ประเด็นข้อเสนอทางเทคนิคเกี่ยวกับแนวปฏิบัติที่ดีในการขอการรับรองมาตรฐานการจัดการข้อมูลในคลังสารสนเทศดิจิทัล

1. ประเด็นข ้อเสนอทางเทคนิคเกี่ยวกับ
แนวปฏิบัติที่ดีในการขอการรับรองมาตรฐาน
การจัดการข ้อมูลในคลังสารสนเทศดิจิทัล
บุญเลิศ อรุณพิบูลย์
ผู้อำนวยกำรฝ่ ำยบริกำรควำมรู้ทำงวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยี
สำนักงำนพัฒนำวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยีแห่งชำติ
boonlerta@gmail.com
http://www.thailibrary.in.th
http://facebook.com/boonlert.aroonpiboon
1

2. ก่อนเข ้าสู่กระบวนการขอรับรองมาตรฐาน
ควรมีความเข ้าใจตรงกันเกี่ยวกับ
คลังสารสนเทศดิจิทัลเฉพาะสาขาวิชา
คลังสารสนเทศสถาบัน
ระบบคลังสารสนเทศดิจิทัลระดับชาติ
รวมถึงคลังสารสนเทศดิจิทัลของราชการ
คลังสารสนเทศดิจิทัลสิ่งพิมพ์
ห ้องสมุด/พิพิธภัณฑ์/หอจดหมายเหตุ
คลังสารสนเทศดิจิทัลโครงการวิจัย
อื่นๆ
แนวปฏิบัติที่ดี
ในการดาเนินการเกี่ยวกับ
ข ้อมูล
แนวปฏิบัติที่ดีในการพัฒนาและบริหาร
คลังสารสนเทศดิจิทัล
แนวปฏิบัติที่ดีในการขอการรับรองมาตรฐาน
การจัดการข ้อมูลในคลังสารสนเทศดิจิทัล
2

3. การเข ้าถึงและสิทธิการดาเนินการ
• ระบบ User Login ไม่ใช่ระบบที่ดีที่สุดในการกาหนด
สิทธิการเข ้าถึงและสิทธิการดาเนินการ
• โปรแกรมจานวนมาก โดยเฉพาะในกลุ่ม OAI-PMH
ถูกออกแบบให ้ Machine เข ้าถึงได ้ง่ายกว่ามนุษย์
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
3

4. Raw Data : Storage & Backup System & Physical Space
Digital
Archives /
Museum
Management
System
Document
Management
System
Digital Library /
IR – Institutional
Repository /
Digital Repository
/ Research
Repository / KM
eLearning / ILS
ระบบปิด ระบบเปิด
Data Exchange & Interoperability ?
สื่อดิจิทัลกับคลังเอกสารดิจิทัล
Word
PDF
PDF/A
ฝังฟอนต์
Word
ฝังฟอนต์
JPG
High Quality
Z39.5
OAI-PMH
XML Services
4

5. หน้าลงทะเบียน – ส่วนเลือกชั้นความลับเอกสาร
5

6. การเข ้าถึงและสิทธิการดาเนินการ
• เงื่อนไขการใช ้งาน (การเผยแพร่, วัตถุประสงค์,
การปกป้องข ้อมูลที่มีความละเอียดอ่อน, ฯลฯ)
• สัญญาอนุญาต
• การเข ้าถึงด ้วย Engine
• การติดตามย ้อนกลับทางดิจิทัล
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
6

7. ข ้อยกเว ้นการละเมิดลิขสิทธิ์
ตาม พรบ. ลิขสิทธิ์ 2537
• วิจัยหรือศึกษางานนั้น อันมิใช่การกระทาเพื่อหากาไร
• ติชม วิจารณ์ หรือแนะนาผลงานโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจ ้าของลิขสิทธิ์ใน
งานนั้น
• ทาซ้า ดัดแปลง นาออกแสดง หรือทาให ้ปรากฏโดยผู้สอนเพื่อประโยชน์ใน
การสอนของตน อันมิใช่การกระทาเพื่อหากาไร
• ทาซ้า ดัดแปลงบางส่วนของงาน หรือตัดทอนหรือทาบทสรุปโดยผู้สอนหรือ
สถาบันศึกษา เพื่อแจกจ่ายหรือจาหน่ายแก่ผู้เรียนในชั้นเรียนหรือในสถาบัน
ศึกษา ทั้งนี้ ต ้องไม่เป็นการกระทาเพื่อหากาไร
• นางานนั้นมาใช ้เป็นส่วนหนึ่งในการถามและตอบในการสอบ
ไม่ขัดต่อการแสวงหาประโยชน์จาก
งานอันมีลิขสิทธิ์ตามปกติของเจ ้าของ
ลิขสิทธิ์
ไม่กระทบกระเทือนถึงสิทธิอันชอบ
ด ้วยกฎหมายของเจ ้าของลิขสิทธิ์
เกินสมควร
7

8. การรักษาความลับ/จริยธรรม
• คลังสารสนเทศดิจิทัลมีขั้นตอนการดาเนินงานพิเศษ
ใด ๆ เกี่ยวกับการจัดการข ้อมูลที่มีการเปิดเผยข ้อมูล
ความเสี่ยงหรือไม่
• ข ้อมูลที่มีการเปิดเผยข ้อมูลความเสี่ยงถูกจัดเก็บอย่าง
เหมาะสมภายใต ้การจากัดการเข ้าถึงหรือไม่
• ข ้อมูลที่มีการเปิดเผยข ้อมูลความเสี่ยงได ้ถูกเผยแพร่
ภายใต ้เงื่อนไขที่เหมาะสมหรือไม่
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
8

9. ความสมบูรณ์ถูกต ้องของข ้อมูล (Integrity)
และความจริงแท ้ของข ้อมูล (Authenticity)
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
9

10. ภาษาไทย ... ปัญหาใหญ่ที่ต ้องรณรงค์ต่อไป
• คุณรู้จัก ... Thai Encoding แล ้วหรือยัง
• ANSI, TIS-620, Windows-874, UTF-8
10

11. 11

12. ปัญหา Thai Encoding
กับการเก็บเกี่ยวข ้อมูลจากฐานข ้อมูลอื่น
DSpace
DSpace
DSpace
DSpace
OAI
Harvester
12

13. JPG ประเด็นที่ควรระมัดระวัง
• ปัญหาสาคัญคือ ค่า Default
ของ JPG จะบีบอัด
(Compress) “คุณภาพ -
Quality” ของภาพ
• ดังนั้นหากจะใช ้JPG เพื่อ
งานจดหมายเหตุ จะต ้องตั้ง
ค่า Quality ของการบันทึก
ให ้เป็นค่า “สูงสุด” ทุกครั้ง
จาไว ้ว่าค่า Quality จะต ้อง “สูงสุด”
กาหนด Format Options เป็น Baseline (“Standard”)
13

14. การระบุตัวตนของข ้อมูลและการทาให ้ข ้อมูล
สามารถค ้นพบได ้
• ตัวบ่งชี้ถาวร
• ตัวบ่งชี้ถาวรที่เหมาะสมในแต่ละ Type ของ Repository
ตาม R0 คืออะไร
• DOI ใช่คาตอบของทุกอย่างจริงหรือ ?
• https://en.wikipedia.org/wiki/Persistent_identifier
• http://www.digisam.se/images/checklistor/Checklist_persistent_identifiers.pdf
• เว็บไซต์ http://www.doi.org/factsheets/DOIKeyFacts.html ได ้ให ้
ข ้อมูล DOI ไว ้ดังนี้
• Digital Identifier of an Object (not "Identifier of a Digital Object")
• Object = any entity (thing: physical, digital, or abstract) Resources, parties,
licences, etc.
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
14

15. การระบุตัวตนของข ้อมูลและการทาให ้ข ้อมูล
สามารถค ้นพบได ้
• การอ ้างอิง
• คลังสารสนเทศดิจิทัลมีกลไกใดเพื่อสนับสนุนการอ ้างอิง
ทรัพยากร
• กลไกการกาหนดรูปแบบการอ ้างอิงของทรัพยากรแต่ละ
ประเภท
• http://www.thailibrary.in.th/2013/10/08/openurl/
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
15

16. การใช ้ข ้อมูลซ้า
• MARC และ DC ไม่ใช่เมทาดาทาที่เหมาะสมกับทุกงานตาม
Type ของ Repository ใน R0
• เมทาดาทา ยังแบ่งได ้หลากหลายหน้าที่ เช่น Content
Standard, Controlled Vocab หรือแบ่งตามฟังก์ชัน Structural
Metadata, Descriptive Metadata … ซึ่งยังไม่มีการพูดคุยมาก
นักใน
การออกแบบพัฒนาคลังสารสนเทศดิจิทัลที่มุ่งเนื้อหาเฉพาะด ้าน
• การออกแบบพัฒนาระบบเฉพาะส่วนมาก ยังออกแบบในฐานการ
ออกแบบฐานข ้อมูลวิทยาการคอมพิวเตอร์
• ชื่อคน อาจจะเก็บด ้วยเขตข ้อมูล (Field) F1 หรือ First Name หรือ
FN หรือ … ตามแต่บุคลิกการเขียนโปรแกรมของโปรแกรมเมอร์
นั้นๆ
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
16

17. http://jennriley.com/metadatamap/17

18. http://jennriley.com/metadatamap/18

19. Metadata
Library Museum Archive eLearning
Data Structure MARC, DC CDWA EAD, ISAD(g) DC
Data Content AACR2, RDA CCO DACS LOM
Data Format XML XML XML XML
Data Exchange Z39.5, OAI OAI OAI OAI
19

20. โครงสร ้างพื้นฐานทางเทคนิค
• มาตรฐาน W3C
• สนใจการตรวจสอบด ้วย Validator
• หลายเว็บไม่เคยใช ้Screen Reader อ่านเว็บ หรือไม่เคยส่ง
เว็บให ้ผู้ที่มีความบกพร่อง (เช่นทางสายตา) อ่านจริงๆ
• ไม่เข ้าใจการเข ้าถึงโดยผู้ที่ต ้องการพิเศษอย่างแท ้จริง
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
https://achecker.ca/checker/index.php
20

21. โครงสร ้างพื้นฐานทางเทคนิค
• ซอฟต์แวร์
• ปัญหาภาษาไทย การเข ้ารหัสภาษาไทย ระบบสืบค ้น
ภาษาไทย
3
15
7
1
4
6
8
2
9
11
13
15
12
14
16
10
21

22. 22

23. 23

24. ข ้อเสนอแนะ
• ร่วมกันใส่ใจ “แนวปฏิบัติทั้งทฤษฏีและปฏิบัติ” อย่างแท ้จริง
• ร่วมกันกาหนดแนวปฏิบัติ โดยเฉพาะเชิงเทคนิค
• ร่วมกันเผยแพร่ ส่งเสริม รณรงค์
• ร่วมกันปฏิบัติตามแนวปฏิบัติที่กาหนด
วิธีกำรคิดใหม่ - กระบวนกำรเรียนรู้ใหม่ – กระบวนกำรทำงำนใหม่ -
โมเดลธุรกิจใหม่ – วิถีชีวิตใหม่
Digital Thailand
24

25. ขอขอบคุณ
25