bizi funtzioak dbh 1

1. ANIMALIEN BIZI FUNTZIOAK

2. - NUTRIZIOA:
DIGESTIOA
ARNASKETA
ZIRKULAZIOA
IRAIZTEA
- ERLAZIOA:
NERBIO SISTEMA
LOKOMOZIO-APARATUA
SISTEMA ENDOKRINO
- UGALKETA: SEXUGABEA
SEXU BIDEZ
BIZI-FUNTZIOAK

3. NUTRIZIO HETEROTROFOA
-MANTENUGAIAK: KANPOKO JANARIA ETA
EDARIETAN DAUDE. (DIGESTIOA)
-OXIGENOA BEHAR DUTE (ARNASKETA)
-MATERIA ETA ENERGIA LORTZEN DA
(METABOLISMOA)
-MANTENUGAIAK ETA OXIGENOA
ZELULETARA GARRAIATZEN DIRA.
(ZIRKULAZIOA)
- HONDAKINAK KANPORATZEN DIRA.
(IRAIZKETA)

4. DIGESTIOA
FASEAK:
-IRENSTEA: elikagaiak lortu.
-DIGESTIOA: elikagaietatik mantenugaiak lortu.
- zelula barnekoa
- zelulaz kanpokoa: digestio-aparatuan
gertatzen da
- XURGATZEA: mantenugaiak zelula guztietara
garraiatu.
- EGESTIOA: hondakinak kanporatu.

5. ORNOGABEETAN
3 MOTAKOAK IZAN DAITEKE:
- ZELULA BARNEKOA
- ZELULAZ KANPOA: DIGESTIO-HODIAK
- MISTOA.

6. ORNODUNETAN
-DENAK ZELULAZ KANPOKOA DUTE.
-DIGESTIO APARATUAN GERTATZEN DA.
HONEK HAINBAT ZATI DITU:
- DIGESTIO-HODIA:
- DIGESTIO-GURUINAK:

7. ARNASKETA
- AIRETIK EDO URETATIK OXIGENOA HARTU
ETA ZELULETARA ERAMATEN DUTE ARNAS
APARATUAREN BIDEZ: KANPOKO
ARNASKETA.
- ZELULA BARNEAN (MITOKONDRIETAN)
MANTENUGAIAK DEGRADATZEN DIRA
OXIGENOA ERABILTZEN: ARNASKETA
ZELULARRA.

8. KANPOKO ARNASKETA MOTAK
- LARRUAZALEKOA.
- BRANKIA BIDEZKOA.
- TRAKEA BIDEZKOA.
- BIRIKETAKOA

9. ZIRKULAZIOA
- GASAK ETA MANTENUGAIAK
GARRAIATZEKO BALIO DU.
- GARRAIORAKO LIKIDOA: ODOLA
- HODIAK: ARTERIAK, ZAINAK ETA
KAPILARRAK
- BIHOTZA: ODOLA PONPATZEN DU.

10. ZIRKULAZIOA-APARATUA
- IREKIA
- ITXIA

11. IRAIZTEA
- HONDAKINAK KANPORATZEA DA.
- ADIBIDEZ:
AMONIAKO, UREA (GERNUA)
GATZ MINERALAK, URA (IZERDIA)
KARBONO DIOXIDOA (ARNASKETA)

12. IRAIZTEA ORNODUNETAN
- GERNU-SISTEMAREN BIDEZ UREA
(GERNUA) KANPORATZEN DUTE. ODOLA
IRAGAZTEN (GARBITU) DU.

14. ERLAZIOA FUNTZIOA
- animaliek jasotzen dute kanpo zein barneko
informazioari (estimuluak) erantzuten diote.
EGITURAK:
- errezeptoreak: estimuluak jasotzeko.
- koordinazio sistema: informazioa prozesatu eta
erantzuna prestatzen dute.
- efektoreak: erantzuna gauzatzen dituzten
organoak. 2 mota daude: giharrak eta guruinak

15. ERREZEPTOREAK
Hautematen duten estimulua kontutan hartuta:
● Bero errezeptoreak: tenperatura.(larruazala)
● Mekanikoak: mugimendua, ukimena, presioa,
oinazea edo soinua. (albo-lerroa, ukimena,
belarria)
● Kimikoak: gai kimikoak hautematen dituzte
(usaimena, dastamena)
● Argi-errezeptoreak: begiak.

16. KOORDINAZIO SISTEMA
● NERBIO-SISTEMA: neurona izeneko zelulaz
osatuta dago. Elkartzen dira nerbioak osatzeko.
Erantzun azkarrak ematen dituzte.
ORNODUNETAN:
● Nerbio-sistema zentrala: entzefalo eta bizkarrezur-
muina.
● Nerbio-sistema periferikoa: zentzumen nerbioak
eta motorrak..

17. SISTEMA ENDOKRINO
● guruinaz osatuta dago eta hormonak jariatzen
dituzte. Hauek odolaren bidez garraiatzen
dira.
● Erantzun motelak baina iraunkorrak sortzen
dituzte.

18. LOKOMOZIO-APARATUA
● Erantzuna mugimendua denean.
EGITURAK:
● Eskeletoa: hidroeskeletoa, kanpo eta barneko-
eskeleto.
● Giharrak: uzkurtu eta erlaxatu egiten dira
hezurretatik tiratzeko. Hauei tendoien bidez lotzen
dira. Mugimendua nahitazko eta nahigabekoak izan
daitezke.

19. UGALTZE-FUNTZIOA
SEXUGABEA:
● ZATIKETA: bi zatitan banandu eta bakoitzatik
animalia osoa garatzen da.
● Gemazioa: gorputzaren zati batetik animalia
osoa garatzen da.
● BIRSORKUNTZA: gorputzaren zati bat
birsortu. Ez da ugaltzeko era bat.

20. SEXU-UGALKETA
● sexu organoak: gonadak deitzen dira
● Ugaltzeko zelula: gameto deitzen da.
● Arra eta emeak fisikoki diferente direnean:
dimorfismo esaten da.
● Banako berak bi gameto motak dituenean:
hermafrodita.
● Txandakako ugalketa: sexugabe eta sexu-
ugalketa txandakatzen dutenean.

21. ● Ernalketa:bi gametoak elkartzen direnean
zigotoa sortzen. Kanpoko edo barneko
ernalketa izan daiteke.
● Enbrioiaren garapena: erditu edo eklosioa
eman arte. Obiparo, bibiparo edo obobibiparo.
● Osteko garapena:
zuzena edo metamorfosia.