàn thế giới cho thấy trẻ được bú mẹ khỏe mạnh và thông minh hơn những
trẻ không được nuôi bằng sữa mẹ. Do vậy, chúng ta cần đảm bảo rằng mọi trẻ em khi
sinh ra đều được hưởng một khởi đầu tốt nhất có thể trong đời các em và khởi đầu đó
là được bú mẹ”. [35] Nuôi con bằng sữa mẹ luôn được UNICEF, WHO, Bộ y tế và các
chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo vì có nhiều lợi ích không những tốt cho sự phát
triển của con mà còn bảo vệ sức khỏe cho bà mẹ. Việc thực hiện chăm sóc dinh dưỡng
hợp lý như: cho trẻ bú sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh, cho trẻ bú mẹ hoàn toàn
trong 6 tháng đầu và một chế độ ăn hợp lý sẽ mang lại cho trẻ bước khởi đầu khỏe
mạnh. Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ trong suốt 6 tháng đầu tiên của cuộc đời [4].
Sữa mẹ là thức ăn hoàn chỉnh nhất, thích hợp nhất đối với trẻ, vì trong sữa mẹ không
chỉ có hàm lượng cao các chất dinh dưỡng mà tỷ lệ các chất dinh dưỡng rất hợp lí, phù
hợp với sự hấp thu và phát triển cơ thể trẻ. Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ đảm bảo
vệ sinh mà còn tiết kiệm thời gian lại kinh tế, giúp người mẹ khỏe mạnh, ngăn ngừa
tình trạng ung thư vú, lấy lại vóc dáng sau sinh và tránh thai hiệu quả [4]. Thêm vào
đó, nuôi con bằng sữa mẹ giúp người mẹ có thời gian gần gũi tự nhiên với con, tăng

11. 2
gắn bó tình mẫu tử, đây là một trong những yếu tố quan trọng hỗ trợ cho sự phát triển
hài hòa của trẻ.
Tại Cần Thơ, theo kết quả nghiên cứu về dinh dưỡng ở trẻ từ 0–5 tháng tuổi năm
2013: tỷ lệ trẻ đã được bú sữa mẹ chiếm 95,2%, nhưng tỷ lệ tiếp tục cho trẻ bú đến 1
năm tuổi chỉ còn 58%. Ngoài ra, tỷ lệ các bà mẹ được tiếp cận với nguồn thông tin về
nuôi con bằng sữa mẹ còn thấp, trong đó chỉ có 8,0% các bà mẹ nhận thông tin về nuôi
con bằng sữa mẹ từ cán bộ y tế và có 60,6 % các bà mẹ nhận được thông tin này từ đại
chúng [38]. Trên thực tế, nhiều trẻ em sinh ra không được nuôi dưỡng đầy đủ bằng sữa
mẹ do nhiều nguyên nhân khác nhau như: mẹ không đủ sữa để thỏa mãn nhu cầu của
trẻ, mẹ phải đi làm trở lại sau thời gian nghỉ hậu sản… Tuy nhiên, nguyên nhân quan
trọng hơn hết là bà mẹ thiếu hiểu biết trong cách nuôi con bằng chính dòng sữa của
mình. Bên cạnh đó, trước những chương trình quảng cáo, tiếp thị về sữa nhân tạo đang
được đẩy mạnh trên các phương tiện thông tin đại chúng như hiện nay đã gây ảnh
hưởng rất lớn đến nhận thức của các bà mẹ. Tình trạng trên cho thấy việc nuôi con
bằng sữa mẹ đã không còn được các bà mẹ quan tâm, chú trọng như trước.
Kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ chính là tiền đề để bà mẹ đưa
ra các quyết định chọn lựa phương pháp nuôi dưỡng trẻ tốt nhất và phù hợp nhất cho
con mình. Việc đánh giá kiến thức và một số yếu tố liên quan về nuôi con bằng sữa mẹ
là cơ sở quan trọng nhằm nâng cao các hoạt động chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em
đồng thời đề ra các biện pháp thích hợp nhằm gia tăng tỷ lệ hiểu biết về nuôi con bằng
sữa mẹ.
Từ những yếu tố trên đề tài: “Khảo sát kiến thức và một số yếu tố liên quan về
nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ sau sinh tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần
Thơ, năm 2017” được thực hiện với hai mục tiêu cụ thể như sau:
1. Xác định tỷ lệ bà mẹ sau sinh có kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ tại
Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, năm 2017.
2. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ
của bà mẹ sau sinh tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, năm 2017.

12. 3
CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. GIẢI PHẪU VÚ VÀ SINH LÝ TIẾT SỮA
2.1.1. Giải phẫu vú
Vú có chức năng tạo sữa và cho con bú [16]. Vú được xem là cơ quan sinh dục
thứ hai của người phụ nữ và là nguồn cung cấp dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh [11]. Vú
phát triển mạnh ở tuổi dậy thì, trong những tháng cuối của thời kì mang thai, đặc biệt
là sau khi sinh và thoái triển sau tuổi mãn kinh [32], [8].
Hình thể ngoài của vú
Vú là cơ quan nằm ở thành ngực trước, từ xương sườn thứ hai đến xương sườn
thứ sáu, hai phần ba nằm ở cơ ngực lớn và một phần ba nằm ở cơ răng trước, từ đường
nách giữa đến bờ bên xương ức [32], [11].
Kích thước của vú thay đổi theo tuổi, tình trạng sinh lý (có thai, sau sinh) và theo
từng cá nhân khác nhau [8].
Hình thể của vú rất thay đổi, thông thường nhất là hình bán cầu, đôi khi vú có
hình quả lê, hình đĩa hoặc hình trụ [8]. Đỉnh của vú là một nhú niêm mạc lồi có các
ống tiết sữa gọi là nhú vú hay đầu vú. Quanh nhú là một vòng niêm mạc nhiễm sắc tố
gọi là quầng vú [16]. Vùng quầng vú có các tuyến nhỏ gọi là tuyến Montgomery,
tuyến này tiết ra một chất nhờn cá tác dụng bảo vệ da vú [34].
Cấu tạo của vú
Cấu tạo của vú từ nông vào sâu là da, các hốc mỡ dưới da, rồi đến các tuyến sữa
dạng chùm hợp thành các tiểu thùy và thùy (có khoảng 15–20 thùy, mỗi thùy đổ ra đầu
vú bởi một ống tiết sữa, trước khi đổ ra đầu vú, ống tiết sữa phình ra tạo thành xoang
sữa, là nơi sữa được gom vào để chuẩn bị cho một bữa bú), sâu nhất là lớp mỡ sau vú
nằm nông ngay trước cơ ngực lớn [11], [16].
Hình 2.1 Đặc điểm giải phẩu vú
(Nuôi dưỡng trẻ nhỏ, 2015 [34])

13. 4
Bên trong tuyến vú có nhiều nang sữa, đó là những túi rất nhỏ được cấu tạo bởi
các tế bào tiết sữa. Có hàng triệu nang sữa trong bầu vú. Xung quanh các nang sữa là
các tế bào cơ có tác dụng co bóp và tống sữa ra ngoài. Xung quanh các nang sữa và
ống dẫn sữa có các mô nâng đỡ và mô mỡ. Mô nâng đỡ, mô mỡ và các tổ chức khác
tạo nên hình dạng của vú, từ đó tạo nên sự khác biệt giữa các bà mẹ về kích thước,
hình dáng vú. Vú có kích thước, hình dáng như thế nào đều chứa số lượng nang sữa
như nhau, vì vậy không ảnh hưởng đến việc bài tiết sữa và đều có thể tạo ra nhiều sữa.
[34]
2.1.2. Sinh lý tiết sữa
Khi trẻ mút vú, xung động cảm giác thần kinh từ núm vú lên não, kích thích thùy
trước tuyến yên tiết ra prolactin. Chất này vào máu đến vú làm các tế bào tiết ra sữa.
Vì vậy, cho trẻ bú càng nhiều, vú càng sản xuất ra nhiều sữa. Nồng độ prolactin trong
máu đạt tối đa vào khoảng 30 phút sau bữa bú, giúp tạo sữa cho bữa bú tiếp theo. Bữa
bú hiện tại là trẻ bú sữa đã được dự trữ sẵn trong vú. Ngoài chức năng quan trọng là
hormon tạo sữa, prolactin còn có tác dụng ức chế sự rụng trứng, prolactin được tiết ra
nhiều vào ban đêm nên khi bà mẹ cho con bú vào ban đêm không những tạo nhiều sữa
mà còn giúp mẹ chậm có thai lại. [3], [34]
Hình 2.2 Phản xạ Prolactin
(Nuôi dưỡng trẻ nhỏ, 2015 [34])
Từ động tác ngậm vú của trẻ, một xung động thần kinh khác tác động lên vùng
dưới đồi và thùy sau tuyến yên, kích thích tiết ra oxytocin. Oxytocin vào máu đến vú
làm các tế bào cơ xung quanh nang sữa co thắt, đẩy sữa theo các ống dẫn sữa đến các
xoang sữa, đôi khi còn làm sữa tự chảy ra ngoài. [3] Oxytocin còn có tác dụng làm co
hồi tử cung, giúp bà mẹ giảm chảy máu sau sinh nhưng đôi khi gây đau tử cung nhiều
làm cho bà mẹ có cảm giác đau và người nóng bừng khi cho trẻ bú trong vài ngày đầu
[3], [34]. Sự bài tiết oxytocin còn chịu ảnh hưởng của các yếu tâm lý, cảm xúc, khi mẹ
vuốt ve, âu yếm con hoặc nghe tiếng con khóc đều gây những tín hiệu cảm xúc truyền

14. 5
về vùng dưới đồi làm tăng bài xuất sữa. Trái lại những kích thích giao cảm mạnh, căng
thẳng kéo dài sẽ ức chế bài xuất sữa. [24]
Hình 2.3 Phản xạ oxytocin
(Nuôi dưỡng trẻ nhỏ, 2015 [34])
Trong sữa còn có một chất có thể ức chế hoặc giảm tiết sữa. Nếu có nhiều sữa
được tiết ra thì chất ức chế này sẽ ngăn chặn các tế bào tiết sữa hạn chế tiết sữa. Vì
vậy, để vú tiếp tục tạo sữa thì sữa mẹ phải được chảy ra khỏi vú. Nếu trẻ không bú
được hoặc bú không hết thì sữa mẹ cần được vắt ra để sự sản xuất sữa có thể được tiếp
tục. [3]
2.2. ĐẶC ĐIỂM VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA SỮA MẸ
2.2.1. Đặc điểm của sữa mẹ
Sữa non
Sữa non được hình thành từ tuần thứ 14–16 của thai kỳ và được tiết ra trong 1–3
ngày đầu sau sinh. Sữa non sánh đặc, màu vàng nhạt hoặc trong. [34]
Lợi ích của sữa non:
Sữa non là nguồn kháng thể dồi dào, giúp cho cơ thể non trẻ chống lại môi
trường mới lạ.
Sữa non tiết ra tuy ít nhưng chất lượng cao thỏa mãn nhu cầu của trẻ mới sinh
[15].
Giàu kháng thể, nhiều protein kháng khuẩn và nhiều tế bào bạch cầu hơn sữa
trưởng thành, giúp trẻ phòng chống nhiễm khuẩn, dị ứng và có khả năng miễn dịch
nhiều bệnh mà trẻ có thể mắc phải [3], [34].
Có tác dụng xổ nhẹ, đào thải phân su, thải bilirubin ra khỏi ruột làm giảm mức độ
vàng da của trẻ [34].
Có yếu tố tăng trưởng biểu bì giúp cho ruột phát triển hoàn thiện chức năng,
phòng tránh dị ứng và không dung nạp thức ăn khác [34].
Giàu vitamin đặc biệt là vitamin A có tác dụng cải thiện tình trạng nhiễm khuẩn
của trẻ. Sữa non giàu natri, kali và kẽm [34].

15. 6
Chất lượng của sữa non giảm nhanh trong vòng 24 giờ đầu [3].
Sữa trưởng thành
Sau 3–5 ngày, sữa non chuyển tiếp thành sữa trưởng thành (sữa ổn định). Sữa
trưởng thành gồm sữa đầu và sữa cuối [34]:
Sữa đầu: sữa được tiết ra đầu bữa bú, có màu trắng hơi xanh, chứa nhiều nước và
các chất dinh dưỡng khác, vì vậy cần cho trẻ được bú sữa đầu bữa.
Sữa cuối: sữa được tiết ra cuối bữa bú, có màu trắng sữa, chứa nhiều chất béo,
cung cấp năng lượng, vì vậy cần cho trẻ bú hết sữa cuối bữa.
2.2.2. Tầm quan trọng của sữa mẹ
2.2.2.1 Các thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ
Sữa mẹ là chất dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hóa và dễ hấp thu
Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo nhất trong những tháng năm đầu tiên của trẻ vì sữa
mẹ có đủ năng lượng, chất dinh dưỡng và dễ hấp thu [31].
Có thể nói sữa mẹ đã được chế tạo theo công thức định sẵn, trong 1 lít sữa mẹ có
khoảng 700 Kcal [31]. Tỷ lệ các chất dinh dưỡng như đạm, đường, mỡ, vitamin, và
muối khoáng thích hợp nên làm cho trẻ dễ tiêu hóa, dễ hấp thu giúp cho cơ thể trẻ phát
triển bình thường tránh được suy dinh dưỡng [4].
Protein: sữa mẹ có lượng protein (đạm) ít hơn sữa bò nhưng có đủ các acid amin
cần thiết và tỷ lệ cân đối. Protein sữa mẹ chủ yếu là protein dạng lỏng hòa tan, còn gọi
là protein sữa giúp trẻ dễ tiêu hóa. [4]
Lipid (chất béo): chất béo trong sữa mẹ cung cấp 50% năng lượng cho bé. Sữa
mẹ có những acid béo cần thiết như acid linoleic, acid linolenic hỗ trợ cho sự phát
triển của não, mắt và sức bền thành mạch. Hơn nữa, thành phần lipid trong sữa mẹ
chủ yếu là acid béo không no và có men lipase giúp cho quá trình tiêu hóa của trẻ dễ
dàng hơn [4], [34].
Carbonhydrat (glucid và đường): trong sữa mẹ có lượng carbonhydrat nhiều hơn
trong sữa bò, do đó cung cấp nhiều năng lượng cho cơ thể, với 85% là latose sẽ làm
tăng cường hấp thu calci, muối khoáng cho cơ thể và 15% là oligosaccharide sẽ hỗ trợ
cho sự phát triển vi khuẩn có lợi cho trẻ [4], [34].
Vitamin: các loại vitamin (B1, B2, C,… ) đều có đủ trong sữa mẹ và giúp ích cho
trẻ [34]. Đặc biệt, sữa mẹ là nguồn cung cấp vitamin A dồi dào cho trẻ, vì vậy trẻ bú
sữa mẹ sẽ phòng được bệnh khô mắt do thiếu vitamin A [15]. Ngoài ra sữa mẹ còn có
nhiều vitamin D cần cho sự phát triển xương của trẻ, giúp trẻ chống được suy dinh
dưỡng và còi xương.

16. 7
Muối khoáng:
Calci trong sữa mẹ có đặc tính sinh học và tỷ lệ thích hợp, dễ hấp thu và thỏa
mãn nhu cầu của trẻ hỗ trợ phát triển xương giúp cho trẻ cứng cáp hơn [4].
Sắt trong sữa mẹ được hấp thu hơn trong sữa bò do đó trẻ bú sữa mẹ ít bị còi
xương và thiếu máu [15].
Lượng đồng, kẽm trong sữa mẹ đáp ứng đủ nhu cầu của trẻ, giúp trẻ phòng chống
thiếu vi chất và bảo vệ cơ thể [34].
Sữa mẹ có tác dụng kháng khuẩn
Globulin miễn dịch IgA: có nhiều trong sữa non và giảm dần trong những tuần
sau. IgA tiết thường không hấp thu mà hoạt động tại ruột để chống lại một số vi khuẩn
như E.Coli và virus. [15]
Tế bào, lympho bào sản xuất IgA tiết và Interferon, có tác dụng ức chế hoạt động
của một số virus [15].
Lactoferin (protein gắn sắt): có tác dụng kìm khuẩn không cho các vi khuẩn cần
sắt để phát triển [15].
Lysozym: có hàm lượng cao gấp hàng ngàn lần so với sữa bò, có tác dụng diệt vi
khuẩn và virus [4].
Các đại thực bào trong sữa mẹ có tính chất thực bào và bài tiết lysozyme,
lactoferin và thực bào nấm Candida và các loại vi khuẩn, nhất là các vi khuẩn Gram
âm gây viêm ruột hoại tử cho trẻ sơ sinh (Clostridium, Klebsiella) [15].
Trong sữa mẹ có các yếu tố kích thích sự phát triển vi khuẩn Lactobacillus
Bifidus. Vi khuẩn này phát triển sẽ lấn át và ngăn cản sự phát triển của các loại vi
khuẩn gây bệnh. Do sữa mẹ có đặc tính kháng khuẩn, nên tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử
vong của trẻ bú mẹ thấp hơn trẻ nuôi nhân tạo. [15]
Sữa mẹ có tác dụng chống dị ứng
Trẻ bú mẹ thường không bị dị ứng, bị eczema như một số trẻ ăn nhân tạo vì IgA
tiết cùng với đại thực bào có tác dụng chống dị ứng [15].
2.2.2.2 Lợi ích của sữa mẹ đối với trẻ
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của trẻ trong 4–6
tháng đầu. Sữa mẹ kích thích sự phát triển tối ưu của não và thúc đẩy sự tăng trưởng
của trẻ. Một số kháng thể từ người mẹ truyền qua rau đến bào thai đã giúp cho trẻ có
sức đề kháng và miễn dịch một số bệnh đặc biệt trong 4–6 tháng đầu, giúp trẻ không
dễ mắc các bệnh như sởi, cúm, ho gà. Hơn nữa, sữa mẹ vô khuẩn, sạch sẽ, trẻ bú trực
tiếp ngay làm cho vi khuẩn không có điều kiện phát triển nên trẻ ít bị tiêu chảy. Vì hệ
thống miễn dịch của bé chưa hoàn thiện nên các kháng thể có trong sữa mẹ sẽ là liều
thuốc quý giá giúp trẻ phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn, nhất là tiêu chảy và nhiễm
khuẩn hô hấp. Sữa mẹ đảm bảo dinh dưỡng, cung cấp đủ nước cho trẻ. Khi trẻ được bú

17. 8
mẹ, được tiếp xúc gần gũi mẹ, được âu yếm trẻ sẽ ít khóc, cảm giác an toàn hơn, tinh
thần, trí tuệ phát triển tốt hơn. [15], [31], [36]
2.2.2.3. Lợi ích của sữa mẹ đối với bà mẹ
Cho trẻ bú sớm ngay sau sinh giúp xổ rau và tránh mất máu cho mẹ [3]. Với
động tác mút vú sẽ khích thích tuyến yên tiết oxytocin giúp tử cung của mẹ co hồi tốt
hơn, tránh được tình trạng băng huyết sau sinh và tiết prolactin có tác dụng ức chế
rụng trứng nên làm chậm quá trình có thai đồng thời làm giảm nguy cơ ung thư tử
cung và ung thư vú [31]. Khi thực hiện cho trẻ bú ngay và thường xuyên có tác dụng
kích thích tăng cường sản xuất sữa [36].
Nuôi con bằng sữa mẹ là cách nuôi đơn giản nhất. Bà mẹ có thể cho trẻ bú bất cứ
ở đâu, bất cứ lúc nào kể cả ban đêm. Không mất thời gian, phương tiện và dụng cụ pha
sữa phiền phức. Không tốn kém tiền để mua sữa nhân tạo và các dụng cụ cần thiết để
pha sữa cho con. Tạo điều kiện cho mẹ có thời gian nghỉ ngơi, ăn uống bồi dưỡng,
chăm sóc gia đình và tham gia công tác xã hội. Đặc biệt, cho trẻ bú mẹ sẽ tạo điều kiện
cho mẹ thường xuyên tiếp xúc, gần gũi với con giúp gắn bó tình cảm mẹ con, bà mẹ
cảm thấy thoải mái tinh thần, yêu tâm và giảm được lo âu, trầm cảm sau sinh.
2.2.2.4. Những bất lợi khi nuôi con bằng sữa nhân tạo
Thức ăn thay thế sữa mẹ được chế biến từ nhiều loại sữa khác nhau, tuy đã được
điều chỉnh, chế biến để giống với thành phần sữa mẹ nhưng không thể hoàn hảo như
sữa mẹ. Vì vậy, khi nuôi con bằng sản phẩm thay thế sữa mẹ sẽ có nhiều bất lợi cho cả
mẹ và bé:
Hạn chế gắn bó tình cảm mẹ con, giảm mối quan hệ gần gũi yêu thương giữa mẹ
và con.
Trẻ được nuôi bằng sữa nhân tạo có nhiều nguy cơ bị tiêu chảy, viêm phổi, viêm
tai và các bệnh nhiễm khuẩn khác. Tần suất tử vong trẻ vì suy dinh dưỡng và bệnh
nhiễm khuẩn cao hơn so với trẻ được nuôi bằng sữa mẹ. Trẻ dễ bị các bệnh dị ứng như
chàm, hen suyễn hơn. Nếu trẻ không dung nạp được các protein lạ trong sữa nhân tạo
có thể bị tiêu chảy, kém hấp thu dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng. Trẻ ăn quá nhiều
sữa nhân tạo sẽ gây thừa cân, béo phì. [3]
Bà mẹ không nuôi con bằng sữa mẹ dễ có thai sớm, có nguy cơ bị thiếu máu sau
sinh và tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú, ung thư buồng trứng sau này [34].
2.2.2.5. Các chính sách, khuyến nghị về nuôi con bằng sữa mẹ của quốc tế
Khẳng định quyền của mọi trẻ em, phụ nữ có thai và phụ nữ đang trong thời kì
cho con bú được hưởng chế độ dinh dưỡng đầy đủ để có và duy trì sức khỏe.

18. 9
Nhận thức nuôi con bằng sữa mẹ là cách tối ưu nhằm cung cấp thức ăn lý tưởng
cho sự tăng trưởng và phát triển khỏe mạnh của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, giúp hình thành
cơ sở thể chất và tinh thần tốt nhất cho cả bà mẹ và trẻ em.
Công nhận việc khuyến khích và bảo vệ việc nuôi con bằng sữa mẹ là một phần
quan trọng của y tế.
Có nhiều yếu tố xã hội và kinh tế ảnh hưởng tới việc nuôi con bằng sữa mẹ. Do
đó, chính phủ cần xây dựng các hệ thống hỗ trợ xã hội nhằm bảo vệ, tạo điều kiện,
khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ và cho ăn bổ sung phù hợp.
Khẳng định các hệ thống y tế, các chuyên gia y tế và các cán bộ y tế khác phục
vụ trong các hệ thống đó đóng một vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn nuôi con,
khuyến khích, tạo điều kiện cho bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ, tư vấn khách quan, nhất
quán cho các bà mẹ và gia đình về giá trị ưu việt của nuôi con bằng sữa mẹ.
Khẳng định các hệ thống giáo dục và các dịch vụ xã hội khác cần phải tham gia
vào việc bảo vệ và khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ và sử dụng thích hợp các thực
phẩm bổ sung.
Các gia đình, cộng đồng, tổ chức của phụ nữ và các tổ chức phi chính phủ khác
đóng vai trò đặc biệt trong việc bảo vệ, khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ và bảo
đảm sự hỗ trợ cần thiết cho các phụ nữ mang thai và bà mẹ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Các nhà sản xuất và phân phối các sản phẩm thay thế sữa mẹ đóng một vai trò
quan trọng và có trách nhiệm với việc thúc đẩy và khuyến khích việc nuôi con bằng
sữa mẹ [7].
2.3. PHƯƠNG PHÁP NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
2.3.1. Thời gian cho trẻ bú
Cho trẻ bú sớm sau sinh
Trẻ được bú mẹ càng sớm càng tốt, bú ngay sau sinh trong vòng nửa giờ đầu,
việc chờ đến khi mẹ xuống sữa mới cho trẻ bú sẽ càng làm sữa xuống chậm và mẹ dễ
bị mất sữa [31]. Cho trẻ bú sớm sẽ tận dụng được nguồn sữa non giúp trẻ có khả năng
chống lại bệnh tật tốt, kích thích bài tiết sữa sớm, động tác mút vú của trẻ giúp tử cung
bà mẹ co hồi nhanh có tác dụng cầm máu sau sinh. Bên cạnh đó, bú sớm tạo cho trẻ sự
hoạt động khởi động đường tiêu hóa sớm, bài tiết hết phân su [30].
Trẻ mới sinh không nên cho trẻ uống các loại nước uống hoặc sữa nhân tạo trước
bữa bú đầu tiên của trẻ.
Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 4–6 tháng đầu
Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn là chỉ cho trẻ bú mẹ mà không cho ăn, uống bất
cứ thức ăn, nước uống nào khác kể cả nước trắng, trừ các trường hợp phải uống bổ
sung các vitamin, khoáng chất hoặc thuốc [34].

19. 10
Khi trẻ được bú mẹ hoàn toàn không cần cho trẻ uống thêm nước vì trong sữa mẹ
chứa 88% nước [34].
Cần cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 4–6 tháng đầu vì trong khoảng thời gian
này trẻ chưa tạo được kháng thể chủ động mà chỉ có kháng thể thụ động truyền qua rau
thai và qua sữa mẹ để chống lại các tác nhân gây bệnh trong môi trường không khí
[30].
Cho trẻ bú sữa mẹ kéo dài đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn
Đối với trẻ từ 6 đến 24 tháng, sữa mẹ vẫn là nguồn quan trọng cung cấp năng
lượng và các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ [34]. Tuy
nhiên, sữa mẹ sẽ không thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng theo
sự phát triển của trẻ, vì vậy cần cho trẻ bú kéo dài đến 24 tháng hoặc lâu hơn cùng với
chế độ ăn bổ sung hợp lý [34]. Không nên cai sữa cho trẻ trước 12 tháng, cho trẻ bú
đến 24 tháng hoặc lâu hơn sẽ có lợi cho sức khỏe và phát triển lâu dài của trẻ, đặc biệt
điều này sẽ làm tăng sự gắn kết tình cảm giữa mẹ và con. Trong thời gian cho trẻ bú
mẹ nếu trường hợp trẻ bị bệnh vẫn tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ [3].
Lưu ý khi cai sữa cho trẻ: không nên cai sữa vào mùa hè nóng nực vì ở mùa này
trẻ thường ăn kém. Không cai sữa đột ngột dễ gây sang chấn tinh thần làm trẻ quấy
khóc nhiều, làm biếng ăn. Không cai sữa khi trẻ ốm, đặc biệt là khi trẻ bị tiêu chảy vì
thức ăn thay thế chưa làm trẻ thích nghi ngay được nên có thể kéo dài thời gian tiêu
chảy làm trẻ dễ bị suy dinh dưỡng. [31]
Số lần cho trẻ bú và thời gian cho mỗi bữa bú
Cho trẻ bú theo nhu cầu kể cả ban ngày cũng như ban đêm, không hạn chế số lần
bú. Cho bú bất cứ lúc nào trẻ đói, không nhất thiết phải cho bú theo giờ giấc [15]. Khi
trẻ đói, trẻ sẽ có các dấu hiệu như: đưa tay vào miệng để mút, trẻ đưa lưỡi ra vào, trẻ
xoay trở, không nằm yên, khi chạm tay vào má của trẻ, trẻ sẽ quay đầu về phía tay tìm
vú mẹ và cuối cùng là trẻ khóc nhưng dấu hiệu này dễ nhầm lẫn với những nguyên
nhân khác cũng làm cho trẻ khóc như: trẻ mệt mỏi, thuốc và thức ăn của bà mẹ dùng
làm trẻ khó chịu, đau bụng. [41]
Thời gian cho một bữa bú tùy thuộc vào từng trẻ. Nếu trẻ đã no sẽ tự nhả vú mẹ
ra. Trung bình một bữa bú có thể kéo dài từ 15–20 phút cho mỗi bên vú. Nếu trẻ bú
kiệt sữa một bên vú mà vẫn chưa đủ no thì cho trẻ bú tiếp vú bên kia. [41]
2.3.2. Cách cho trẻ bú đúng
Phải lau sạch đầu vú trước khi cho trẻ bú [4].
Bốn điểm then chốt để bế trẻ khi cho trẻ bú [34], [26]:
Đầu và thân trẻ cùng nằm trên một đường thẳng ;
Toàn thân trẻ sát vào người mẹ, bụng trẻ áp sát vào bụng mẹ;
Mặt trẻ quay vào vú mẹ, mũi trẻ đối diện với núm vú;

20. 11
Đối với trẻ sơ sinh, bà mẹ không những đỡ đầu, vai trẻ mà còn phải đỡ mông trẻ.
Bà mẹ nâng vú bằng tay để đưa vú vào miệng trẻ. Thỉnh thoảng nên dùng ngón tay cái
và ngón trỏ nâng và ấn nhẹ vào vú để vú khỏi bịt mũi của trẻ, đồng thời làm cho trẻ
ngậm vú và bú tốt hơn. [4]
Những dấu hiệu chứng tỏ trẻ ngậm bắt vú tốt [4]:
Miệng trẻ mở rộng, ngậm sâu vào quầng vú.
Môi dưới hướng ra ngoài.
Lưỡi chụm quanh bầu vú.
Má chụm tròn.
Trẻ mút chậm, sâu, có nhịp nghỉ khi nuốt.
Có thể nhìn hoặc nghe thấy trẻ nuốt.
Cho trẻ bú hết bầu vú bên này rồi mới chuyển sang vú bên kia để tận dụng được sữa
đầu, sữa cuối và đảm bảo kiệt sữa nhằm kích thích tạo sữa [4].
Khi trẻ bú xong nên vắt hết sữa còn lại trong bầu vú [4].
Sau khi trẻ bú xong nên đặt trẻ nằm yên ở tư thế cao đầu trong vòng 5–10 phút để trẻ
có thể ợ hơi (hít vào trong khi bú), tránh được nôn, trớ [4].
2.3.3. Bảo vệ nguồn sữa mẹ
Chăm sóc hai bầu vú mẹ
Vệ sinh đầu vú sạch trước và sau khi cho con bú bằng nước ấm, không rửa đầu
vú bằng cồn hay xà phòng vì dễ làm khô da, nứt da gây nhiễm trùng [4].
Nếu vú bị nứt thì bôi kháng sinh hay vaselin, nhưng phải lau sạch trước khi cho
trẻ bú. Nếu bị áp xe vú thì phải vắt sạch sữa hoặc bơm hút sữa hàng ngày, tránh để ứ
đọng sữa cản trở sự tiết sữa. [4]
Chế độ dinh dưỡng cho bà mẹ
Trong thời kỳ nuôi con bằng sữa mẹ, nhất là trong 6 tháng đầu tiên sau sinh, bà
mẹ phải ăn nhiều và đa dạng hơn các loại thực phẩm mới có đủ sữa với chất lượng tốt
nhất cho trẻ. Việc đảm bảo dinh dưỡng hợp lý cho mẹ sẽ hỗ trợ tốt cho sự bài tiết sữa:
Phải ăn đầy đủ các chất đạm, đường, mỡ: tăng cường chất đạm từ thịt, cá, đạm
thực vật (lạc và các loại đậu). Bổ sung chất béo dễ hấp thu có trong lạc, vừng, dầu thực
vật.
Tăng cường các loại vitamin, nhất là vitamin A và các khoáng chất có trong rau
(rau ngót, rau muống), quả ( chuối, đu đủ, cam, chanh), củ (cà rốt).
Đảm bảo uống đủ lượng nước, khoảng 1,5 lít nước mỗi ngày nhất là vào mùa hè
do ra nhiều mồ hôi làm cơ thể mẹ mất đi 1 lượng nước, do đó bà mẹ cần uống nhiều
nước hơn nữa [3].
Kiêng những chất làm ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng sữa: không uống
rượu, cà phê, không hút thuốc lá [30].

21. 12
Hạn chế ăn các loại gia vị gây mùi làm cho sữa có mùi khó chịu và trẻ bú kém
hoặc không chịu bú [15].
Lao động và nghỉ ngơi hợp lý
Trong thời gian cho con bú, người mẹ nên lao động hợp lý, phù hợp với sức
khỏe. Cần nghỉ ngơi và có thời gian ngủ trong ngày hợp lý, ít nhất người mẹ phải ngủ
đủ 8 tiếng/ngày hoặc nhiều hơn. Người mẹ phải được thư giãn, tinh thần thoải mái,
tránh mọi căng thẳng thần kinh hay sang chấn tinh thần.
Không sử dụng thuốc tùy tiện
Trong thời gian cho con bú, người mẹ không nên sử dụng thuốc tùy tiện mà chỉ
nên sử dụng theo sự hướng dẫn của thầy thuốc. Cần đặc biệt chú ý với các loại thuốc
gây mất sữa, các loại thuốc gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển hoặc ức chế các trung
tâm hô hấp, tim mạch của trẻ [4].
Không để sữa ứ đọng trong vú, không nai nịt vú quá chặt
Phải vắt kiệt sữa sau mỗi lần cho con bú nếu trẻ không bú hết. Trong một số
trường hợp mẹ phải đi làm xa hoặc trẻ bị bệnh không thể trực tiếp bú mẹ thì có thể vắt
sữa và dự trữ. Sữa mẹ vắt ra bảo quản ở nhiệt độ phòng có thể để được 6–8 giờ. Đối
với sữa được bảo quản ở ngăn mát tủ lạnh (< 4 °C), chất lượng sữa trong 3 ngày là tốt
nhất, nhưng cũng có thể để đến 8 ngày [34].
Không nai nịt vú quá chặt trong thời gian cho con bú để tránh mất sữa [4].
2.3.4. Các trường hợp không nên nuôi con bằng sữa mẹ
Việc nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là thiên chức của các bà mẹ mà đó còn là
nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho con, tuy nhiên bà mẹ không nên cho trẻ bú sữa của
mình trong một số trường hợp sau: người mẹ nhiễm HIV/AIDS vì sẽ làm tăng nguy cơ
lây nhiễm cho trẻ, mẹ bị suy tim, lao phổi nặng, viêm gan đang tiến triển, mẹ phải điều
trị các thuốc chống ung thư, thuốc điều trị động kinh, thuốc hướng tâm thần [3].
2.4. TÌNH HÌNH NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ HIỆN NAY
2.4.1. Tình hình nuôi con bằng sữa mẹ trên thế giới
Trên toàn cầu, tỷ lệ cho con bú đến 12 tháng cao nhất là ở tiểu vùng Sahara Châu
Phi, Nam Á, và một số nước ở khu vực Mỹ Latinh, tại các nước có thu nhập cao tỷ lệ
này chỉ là 20%. Ở các quốc gia thu nhập thấp và thu nhập trung bình, chỉ có 37% trẻ
em dưới 6 tháng tuổi được bú sữa mẹ. [42]
Gần đây tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ trên toàn thế giới đang có dấu hiệu tăng nhẹ.
Trong vòng 15 năm qua, tỷ lệ trẻ từ 0–5 tháng được bú sữa mẹ đã được tăng thêm
10%. Cụ thể, vào năm 2000 tỷ lệ này là 36%, nhưng đến năm 2015 đã tăng lên 46%.
Nhìn chung ở giai đoạn này, hầu hết các khu vực đều có sự gia tăng tỷ lệ trẻ từ 0–5
tháng được bú sữa mẹ: ở Nam Á vào năm 2000 tỷ lệ này là 47% và đến năm 2015 đã

22. 13
tăng lên 64%, ở Đông và Nam Phi, tỷ lệ này đã tăng từ 43% (2000) lên 54% (2015).
[40]
Trong 3 ngày đầu sau sinh, tỷ lệ trẻ được bú sữa mẹ trên thế giới là 57%, cao
nhất là Đông và Nam Phi (76%) và ở khu vực này chỉ có 4% trẻ được ăn bằng sữa
nhân tạo, thấp nhất là Đông Á và Thái Bình Dương và có tới 42% trẻ được ăn bằng
sữa nhân tạo. Ở Trung Đông và Bắc Phi tỷ lệ trẻ được bú sữa mẹ trong 3 ngày đầu sau
sinh khá ổn và cùng là 47%. [40]
2.4.2. Tình hình nuôi con bằng sữa mẹ ở Việt Nam
Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ từng được bú sữa mẹ khá cao, lên tới 96,9%, tuy nhiên chỉ
có khoảng 24,3% trẻ dưới 6 tháng tuổi được bú mẹ hoàn toàn và có tới 72,2% trẻ được
uống thức uống ngoài sữa mẹ trong ngày đầu đời. Trong cả nước, Tây Nguyên là vùng
có tỷ lệ trẻ được bú sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh cao nhất (35,1%), trong khi
đó tỷ lệ này ở Đồng bằng sông Cửu Long là 27,8%. [28]
Theo báo cáo Tổng điều tra Dinh dưỡng của Viện Dinh Dưỡng (VDD) 2009–
2010 cho thấy tỷ lệ trẻ được cho bú mẹ trong 1 giờ đầu sau sinh khá cao (76,2%) do đó
đã kéo theo tỷ lệ trẻ được bú sữa non khá lớn (70,8%) [9]. Trên cả nước, tỷ lệ bú mẹ
hoàn toàn trong 6 tháng đầu chỉ chiếm 19,6% [9]. Cũng trong giai đoạn này, theo báo
cáo về tình hình dinh dưỡng Việt Nam 2009–2010 của VDD và UNICEF, tỷ lệ trẻ
được bú mẹ đến 1 năm tuổi chiếm 77,0% nhưng tỷ lệ tiếp tục cho trẻ bú mẹ đến 2 năm
tuổi chỉ còn 22,1% [37].
Kết quả điều tra đánh giá các mục tiêu trẻ em và phụ nữ Việt Nam 2014 đã cho
thấy rằng, có đến 67,8% trẻ sơ sinh ở Việt Nam được bắt đầu bú sữa mẹ trong một
ngày đầu sau khi sinh nhưng chỉ có 26,5% trẻ được bú mẹ trong vòng 1 giờ đầu. Trong
đó, tỷ lệ bà mẹ cho con bú trong vòng 1 giờ đầu của những người phụ nữ sống ở khu
vực nông thôn (27,6%) nhiều hơn so với khu vực thành thị (23,8%), nhóm mức sống
nghèo nhất (31,2%) nhiều hơn hẳn so với nhóm mức sống giàu nhất (22,7%) và nhóm
dân tộc thiểu số (36,3%) nhiều hơn nhóm dân tộc kinh/hoa (24,4%). Ngoài ra, còn có
sự khác biệt giữa các vùng miền về thời gian cai sữa cho trẻ, với tỷ lệ cho con bú mẹ
đến khi trẻ 2 tuổi là 42,3% đã cho thấy các bà mẹ ở Tây Nguyên thường cho con bú
trong thời gian kéo dài hơn so với khu vực Đông Nam Bộ (13,4%) và Đồng Bằng
Sông Cửu Long (11,7%). [28]
Trong một báo cáo điều tra ban đầu tại Cà Mau năm 2012, kết quả điều tra cho
thấy: chỉ có 40,6% trẻ được bú sữa mẹ trong vòng 1 giờ đầu sau sinh và lên đến 88,4%
bà mẹ cho trẻ ăn/uống các thức ăn khác ngoài sữa mẹ trong 3 ngày đầu sau sinh, chủ
yếu là nước (79,2%), sữa bột (52,1%) và mật ong (28,1%); Cà Mau là một trong
những tỉnh có tỷ lệ bú mẹ hoàn toàn trong 4–6 tháng đầu thấp nhất (6,5%), mặc dù tỷ

23. 14
lệ trẻ bú mẹ đến 1 năm tuổi khá cao (61,4%), nhưng tỷ lệ trẻ tiếp tục bú mẹ đến 2 năm
tuổi giảm xuống chỉ còn 13,3%. [1]
Thực trạng trên cho thấy tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ ở nước ta vẫn còn thấp mặc
dù đã có nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đã chứng minh nuôi con bằng sữa mẹ
không những có lợi cho sức khỏe của con mà còn bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ trước
mắt và lâu dài.
2.5. CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KIẾN THỨC VỀ NUÔI CON BẰNG SỮA
MẸ CỦA CÁC BÀ MẸ SAU SINH
Có nhiều yếu tố liên quan đến kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ
sau sinh từ khách quan đến chủ quan như: tuổi, nghề nghiệp, trình độ học vấn, môi
trường sống, các kênh thông tin và mức độ tiếp cận thông tin liên quan đến kiến thức
của các bà mẹ.
Vai trò của cán bộ y tế và những người phục vụ về sức khỏe trong các nhà hộ
sinh cũng như các phòng khám phụ nữ hoặc ở những nơi chăm sóc sau đẻ có ảnh
hưởng rất lớn đến kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ, nó lại càng đặc
biệt quan trọng bởi vì họ đến đây trong tình trạng cần được chăm sóc sức khỏe và tư
vấn những kiến thức cần thiết. Tuy nhiên, theo kết quả nghiên cứu về dinh dưỡng nuôi
con bằng sữa mẹ của Viện Dinh Dưỡng, UNICEF và Dự án Alive Thrive, chỉ có 4.2%
các bà mẹ nhận được thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ từ các cán bộ y tế [38].
Trên thực tế, có rất nhiều nguyên nhân khiến các bà mẹ có những nhận thức
không đúng về nuôi con bằng sữa mẹ. Trong đó, những quảng cáo về sữa công thức đã
tác động mạnh đến nhận thức của các bà mẹ nói riêng và cộng đồng nói chung, với
nhiều hình thức quảng cáo khác nhau trên các phương tiện thông tin đại chúng như
tivi, sách, báo,… cùng với những chương trình khuyến mãi, giảm giá, quà tặng kèm
theo, đặc biệt là những quảng cáo này cam kết sẽ giúp cho trẻ khỏe mạnh hơn, thông
minh hơn từ đó đã làm cho bà mẹ tin rằng sữa công thức có thành phần giống sữa mẹ
và có thể thay thế sữa mẹ.
Việt Nam vốn là đất nước có truyền thống nuôi con bằng sữa mẹ với những
phong tục tập quán được hình thành và đã chi phối lối sống, cách thức chăm sóc sức
khỏe cho bà mẹ và trẻ em. Với cuộc sống hiện đại ngày nay, tuy khoa học phát triển và
đã có nhiều khuyến nghị, hướng dẫn về nuôi con bằng sữa mẹ hợp lý nhưng vẫn còn
tồn tại nhiều tập quán nuôi con bằng sữa mẹ lạc hậu, một số thông tin được truyền từ
những người lớn tuổi, nhiều nhất là mẹ chồng hoặc mẹ đẻ đã không còn phù hợp, điển
hình là việc không cho bà mẹ sau sinh ăn đa dạng nhiều loại thức ăn, cho trẻ uống
thêm nước khi trẻ trong 4–6 tháng đầu vì sợ trẻ khát nước,… Tất cả những điều này đã
có tác động rất lớn đến kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ.

24. 15
2.6. SƠ LƯỢC VỀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
Với vị trí đắc địa tại số 315 Nguyễn Văn Linh, phường An Khánh, quận Ninh
Kiều, thành phố Cần Thơ, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ được biết đến là
bệnh viện hạng I trực thuộc Sở Y tế thành phố Cần Thơ [2]. Bệnh viện được xây dựng
theo tiêu chuẩn quốc tế với hệ thống kĩ thuật hiện đại nhằm phục vụ tốt cho bệnh nhân.
Đây được coi là một trong những điểm nhấn quan trọng được nhiều người tin tưởng
lựa chọn để đến khám và chữa bệnh.
Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ bao gồm 8 phòng chức năng và 6 khoa
chính: Khoa Lâm Sàng, Khoa Cận Lâm Sàng, Khoa Nội, Khoa Ngoại, Khoa Khám
Bệnh, Khoa Cấp Cứu. Khoa Phụ Sản thuộc Khoa Ngoại của bệnh viện có tổng số
giường là 133 giường với 55 giường dịch vụ. Hiện nay Khoa Phụ Sản có 93 nhân viên
trong đó có 19 bác sĩ, 1 y sĩ sản nhi, 4 cử nhân điều dưỡng hộ sinh, 63 hộ sinh trung
học, 2 điều dưỡng trung học và 4 hộ lý. Về lĩnh vực theo dõi và điều trị, hiện tại, khoa
đã và đang thực hiện nhiều kỹ thuật tiên tiến nhằm phát hiện sớm một số bệnh: ung thư
cổ tử cung, những trường hợp nghi ngờ bất thường nhiễm sắc thể, dị dạng thai kết hợp
với các phẫu thuật tiên tiến. Và sắp tới khoa sẽ triển khai một số kế hoạch như: cắt đốt
nội soi buồng tử cung qua ngã âm đạo, mổ nội soi u xơ tử cung bằng sóng cao tần, đẻ
không đau,… Đối với lĩnh vực nghiên cứu khoa học thì nhiều đề tài nghiên cứu có tính
thiết thực đã được ứng dụng trên lâm sàng. [2]

25. 16
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu
Các bà mẹ sau sinh tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ.
3.1.2. Tiêu chuẩn chọn mẫu
Các bà mẹ sinh thường và sinh mổ tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ.
Các bà mẹ đồng ý tham gia vào nghiên cứu.
3.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ
Bà mẹ sinh con không sống.
Bà mẹ sau sinh có chống chỉ định cho con bú.
Bà mẹ bị tâm thần.
Bà mẹ không biết chữ.
3.1.4. Địa điểm nghiên cứu và thời gian nghiên cứu
Địa điểm: Khoa Phụ sản, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ. Địa chỉ: 315,
Nguyễn Văn Linh, phường An Khánh, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ.
Thời gian: từ tháng 01 năm 2017 đến tháng 04 năm 2017.
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.2.1. Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả cắt ngang.
3.2.2. Cỡ mẫu:
Lấy 100 đối tượng nghiên cứu đủ tiêu chuẩn chọn vào và không thuộc tiêu chuẩn
loại trừ.
Chọn độ tin cậy là 95% nên sai số cho phép là 0,05.
3.2.3. Phương pháp chọn mẫu
Dùng phương pháp chọn mẫu thuận tiện.
Chọn tất cả các bà mẹ sau sinh tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ đủ
tiêu chuẩn chọn mẫu và không thuộc tiêu chuẩn loại trừ cho đến khi đủ 100 đối tượng
nghiên cứu.
Lập danh sách 100 bà mẹ sau sinh đã chọn như trên để tiến hành nghiên cứu.
3.2.4. Nội dung nghiên cứu
3.2.4.1. Đặc điểm chung về đối tượng nghiên cứu
Tuổi của đối tượng nghiên cứu: có 3 giá trị.
+ Nhóm tuổi dưới 20 tuổi
+ Nhóm tuổi từ 20 đến 35 tuổi.
+ Nhóm tuổi trên 35 tuổi.
Nơi cư trú hiện tại: có 2 giá trị.
+ Nhóm bà mẹ cư trú ở thành thị (thị xã, thành phố).

26. 17
+ Nhóm bà mẹ cư trú ở nông thôn (xã, thị trấn, huyện).
Số lần sinh của đối tượng nghiên cứu: có 2 giá trị.
+ Bà mẹ sinh con so (sinh lần đầu tiên)
+ Bà mẹ sinh con rạ (sinh lần thứ 2 trở lên).
Hình thức sinh của lần sinh hiện tại: có 2 giá trị.
+ Bà mẹ sinh thường.
+ Bà mẹ sinh mổ.
Dân tộc: có 2 giá trị.
+ Dân tộc kinh.
+ Dân tộc khác.
Nghề nghiệp: có 5 giá trị.
+ Nông dân.
+ Nội trợ
+ Công nhân, thợ thủ công.
+ Buôn bán, dịch vụ.
+ Công chức, viên chức.
Trình độ học vấn: có 4 giá trị.
+ Tiểu học.
+ Trung học cơ sở.
+ Trung học phổ thông.
+ Trung cấp, cao đẳng, đại học, sau đại học.
3.2.4.2. Các nội dung về kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ
Kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ sau sinh được đánh giá bằng
bộ câu hỏi gồm 30 nội dung. Mỗi nội dung trả lời đúng được 1 điểm. Mỗi nội dung trả
lời chưa đúng được 0 điểm.
Kiến thức về lợi ích của sữa mẹ đối với trẻ.
+ Sữa mẹ giúp trẻ dễ tiêu hóa, hấp thu.
+ Chống nhiễm khuẩn.
+ Chống dị ứng.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với bà mẹ.
+ Gắn bó tình cảm mẹ con.
+ Tác dụng cầm máu sau sinh và ức chế rụng trứng.
+ Ngăn ngừa ung thư vú.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về lợi ích của sữa non.
+ Phòng chống dị ứng và nhiễm khuẩn.

27. 18
+ Tác dụng sổ nhẹ và đào thải phân su.
+ Giảm mức độ vàng da của trẻ.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về lợi ích của việc cho trẻ bú ngay sau sinh.
+ Tử cung co hồi nhanh tạo khả năng cầm máu, kích thích bài tiết sữa sớm.
+ Tạo cho đường tiêu hóa của trẻ hoạt động sớm, bài tiết phân su.
+ Tận dụng nguồn sữa non giúp trẻ chống bệnh tật tốt.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về lần bú đầu tiên nên cho trẻ bú sau khi sinh.
+ Trong vòng nửa giờ đầu sau sinh.
+ Sau 6 giờ sau sinh.
+ Sau 12 giờ sau sinh.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: trong vòng nửa giờ đầu sau sinh.
Kiến thức về thức ăn đầu tiên nên cho trẻ ăn sau khi chào đời.
+ Sữa bột.
+ Nước trắng.
+ Sữa mẹ.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: sữa mẹ.
Kiến thức về nguồn thức ăn tốt nhất cho trẻ trong 4–6 tháng đầu.
+ Sữa nhân tạo.
+ Sữa mẹ.
+ Kết hợp sữa mẹ và sữa nhân tạo.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: sữa mẹ.
Kiến thức về khái niệm nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn.
+ Chỉ cho trẻ bú sữa mẹ mà không cho trẻ ăn uống bất cứ loại thức ăn, nước uống
nào, trừ các trường hợp phải uống bổ sung các vitamin, khoáng chất hoặc thuốc.
+ Cho trẻ bú sữa mẹ kết hợp với sữa bột.
+ Cho trẻ bú sữa mẹ và cho trẻ uống thêm nước.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: chỉ cho trẻ bú sữa mẹ mà không cho trẻ ăn uống
bất cứ loại thức ăn, nước uống nào, trừ các trường hợp phải uống bổ sung các vitamin,
khoáng chất hoặc thuốc.
Kiến thức về thời gian cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn.
+ 3 tháng đầu.
+ 4–6 tháng đầu.
+ 12 tháng đầu.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: 4–6 tháng đầu.

28. 19
Kiến thức về việc trẻ trong 4–6 tháng tuổi chỉ cho bú sữa mẹ thì có đủ dinh dưỡng cho
trẻ hay không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là có.
Kiến thức về việc trẻ trong 4–6 tháng tuổi có nên cho uống thêm nước hay không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là không.
Kiến thức về số lần nên cho trẻ bú trong ngày.
+ 3 lần.
+ 4 lần.
+ Cho bú theo nhu cầu của trẻ.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: cho bú theo nhu cầu của trẻ.
Kiến thức về dấu hiệu nhận biết trẻ đói.
+ Trẻ mút tay.
+ Trẻ đưa lưỡi ra vào.
+ Trẻ xoay trở, không nằm yên.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về những việc nên làm khi cho trẻ bú.
+ Lau sạch đầu vú.
+ Bế trẻ nằm ở tư thế thoải mái.
+ Cho trẻ bú hết vú này rồi mới đến vú kia.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về tư thế đúng của trẻ khi bú.
+ Đầu và thân trẻ cùng nằm trên một đường thẳng.
+ Toàn thân trẻ áp sát vào người mẹ, bụng trẻ áp sát vào bụng mẹ.
+ Mặt trẻ quay đầu vào vú mẹ, mũi trẻ đối diện với núm vú.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về dấu hiệu chứng tỏ trẻ ngậm bắt vú tốt.
+ Miệng trẻ ngậm sâu vào quầng vú.
+ Trẻ mút chậm, có nhịp nghỉ khi nuốt.
+ Có thể thấy hoặc nghe trẻ nuốt.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về thời gian cho một bữa bú của trẻ.
+ Tùy thuộc vào từng trẻ.
+ Bú cho đến khi trẻ tự nhả vú ra.

29. 20
+ Ít nhất 15–20 phút cho mỗi bên vú.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về việc nên làm để tránh nôn trớ cho trẻ sau khi bú.
+ Đặt trẻ nằm ngay.
+ Bế trẻ nằm yên ở tư thế cao đầu trong vòng 5–10 phút.
+ Bế trẻ đi dạo từ 5–10 phút.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: bế trẻ nằm yên ở tư thế cao đầu trong vòng 5–
10 phút.
Kiến thức về thời gian cai sữa cho trẻ.
+ Trẻ dưới 6 tháng.
+ Trẻ từ 6–12 tháng.
+ Trẻ được 24 tháng hoặc lâu hơn.
Kiến thức đúng khi chọn đáp án: trẻ được 24 tháng hoặc lâu hơn.
Kiến thức về những việc không nên làm khi cai sữa cho trẻ.
+ Cai sữa khi trẻ bị bệnh.
+ Cai sữa vào mùa hè nóng nực vì mùa này trẻ thường ăn kém.
+ Cai sữa đột ngột.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về khoảng thời gian tốt nhất bảo quản sữa mẹ được vắt ra để trong ngăn mát
tủ lạnh (< 4°C).
+ Trong vòng 3 ngày.
+ 2 tuần.
+ 1 tháng.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là trong vòng 3 ngày.
Kiến thức về hình dạng và kích thước của vú có ảnh hưởng đến số lượng sữa hay
không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là không.
Kiến thức về cách bảo vệ nguồn sữa mẹ.
+ Cho trẻ bú thường xuyên, không bỏ cử.
+ Đảm bảo dinh dưỡng cho mẹ.
+ Mẹ lao động nhẹ nhàng, không lo nghĩ.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về những việc làm của bà mẹ có thể ảnh hưởng đến sự tiết sữa.
+ Không vắt hết sữa còn lại sau mỗi lần cho trẻ bú.
+ Sử dụng thuốc tùy tiện.

30. 21
+ Nai nịt vú quá chặt.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về những trường hợp không nên nuôi con bằng sữa mẹ.
+ Người mẹ nhiễm HIV/AIDS.
+ Mẹ bị một số bệnh (suy tim, lao phổi nặng, viêm gan đang tiến triển).
+ Mẹ phải điều trị một số loại thuốc (thuốc chống ung thư, thuốc điều trị động
kinh, thuốc hướng tâm thần).
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về hạn chế của việc nuôi con bằng sữa nhân tạo.
+ Trẻ dễ bị tiêu chảy, khó hấp thu.
+ Tốn kém, mất thời gian.
+ Hạn chế gắn bó tình cảm mẹ con.
Người có kiến thức đúng là người chọn 2 hoặc 3 đáp án trên.
Kiến thức về việc bà mẹ sinh mổ có thể cho trẻ bú sữa mẹ hay không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là có.
Kiến thức về việc có nên vắt bỏ sữa lượt đầu trước khi cho trẻ bú hay không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là không.
Kiến thức về việc có nên vắt hết sữa dư sau mỗi lần cho trẻ bú không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là có.
Kiến thức về việc trẻ bị bệnh thì có thể tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ hay không?
+ Có.
+ Không.
Kiến thức đúng khi chọn câu trả lời là có.
Khảo sát về các nguồn cung cấp thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ sau
sinh tham gia nghiên cứu.
+ Gia đình.
+ Bạn bè, hàng xóm.
+ Kinh nghiệm.
+ Cán bộ y tế.
+ Sách, báo, tivi, internet, quảng cáo.
Kiến thức đúng chung về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ sau sinh:

31. 22
Người có kiến thức đúng chung về nuôi con bằng sữa mẹ là người đạt từ 22 đến
30 điểm.
Người có kiến thức chưa đúng chung về nuôi con bằng sữa mẹ là người đạt từ 0
đến 21 điểm.
3.2.4.3. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ của
các bà mẹ
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với tuổi của bà mẹ tham
gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nơi cư trú của bà mẹ
tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với số lần sinh của bà
mẹ tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với hình thức sinh con
hiện tại của bà mẹ tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với dân tộc của bà mẹ
tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nghề nghiệp của bà
mẹ tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với trình độ học vấn của
bà mẹ tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với việc có được tư vấn
về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ tham gia nghiên cứu.
Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nguồn cung cấp
thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ tham gia nghiên cứu.
3.2.5. Phương pháp thu thập số liệu
Sử dụng bộ câu hỏi soạn sẵn cho các đối tượng nghiên cứu tự điền.
Các bước tiến hành thu thập số liệu:
Quá trình thu thập số liệu được tiến hành ngay tại Khoa Phụ sản, Bệnh viện Đa khoa
Trung ương Cần Thơ. Trình tự thực hiện gồm:
Lập danh sách 100 đối tượng nghiên cứu.
Tiếp xúc với từng đối tượng: giới thiệu bản thân, giới thiệu về nội dung và mục
đích nghiên cứu.
Tiến hành phát bộ câu hỏi và thu lại đủ số phiếu khảo sát.
Đánh giá thực trạng kiến thức và một số yếu tố liên quan về nuôi con bằng sữa
mẹ của các bà mẹ.

32. 23
3.2.6. Sơ đồ nghiên cứu
Hình 3.1 Sơ đồ nghiên cứu
Hình 3.1 Sơ đồ nghiên cứu
3.2.7. Phương pháp xử lý số liệu
Dữ liệu được nhập và phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0.
Tính tần số, tỷ lệ phần trăm.
3.2.8. Biện pháp khắc phục sai số
Để khắc phục sai số, bộ câu hỏi được soạn đơn giản, dùng từ thông dụng, hạn chế
dùng các từ ngữ chuyên môn.
Bộ câu hỏi được sử dụng điều tra ở 20 đối tượng tương tự sau đó chỉnh sửa cho
phù hợp rồi đưa vào nghiên cứu chính thức.
Khi phát bộ câu hỏi thu thập số liệu, tiến hành phổ biến mục tiêu, ý nghĩa của
nghiên cứu, đảm bảo bí mật thông tin của các bà mẹ.
3.3. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU
Các thông tin về đối tượng được đảm bảo bí mật, chỉ phục vụ cho mục đích
nghiên cứu và tôn trọng đối tượng tham gia nghiên cứu.
Chọn tất cả các bà mẹ sau sinh đủ tiêu chuẩn cho đến khi đủ 100
đối tượng nghiên cứu theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện
Chuẩn bị bộ câu hỏi tự điền soạn sẵn
Giải thích mục đích, ý nghĩa vấn đề nghiên cứu, phổ biến thông
tin về nghiên cứu
Tiến hành phát bộ câu hỏi cho bà mẹ đủ điều kiện tham
gia nghiên cứu
Đánh giá thực trạng kiến thức đúng và các yếu tố liên quan đến nuôi
con bằng sữa mẹ của các bà mẹ sau sinh.

33. 24
Các đối tượng nghiên cứu được giải thích rõ về mục đích và yêu cầu của cuộc
điều tra trước khi tham gia.
Chỉ tiến hành điều tra đối với các đối tượng tự nguyện tham gia sau khi đã được
giải thích.
Điều tra toàn bộ các đối tượng đủ điều kiện theo tiêu chuẩn chọn mẫu để các bà
mẹ không thấy có sự phân biệt đối xử.
Sẵn sàng tư vấn cho bà mẹ những vấn đề liên quan đến nuôi con bằng sữa mẹ.

34. 25
CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
4.1. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
4.1.1. Đặc điểm chung về đối tượng nghiên cứu
Bảng 4.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi
Nhóm tuổi
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Dưới 20 4 4
Từ 20 đến 35 87 87
Trên 35 9 9
Tổng 100 100
Nhận xét: nhóm bà mẹ có độ tuổi dưới 20 tuổi chiếm tỷ lệ thấp nhất 4%, cao nhất là
nhóm tuổi từ 20–35 tuổi với tỷ lệ 87% và có 9% bà mẹ có độ tuổi trên 35 tuổi.
Bảng 4.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nơi cư trú
Nhận xét: bà mẹ có nơi cư trú ở nông thôn chiếm tỷ lệ cao hơn so với bà mẹ có nơi cư
trú tại thành thị.
Nơi cư trú
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Nông thôn 65 65
Thành thị 35 35
Tổng 100 100

35. 26
Bảng 4.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo dân tộc
Dân tộc
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Kinh 92 92
Dân tộc khác 8 8
Tổng 100 100
Nhận xét: đại đa số bà mẹ tham gia nghiên cứu là dân tộc kinh, chỉ có 8% bà mẹ
thuộc nhóm dân tộc khác.
Bảng 4.4. Nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu
Nhận xét: nghề nghiệp của các bà mẹ chủ yếu là nội trợ chiếm tỷ lệ 34%, kế đến là
buôn bán, dịch vụ với tỷ lệ 24% và thấp nhất là nhóm nông dân chỉ chiếm 12%.
Nghề nghiệp
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Nông dân 12 12
Nội trợ 34 34
Công nhân–thợ thủ công 14 14
Buôn bán–dịch vụ 24 24
Công chức–viên chức 16 16
Tổng 100 100

36. 27
Bảng 4.5. Trình độ học vấn của đối tượng nghiên cứu
Trình độ học vấn
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Tiểu học 8 8
Trung học cơ sở 32 32
Trung học phổ thông 41 41
Trung cấp, cao đẳng, đại học, sau
đại học
19 19
Tổng 100 100
Nhận xét: các bà mẹ có trình độ trung học phổ thông chiếm tỷ lệ cao nhất 41% và
thấp nhất là trình độ tiểu học với tỷ lệ 8%.
Bảng 4.6. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo số lần sinh con
Số lần sinh con
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Con so (sinh lần đầu) 52 52
Con rạ (>1 lần) 48 48
Tổng 100 100
Nhận xét: tỷ lệ bà mẹ sinh con so và bà mẹ sinh con rạ là tương đương nhau.

37. 28
Bảng 4.7. Phân bố đối tượng theo hình thức sinh của lần sinh hiện tại
Hình thức sinh hiện tại
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Sinh thường 33 33
Sinh mổ 67 67
Tổng 100 100
Nhận xét: tỷ lệ bà mẹ sinh mổ cao gấp 2 lần tỷ lệ bà mẹ sinh thường.
4.1.2. Kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ sau sinh tại Bệnh viện
đa khoa Trung ương Cần Thơ
Bảng 4.8. Kiến thức đúng về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ sau
sinh
Kiến thức
Đúng Chưa đúng
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Lợi ích của sữa mẹ đối với trẻ 69 69 31 31
Lợi ích của NCBSM đối với bà mẹ 55 55 45 45
Lợi ích của sữa non 55 55 45 45
Lợi ích của việc cho trẻ bú trong vòng
nửa giờ đầu sau sinh
73 73 27 27
Nhận xét: tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về lợi ích của việc cho trẻ bú sớm trong vòng
nửa giờ đầu sau sinh chiếm tỷ lệ cao nhất, tiếp đến là tỷ lệ bà mẹ hiểu đúng về lợi ích
của sữa mẹ đối với trẻ với 69%, về lợi ích của sữa non và lợi ích đối với bà mẹ, tỷ lệ
kiến thức đúng đều đạt 55%.

38. 29
Bảng 4.9. Kiến thức đúng về nuôi dưỡng trẻ trong 4-6 tháng đầu của các bà mẹ sau
sinh
Kiến thức
Đúng Chưa đúng
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Lần bú đầu tiên nên cho trẻ bú sau khi
sinh
55 55 45 45
Thức ăn đầu tiên nên cho trẻ ăn sau khi
sinh
90 90 10 10
Nguồn thức ăn tốt nhất cho trẻ trong 4–
6 tháng đầu
65 65 35 35
Khái niệm NCBSM hoàn toàn 71 71 29 29
Thời gian cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn 62 62 38 38
Sữa mẹ đủ chất dinh dưỡng cho trẻ
trong 4–6 tháng đầu
85 85 15 15
Không nên cho trẻ uống thêm nước
trong 4–6 tháng đầu
54 54 46 46
Hạn chế của việc nuôi con bằng sữa
nhân tạo
70 70 30 30
Nhận xét: kiến thức đúng của bà mẹ về thức ăn đầu tiên nên cho trẻ ăn sau khi chào
đời chiếm tỷ lệ cao 90%, đa số các bà mẹ đều biết rằng sữa mẹ đủ chất dinh dưỡng cho
trẻ trong 4–6 tháng đầu, 55% bà mẹ có kiến thức đúng về thời điểm cho trẻ bú lần đầu
tiên sau khi sinh và thấp nhất là tỷ lệ bà mẹ hiểu đúng về việc không nên cho trẻ uống
thêm nước trong 4–6 tháng đầu.

39. 30
Bảng 4.10. Kiến thức đúng về bảo vệ nguồn sữa mẹ
Nhận xét: bà mẹ có kiến thức đúng về thời gian bảo quản sữa mẹ được vắt ra chiếm tỷ
lệ cao nhất, có 65% bà mẹ biết cách bảo vệ nguồn sữa mẹ và thấp nhất là tỷ lệ bà mẹ
hiểu biết đúng về việc nên vắt hết sữa dư sau mỗi lần cho trẻ bú.
Bảng 4.11. Kiến thức đúng về cách cho trẻ bú
Kiến thức
Đúng Chưa đúng
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Thời gian bảo quản sữa mẹ được vắt ra 89 89 11 11
Cách bảo vệ nguồn sữa mẹ 65 65 35 35
Những việc làm ảnh hưởng đến sự tiết
sữa của bà mẹ
69 69 31 31
Hình dạng, kích thước của vú không ảnh
hưởng đến số lượng sữa mẹ
62 62 38 38
Nên vắt hết sữa dư sau mỗi lần cho trẻ bú 48 48 52 52
Kiến thức
Đúng Chưa đúng
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lần cho trẻ bú trong ngày 93 93 7 7
Dấu hiệu nhận biết khi trẻ bị đói 65 65 35 35
Những việc nên làm khi cho trẻ bú 74 74 26 26
Không nên vắt sữa lượt đầu trước khi cho
trẻ bú
49 49 51 51
Tư thế đúng của trẻ khi cho trẻ bú 51 51 49 49
Dấu hiệu nhận biết trẻ ngậm bắt vú tốt 58 58 42 42
Thời gian cho một bữa bú của trẻ 45 45 55 55
Cách chống nôn trớ cho trẻ sau khi bú 88 88 12 12

40. 31
Nhận xét: kiến thức đúng của bà mẹ về số lần nên cho trẻ bú trong ngày chiếm tỷ lệ
cao nhất, có đến 88% bà mẹ có kiến thức đúng về cách chống nôn trớ cho trẻ sau khi
bú, có gần một nửa bà mẹ hiểu đúng không nên vắt bỏ sữa lượt đầu trước khi cho trẻ
bú, tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về thời gian cho một bữa bú của trẻ chiếm tỷ lệ thấp
nhất.
Bảng 4.12. Kiến thức đúng về việc cai sữa cho trẻ
Kiến thức
Đúng Chưa đúng
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Thời gian cai sữa cho trẻ 39 39 61 61
Những việc không nên làm khi cai sữa
cho trẻ
52 52 48 48
Nhận xét: tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về thời gian cai sữa cho trẻ chỉ đạt 39%, tuy
nhiên có đến 52% bà mẹ có hiểu đúng về những việc không nên làm khi cai sữa cho
trẻ.
Bảng 4.13 Kiến thức đúng về một số trường hợp đặc biệt liên quan đến việc nuôi con
bằng sữa mẹ
Kiến thức
Đúng Chưa đúng
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Những trường hợp bà mẹ không nên
NCBSM
74 74 26 26
Bà mẹ sinh mổ vẫn có thể NCBSM 96 96 4 4
Khi trẻ bị bệnh vẫn tiếp tục cho trẻ bú
sữa mẹ
97 97 3 3
Nhận xét: nổi bật nhất là tỷ lệ bà mẹ biết rằng trẻ bị bệnh vẫn tiếp tục cho trẻ bú sữa
mẹ với 97%, đại đa số các bà mẹ đều hiểu biết đúng về việc sinh mổ vẫn có thể nuôi
con bằng sữa mẹ chiếm tỷ lệ cao và có 74% bà mẹ có kiến thức đúng về những trường
hợp không nên nuôi con bằng sữa mẹ.

41. 32
Bảng 4.14. Tỷ lệ bà mẹ được tư vấn về nuôi con bằng sữa mẹ
Nhận xét: phần lớn các bà mẹ đều được tư vấn về nuôi con bằng sữa mẹ, tuy nhiên
vẫn còn 19% bà mẹ không được tư vấn về nuôi con bằng sữa mẹ.
Bảng 4.15. Nguồn cung cấp thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ của bà mẹ
Nhận xét: các bà mẹ được cung cấp thông tin nhiều nhất là từ gia đình với tỷ lệ
35,9%, có 20% bà mẹ có kinh nghiệm về nuôi con bằng sữa mẹ, có 17,3% bà mẹ được
cung cấp thông tin từ cán bộ y tế, tiếp đến là 14,1% từ bạn bè, hàng xóm và thấp nhất
là từ nguồn sách, báo, tivi, internet, quảng cáo.
Bảng 4.16. Kiến thức đúng chung về nuôi con bằng sữa mẹ
Kiến thức chung về NCBSM Số lượng (người) Tỷ lệ (%)
Đúng 45 45
Chưa đúng 55 55
Tổng 100 100
Nhận xét: gần một nửa bà mẹ tham gia nghiên cứu có kiến thức đúng chung về nuôi
con bằng sữa mẹ.
Tư vấn NCBSM
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Có 81 81
Không 19 19
Tổng 100 100
Nguồn cung cấp thông tin
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
Gia đình 79 35,9
Bạn bè, hàng xóm 31 14,1
Kinh nghiệm 44 20
Cán bộ y tế 38 17,3
Sách, báo, tivi, internet, quảng cáo 28 12,7

42. 33
4.1.3. Các yếu tố liên quan đến kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ của các
bà mẹ sau sinh tại bệnh viện Đa khoa trung ương Cần Thơ
Bảng 4.17. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với tuổi của các bà
mẹ
Nhóm tuổi
Kiến thức về NCBSM
PĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Dưới 20 tuổi 0 0 4 100
p = 0.027 < 0,05
Từ 20 đến 35 tuổi 38 43,7 49 56,3
Trên 35 tuổi 7 77,8 2 22,2
Nhận xét: có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với tuổi của
bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,027. Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về nuôi con
bằng sữa mẹ ở nhóm tuổi trên 35 tuổi cao hơn tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về nuôi
con bằng sữa mẹ ở nhóm tuổi dưới 20 tuổi.
Bảng 4.18. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nơi cư trú của
các bà mẹ
Nơi cư trú
Kiến thức về NCBSM
OR, p, CIĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Nông thôn 21 32,3 44 67,7 OR = 0,219
p = 0,001 < 0,05
CI = [0,090–0,529]Thành thị 24 68,6 11 31,4
Nhận xét: có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nơi cư
trú của bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,001 và OR = 0,219. Tỷ lệ bà mẹ có kiến
thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ ở nhóm cư trú tại thành thị cao hơn tỷ lệ bà mẹ có
kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ ở nhóm cư trú tại nông thôn.

43. 34
Bảng 4.19. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nghề nghiệp
của các bà mẹ
Nhận xét: có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với nghề
nghiệp của bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,000. Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng
về nuôi con bằng sữa mẹ ở nhóm công chức, viên chức cao hơn tỷ lệ bà mẹ có kiến
thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ ở các nhóm nông dân, nội trợ, công nhân–thợ thủ
công, buôn bán–dịch vụ.
Bảng 4.20. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với dân tộc của
các bà mẹ
Nhận xét: không có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với
dân tộc và của các bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,236 và OR = 2,633.
Nghề nghiệp
Kiến thức về NCBSM
PĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Nông dân 1
8,3
11
91,7
p = 0,000 < 0,05
Nội trợ 16 47,1 18 52,9
Công nhân, thợ thủ
công 4 28,6 10 71,4
Buôn bán, dịch vụ 8
33,3
16
66,7
Công chức, viên chức 16 100 0 0
Nhóm dân tộc
Kiến thức về NCBSM
OR, p, CIĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Kinh 43 46,7 49 53,3 OR = 2,633
p = 0,236 > 0,05
CI = [0,505–13,734]Dân tộc khác 2 25% 6 75

44. 35
Bảng 4.21. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với trình độ học
vấn của các bà mẹ
Trình độ học vấn
Kiến thức về NCBSM
PĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Tiểu học 2 25 6 75
p = 0,000 < 0,05
Trung học cơ sở 5 15,6 27 84,4
Trung học phổ thông 19 46,3 22 53,7
Trung cấp, cao đẳng,
đại học, sau đại học
19 100 0 0
Nhận xét: có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với trình độ
học vấn của bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,000. Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng
về nuôi con bằng sữa mẹ ở nhóm có trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học, sau đại học
cao hơn tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ ở các nhóm có trình
độ từ trung học phổ thông trở xuống.
Bảng 4.22. Liên quan giữa kiến thưc đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với số lần sinh con
của các bà mẹ
Số lần sinh con
Kiến thức về NCBSM
OR, p, CIĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Con so 21 40,4 31 59,6 OR = 0,677
p = 0,334 > 0,05
CI = [0,307–1,495]Con rạ 24 50 24 50
Nhận xét: không có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với
hình thức sinh của các bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,334 và OR = 0,677.

45. 36
Bảng 4.23. Liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với hình thức sinh
con của các bà mẹ
Hình thức
sinh con
Kiến thức về NCBSM
OR, p, CIĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Sinh thường 14 42,4 19 57,6 OR = 0,856
p = 0,716 > 0,05
CI = [0,369–1,984]Sinh mổ 31 46,3 36 53,7
Nhận xét: không có mối liên quan giữa kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ với
hình thức sinh của các bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,716 và OR = 0,856.
Bảng 4.24. Liên quan giữa kiến thức đúng với việc tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ của
các bà mẹ
Nhận xét: không có mối liên quan giữa kiến thức đúng với việc được tư vấn về nuôi
con bằng sữa mẹ và của các bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,069 và OR = 2,732.
Tư vấn NCBSM
Kiến thức về NCBSM
OR, p, CIĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Có 40 49,4 41 50,6 OR = 2,732
p = 0,069 > 0,05
CI = [0,800–8,290]Không 5 26,3 14 73,7

46. 37
Bảng 4.25. Liên quan giữa kiến thức đúng với nguồn cung cấp thông tin nuôi con bằng
sữa mẹ của các bà mẹ
Nguồn cung cấp
thông tin NCBSM
Kiến thức về NCBSM
PĐúng Chưa đúng
Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ %
Gia đình 34 43 45 57
p = 0,109 > 0,05
Bạn bè, hàng xóm 14 45,2 17 54,8
Kinh nghiệm 24 54,5 20 45,5
Cán bộ y tế 14 36,8 24 63,2
Sách, báo, tivi,
internet,quảng cáo
17 60,7 11 39,3
Nhận xét: không có mối liên quan giữa kiến thức đúng với nguồn cung cấp thông tin
về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ tham gia nghiên cứu với p = 0,109.
4.2. THẢO LUẬN
4.2.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu trên tổng số 100 bà mẹ sau sinh cho thấy có 87% bà mẹ nằm
trong độ tuổi từ 20–35 tuổi, nhóm bà mẹ dưới 20 tuổi chiếm tỷ lệ rất thấp 4% và nhóm
bà mẹ trên 35 tuổi chỉ chiếm 9%. Điều này cho thấy, tỷ lệ bà mẹ từ 20–35 tuổi chiếm
tỷ lệ cao là rất phù hợp với khuyến cáo về độ tuổi sinh đẻ của ngành y tế. Hơn nữa, với
độ tuổi này, người mẹ có thể dễ dàng tiếp cận với mọi phương tiện truyền thông cũng
như tiếp thu rất tốt những kiến thức mới về chăm sóc trẻ.
Đại đa số đối tượng là dân tộc kinh, chiếm tỷ lệ đến 92%, 8% còn lại là dân tộc
hoa và khmer. Điều này khá hợp lý khi ở thành phố Cần Thơ và vùng phụ cận thì dân
tộc kinh vẫn chiếm đa số. Về nơi cư trú được chia làm 2 nhóm, nhóm cư trú ở nông
thôn chiếm đến 65% rải rác khắp các xã, huyện, còn lại là 35% nhóm bà mẹ đang cư
trú tại thành thị. Tỷ lệ đối tượng tham gia nghiên cứu có nơi cư trú tại nông thôn cao
hơn ở thành thị có thể là do cách phân chia khu vực trong nghiên cứu, đồng thời các
vùng lân cận xung quanh thành phố Cần Thơ đa số vẫn còn là vùng nông thôn. Phân
bố về nghề nghiệp của các bà mẹ trong nghiên cứu, có thể nhận thấy bà mẹ có nghề
nghiệp là nội trợ chiếm tỷ lệ cao nhất 34%, tiếp theo là buôn bán, dịch vụ với tỷ lệ
24% và thấp nhất là nhóm nông dân, chỉ chiếm 12%.

47. 38
Phần lớn các bà mẹ có trình độ trung học phổ thông với tỷ lệ 41%, thấp nhất là tỷ
lệ bà mẹ có trình độ tiểu học chiếm 8%, có 19% bà mẹ có trình độ trung cấp, cao đẳng,
đại học, sau đại học. Tỷ lệ bà mẹ có trình độ từ trung cấp trở lên thấp hơn so với
nghiên cứu của Nguyễn Thị Thu Hiền năm 2015 tại Hải Dương với tỷ lệ bà mẹ có
trình độ cao đẳng/đại học là 26,6% [19]. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ
bà mẹ học từ trung học phổ thông trở lên chiếm đến 60% và đây có thể là điều kiện
thuận lợi để triển khai các hoạt động tư vấn nhằm nâng cao kiến thức về nuôi con bằng
sữa mẹ cho các bà mẹ một cách hiệu quả.
Theo kết quả Bảng 4.6 cho thấy tỷ lệ bà mẹ sinh con so và bà mẹ sinh con rạ
tương đương nhau với tỷ lệ lần lượt là 52% và 48%, tỷ lệ sinh con so cao hơn so với
nghiên cứu của Nguyễn Thị Thu Hiền (38,8%) [19] và kết quả này tương đối phù hợp
với nghiên cứu của Lê Thị Yến Phi năm 2009 ở đối tượng bà mẹ sau sinh tại Bệnh
viện Hùng Vương với tỷ lệ bà mẹ sinh con so là 49,87% [10]. Đối với những bà mẹ
sinh con đầu lòng thì đây chính là những đối tượng chưa có kinh nghiệm và có nhu cầu
tìm hiểu về nuôi con bằng sữa mẹ rất cao, do đó cần trang bị cho họ những kiến thức
về lợi ích của sữa mẹ cũng như những thông tin cần thiết để họ có thể nuôi con bằng
sữa mẹ đúng cách.
Về hình thức sinh thì có hơn 2/3 bà mẹ sinh mổ, điều này có thể là do ngày nay
đa số các bà mẹ thường lựa chọn biện pháp sinh mổ vì nghĩ rằng khi đẻ mổ họ sẽ chủ
động được thời gian, không phải đối mặt với những cơn đau sinh nở, ngăn ngừa được
biến chứng bất ngờ trong khi sinh, thậm chí họ còn cho rằng trẻ sinh ra đường âm đạo
sẽ kém thông minh hơn so với trẻ được sinh mổ.
Trong tổng số 100 bà mẹ tham gia nghiên cứu thì phần lớn các bà mẹ nhận được
thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ là từ gia đình (35,9%), tiếp đến là từ kinh nghiệm
đúc kết của bản thân các bà mẹ với tỷ lệ 20%, chỉ có 17,3% bà mẹ nhận được sự tư
vấn từ cán bộ y tế, có thể thấy, cán bộ y tế chưa phát huy được hết hiệu quả trong công
tác tư vấn những vấn đề liên quan đến nuôi con bằng sữa mẹ. Có 14,1% bà mẹ biết
những kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ từ bạn bè, hàng xóm, điều này cho thấy, các
bà mẹ trong nghiên cứu ít có sự trao đổi kinh nghiệm hoặc không nhận được những lời
khuyên hữu ích từ những người xung quanh. Mặc khác, với sự tiến bộ của những
phương tiện truyền thông gián tiếp đa dạng như hiện nay thì đáng lẽ bà mẹ có cơ hội
nhận được thông tin về nuôi con bằng sữa mẹ từ những nguồn này là rất lớn. Tuy
nhiên, trong nghiên cứu này, chỉ có 12,7% bà mẹ có được thông tin từ sách, báo, tivi,
internet, quảng cáo. Sở dĩ tỷ lệ này thấp như vậy có thể là do đa số các bà mẹ là nội trợ
và buôn bán, dịch vụ nên không có điều kiện và thời gian để tham khảo kiến thức từ
những nguồn này. Cần đẩy mạnh công tác truyền thông về nuôi con bằng sữa mẹ tại
những nơi làm việc khác nhau của các bà mẹ.

48. 39
4.2.2. Kiến thức đúng về nuôi con bằng sữa mẹ của các bà mẹ sau sinh tại bệnh
viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ
Trong thời gian trở lại đây, đã có nhiều nghiên cứu chứng minh được tầm quan
trọng của việc nuôi con bằng sữa mẹ, nó không những mang lại nhiều lợi ích cho trẻ
mà còn có ích cho cả bà mẹ, gia đình và xã hội.
Kết quả nghiên cứu kiến thức về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ cho thấy,
tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về lợi ích của sữa mẹ đối với trẻ tương đối khá, chiếm
69%. Kết quả này thấp hơn so với nghiên cứu của Lê Thị Yến Phi năm 2009 ở bà mẹ
sau sinh và cao hơn so với kết quả nghiên cứu của Nguyễn Việt Dũng trên đối tượng
bà mẹ có con dưới 24 tháng tuổi vào năm 2014. Theo Lê Thị Yến Phi, tỷ lệ bà mẹ biết
về lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với trẻ là 83% [10], trong khi đó, theo
Nguyễn Việt Dũng thì có 30% bà mẹ biết được sữa mẹ sẽ bảo vệ trẻ khỏi bị ốm và chỉ
có 29,8% bà mẹ biết được sữa mẹ giúp trẻ dễ tiêu hóa, hấp thu [21]. Có thể nói, sữa
mẹ chính là nguồn dinh dưỡng vô giá đối với trẻ, phù hợp với nhu cầu tự nhiên của trẻ.
Tuy nhiên vẫn còn 31% bà mẹ có hiểu biết chưa đúng về vấn đề này, điều này có thể là
do các bà mẹ chưa có cơ hội tiếp cận thường xuyên với những nguồn thông tin đại
chúng về tác dụng của sữa mẹ.
Khi được hỏi về vai trò của việc cho con bú đối với bà mẹ, có 55% bà mẹ có kiến
thức đúng về vấn đề này. Kết quả này cao hơn so với kết quả trong nghiên cứu của
Trần Anh Huy và cộng sự tại xã Giai Xuân, thành phố Cần Thơ với tỷ lệ bà mẹ nhận
biết được về lợi ích đối với bà mẹ khi nuôi con bằng sữa mẹ là 42% [29]. Còn trong
một khảo sát tại huyện Củ Chi của Đinh Thị Hải Yến cho thấy, tỷ lệ bà mẹ có kiến
thức đúng về lợi ích của việc cho trẻ bú sớm sau sinh đối với bà mẹ là 57% và 50% bà
mẹ nghĩ rằng cho trẻ bú mẹ hoàn toàn sẽ đem lại lợi ích cho mẹ [5]. Như vậy, tỷ lệ bà
mẹ có kiến thức đúng về lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ đối với bà mẹ giữa 2 nghiên
cứu này là tương đương nhau. Tỷ lệ này đã phản ánh một phần về thực tế vẫn còn
nhiều bà mẹ chưa nhìn nhận được hết những mặt lợi ích của sữa mẹ.
Đã có nhiều bằng chứng chứng minh được rằng sữa non rất có ích cho sức khỏe
của trẻ trong những ngày đầu tiên của cuộc đời. Khi mới chào đời cơ thể của trẻ còn
rất yếu vì sự thay đổi điều kiện môi trường sống từ trong bụng mẹ ra môi trường bên
ngoài và nguồn dinh dưỡng duy nhất mà trẻ hấp thụ tốt chính là những giọt sữa non
của mẹ. Có thể nói sữa non là một loại hỗn hợp phức tạp của các yếu tố miễn dịch và
tăng trưởng quan trọng mà một đứa trẻ cần phải có để tự bảo vệ mình chống lại những
bệnh tật mà trẻ sẽ phải đối mặt. Số lượng sữa non tuy ít nhưng cũng đủ để đáp ứng cho
trẻ. Người mẹ biết tận dụng tối đa nguồn sữa non quý giá cho con là một việc làm rất
đúng đắn giúp hỗ trợ sự phát triển của trẻ sơ sinh thành một người khỏe mạnh. Theo
kết quả ở Bảng 4.8, có 55% bà mẹ hiểu đúng về vấn đề này. Khi so sánh với nghiên