Benh hoc he noi tiet

1. GIẢI PHẪU SINH LÝ
HỆ NỘI TIẾT – ĐIỀU NHIỆT
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 1

2. ĐỊNH NGHĨA TUYẾN NỘI TIẾT
❖Là các tuyến không có ống dẫn xuất. Không
có tính liên tục về mặt giải phẫu.
❖Các hormone của nó thấm trực tiếp qua hệ
mao mạch đổ thẳng vào máu.
❖TUYẾN NGOẠI TIẾT THÌ SAO?
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 2

3. ĐỊNH NGHĨA TUYẾN NỘI TIẾT
❖Hormon được chia thành 2 dạng: tại chỗ và
toàn thể
❖Bản chất của hormon là: lipid, protein và
amin tyrosin
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 3

4. 1. Hormon giải phóng và ức chế GH: GHRH, GHIH
2. Hormon giải phóng TSH: TRH
3. Hormon giải phóng ACTH: CRH
4. Hormon giải phóng FSH và LH: GnRH
5. Hormon ức chế prolactin: PIH
VÙNG HẠ ĐỒI
VÙNG HẠ ĐỒI

5. TUYẾN YÊN

6. Thùy
trước
GH Prolactin
ACTH
TSH
FSH
LH
Tiết sữa
Kích thích vỏ thượng thận
sản xuất hormon cortisol,
androgen
Kích thích tuyến giáp tiết
hormon T3, T4
Nữ: kích thích sản xuất estrogen và
trưởng thành của trứng
Nam giới: kích thích sản xuất tinh trùng
Nữ: kích thích rụng trứng và SX estrogen.
Nam giới: kích thích sản xuất testosterone
TUYẾN YÊN
Tăng kích thước của cơ và
xương

7. 34-7
Thùy sau
Antidiuretic hormone (ADH)
Oxytocin
Kích thích thận hạn chế tiết nước
❑Nữ: gây co thắt tử
cung và tăng tiết sữa.
❑Nam giới: kích
thích co thắt tuyến
tiền liệt và ống dẫn
tinh trong kích thích
tình dục
TUYẾN YÊN

8. 34-8
T3 T4
TUYẾN GIÁP
❖Chia thành nang lưu trữ một số HORMON
Hormon chính
Kích thích sự tổng hợp
protein và tăng sản xuất
năng lượng tế bào.
Làm giảm nồng độ canxi
huyết bằng cách kích hoạt
tế bào tạo xương => xây
dựng mô xương mới.

9. TUYẾN GIÁP
❖Triiodothyronin (T3), chiếm 7%. Tác dụng
mạnh hơn T4 gấp 4 lần.
❖Thyroxin (T4), chiếm 93%
❖Calcitonin: hormon quan trọng trong
chuyển hóa calci, chiếm < 1 %
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 9

10. TÁC DỤNG HORMON GIÁP
❖T4 → T3 (dạng hoạt động tại tế bào)
❖Phát triển cơ thể, trí tuệ
❖Tăng chuyển hóa các chất, tăng thân nhiệt
❖Tăng sức đề kháng
❖Tăng sao chép gen

11. TUYẾN CẬN GIÁP
❑ Tiết PTH
❑Tác dụng:
✓ Tăng huy động Calci,
photphat từ xương ra máu.
✓ Tăng hấp thu Calci,
photphat ở ruột, thận.
❑ Điều hòa: Ca2+ máu
giảm → tăng tiết PTH.

12. TUYẾN THƯỢNG THẬN

13. ● Aldosteron
➢Tăng tái hấp thu Na
➢Tăng bài xuất K
● Cortisol
➢Tăng đồng hóa glucose
➢Tăng sức chống đỡ cơ thể
● Androgen
➢Nội tiết tố nam tính
HORMON THƯỢNG THẬN
●Adrenalin,noradrenalin
➢Tăng hoạt động tim
mạch
➢Tăng hoạt động chuyển
hóa

14. TUYẾN TỤY NỘI TIẾT
Tụy có từ 1 – 2 triệu đảo
Langerhans, chứa 3 loại tế bào
❖Tế bào alpha: tiết glucagon →
tăng đường huyết
❖Tế bào beta: tiết insulin → hạ
đường huyết
❖Tế bào delta: tiết somatostatin.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 14

15. 05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 15

16. ĐIỀU HÒA THÂN NHIỆT
1. Định nghĩa
➢Thân nhiệt là nhiệt độ cơ thể. Thân nhiệt làm 2
loại: thân nhiệt trung tâm và ngoại vi
➢Điều hòa thân nhiệt: giữ cho thân nhiệt dao động
một khoảng rất hẹp, khi nhiệt độ môi trường thay
đổi.
➢Là kết quả của 2 quá trình đối lập nhau: sinh nhiệt
và thải nhiệt.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 16

17. ĐIỀU HÒA THÂN NHIỆT
2. Thân nhiệt bình thường và yếu tố ảnh hưởng
◦- Bình thường: 36,3 – 37,10C
◦- Nhiệt độ ở hậu môn đúng nhất
◦- Nhiệt độ ở miệng thường < trực tràng 0,2 –
0,50C.
◦- Nhiệt độ ở nách < trực tràng 0,5 – 10C.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 17

18. ĐIỀU HÒA THÂN NHIỆT
Thân nhiệt chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố:
➢Tuổi
➢Thời gian trong ngày
➢Hoạt động
➢Ở phụ nữ
➢Bệnh lý tuyến giáp
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 18

19. BỆNH BASEDOW
(BỆNH GRAVES)
Bs: K. Basedow mô tả 1840
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 1

20. ĐẠI CƯƠNG
❖Là bệnh cường năng tuyến giáp do RL điều hòa giữa
tuyến yên – tuyến giáp
❖Mọi lứa tuổi (đa số 20 – 40 tuổi).
❖Nữ : nam = 7 : 1
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 2

21. NGUYÊN NHÂN
- Nguyên nhân chưa rõ
- Được coi là bệnh tự miễn
+ Các kháng thể bám vào bề mặt tế bào tuyến
giáp làm tăng tiết hormon quá mức.
+ Cũng có thể xảy ra ở bề mặt của các tế bào
vùng sau nhãn cầu.
- Có tính di truyền
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 3

22. LÂM SÀNG
❖Hội chứng cường giáp
❖Bướu giáp lan tỏa
❖Lồi mắt
❖Phù niêm trước xương chày
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 4

23. Hội chứng cường giáp
● Rối loạn điều hòa thân nhiệt
❖Sợ nóng, da nóng, ẩm ướt.
● Tim mạch
❖Hồi hộp, nhịp tim tăng
❖HA tâm thu tăng, HA tâm trương giảm
❖Cung lượng tim tăng
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 5

24. Hội chứng cường giáp
● Cân nặng: gầy nhanh dù ăn nhiều (cường giáp
nặng ăn kém).
● Thần kinh:
❖Dễ cáu gắt, nói nhiều, không ngồi yên, khó tập
trung, mất ngủ.
❖Run cơ, rõ ở đầu ngón tay: 10 – 15 lần/giây, đều,
biên độ nhỏ
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 6

25. Hội chứng cường giáp
● Tiêu hóa:
❖Tăng nhu động ruột gây tiêu chảy
❖Không kèm đau quặn bụng
● Hô hấp: thở nhanh do??
● Sinh dục:
❖Nữ: thiểu kinh, vô kinh
❖Nam: giảm khả năng tình dục
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 7

26. Hội chứng cường giáp
● Da, lông, tóc, móng:
❖Dãn mao mạch làm da đỏ.
❖Da ẩm, mịn
❖Tóc dễ rụng, móng dễ gãy
● Triệu chứng khác:
❖Khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 8

27. CẬN LÂM SÀNG
Xét nghiệm máu:
❖fT3 tăng
❖fT4 tăng
❖TSH giảm???
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 9

28. CẬN LÂM SÀNG
Siêu âm tuyến giáp
❖Tăng thể tích
❖Tăng lưu lượng máu đến mô giáp
❖Tăng vận tốc máu đến động mạch giáp
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 10

29. ĐIỀU TRỊ
ĐIỀU TRỊ TRIỆU CHỨNG
● Ức chế thụ thể β (Propranolol):
❖Giảm nhịp tim
❖Giảm huyết áp
❖Giảm cảm giác hồi hộp
● Thuốc kháng giáp tổng hợp uống: tỉ lệ tái
phát 30 – 50 %.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 11

30. ĐIỀU TRỊ
ĐIỀU TRỊ TRIỆT ĐỂ
❖Phẫu thuật
❖Tỉ lệ tái phát khoảng 10%
❖Biến chứng: khàn tiếng, mất tiếng, suy
giáp, suy cận giáp.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 12

31. 05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 13

32. ĐIỀU TRỊ
ĐIỀU TRỊ TRIỆT ĐỂ
❖Iod phóng xạ
❖Chỉ định: thất bại điều trị nội khoa, chống
chỉ định phẫu thuật, lựa chọn ngay ban đầu
❖Biến chứng: suy giáp
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 14

33. BÖÔÙU GIAÙP ÑÔN
THUAÀN

34. ÑÒNH NGHÓA
1.BGÑT: taêng theå tích,
lan toaû, khoâng thay ñoåi
noàng ñoä hormone giaùp,
khoâng lieân quan ñeán
beänh lí vieâm giaùp hay
ung thö giaùp.

35. ÑÒNH NGHÓA
1. BGÑT = BG lan toaû
coù chöùc naêng bình
thöôøng = böôùu bình
giaùp: lan tỏa hoặc nhân

36. DÒCH TEÃ HOÏC
▪ Nöõ > nam.
▪ BG ñòa phöông: > 10% daân soá trong vuøng bò
BGÑT. Ña soá do thieáu Iode.
BG taûn phaùt: < 10% daân soá bò beänh. Coù tính
gia ñình, do taêng yeâu caàu cô theå trong caùc giai
ñoaïn sinh lyù.

37. ❖ Thiếu iod: nguyên nhân thường gặp của
BGĐT.
❖ Các yếu tố di truyền
❖ Rối loạn bẩm sinh trong sinh tổng hợp
hormon giáp
❖ Do thức ăn
❖ Hút thuốc lá
NGUYEÂN NHAÂN

38. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG
➢ Cơ năng: thöôøng khoâng than phieàn,
phaùt hieän tình côø (soi göông, maëc aùo
thaáy coå chaät, bôûi ngöôøi xung quanh,
khaùm SK).
➢ Cần ghi nhận về: thời gian vaø diễn tiến
của BG, tình trạng cung cấp iod, hỏi tiền
căn gia đình coù bệnh lí về TG, vuøng địa
lí nơi sinh sống.

39. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG
➢ Nhìn vuøng coå: coù theå thaáy TG
to, seïo do moå cuõ, daùn thuoác, caét leã…
➢ Sôø: ñaùnh giaù maät ñoä, lan toaû
hoaëc nhaân, maät ñoä tuøy theo ñaëc
tính vaø giai ñoaïn BG, di ñoäng theo
nhòp nuoát. Tìm haïch vuøng coå.
➢ Nghe: khoâng coù daáu hieäu cuûa
BG maïch.

40. CAÄN LAÂM SAØNG
▪ Caùc XN sinh hoaù:
❖FT4, TSH: bình thöôøng.
❖Thöû iod nieäu neáu nghi
ngôø thieáu iod.
▪ Sieâu aâm:
❖Ño kích thöôùc TG, maät
ñoä TG, lan toaû hay nhaân.
❖Phaùt hieän haïch coå.
❖Höôùng daãn laøm FNA.
❖Theo doõi kích thöôùc
trong ñieàu trò

41. TIEÁN TRIEÅN
➢ BG coù theå töï khoûi hoaëc khỏi sau trò.
➢ Coù BG giöõ kích thöôùc nhö vaäy trong
nhieàu naêm.
➢ Thöôøng BG taêng kích thöôùc khi daäy thì,
phuï nöõ coù thai, maõn kinh, ñoâi khi trong
luùc thay ñoåi ñôøi soáng, tình caûm.

42. BIEÁN CHÖÙNG
1. Cheøn eùp:
❖Tónh maïch: gaây TH baøng heä ôû coå, ngöïc treân
❖Khí quaûn: gaây khoù thôû.
❖Thöïc quaûn: gaây khoù nuoát.
2. Nhieãm khuaån:
❖BG cöùng, ñau, ñoû, to hôn.
3. Bieán chöùng loaïn döôõng: Xuaát huyeát, taïo nhaân
4. Bieán chöùng veà chöùc naêng: Cöôøng giaùp, suy giaùp
5. Ung thö hoaù: BG lan toaû hieám khi ung thö hoaù,
thöôøng lieân quan BG nhaân.

43. ÑIEÀU TRÒ
Böôùu giaùp do moät soá
nguyeân nhaân:
➢Söû duïng keùo daøi thöùc
aên sinh böôùu: haïn cheá
caùc loaïi naøy.
➢Do thieáu iod: cung caáp
theâm iod. Caån thaän vôùi
BG nhaân (deã coù nguy
cô cường giap hoùa).
Ñieàu trò baèng hormon
giaùp:
➢ Böôùu giaùp lan toûa:
BG môùi xuaát hieän ñieàu
trò hieäu quaû hôn
➢ Böôùu nhaân: thöôøng
ñaùp öùng keùm hôn.

44. Phaãu thuaät
❖Bướu giáp to, lớn nhanh.
❖BG chìm trong lồng
ngực.
❖BG có biến chứng chèn
ép hay BG nhân cường
giáp hoá.
❖BG nghi ngờ ác tính.
ÑIEÀU TRÒ
Điều trị Iod phóng xạ
❖Giảm kích thước
bướu lớn ở người lớn
tuổi không thể phẫu
thuật được.
❖BG tái phát sau khi
cắt.

45. PHOØNG BEÄNH
❖Troän theâm Iodate Kali (KIO3) vaøo muoái aên
vôùi haøm löôïng 50 mg/ 1 kg muoái (2%)
❖AÊn ñuû chaát, traùnh aên su su, cuû caûi, suùp lơ...
❖Duøng vieân KI uoáng
❖Iod döôùi daïng daàu: tieâm baép moãi 3 hay 6
thaùng

46. ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 1

47. ĐỊNH NGHĨA
❖ Là bệnh rối loạn chuyển hóa carbohydrat
❖ Làm giảm dung nạp glucose: tăng đường
huyết, có thể có đường trong nước tiểu.
❖ Do thiếu insulin và / hoặc đề kháng insulin
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 2

48. YẾU TỐ NGUY CƠ
❖Mập phì, tăng huyết áp, rối loạn lipid
❖Di truyền
❖Thói quen: ít vận động, ăn nhiều thức ăn giàu
năng lượng, sử dụng nhiều rượu, thuốc lá.
❖Phụ nữ sinh con trên 4 kg
❖Sử dụng thuốc: corticoid, lợi tiểu thiazid, thuốc
ngừa thai…
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 3

49. 05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 4
TYPE 1 TYPE 2
Tuổi khởi bệnh < 30 > 40
Kiểu xuất hiện Đột ngột Từ từ
Liên quan Miễn dịch Mập
Cân nặng Bình thường / gầy Mập
Insulin Ít/ không có Cao / BT / thấp
ĐT Insulin Bắt buộc ±
ĐT thuốc viên Không đáp ứng Có đáp ứng
Tỉ lệ bệnh 10 % 90 %
PHÂN LOẠI

50. TRIỆU CHỨNG LÂM
SÀNG
Triệu chứng 4 nhiều:
❖Uống nhiều
❖Ăn nhiều
❖Tiểu nhiều
❖Sụt cân nhiều
.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 5
Ngoài ra bệnh nhân
còn có thể có các triệu
chứng:
❖Khô da
❖Ngứa toàn thân
❖Mờ mắt thoáng qua

51. TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN
❖Đường huyết bất kỳ > 200 mg% + triệu chứng
lâm sàng tăng đường huyết
❖Đường huyết đói (sau ăn 8 giờ) > 126 mg%.
❖Đường huyết 2 giờ sau uống 75 gram glucose >
200 mg% => sao vẫn chọn mốc này?
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 6

52. CẬP NHẬT
https://thongtinthuoc.com/tin_tuc/huo
ng-dan-dieu-tri-dtd-ada-2019.html
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 7

53. BIẾN CHỨNG CẤP
HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
❖ Đường huyết < 70 mg%. Có triệu chứng: < 50
mg%.
❖ Kích hoạt hệ giao cảm: da niêm nhợt, vã mồ hôi,
lo lắng, hồi hộp, tim đập nhanh, run và yếu cơ.
❖ Triệu chứng ở hệ TK trung ương: nhìn đôi, mờ
mắt, ngủ gà, lú lẫn, hôn mê..
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 8

54. BIẾN CHỨNG CẤP
HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
Nguyên nhân:
- Quá liều thuốc
- Ăn không đủ
- Do rượu
- U tế bào beta ở tụy
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 9

55. BIẾN CHỨNG CẤP
HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
Xử trí:
❖ Nếu còn tỉnh: uống nước đường, uống sữa, ăn
bánh, kẹo => WHY?
❖ Nếu lơ mơ, hôn mê: truyền glucose ưu trương
(glucose 30%) => WHY?
❖ Theo dõi sát đường huyết để điều chỉnh thích hợp
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 10

56. BIẾN CHỨNG CẤP
NHIỄM CETON ACID
❖Khi đường huyết tăng cao > 300 mg%
❖pH máu có tính acid
❖Thiếu insulin → giảm sử dụng glucose → tăng sử
dụng lipid → Ceton tăng cao.
❖Thường gặp ở ĐTĐ type 1 hơn type 2.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 11

57. BIẾN CHỨNG CẤP
NHIỄM CETON ACID
❖Nhịp thở Kussmaul (nhịp thở đều, thở nhanh, sâu).
❖Dấu mất nước: da khô, mạch nhanh, huyết áp hạ,
lượng nước tiểu giảm.
❖Nhiệt độ cơ thể thường thấp, nếu không kèm
nhiễm trùng.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 12

58. BIẾN CHỨNG CẤP
TĂNG ÁP LỰC THẨM THẤU MÁU
❖Xảy ra khi đường huyết tăng cao, thường trên
400 mg%.
❖Chủ yếu xảy ra ở ĐTĐ type 2
❖Mất nước nặng, luôn có rối loạn tri giác
❖Nhiệt độ cơ thể thường tăng, dù không có nhiễm
trùng
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 13

59. BIẾN CHỨNG MUỘN
BIẾN CHỨNG MẠCH
MÁU LỚN
❖Bệnh mạch vành
❖Tăng huyết áp
❖Bệnh MM ngoại biên
❖Bệnh lý mạch máu não
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 14
BIẾN CHỨNG MẠCH
MÁU NHỎ
❖Bệnh lý võng mạc
❖Bệnh lý thận: giảm độ
lọc cầu thận → suy thận

60. BIẾN CHỨNG MUỘN
BIẾN CHỨNG THẦN KINH
❖ĐTĐ ảnh hưởng lên mọi cấu trúc của thần
kinh, trừ não bộ.
❖Đây là biến chứng ít gây tử vong nhưng gây
khó khăn cho sinh hoạt và điều trị.
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 15

61. BIẾN CHỨNG MUỘN
NHIỄM TRÙNG
Cơ địa đái tháo đường rất dễ
nhiễm trùng.
❖Mụn nhọt ngoài da, nấm bộ phận
sinh dục, kẽ móng tay, chân.
❖Nhiễm trùng tiểu, viêm phổi, lao.
❖Loét chân, do phối hợp biến
chứng thần kinh
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 16

62. ❖ ĐTĐ type 1
❖ ĐTĐ type 2: thất bại với thuốc viên, có
biến chứng cấp, nhiễm trùng, suy gan, thận
❖ Có thai, trẻ em, bệnh nhân phẫu thuật
❖ Biến chứng: hạ đường huyết
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 17
ĐIỀU TRỊ INSULIN

63. ĐIỀU TRỊ THUỐC VIÊN
NHÓM GIẢM ĐỀ KHÁNG INSULIN
=> Biguanides, thiazolidinediones (TZD)
❖Thường không gây hạ đường huyết nếu
dùng đơn độc.
❖Có thể gây hạ đường huyết khi dùng kết
hợp với nhóm kích thích tiết insulin
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 18

64. ĐIỀU TRỊ THUỐC VIÊN
NHÓM LÀM CHẬM HẤP THU
GLUCOSE VÀO MÁU
=> Ức chế men α – glucosidase.
❖Thường không gây hạ đường huyết nếu
dùng đơn độc.
❖Có thể gây hạ đường huyết khi dùng kết
hợp với nhóm kích thích tiết insulin
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 19

65. ĐIỀU TRỊ THUỐC VIÊN
NHÓM KÍCH THÍCH TẾ BÀO BETA
TUYẾN TỤY TIẾT INSULIN
=> Sulfonylurea, glinides.
❖Gây hạ đường huyết nếu dùng quá liều
❖Hoặc dùng thuốc mà không ăn
05/11/2019 HỆ NỘI TIẾT 20