Cồn thuốc

1. CỒN THUỐC

3. MỤC TIÊU HỌC TẬP
• Trình bày được định nghĩa, phân loại cồn
thuốc.
• Kể được các thành phần của cồn thuốc
• Trình bày được 3 phương pháp điều chế
cồn thuốc
• Nêu được cách bảo quản và kiểm tra chất
lượng cồn thuốc

4. ĐỊNH NGHĨA
Cồn thuốc là những chế phẩm lỏng, được điều
chế bằng phương pháp chiết xuất dược liệu hoặc
hòa tan cao thuốc, dược chất theo tỷ lệ qui định
trong ethanol ở các nồng độ khác nhau.
(DĐVN III)

5. PHÂN LOẠI
Cồn thuốc được phân loại theo nhiều cách:
 Theo thành phần nguyên liệu:
- Cồn thuốc đơn: cồn cà độc dược, cồn ô đầu, cồn
cánh kiến trắng..
- Cồn thuốc kép: cồn kép opi- benzoic..
 Theo nguồn gốc dược liệu: cồn thuốc thảo mộc,
cồn thuốc động vật, ..
 Theo phương pháp điều chế: cồn thuốc điều chế
bằng phương pháp ngâm lạnh, cồn thuốc điều chế
bằng phương pháp ngấm kiệt, cồn thuốc điều chế
bằng phương pháp hòa tan.

6. NGUYÊN LIỆU
 Dược liệu:
Đạt các tiêu chuẩn qui định về: hàm lượng hoạt
chất, độ ẩm, tỷ lệ tạp chất. Chia nhỏ đến độ mịn
thích hợp.
Vd: - ngấm kiệt : bột nửa min.
- ngâm lạnh phân đoạn: thường dùng dạng
bột khô.

7. NGUYÊN LIỆU
 Dung môi:
- Ethanol 30- 60o : hoạt chất dễ tan trong nước,
không chứa tinh dầu
- Ethanol 70o: dược liệu chứa alkaloid, glycoside
(dược liệu độc)
- Ethanol 80- 90o: hoạt chất là các tinh dầu,
nhựa thơm
- Ethanol 90- 95o: hoạt chất dễ bị thủy phân (ô đầu)

8. KỸ THUẬT ĐIỀU CHẾ
- Đối với dược liệu thường không qui định hàm
lượng hoạt chất: 1 phần dược liệu điều chế được
5 phần cồn thuốc
- Đối với dược độc : 1 phần dược liệu điều chế
được 10 phần cồn thuốc.

9. KỸ THUẬT ĐIỀU CHẾ
 Có 3 phương pháp:
- Phương pháp ngâm lạnh
- Phương pháp ngấm kiệt
- Phương pháp hòa tan

10. PHƯƠNG PHÁP NGÂM LẠNH
• DL + DM lấy dịch (gạn, ép bã)
• Dịch (để lắng 1-3 ngày) GẠN lấy dịch trong
• ÁP DỤNG: điều chế cồn thuốc chứa hoạt chất tan được
trong cồn ở nhiệt độ thường (không chứa hoạt chất độc,
mạnh) như cồn tỏi, cồn vỏ quýt, cồn gừng, vỏ quế, cánh
kiến trắng…
Ngaâm / bình kín, to phoøng
3-10 ngaøy, thænh thoaûng khuaáy

11. PHƯƠNG PHÁP NGẤM KIỆT
DL + vñethanol
to phoøng/ 1-3h
mieáng chaén
Döôïc lieäu
Vaät lieäu loïc
3/4
Ethanol
ngaäp DL
1-2 cm
AÙP DUÏNG:
Ñieàu cheá coàn thuoácchöùa
Hoaïtchaátñoäc, maïnh
Tyû leä ñc: 1/ 10
DM: coàn 70o

12. PHƯƠNG PHÁP HÒA TAN
• ÁP DỤNG: Dược chất là cao thuốc, tinh dầu,
hoá chất tan/cồn
• Ưu: cồn thuốc trong, bảo quản lâu, điều chế
nhanh, dễ
• Nhược: mùi vị không đặc trưng

13. NGUYÊN TẮC ĐIỀU CHẾ
• Dược chất là tinh dầu
• Dược chất là hóa chất
• Dược chất là cao thuốc
• Dược chất là DL thảo mộc, động vật
• Dược chất gồm nhiều loại

14. DƯỢC CHẤT LÀ TINH DẦU
 Hòa tan thường,
 Tỷ lệ tinh dầu 2%,
 Dung môi là cồn 90o

15. DƯỢC CHẤT LÀ HÓA CHẤT
• Độ cồn và tỷ lệ dược chất không nhất định
• Hòa tan thường hoặc dùng chất trung gian hòa
tan

16. DƯỢC CHẤT LÀ CAO THUỐC
 Hòa tan cao thuốc/ cồn:
- Cao thuốc thường dùng cồn 60o
- Cao thuốc độc dùng cồn 70o

17. DƯỢC CHẤT LÀ DƯỢC LIỆU
THẢO MỘC
• DL thường:
PP: Ngâm lạnh hoặc ngấm kiệt,
Tỷ lệ: 1/5
• DL chứa tinh dầu, chất nhựa : dùng cồn 80o
côn tỏi ( cồn 60o )
• DL khác: dùng cồn 60o
• DL độc: dùng cồn 70o, tỷ lệ 1/10

18. DƯỢC CHẤT GỒM NHIỀU LOẠI
• Tùy từng dược chất mà chọn phương pháp và
độ cồn thích hợp
• Rượu thuốc: ngâm một hoặc nhiều vị thuốc
trong rượu (40o) nhiều ngày (100 ngày), tỷ lệ
1/4

19. KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG
• Định tính:
–Màu sắc, mùi vị
–Hệ số vẩn đục
–Tỷ trọng:
Cắn khô
Phản ứng đặc hiệu
• Định lượng
( Theo chuyên luận riêng)

20. BẢO QUẢN
• Trong chai, lọ kín, để nơi mát, tránh ánh sáng
• Kiểm tra định kỳ nồng độ hoạt chất

21. RƯỢU THUỐC

23. ĐỊNH NGHĨA
• Theo DĐVNIII, Rượu thuốc là dạng thuốc lỏng
có mùi thơm và vị ngọt, điều chế bằng cách
ngâm dược liệu thực vật hoặc động vật( đã
chế biến) trong rượu hoặc ethanol loãng trong
một thời gian nhất định (tùy theo qui định của
từng công thức) rồi gạn lấy rượu thuốc. Hàm
lượng ethanol trong rượu thuốc không quá
45%.

24. Thành phần
• Dược liệu
• Dung môi
• Các chất phụ

25. Kỹ thuật điều chế
• Gồm 2 giai đoạn:
- Điều chế dịch chiết
- Pha rượu

26. Kỹ thuật điều chế
* Giai đoạn điều chế dịch chiết:
- Thường sử dụng phương pháp ngâm
lạnh, ngâm phân đoạn
- Ngâm nóng ít sử dụng
- Pp ngấm kiệt: đ/v dược liệu quí

27. Kỹ thuật điều chế
* Giai đoạn pha rượu:
Thêm các chất điều vị, mùi, màu, .. Rượu
thành phẩm thường 20-30%

28. Kiểm soát và bảo quản
* Kiểm soát:
Màu sắc; mùi vị; độ trong và độ đồng nhất
Hàm lượng ethanol đạt yêu cầu.
Tỷ trọng
Độ lắng cặn
Định tính, định lượng.
* Bảo quản
Bao bì kín, nơi mát, tránh ánh sáng