1. FNV
Naritaweg 10
Postbus 8456
1005 AL Amsterdam
T 020 58 16 300
F 020 68 44 541
CNV
Tiberdreef 4
Postbus 2475
3500 GL Utrecht
T 030 751 11 00
F 030 751 11 09
VCP
Bezuidenhoutseweg 60
Postbus 90525
2509 LM ’s-Gravenhage
T 070 349 97 40
Postadres Postbus 8456, 1005 AL Amsterdam
Aan de leden van de Vaste Commissie
voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
Datum
Uw kenmerk
16 december 2014
Ons kenmerk
Telefoonnr.
TH/RvS
+31 20 58 16 562
Onderwerp
E-mail
Capaciteit en werkwijzen Arbeidsinspectie; Uitspraak ILO over klacht vakcentrales
Rik.vanSteenbergen@vc.fnv.nl
Geachte dames en heren,
Inleiding Al geruime tijd maken de vakcentrales FNV, CNV en VCP (voorheen MHP) zich grote zorgen over de naar hun mening te beperkte capaciteit, kennis en werkwijzen van de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie). De vakcentrales constateren onder meer: - dat het terugtreden van de overheid en de Inspectie leidt tot verminderde bescherming van werknemers; - dat werkgevers minder investeren in veiligheid en gezondheid en bewezen effectieve maatregelen niet nemen wegens gebrek aan handhaving; - dat basale wettelijke bepalingen voor preventief beleid steeds minder worden nageleefd, zoals het opstellen van een ri&e en plan van aanpak, het aanwijzen van een preventiemedewerker en het inschakelen van arbodiensten; - dat steeds meer werknemers lijden onder een hoge tot zeer hoge werkdruk;
- dat steeds minder bedrijven bezocht worden buiten die van te voren bepaalde hoog risico sectoren;
- dat steeds minder bedrijven bezocht worden zonder vooraankondiging; - dat werknemers en hun vertegenwoordigers steeds meer zijn aangewezen op zelfhandhaving; - dat het aantal arbeidsongevallen met gezondheidsschade onverminderd hoog blijft; en - dat het met het naleven van bestaande verplichtingen betreffende het melden en het voorkomen van beroepsziekten droevig gesteld is.

2. Datum
16 december 2014
Ons kenmerk
Pagina('s)
2 van 6
Verzoek aan ILO om beoordeling Op 22 juni 2012 hebben de vakcentrales bij de ILO een klacht (onder artikel 24 van de ILO Constitutie) ingediend over schending door Nederland van bepalingen in drie ILO-Verdragen: 81 en 129, betreffende de Arbeidsinspectie, alsmede 155, betreffende een samenhangende nationale politiek en handhaving, onder meer met betrekking tot beroepsziekten (zie bijlagen, inclusief een vertaling in het Nederlands).
De klacht richt zich voor wat de Arbeidsinspectie betreft met name op de steeds verdergaande reductie van de capaciteit en de daaruit voortvloeiende problemen van gebrek aan handhaving en kennis, van afnemende inspectiedruk alsmede van gestaag afnemende naleving. In geen enkele andere lidstaat van de Europese Unie is de verhouding tussen het aantal werknemers en het aantal inspecteurs zo scheef als in Nederland.
Wat ILO-Verdrag 155 betreft, richt de klacht zich met name op het ontbreken van enige systematische aanpak van beroepsziekten.
Opmerkelijk gegeven is dat de klacht van de vakcentrales op alle punten de steun heeft van de OR van de Arbeidsinspectie.
Rapportage ILO De ILO heeft de klacht van de vakcentrales ontvankelijk verklaard en is een onderzoek gestart. Op 12 november 2014 heeft de ILO haar conclusies gepubliceerd.1 Het rapport gaat hierbij (GB.322/INS/13/7). In het vervolg wordt tussen haakjes verwezen naar de betreffende vindplaats in het rapport (nummer).
Naar aanleiding van haar conclusies, vraagt de ILO van de Nederlandse overheid om onverwijld de noodzakelijke maatregelen te nemen om een effectieve uitvoering van de betreffende Verdragsbepalingen te verzekeren (170).
Hoewel de ILO in een aantal gevallen niet tot regelrechte schending van Verdragsbepalingen concludeert, geeft zij wel aan hoe de diverse bepalingen moeten worden uitgelegd en wat van Nederland wordt verwacht om materieel aan die bepalingen te voldoen. Het rapport bevat tal van aanbevelingen ter verbetering (met name onder 82, 87, 88, 91, 101, 102, 105, 129, 130, 131, 133, 136, 137, 145, 151, 152, 157, 159, 164, 165 en 166).
Aangezien de regering de kritiek van de vakcentrales bestreden heeft, verzoeken de vakcentrales u om de regering te vragen welke maatregelen zij naar aanleiding van het rapport van de ILO op de hierna te noemen onderdelen gaat nemen. Daarbij houden we zoveel mogelijk de volgorde aan van het rapport van de ILO. Aan het eind van deze brief worden de te nemen maatregelen nog eens samengevat. Verbetering van onderlinge samenwerking van de verschillende directies en inspecties (82) De regering onderkent volgens de ILO dat de samenwerking tussen de verschillende directies van de Inspectie SZW, maar ook die met andere Inspecties verbetering behoeft. Dat geldt ook voor de uniformiteit van de inspectieprocedures. Al eerder wees de Stichting
1 http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---relconf/documents/meetingdocument/wcms_320002.pdf

3. Datum
16 december 2014
Ons kenmerk
Pagina('s)
3 van 6
Maatschappij en Veiligheid (SMV) op de vele verschillende manieren van optreden van de vele inspecties en bepleitte daarbij een meer eenduidig optreden.
2 Een goede samenwerking is van belang omdat andere inspecties dan de Inspectie SZW mede belast zijn met het toezicht op o.m. de Arbeidsomstandighedenwet en de Arbeidstijdenwet. Gebrek aan samenwerking speelde o.a. een rol bij de brand bij Chemiepack3 en bij de asbestverwijdering4. Effectieve samenwerking tussen Inspectie SZW en arbodiensten (87, 88 en 129) In de inleiding van deze brief vermelden de vakcentrales een aantal alarmerende constateringen. Die hebben alles te maken met gebrek aan handhaving door de Inspectie SZW. De arbozorg in bedrijven en de melding van beroepsziekten wordt grotendeels overgelaten aan (commerciële) arbodiensten. Die leggen echter onvoldoende nadruk op preventie in het algemeen en de arbeidshygiënische strategie in het bijzonder. De nadruk zijn ze daarentegen steeds meer gaan leggen op het terugdringen van verzuim in plaats van het voorkomen van verzuim. Ook melden zij beroepsziekten niet of nauwelijks. De ILO constateert dat bij de arbodiensten aanwezige kennis over niet naleving van arbozorgverplichtingen en over het niet naleven van maatregelen ter preventie van bijvoorbeeld beroepsziekten niet bij de Inspectie SZW terecht komt, zodat de Inspectie de informatie ontbeert om zo nodig tijdig preventief in te kunnen grijpen, en beveelt daarop gelet een effectieve samenwerking aan.
Waarborgen van onafhankelijkheid Inspectie SZW (91) De ILO concludeert dat de status van de inspecteurs en van de voorwaarden waaronder zij werken zodanig zijn, dat zij niet hoeven te vrezen voor hun baan en niet afhankelijk zijn van veranderingen van regering en van ongepaste externe beïnvloeding. Daarom concludeert zij dat artikel 6 van Verdrag nr. 81 niet geschonden is. Zij voegt daar echter iets aan toe. Een roulatiesysteem van inspecteurs (binnen de inspectie) maakt op zichzelf de inspecteurs niet kwetsbaar. Die roulatie moet echter niet zo veelvuldig plaatsvinden dat daardoor het vermogen van inspecteurs om hun taken goed uit te voeren wordt ondermijnd. De vakcentrales merken naar aanleiding hiervan het volgende op. Uiteraard zijn de arbeidsvoorwaarden en is de status van de inspecteurs in Nederland niet zo slecht, dat zij daardoor vatbaar zijn voor beïnvloeding. Maar de onafhankelijkheid van de Inspectie SZW is niet zonder meer gewaarborgd. Ook voor de beleids- en uitvoerende ambtenaren vindt een verschuiving plaats van vakinhoudelijke kennis naar competenties. Dat gaat noodgedwongen gepaard met een toenemende inschakeling van externe deskundigheid en het onvermogen van ambtenaren bij de overheid, waaronder de Arbeidsinspectie, om de door externen aangeleverde visies en rapporten te beoordelen. Een (rijks)ambtenaar wordt niet meer bij een specifieke directie benoemd, maar binnen het grotere geheel van de (rijks)overheid, waardoor hij kan worden ingezet waar volgens het management het rendement voor de organisatie het grootst is; dat geldt ook voor de arbeidsinspecteur. De steeds maar
2 Nota Een gedeelde verantwoordelijkheid. Niet zonder regie!, 10 oktober 2014, pag. 10.
3 Chemie-Pack moerdijk. Feitenrelaas inzake de vergunningsituatie en het toezicht. VROM-Inspectie, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 4 maart 2011.
4 Algemene Rekenkamer, Ketenbesef op de werkvloer, Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 31 394, nrs. 1-2, pag.’s 9 en 11.

4. Datum
16 december 2014
Ons kenmerk
Pagina('s)
4 van 6
terugkerende organisatorische veranderingen beginnen hun effecten te hebben op de taakuitoefening van de arbeidsinspecteurs en wel zodanig dat de kwaliteit en de samenhang van de dienst op de tocht staan. Het anticiperen op nieuwe ontwikkelingen en technologieën komt in het gedrang. De ondernemingsraad (OR) van de Arbeidsinspectie begon zich te roeren. Mede naar aanleiding daarvan verzocht de Tweede Kamer de toenmalige minister om toestemming te verlenen aan enkele leden van de OR om deel te nemen aan een gesprek met de vaste commissie voor SZW. De minister willigde dit verzoek niet in onder verwijzing naar de aanwijzingen externe contacten van rijksambtenaren bij functionele contacten met de Staten-Generaal en individuele Kamerleden, aanwijzingen die gelden voor onder het gezagsbereik van de ministers en staatssecretarissen werkzame personen. Bovendien merkte de minister op dat hij zelf alle benodigde informatie kon verstrekken.
5
De inbedding in de Inspectie SZW maakt dat de positie van de Arbeidsinspectie kwetsbaar is. Het is de minister zelf die aan het parlement verantwoording aflegt over het functioneren van de Arbeidsinspectie in plaats van een directeur(-generaal) van de Arbeidsinspectie. De uitkomsten van de inspecties die vastgelegd worden in projectverslagen worden eerst na ruggespraak met de beleidsdirectie Gezond en Veilig Werken van het ministerie aan de minister aangeboden. De SMV merkt hierover op: het toezicht moet niet automatisch een verlengstuk zijn van het bestuur of de politiek, maar zich onpartijdig kunnen opstellen ten opzichte van de verantwoordelijke minister en van de onder toezicht gestelde ondernemingen of organisaties.6
De Inspectie SZW is zowel personeel als budgettair in hoge mate afhankelijk van de politiek en de nationale taakstelling om binnen de ministeries te bezuinigen. Voorts mist de Inspectie de expertise die haar onafhankelijkheid en legitimiteit moet waarborgen.7
Waarborgen van adequate (bij)scholing voor specifieke taken (101 en 102) De ILO concludeert dat de inspecteurs in zijn algemeenheid voldoende geschoold zijn, maar bijgeschoold zouden moeten worden op specifieke terreinen als nanotechnologie en psychosociale belasting.
Verbetering van samenwerking met specialisten en technische adviseurs (105) De ILO wijst erop dat voor effectieve handhaving de participatie van specialisten en technische adviseurs, zowel binnen als buiten de Inspectie SZW, bij actuele inspecties geboden kan zijn. Beperkingen van zelfhandhaving en noodzaak van onaangekondigde inspecties (130, 157 en 159)
De ILO merkt op dat de regering onvoldoende duidelijk maakt hoe de reductie van de capaciteit van de Inspectie SZW kan worden gerechtvaardigd met een beroep op zelfhandhaving, handhaving van normen door sociale partners en werknemers. Daarbij wijst zij op de machtsongelijkheid tussen werkgevers en werknemers. Vooral op werkplekken,
5 Brief van de minister van 15 juni 2011, referentie WBJA/W/2011/10872.
6 Nota Een gedeelde verantwoordelijkheid. Niet zonder regie!, 10 oktober 2014, pag. 11.
7 Zie over de diverse aspecten die relevant zijn voor de onafhankelijkheid van toezichthouders, maar ook inspecties: Margot Aelen, Beginselen van goed markttoezicht, hoofdstuk 6.

5. Datum
16 december 2014
Ons kenmerk
Pagina('s)
5 van 6
waar de invloed van vakbond en OR gering is, zoals in het mkb, zijn werknemers vaak in een onvoldoende sterke positie met onvoldoende deskundigheid om de verantwoordelijkheid van de Inspectie voor handhaving van wettelijke werkgeversverplichtingen over te nemen. In dit verband wijst de ILO ook op een risico voor werknemers in sectoren en bedrijven, die de Inspectie slechts bezoekt als er sprake is van een klacht van een werknemer. Omdat in dat geval werkgevers begrijpen dat zij het eventuele bezoek van de Inspectie te danken hebben aan een klacht van een werknemer, zullen werknemers in de bedoelde sectoren en bedrijven ontmoedigd worden om een klacht in te dienen. Routine-inspecties zijn dan ook noodzakelijk om dit verschijnsel te voorkomen, evenals onaangekondigde inspecties.
8
Gebrek aan handhaving van systeembepalingen (131 en 133) De Inspectie SZW concludeert zelf in haar signalement Arbozorg in Nederland (4 september 2013) dat de naleving van de verplichting een risico-inventarisatie en -evaluatie (ri&e) op te stellen afneemt. Panteia constateert in haar rapport over De markt en kwaliteit van arbodienstverlening (17 maart 2014) dat ook de verplichte inschakeling van deskundige bijstand afneemt. Tegelijkertijd heeft de Inspectie SZW vanwege haar beperkte capaciteit de keuze gemaakt om alleen nog maar naar deze systeembepalingen te kijken als zij in een bepaald bedrijf overtredingen constateert in het kader van een inspectieproject of klacht of indien sprake is van een arbeidsongeval. De ILO merkt op dat de regering het antwoord schuldig blijft op vragen naar handhavingsactiviteiten en opgelegde boetes met betrekking tot deze systeembepalingen.
Geen rechtvaardiging beperking handhaving tot hoog risico sectoren (136 en 137) De ILO concludeert dat de door de regering verstrekte statistieken haar niet overtuigen van de rechtvaardiging van de beperking van inspecties tot sectoren met hoge risico’s. Betrekken van sociale partners bij de handhaving kan niet in de plaats komen van de handhavende taken van de Inspectie. De ILO verzoekt de regering dan ook te waarborgen dat het aantal en de frequentie van inspecties voldoende zijn om de naleving van alle wettelijke verplichtingen op alle werkplekken te verzekeren, in het bijzonder in kleine bedrijven en in bedrijven zonder hoge risico’s.
Waarborgen actieve inspectietijd (145) De ILO moedigt de regering aan om stappen te nemen teneinde te waarborgen dat de belasting van inspecteurs met administratieve taken niet ten koste gaat van de effectiviteit van hun primaire taken.
Gebrekkige rapportage beroepsziekten (151 en 152) De ILO concludeert dat het Nederlandse systeem voor de melding van beroepsziekten de Inspectie SZW niet in staat stelt om haar preventieve activiteiten ten aanzien van beroepsziekten op een bevredigende manier uit te voeren. Zij nodigt de regering dan ook uit om manieren te onderzoeken waarop het stelsel voor melding van beroepsziekten kan worden verbeterd en tot adequate actie kan worden overgegaan.
8 De SMV wijst er in haar nota Een gedeelde verantwoordelijkheid. Niet zonder regie! (pag. 7) op, dat het van te voren aankondigen van inspecties en het achterwege laten van inspecties als het de betreffende organisatie niet uitkomt behoren tot de gevolgen van bezuinigingen op de Inspectie.

6. Datum
16 december 2014
Ons kenmerk
Pagina('s)
6 van 6
Samenhangend nationaal arbeidsomstandighedenbeleid (164, 165 en 166) De ILO verzoekt de regering om de sociale partners te betrekken bij het opstellen en uitvoeren van een nationaal samenhangend arbeidsomstandighedenbeleid.
Samenvatting van te nemen maatregelen Samenvattend verzoeken de vakcentrales u de regering te vragen welke maatregelen zij, naar aanleiding van bijgaand rapport van de ILO, gaat nemen om
1. de onderlinge samenwerking van de verschillende directies van de Inspectie SZW en van de verschillende Inspecties te verbeteren;
2. te komen tot een effectieve samenwerking van Inspectie SZW en arbodiensten;
3. de onafhankelijkheid van de Inspectie SZW te waarborgen;
4. adequate (bij)scholing voor specifieke taken van de Inspectie SZW te waarborgen;
5. de samenwerking van de Inspectie SZW met specialisten en technische adviseurs te verbeteren;
6. de inspecties met routine-inspecties en onaangekondigde inspecties uit te breiden tot alle sectoren en bedrijven;
7. het aantal inspecteurs uit te breiden teneinde de inspectiedruk weer te verhogen;
8. ook de systeembepalingen door de Inspectie SZW te laten handhaven;
9. te waarborgen dat inspecteurs zoveel mogelijk gevrijwaard blijven van administratieve verplichtingen ten gunste van actieve inspectietijd (primaire taken);
10. het stelsel van melding van beroepsziekten te verbeteren;
11. in reguliere dialoog met sociale partners te komen tot een samenhangend nationaal arbeidsomstandighedenbeleid.
Een afschrift van deze brief gaat naar de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Hoogachtend,
Ton Heerts Maurice Limmen Reginald Visser Voorzitter FNV Voorzitter CNV VCP-duovoorzitter