Bardha e Temalit..Liber Letersi..XIIA

1. “Bardha e Temalit”
Lenda:Letersi
Klasa:XIIA
Punuan:Daniela Muhaj,Lediana
Sulaj,Andi Hymeri,Hedor
Fejzaj,Xhoni Stefa,Kevin Gega

2. Permbajtja
• 1.Te dhena mbi autorin.
• 2.Veprat e autorit
• 3.Te dhena mbi romanin.
• 4.Analiza e vepres:
 Subjekti
 Struktura e vepres
 Vendi
 Personazhet
 Tema
 Linja kryesore - Nyja lidhëse e ngjarjeve - Drama lirike
 Mesazhi që përcillet

3. “Bardha e Temalit” është një roman në
gjuhën franceze që Pashko Vasa e
botoi në Paris me pseudonimin
Albanus Albano. Edhe pse vepra e
Vasës nuk është shkruar në shqip,
mbahet si romani më i vjetër me temë
shqiptare, i shkruar nga një shqiptar.
Qëllimi i autorit ishte që t’u bënte të
njohur të huajve të vërtetën për
Atdheun e tij, në një kohë kur çështja
shqiptare ishte sensibilizuar midis
fuqive evropiane prej jehonës së
Lidhjes së Prizrenit.

4.  Edhe pse “Bardha e Temalit” që botuar frëngjisht një qind e
ca vjët më parë, edhe pse iu dha lexuesit me një shekull
vonesë, si një nga romanet e parë të letërsisë sonë, ai ishte
dhe mbetet një nga krijimet më interesante të traditës.
 Ky roman, ndër më të parët e llojit, dëshmonte se autorët e
Rilindjes po ngriheshin dhe formoheshin nga ana e
mjeshtërisë artistike dhe po nisnin, ashtu, edhe gjininë e
prozës së gjatë.

5. Romani “Bardha e Temalit” është një
pasqyrë e gjallë e jetës shqiptare në
shekullit të XIX. Me frymëzimin e tij
pasionant autori ka pasqyruar skena të
jashtëzakonshme familjare dhe sociale
në ambjente tipike shqiptare, përmes
një sfondi të theksuar romantik. Po në
këtë roman nuk mungojnë edhe pamjet
realiste si edhe situatat sentimentale
me një dramacitet të ndjerë, që mund të
shpjegohen me depërtimin në
bodrumin e vetëdijës, pra në
subkoshiencën e karaktereve.

6. Pashko Vasa lindi në vitin 1825 në qytetin
e Shkodrës dhe vdiq me 29 qershor 1892 në
Beirut të Libanit, ishte veprimtar i shquar I
Rilindjes Kombëtare, shkrimtar, poet, publicist
dhe guvernator i Libanit derisa vdiq.
Të parët e fisit të tij, nga i ati, ishin shpërngulur
prej Mirdite dhe ishin shvendosur në qytet, n'atë
shtëpí ku sot është shtëpia-muzé e Pashko
Vasës. Pasi kreu mësimet e para në vendlindje,
shërbeu si sekretar i konsullatës britanike nga
1842 gjer më 1847, ku pati mundësinë me
përmirësuar dijet e tij në gjuhët e
huaja: Italisht,Frëngjisht, Turqisht dhe Greqisht.
Gjithashtu kishte njohuri ne Anglisht e Serbisht.

7. •Nga disa të dhëna që nxirren prej përmbledhjeve me vjersha italisht "Rose e
spine"-"Trëndafila e gjemba", botua në Stamboll më 1873, mësojmë se Pashko
Vasa ka qenë i martuar me nje shqiptare (rreth 1855), që vdiq më 1872.
• Pashko Vasa hyri që herët në lëvizjen patriotike, por veprimtari të dendur për
çështjen kombëtare zhvilloi në vitet ’70, kur bashkë me Kostandin Kristoforidhin, u
përpoq për krijimin e një shoqërie për përhapjen e shkrimit shqip dhe ngjalljen e
ndërgjegjies kombëtare. Në vitet 1878-1882 krahas Abdyl Frashërit u shqua si një
nga figurat kryesore të Komitetit të Stambollit për mbrojtjen e Shqipërisë.
•Pashko Vasa zuri një vend edhe në historinë e letërsisë shqiptare që po krijohej;
ai është autor i vjershës së njohur «Moj Shqypni, e mjera Shqypni!» (1880), e cila
u botua si fletë fluturuese. Me dashurinë e flaktë për atdheun që dergjej nën
thundrën e të huajit, me notën e dhimbjes për të, me grishjen drejtuar
bashkatdhetarëve për të kapërcyer dasitë fetare dhe për t'u bashkuar në emër të
çlirimit të vendit, vjersha luajti rol për zgjimin kombëtar të shqiptarëve.

8. Disa nga veprat e tij:
• «Bosnja dhe Hercegovina gjatë misionit të Xhevdet Efendiut»
(«Bosnie et Hercegovine pendant la mission de Djevdet Effendi», Constantinopole
1865).
• «Skicë historike mbi Malin e Zi sipas traditave të Shqipërisë
(«Esquisse historique sur le Monténégro d'après les traditions de l'Albanie»,
Constantinopole, 1872)
• Përmbledhje me vjersha italisht «Rose e spine» (1873).
• «Alfabeti latin i zbatuar në gjuhën shqipe»
(«L'alphabet latin appliqué à la langue albanaise», Constantinopole 1878,
• «E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët» (
«La vérité sur l'Albanie et les Albanais», Paris 1879)
• Botoi më 1887 veprën frëngjisht "Gramatikë e shqipes“
• Gramatika shqipe për të u përdorur nga ata që dëshirojnë ta nxënë këtë gjuhë pa
ndihmën e një mësuesi» («Grammaire albanaise à l'usage de ceux qui désirent
apprendre cette langue sans l'aide d'un maître», London 1887).
• «Bardha e Temalit» («Barda de Témal», Paris 1890)

11. • Protagonistja, Bardha, vajza e nje familjeje të pasur katolike martohet kundër dëshirës
së saj me Lulin, djalin e një familjeje të pasur bajraktaresh.
• Kthimi në Shkoder tek familja e saj për vizitë e bën të mundur takimin (njohjen) me
Aradin, 17 vjecarin, të cilit i pëlqente të studionte, e donte letërsinë, gjuhët e huaja, etj.
Njihte autore italiane si: Petrarka. Shpirti i tij ishte poetik dhe plot fantazi.
• Aradi vihej në tallje për shpirtin e tij poetik nga Sulejman Cafi, një mysliman maskara,
që e provokonte dhe e shtynte për të luftuar. Pas shumë provokimesh do ta vriste edhe
pse nuk donte të përfshihej në vrasje. Por kodi i nderit e parashikon një gjë të tillë për
provokime të këtilla.
• Bardha i rrëfen nënës së saj trishtimin pasi i shoqi nuk e do, as e perfill dhe do të donte
ta linte, por nëna i kujton detyrimet dhe e paralajmëron për pasojat. Pasojat do të ishin
të mëdha pasi gruaja shqiptare nuk merrej parasysh. Duhet të jetë e lenë pas dore,
smund ti kundërvihet gjendjes së saj si grua, as ta lërë të shoqin.Martesa nuk mund të
zgjidhet sepse duhet të respektohet si e kërkon kodi i kanunit. Familja e saj ka pranuar
unazën e fejesës që përbëhet prej bakrit apo argjendit, që lidh fatin e djalit me vajzën
derisa ky të ishte gjallë.
• Fundi i romanit është tragjik. Bardha vendos të vrasë të shoqin. Ndërhyn nëna e Lulit, e
cila, për të mbrojtur nderin e të birit, i cli nuk mund të duroje tekat e të shoqes, e vret
Bardhën në gjumë.

12. Vendi : Skena hapet me lagjën e Shkodrës, ku jetonte Bardha dhe ku ishin mbledhur
shumë persona për të parë e përshëndetur nusen e Lulit te Temalit.
• Lagjia përshkruhet si një vend i hareshëm, plot jetë dhe e pasur me ngjyra.
Personazhet : Gratë përcaktohen në dy lloje, katolike dhe myslimane.
• 1.Luli është një luftetar trim, krenar dhe gjaknxehtë. Ai s’ishte i kulturuar, i studiuar, e
vetmja gjë që dinte ishte të fliste për betejat.
• 2.Bardha ishte një vajzë nga qyteti e cila nuk shihej me sy të mirë nga malsorët. Ajo
konsiderohej si e huaj në vend. Bardha vishej me rroba të shtrenjta, shumë larg
traditave malsore. Ajo përshkruhet si një grua shumë e bukur, leshverdhë, me shikim
të fortë, por të trishtuar sepse e dinte se i shoqi nuk e donte dhe respektonte.
• 3.Aradi ishte i kulturuar dhe kishte një shpirt poetik dhe plot fantazi.

13. • 4.Më mizore nga të gjitha gratë konservatore është e ëma e Lulit.
Ajo nuk e do dhe e urren Bardhën. Ajo nuk e do nusen e djalit para
së gjithash, epse brenda vitit nuk lidhi fëmijë me të birin e saj. Por
problemi ishte se Luli për arsye fetare nuk mund ta linte Bardhën,
pra ta ndante, dhe të martohej me një tjetër. Ndër kohë, nëna e Lulit
kishte menduar një zgjidhje gjakatare. Ajo vendosi ta vriste Bardhën
me pisqollë natën, kur të ishte duke fjetur gjumë në shtrat.E ëma e
Lulit, si plak zemërgure, sapo ia doli që ta vriste nusen e djalit të saj
fshehurisht, tek po flinte si engjëll , shfryjti me përbuzje për të: “E
lava m e gjakun e sajgabimin e tim biri”.

14. • 5.Po vend të veçantë midis dy anëvë të konfliktit zë Mhilli i Vlashajve. Ai ështe
dhënë në roman si një figurë kontradiktore. Nga një anë e shohim atë si një
qytetar shkodran të ndershëm dhe patriot, që e urren sundimin turk . Ai jo
vetëm mban lidhje me malësorët kryengritës, po edhe përpiqet t`i ndihmojë
ata. Kurse në jëtën familjare ai nuk i bën lëshim të resë, nuk është aspak
tolerant, gjë që e bën karakterin e tij kompleks e të trazuar sidomos lidhur me
konceptin e nderit dhe të ndjenjave lirike të të rinjve. Ai u tmerrua kur pa se
pas drurëve të kopshtit, një djalë puthi vajzën e tij , Dranden. Me prapanizmin
e vetë lidhur me mendimin për dashurinë, dhe “nderin” ai bëhett shkak për
tragjedinë e dhimbshme të të bijës.
• Po për jëtën sociale të Mhillit te Vlashajve autori shkruan me admirim fjalë aq
të mira për të. Ai del në vëpër si një burrë fisnik nga derë e pasur, njeri me
shpirt të gjërë, i gjendshëm për t`iu ndodhur pranë njerzëvë të vuajtur. I
gatshëm ta shoqërojë fjalën me sjelljen dhe veprimin e tij, për të zgjidhur
probleme të vështira për jetën e njerzëve.

15. • Struktura e këtij romani:
• Struktura është ajo e romanit historik pasi
veprohet në një sfond historik real (marrin
pjesë personazhe të epokës).Ka edhe pjesë
të krijuara. Zgjidhet një epokë e së kaluarës
dhe autori atje vendos ngjarjen e vet, ku
përzjen fantazinë me realen. Kemi kthime të
shpeshta në kohë për të ilustruar fakte që
kanë ndodhur me përpara të cilat janë të
njohura për lexuesin.

16. • Linja kryesore e subjektit të veprës ka të bëjë me dashurinë fatkeqe
të Bardhës.
• Nyja lidhëse e ngjarjeve subjektore të romanit është takimi i parë i
Aradit me Bardhën. Ky djalosh, në lulën e moshës , qysh në çastin
kur iu dha rasti të shihtë Bardhën, ndjeu sikur iu muarr mendja.
• Drama lirike e romanit mbështetet tek konflikti shoqëror midis të
rinjve të kohës, të cilët kërkojnë dashurinë e tyre të vërtetë nga
njëra anë dhe njerëzve konservatorë dhe fanatikë nga ana tjetër.
Me brezin e ri, që ëndërron për një jëtë të çliruar nga doket dhe
zakonet kanunore, janë Bardha, Aradi, Drandja, Anuli, ndërsa
prfaqësues të konservatorizmit më regresiv janë Liuli dhe e ëma e
tij.

17. • Tema bazë:”Dashuria e dy të rinjve që nuk mund
të realizohet ashtu sic ata dëshirojnë,por në linja
të kundërta,prandaj ka përfundim tragjik”
• Tema dytësore:Konfrontimet mes shqipëtarëve
dhe sundimtarëve
• Tema tretësore:Konfrontimet mes të rinjve që
janë kundër të resë dhe të rinjve që janepër të
renë ngaqë janë lodhur nga zakonet egra dhe
nga fanatizmi.

18. Cfarë të përcjell romani dhe cili
është mesazhi I tij?
• Autori dënon patriarkatin, gjendjen e inferioritetit të
gruas pasi i mohoen të gjitha të drejtat. Bardha ishte
një grua e shtypur nga një prapambetje dhe mbyllje
shumë më e madhe se pjesa tjetër e Evropës.
• Gruaja e nënshtruar ndaj vullnetit të familjes.
• Fataliteti i saj është të jetë e dënuar me një diskriminim
absolut.
• I vetmi akt që u lejohej grave shqiptare ishte lufta.
• Gratë pësonin një shtypje të dyfishtë: brenda dhe
jashtë shtëpie.

19. “...Me Bardhën e Temalit Pashko Vasa kërkonte ndër më të parët
mendimtarë të Rilindjes emancipimin e femrës shqiptare, të paktën të
kishte të drejtën e dashurisë dhe të vendoste vetë për fatin e saj. “Nga
idetë e shprehura në këtë roman del se çdo përparim shoqëror do të ishte
iluzion pa pjesëmarrjen e drejtpërdrejtë të gruas dhe pa ndrrimin e
mentalitëtit primitivë të shoqërisë shqiptare”