UD 2-EUSKERAZ. MINERALAK

1. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak

2. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
Geosfera: harri- eta metal-bola
Gogoratu.
Lurra zenbait geruzaz osatuta dago:
Atmosfera:
aireko gasak
Biosfera:
izaki bizidunak
Hidrosfera:
planetako ur guztia
GEOSFERAREN 0SAGAIAK

3. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
Geosferak ere,
zenbait geruza ditu
barrualdean:
Nukleoa: gori-gorian dauden metalez osatua
Mantua: harri bero eta bigunez
osatua. 2.900 kmtara iris daiteke
Lurrazala: geosferaren gaineko
geruza. Solidoa da eta askotariko
osagaiak ditu
GEOSFERAREN 0SAGAIAK

4. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
- kontinentala:
kontinenteak osatzen ditu. Geruza lodi eta
zurrunago. Osagai nagusi granitoa da. 70
kilometroko sakonera izan dezake.tu.
- ozeanikoa:
ozeano hondoan. Mehea baina
dentsitate handikoa. Basalto da
osagai nagusi. 10 kilometroko
sakonera izan dezake.
-plataforma kontinentala:
kontinenteen luzapena da baina
itsaspean dago.

5. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
Mantua: harri bero eta bigunez
osatua. 2.900 kmtara iris daiteke.
Mosagai nagusi peridotita da eta
harri mota nagusi olibinoa.
GEOSFERAREN 0SAGAIAK

6. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
Nukleoa: osagai nagusi burdina
da. Bi zati:
- kanpo-nukleoa: likidoa da.
- barne-nukleoa: solidoa da
GEOSFERAREN 0SAGAIAK

7. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
Lurrazal kontinentalaren erliebea
MENDIKATEAK
KRATOIAK
HONDAR-
ERLIEBEAK
KONTIENNTE-
EZPONDAITASPEKO
HARROILAK
PLATAFORMA
KONTINENTALA
ARROILAK ETA
RIFTAK

8. UNIDAD
3 Lurrazalaren osagaiak
Natura Zientziak – DBH 1
10
Lurrazal ozeanikoaren erliebea
UHARTE-
ARKUAK
ORDOKI
ABISALAK
SAKONUNE
OZEANIKOAK
DORTSAL
OZEANIKOA
SUMENDI
UHARTEAK
GUYOTAK
EZPONDA
PLATAFORMA
KONTINENTALA
UHARTE-ARKUAK

9. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen ezaugarriak
MINERALAK: substantzia puruz osatutako solidoak dira.
Subtantzia naturalak
Kaltzita
Jatorri ez-organikoa duten substantziak
Konposizio kimiko homogeneoa

10. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harriak: mineralez osatuta daude.
Elkarri lotutako
pikor mineralak
Granitoa
Harri mineralbakarrak:
mineral bakar batez osatuta daude
Kuartzita

11. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
LURRAZALAREN ELEMENTUAK
- BURDINA:
-SILIZIOA:
-KLOROA:
-MAGNESIO:
-KALTZIO:
-AÑUMINIO

12. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen propietateak
Kolorea
Distira
Gogortasuna
Marraren kolorea
Esfoliazioa

13. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen propietateak
Feldespatoa
Zuria edo arrosa
Zuria edo horixka
Moskobita
Kolore
askokoa
Kuartzoa
Beltza
Zuria edo
gardena
Halita
BiotitaBuztina
Kolore
askokoa
Olibinoa
Berdea
Pirita
Horia,
letoi-
kolorekoa
Kolorea
Distira
Gogortasuna
Marraren kolorea
Esfoliazioa
ATZERA

14. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen propietateak
Feldespatoa
Matea
Kuartzoa
Pirita
Kolorea
Distira
Gogortasuna
Talkoa
Koipetsua
Metalikoa
Beirakara
Marraren kolorea
Esfoliazioa

15. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen propietateak
MOHS-EN ESKALA
7ko gogortasuna
Olibinoa
Feldespatoa Halita
6ko gogortasuna
7ko gogortasuna
2,5eko gogortasuna
Kuartzoa
Kolorea
Distira
Gogortasuna
Marraren kolorea
Esfoliazioa

16. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen propietateak
Kolorea
Distira
Gogortasuna
Oligistoa
Kolore gorriko marra
Marraren kolorea
Esfoliazioa

17. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen propietateak
Kolorea
Distira
Gogortasuna
Marraren kolorea
Esfoliazioa
Mika orritan
esfoliatzen da

18. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Antolamendua
Mineral kristaldunak
Osagaiak, ordenatuak
Mineral amorfoak
Osagaiak, ordenatu gabeak
kristalak:
figura geometrikoak, aurpegi lauak

19. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mohs-en eskala
Talkoa
Igeltsua
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Kaltzita
Fluorita
Apatitoa
Ortosa
Kuartzoa
Topazioa
Korindoia
Diamantea
Azazkalez
marratzen
dira
Labanaz
marratzen dira
Beira zati batez marratzen dira Beira marratzen dute

20. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Silikatoak Oxigenoa eta silizioa dute.
Granitoaren eta basaltoaren osagaiak dira
Kuartzoa: mineral
bakuna
Feldespatoak
Olibinoa
Mika zuria (moskobita) Mika beltza (biotita)
Buztin-mineralak:
Ortosa
Mikak

21. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Ez-silikatoak Ez dute siliziorik
Elementu natiboak
Urre natiboa Sufre natiboa
Oxidoak
Oligistoa
Sulfatoak
Baritina
Karbonatoak Haluroak
Zinabrioa Galena Kaltzita Halita
Sulfuroak (sufrea + metal bat)

22. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harrien ezaugarriak
Elkarri lotutako
pikor mineralak
Granitoa
Zenbait mineralez
osatuta dago
Harri motak jatorriaren arabera:
- Sedimentarioak
- Magmatikoak
- Metamorfikoak

23. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
MineralakHarri sedimentarioak eratzeko prozesua:
metatutako sedimentuak sakonera handian trinkotu eta zementatu egiten dira.
Jalkitze-arroak
Geruzak eratzea
Materialak garraiatzea
Trinkotzea
Zementazioa
Harri sedimentarioak
Sedimentuak
metatzea

24. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harri metamorfikoak eratzeko prozesua:
tenperatura eta presio altuak mineralak aldatzen dituzte baina urtu gabe.
Presio eta tenperatura
altuen eraginpean dauden
harriak
METAMORFISMOA
Harri
metamorfi-
koak
Laminarrak
Kristalinoak

25. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harri magmatikoak eratzeko prozesua:
magma hoztean eta gogortzean sortzen dira
MAGMA
Laba
Harri
bolkanikoak
Harri
plutonikoak
Harri urtuaren
eta gasen
nahastea

26. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harri sedimentario motak
Detritikoak
Kareharriak
Ebaporitikoak
Organikoak

27. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harri sedimentarioen sailkapena
Organikoak
Ikatza
Eskuak eta papera beltzez
zikintzen ditu
Petrolioa
Likidoa da, beltzaxka
eta lodia
Detritikoak
Konglomeratua
Harri zatiz osatua
Hareharria Buztina
Harea pikor txiki-
txikiz osatua
Buztin trinkotuz
osatua. Kolore
askotakoa
Kareharriak
Bioklastikoa
Izaki bizidunen
oskolen metatzea
Trabertinoak Tobak
Estalaktitak eta
estalagmitak
Porotsuak, arinak.
Landare-hondarren
arrastoak dituzte.
Ebaporitikoak
Igeltsua
Azazkalez marratzen da
Gatza
Zapore gazia du

28. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harri magmatikoen sailkapena
Plutonikoak
Granitoa
Kuartzoz, feldespatoz, mika zuriz
eta mika beltzez osatua
Sienita Pegmatita
Feldespato arrosaz eta mika beltzez
osatua
Kuartzoz, feldespatoz, mikaz eta
beste mineral batzuez osatua
Bolkanikoak
Basaltoa
Astuna eta gogorra, kolore beltza
edo iluna. Batzuetan zulotxoak ditu
Pumita edo apar-harria Obsidiana
Oso arina eta uretan flotatu egiten
du. Oso harroa eta kolore ugarikoa
Beltza da; beira zati bat dirudi

29. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Harri metamorfikoen sailkapena
Laminarrak
Arbela
Kolore askotakoa. Azalak distira du.
Orri mehetan bereizten da
Eskistoa Gneisa
Mika ugari duenez, distiratsua da.
Orri desitxuratuak sortzen zaizkio
Zerrenda desitxuratuak eta
irregularrak ditu. Feldespato-
kristalak ikusten zaizkio
Kristalinoak
Marmola
Kolore askotakoa. Azidoren bat botaz gero,
erreakzionatu eta CO2.-ko burbuilak sortzen dira
Kuartzita
Kolore askotakoa. Azidoekin ez du erreakzionatzen.
Gogorra eta hauskaitza

30. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Mineralen garrantzia eta erabilgarritasuna
Gatza lortzea
Halita
Metalak lortzea
Galena
Beruna
Zinabrioa
Merkurioa
Zeramikagintza
Buztin-
minerala
Baxerak,
adreiluak,
lauzak
Materialak egitea
Igeltsua
Eskaiola
Kaltzita
Zementua
Kuartzoa
Beira
Bitxigintza
Urrea
Diamanteak

31. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Zertan erabiltzen dira harriak?
Eraikuntzako material gisa
Apaingarriak egiteko
Marmola
Ontziak egiteko Erregai gisa Industria kimikoa
PlastikoakPetrolioaBuztina
Hormigoia, metala, beiraZementua, igeltsua, eskaiolaGranitozko blokeakGranitozko eta hareharrizko
blokeak

32. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Nola lortzen dira mineralak?
Mineral-hobiak
Meategiak: lur azpikoa
Aire zabaleko meategia: harrobia
Terrazak
Meazuloak
Meazuloak

33. NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Mineralak
Meategiek ingurumenaren gainean duten eragina
Ibaiak kutsatzea
Airea eta lurzorua kutsatzea, eta zarata
sortzea
Landare-estalkia suntsitzea
Hondakindegiak sortzea
Ustiapena egin aurreko neurriak Ustiapena egin ondorengo neurriak
Ingurumenaren gaineko
eraginen azterketa egitea
Ustiapen-proiektua egitea
Lohien putzuak lekuren batera
eramatea
Lurrak mugitzea
Basoberritzea