1. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Lurraren egitura eta dinamika
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
AURREKOA
IRTEN

2. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Lehen irakurgaia
«Arratsaldeko lauretan […] pitzadura bat zegoela antzeman nuen, nire etxaldeko eskorta batean
zegoen, irekita zegoen eta metro erdiko sakonera zuen. Inguruari erreparatu nion […] trumoi bat
antzeman nuen, zuhaitzek dar-dar egiten zuten […]. Orduan ikusi nuen zuloan lurra puztu zela
eta bi metro edo bi metro eta erdiko hauts fin grisa altxatu zela, eta gorantz altxatu zen
pitzadurari lehen ikusi ez nion leku batetik.
Berehala ke gehiago altxatu zen txistu hots zaratatsu eta jarraituarekin, eta
sufre usaina zerion».
Dionisio Pulidok, Mexikoko Paricutin herriko nekazariak, honela azaltzen du
1943ko otsailaren 20an bere artasoroan hasi zen sumendi erupzioa.
Urte hartako amaiera aldera, Paricutin sumendiak 336 metroko altuera zuen
eta labak inguruko bost herri azpian hartuta zituen.
1952an sumendiaren jarduera gelditu zen, bat-batean, bederatzi urte
lehenago hasi zen bezala. Sumendiaren konoak 424 metroko altuera zuen
eta 25 metro karratuko zabalera lortu zuen.
San Juan de
Parangaricutiroren
eliza
Paricutin
sumendia
AURREKOA
IRTEN

3. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Edukien eskema
Lurraren egitura eta dinamika
Denbora eta prozesu geologikoak
Harrien zikloa
Barne beroa
Kapak
Eten sismikoak
Sailkapena
Litosfera
Erliebeen jatorria
Fixismoa
Mobilismoa
Isostasia
Hondo ozeanikoaren zabalera
Plaken tektonika
Astenosfera
Frogak
Plaka litosferikoak
Plakaren ertzak
Ertz eraikitzaileak
Ertz pasiboak
Ertz suntsitzaileak
Talka-etzak
AURREKOA
IRTEN
HASIERA

4. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Unitatea azaltzeko baliabideak
Denbora eta
prozesu
geologikoak
Harrien zikloa
Gradiante
geotermikoa eta
Lurraren barruko
beroa
Lurraren osaera
eta egitura
Eten sismikoak
Litosfera
Fixismoa
Mobilismoa
Isostasia
Ozeanoen
hondoaren
hedadura
Astenosfera
Plaken
tektonikaren
frogak
Plaka
litosferikoak
Ertz
eraikitzaileak
Ertz pasiboak
Ertz
suntsitzaileak
Talka-ertzak
Loturak
HASIERA
AURREKOA
IRTEN

5. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Denbora eta prozesu geologikoak
Milioika urtetako
prozesuak
Higadura
Jalkitzea
James Hutton
AURREKOA
IRTEN

6. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Harrien zikloa
Meteorizazioa
Higadura
Garraioa
Jalkitzea
Bolkanismoa
Subsidentzia
AURREKOA
IRTEN

7. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Gradiante geotermikoa eta Lurraren barruko beroa
¿Zein da gradiente
geotermikoaren arrazoia?
AURREKOA
IRTEN

8. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Gradiante geotermikoa eta Lurraren barruko beroa
Barne beroa
• Meteoritoen talkak
• Elementu erradiaktiboen
desintegrazioa
• Material dentsoen dekantazioa
GRADIENTE
GEOTERMIKOA
Tenperaturak 30 ºC
egiten ditu gora kilometro
bat beherantz egin
bakoitzeko
AURREKOA
IRTEN

9. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Lurraren osaera eta gitura
Km.
Lurrazala
Lurrazal ozeanikoa
Lurrazal kontinentala
Goi-mantua
Mantua
0
10
70
670
Behe-mantua
2 900
Nukleoa
Kanpo-nukleoa
Barne-nukleoa
AURREKOA
IRTEN
5 150
6 370

10. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Eten sismikoak
Km.
0
Mohorovicic etena
30 - 70
Repetti etena
670
Gutenberg etena
2.900
Lehman etena
5.150
6.370
AURREKOA
IRTEN

11. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Litosfera
Litosfera ozeanikoa
0 km
Lurrazala
50 km
Mantu litosferikoa
100 km
0 km
Litosfera kontinentala
Lurrazala
100 km
200 km
Mantu litosferikoa
300 km
AURREKOA
IRTEN

12. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Fixismoa
Kontinenteak beti geldi egon dira, gaur
egun dauden toki berean
AURREKOA
IRTEN

13. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Mobilismoa
Wegener-ek kontinenteen jitoa teoria
azaltzeko erabili zituen frogak
Kontinenteen profilak
elkarren ondoan lekututa
daude
Izotzaren higaduraren
arrastoak
Fosil berdinak agertu
ziren kontinente
ezberdinetan
AURREKOA
IRTEN

14. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Mobilismoa
Kontinenteen profilak elkarren
ondoan lekututa daude
Pangea
ITZULI
Wegenerrek kontinenteak mugi
zitezkeela baieztatu zuen, eta 300 urte
lehenago elkartuta zeudela ere esan
zuen, eta haiek kontinente masa bakarra
osatzen zutela
AURREKOA
IRTEN

15. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Mobilismoa
Izotzaren higaduraren
arrastoak
ITZULI
Arrastoek zentzua zuten
orain 300 urte
kontinenteak elkartuta eta
izotz kapa batez estalita
bazeuden
AURREKOA
IRTEN

16. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Mobilismoa
Fosil berdinak agertu dira
kontinente ezberdinetan
ITZULI
Hau ezin izango litzateke aztertu
kontinenteak elkarren ondoan
egon ez balira, inongo itsasok
bereizi gabe
AURREKOA
IRTEN

17. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Isostasia
Kate sedimentarioak
Kostaldeko
zabalgunea
Erliebe handiak
Terrazak
AURREKOA
IRTEN

18. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Ozeanoen hondoaren hedadura
DORTSAL OZEANIKOAK
AURREKOA
IRTEN

19. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Ozeanoen hondoaren hedadura
Dortsalak litosferaren
hausturak dira
Sumendien jardueran botatako basaltoak
larruazal ozeaniko berria sortu zuen
Kontinenteei bultza
egiten diete eta banatu
behar dira
Magmaren presioak
dortsalaren bi hegalei bultza
egiten die eta altxatu egiten du
BANDEADO MAGNETIKOA
ITZULI
AURREKOA
IRTEN

20. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Ozeanoen hondoaren hedadura
Laban magnetita
kristal ez ordenatuez
osatuta dago
Laba hozten denean,
kristalak lurraren alor
magnetikoarekin
orientatzen dira
ITZULI
AURREKOA
IRTEN

21. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Astenosfera
Konbekzio
mugimenduak
Hasieran, astenosfera litosfera mugitzea ergiten zuen
azala zela uste zen
Egun,
konbekzioak mantu
osoari eragiten diola
erakutsi da
AURREKOA
IRTEN

22. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Plaken tektonikaren frogak
Kontinenteen
desplazamendua
Benioff-en planoa
HANDITU
HANDITU
Magnetismo
bandak
HANDITU
“Suzko Gerrikoa”
HANDITU
Mendikateak
HANDITU
AURREKOA
IRTEN

23. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Plaken tektonikaren frogak
Benioff-en planoa
Litosfera ozeanikoaren
suntsipen gunea.
Litosfera
kontinentala
Benioffen
planoa
to
Li
ra
fe
s
e
oz
a
iko
an
Foku sismikoak
ITZULI
AURREKOA
IRTEN

24. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Plaken tektonikaren frogak
“Suzko Gerrikoa”
Sumendiek eta lurrikarek
plaka litosferikoen ertzekin
bat egiten dute.
ITZULI
AURREKOA
IRTEN

25. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Plaken tektonikaren frogak
Kontinenteen
desplazamendua
Posible da kontinenteen
mugimendua neurtzea laser
izpiekin.
Europa eta Amerika 2 eta 6
milimetro artean bereizten
dira urtean.
ITZULI
AURREKOA
IRTEN

26. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Plaken tektonikaren frogak
Kontinenteen
desplazamendua
Haitzen magnetismo
banden simetriak
frogatzen du dortsaletan
litosfera sortzen dela eta
hori aldeetarantz
bultzatzen dela.
ITZULI
AURREKOA
IRTEN

27. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Plaken tektonikaren frogak
Mendikateak
ITZULI
Himalaya
Mendikateak plaken talkaren
ondorio dira.
AURREKOA
IRTEN

28. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Plaka litosferikoak
IPAR AMERIKAKO
PLAKA
EURASIAKO PLAKA
AFRIKAKO
PLAKA
NAZCAKO
PLAKA
HEGO AMERIKAKO
PLAKA
PAZIFIKOKO
PLAKA
INDIAKO
PLAKA
Dortsal ozeanikoa
ANTARTIKOKO
PLAKA
Subdukzioko eta
kontinenteen talkako eremua
AURREKOA
IRTEN

29. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
INTERNET
Ertz eraikitzaileak. Dortsal ozeanikoak
Rifta
Basaltoa
Lurrazal ozeaniko
berria
Ahalegin
distentsiboak
Magma
AURREKOA
IRTEN

30. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Ertz pasiboak. Faila eraldatzaileak
Zizaila mugimenduak
Sismotasun handia
San Andres faila
AURREKOA
IRTEN

31. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Ertz suntsitzaileak. Subdukzio-eremuak
Irlen arkua
Mendikate
bolkanikoa
Placa
kabalgantea
Metamorfismoa
Plaka
subduzentea
Magmatismoa
AURREKOA
IRTEN

32. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Talka-ertzak
Talka-orogenoa
Sutura gunea
Harri plutoniko
eta granitikoak
Hausturak
Igoera
isostatikoa
AURREKOA
IRTEN

33. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4.DBH
Lurraren egitura eta dinamika
Lotura interesgarriak
Lurraren barnealdea
Kontinenteen jitoa, baliabideak
SARTU WEB
ORRI
HONETARA
SARTU WEB
ORRI HONETARA
HASIERA
AURREKOA
IRTEN