Jom kita belajar bersama-sama -

1. PENGENALAN
 Pneumatik telah lama memainkan peranan penting
sebagai pemangkin prestasi teknologi kerja mekanikal. Ia
juga digunakan dalam pembangunan teknologi automasi.
Kebanyakan penggunaan udara termampat digunakan
untuk fungsi-fungsi seperti berikut:
 Memastikan status pemproses (sensors)
 Pemprosesan maklumat (processors)
 Mengerakkan pengerak.
 Melakukan kerja.
 Perkataan pneumatik berasal daripada gabungan
perkataan klasik greek, dimana ia “ pneuma” bermakna
angin/udara manakala “matic” bermakna pengerakan.

2. PENGENALAN samb.
 Gabungan perkataan tersebut memberi maksud kawalan pengerakan oleh
udara. Dalam industri, ia merujuk kepada penggunaan udara pemampat
untuk memindahkan tenaga dan pengerakan.Pneumatik digunakan untuk
melakukan kerja pemesinan dan kerja peroperasian.
Contohnya seperti :
 Menebuk
 Memutar
 Memotong
 Mengisar
 Mengemas
 Membentuk
 Kawalan Kualiti
Contoh penggunaannya adalah seperti rajah 2.1 dan rajah 2.2

3. Rajah 2.1 Rajah 2.2

4. KELEBIHAN DAN KELEMAHAN
 Dalam suatu sistem mesti terdapat kelebihan dan
kelemahan termasuklah sistem pneumatik.Perkara ini
selalu dititik beratkan dalam pemilihan sistem yang lebih
efesien terutamanya dalam industri. Jadual 2.3 dibawah
menunjukkan kelebihan dan kelemahan untuk sistem
pneumatik.
Jadual 2.3

5. SYSTEM PNEUMATIK SYSTEM HIDRAULIK
1. Mengunakan medium udara
termampat.
2. Kos penghasilan udara
termampat adalah murah.
3. Kendalian lebih bersih.
4. Digunakan untuk kerja ringan
5. Udara termampat memberi
rintangan aliran yang rendah.
6. Membuat kerja lebih pantas
tetapi kadang -kala tersekat.
1. Mengunakan medium bendalir
hidraulik.
2. Kos bendalir hidraulik lebih
tinggi.
3. Kendalian mengotorkan .
4. Digunakan untuk kerja berat.
5. Bendalir hidraulik menghasilkan
rintangan aliran yang tinggi.
6. Membuat kerja pelahan tetapi
licin.

6. Sistem asas pneumatik mengandungi pemampat, pengering dan penyejuk,
penerima, penapis udara, pengatur tekanan, injap kawalan berarah, penyenyap
injap kawalan aliran dan selinder. Fungsi komponen tersebut adalah :-
Pemampat- Memampat udara daripada tekanan atmosfera ke tekanan
yang lebih tinggi.
Pengering dan Penyejuk- Untuk menyejukkan udara dan mengeluarkan
pelewapan.
Penerima- Berfungsi sebagai tangki sejenis penerima udara termampat
untuk kegunaan industri. Dan juga digunakan untuk menstabilkan tekanan
udara yang dibekalkan oleh pemampat serta menolong menurunkan udara
termampat. Pelwapan yang terhasil akibat daripada penurunan suhu boleh
dikeluarkan melalui injap salir dibahagian penerima.

7. Penpis Udara- Mengasingkan bendasing daripada udara termampat.
Pengtur Tekanan- Melaras tekanan mengikut keperluan sesuatu system.
Alat Pelincir- Menyemburkan minyak pelincir kedalam udara termampat
untuk di bawa ke bahagian bergerak seperti injap kawalan berarah serta
Omboh dalam selinder.
Injap Kawalan Berarah- Mengawalarah udara termampat ke liang tertentu.
Injap Kawalan Aliran- Mengawal kadar alir udara termampat keselider.
Penyeyap- Mengurangkan bunyi udara termampat yang dihembus melalui
liang elzos tertentu.
Silinder- Sejenis pengerak yang digunakan untuk membuat kerja.

8. Lihat dengan mata kasar jika ada kebocoran udara.
Lihat kejatuhan pada penunjuk tekanan udara.
Dengar kesan bunyi.
Gunakan buih sabun.
Gunakan pengesan elektronik.
Kesan kelemahan pada pergerakan selinder.

9. SIMBOL MAKNA
Injap shala tanpa pegas
Penyenyap
Tolok tekanan
Pengering udara

10. SIMBOL MAKNA
PUNCA UDARA MAMPAT
TALIAN (PAIP) PNEUMATIK
TALIAN EKZOS
PEMAMPAT
INJAP

11. SIMBOL MAKNA
SILINDER TINDAKAN TUNGGAL
DEKEMBALIKAN DENGAN DAYA TUAS
SILINDER DWI-TINDAKAN
DEKEMBALIKAN PEGAS
SILINDER DARI TINDAKAN DUA ROD
OMBOH
SILINDER DWI-TINDAKAN DENGAN
KUSYEN BOLEH LARAS
INJAP DUA LIANG DUA HALA LAZIM
TERTUTUP
INJAP TIGA LIANG DUA HALA LAZIM
TERTUTUP
A
P
A
RP

12. KILI BERKEDUDUKAN NEUTRAL KILI BERKEDUDUKAN KEDUA
A BA B
P R P R

13. TOLOK TEKANAN
ALAT PELINCIR
PENYAMBUNG T
SILINDER
PENYAMBUNG T

14. STRUKTUR & ALIRAN ISYARAT SISTEM
PNEUMATIK
 Sistem Pneumatik mengandungi interaksi antara kumpulan-
kumpulan elemen yang berbeza.Gabungan kumpulan-
kumpulan elemen membentuk kawalan untuk aliran isyarat,
bermula daripada bahagian masukan( input) hingga
ke bahagian pengerakan (output).
 Elemen kawalan mengawal elemen pengerakan mengantung
kepada isyarat yang terima daripada elemen pemprosesan.
 Peringkat asas sistem pneumatik adalah :
 Sumber tenaga
 Elemen masukan
 Elemen pemprosesan
 Elemen kawalan
 Komponen kuasa

15. Rajah 2.4 menunjukkan eleman-elemen dalam sistem
diwakili dengan simbol dimana ia menunjukkan fungsi
elemen tersebut.

16. PENGELUARAN DAN PENGANGKUTAN
UDARA MAMPAT
 Contoh komponen yang menghasilkan dan pengangkutan
udara termampat termasuk pemampat dan tekanan
mengawal komponen.
 (a) Compressor
 Pemampat boleh memampatkan udara tekanan yang
diperlukan. Ia boleh menukar tenaga mekanikal daripada
motor dan enjin menjadi tenaga potensi dalam udara
termampat (Gamb. 2). Sebuah pemampat pusat tunggal
boleh membekalkan pelbagai komponen pneumatik dengan
udara termampat, yang diangkut melalui paip dari silinder
kepada komponen pneumatik. Pemampat boleh dibahagikan
kepada dua kelas: reciprocatory dan putar

17. (a) Compressor digunakan di
sekolah-sekolah
(b) Pemampat digunakan dalam
makmal
(c) simbol Pneumatik
pemampat

18.  (b) tekanan komponen mengawal selia
Komponen mengawal selia tekanan dibentuk oleh
pelbagai komponen, setiap yang mempunyai simbol
pneumatik sendiri:
(i) Penapis - boleh mengeluarkan kekotoran dari udara
termampat sebelum ia diberi makan kepada komponen
pneumatik.
(ii) Tekanan pengatur - untuk menstabilkan tekanan dan
mengawal operasi komponen pneumatik
(iii) Pelincir - Untuk memberikan pelinciran bagi
komponen pneumatik

19. (a) Pressure regulating component (b) Pneumatic symbols of the pneumatic
components within a pressure
regulating component

20. PENGGUNAAN UDARA MAMPAT
 Contoh komponen yang menggunakan udara termampat
termasuk komponen pelaksanaan (silinder), injap dan
injap kawalan arah pembantu.
 (a) Pelaksanaan komponen
 Komponen pelaksanaan Pneumatik menyediakan
pergerakan lelurus atau putar. Contoh komponen
pelaksanaan pneumatik termasuk omboh silinder, motor
pneumatik, dan lain-lain pergerakan rectilinear dihasilkan
oleh omboh silinder, manakala pneumatik motor
menyediakan putaran berterusan. Terdapat banyak jenis
silinder, seperti silinder bertindak tunggal dan double
silinder bertindak

21. (i) Single acting cylinder
 Sebuah silinder tindakan tunggal mempunyai hanya satu
pintu masuk yang membolehkan udara termampat untuk
mengalir melalui. Oleh itu, ia hanya boleh menghasilkan
dibakar dalam satu arah (Gamb. 4). Rod omboh digerakkan
dalam arah yang bertentangan oleh pegas dalaman, atau
oleh daya luaran yang disediakan oleh pergerakan
mekanikal atau berat beban (Gamb. 5).

22. Fig. 4 Cross section of a single acting cylinder
Fig. 5 (a) Single acting cylinder
(b) Pneumatic symbol of a
single acting cylinder

23. (ii) Double acting cylinder
 Di dalam sebuah silinder dua tindakan, tekanan udara
digunakan seli permukaan relatif omboh, menghasilkan
tenaga yang menggerakkan dan kuasa menarik balik
(Gamb. 6). Sebagai kawasan yang berkesan omboh adalah
kecil, teras yang dihasilkan semasa penarikan balik adalah
agak lemah. Tiub sempurna silinder yang bertindak double
biasanya diperbuat daripada keluli. Permukaan kerja juga
digilap dan disalut dengan kromium untuk mengurangkan
geseran.

24. Fig. 6 Cross section of a double acting cylinder
Fig. 7 (a) Double acting cylinder
(b) Pneumatic symbol of a double

25. (b) Directional control valve
 Injap kawal arah memastikan aliran udara di antara pelabuhan udara
dengan membuka, menutup dan menukar sambungan dalaman
mereka. Klasifikasi mereka adalah ditentukan oleh bilangan
pelabuhan, bertukar jawatan, kedudukan normal injap dan kaedah
operasi. Jenis biasa injap kawalan arah termasuk 2/2, 3/2, 5/2, dan lain-
lain Nombor pertama mewakili bilangan pelabuhan; nombor kedua
mewakili bilangan kedudukan. Satu injap kawalan arah yang
mempunyai dua pelabuhan dan lima kedudukan boleh diwakili oleh
lukisan dalam Rajah. 8, serta sebagai simbol pneumatik yang
tersendiri.
Fig. 8 Describing a 5/2 directional control valve

26. (i) 2/2 Directional control valve
 Struktur injap kawalan berarah 2/2 adalah sangat
mudah. Ia menggunakan tujahan dari musim bunga
untuk membuka dan menutup injap, berhenti udara
termampat daripada mengalir ke arah bekerja tiub 'A'
daripada salur masuk udara 'P'. Apabila daya
dikenakan kepada paksi kawalan, injap akan ditolak
terbuka, menghubungkan 'P' dengan 'A' (Gamb. 9).
Daya yang dikenakan kepada paksi kawalan untuk
mengatasi kedua-dua tekanan udara dan daya tolakan
spring. Injap kawalan boleh didorong secara manual
atau mekanikal, dan dipulihkan kepada kedudukan
asal oleh musim bunga.

27. Fig. 9 (a) 2/2 directional control valve
(b) Cross section
(c) Pneumatic symbol

28. (ii) 3/2 Directional control valve
 Satu kawalan 3/2 arah injap boleh digunakan untuk
mengawal silinder tindakan tunggal (Gamb. 10). Injap
terbuka di tengah-tengah akan ditutup sehingga 'P' dan 'A'
disambungkan bersama-sama. Kemudian injap lain akan
membuka pangkalan dimeterai antara 'A' dan 'R' (ekzos).
Injap boleh didorong manual, mekanikal, elektrik atau
pneumatik. 3/2 injap kawalan berarah lagi boleh
dibahagikan kepada dua kelas: Biasanya jenis terbuka (NO)
dan jenis yang biasanya ditutup (NC) (Gamb. 11).Rajah 10

29. Fig. 10 (a) 3/2 directional control valve (b) Cross section
(a) Normally closed type (b) Normally open type
Fig. 11 Pneumatic symbols

30. (iii) 5/2 Directional control valve
 Apabila nadi tekanan adalah input ke 'P' mengawal
tekanan pelabuhan, kili akan bergerak ke kiri,
menghubungkan 'P' dan kerja masuk laluan 'B'. 'A' laluan
Kerja kemudiannya akan membuat pelepasan udara
melalui 'R1' dan 'R2'. Injap berarah akan kekal dalam
kedudukan ini operasi sehingga isyarat yang bertentangan
diterima. Oleh itu, ini jenis injap kawalan arah dikatakan
mempunyai fungsi 'memori'.

31. (a) 5/2 directional control valve
Fig. 12 5/2 directional control valve
(b) Cross section
(c) Pneumatic symbol

32. (c) Control valve
 Injap kawalan injap yang mengawal aliran udara.
Contohnya termasuk bukan pulangan injap, injap kawalan
aliran, injap ulang-alik, dll
 (i) Bukan pulangan injap
 Injap bukan pulangan membolehkan udara mengalir
dalam satu arah sahaja. Apabila udara mengalir dalam arah
yang bertentangan, injap akan ditutup. Satu lagi nama
untuk injap bukan pulangan injap popet (Gamb. 13).

33. Fig. 13 (a) Non-return valve
(b) Cross section
(c) Pneumatic symbol

34. (ii) Flow control valve
 Injap kawalan aliran dibentuk oleh injap bukan-
pulangan dan pendikit ubah (Gamb. 14).
Fig. 14 (a) Flow control valve
(b) Cross section
(c) Pneumatic symbol

35. (iii) Shuttle valve
Ulang-alik injap juga dikenali sebagai kawalan double
atau single kawalan injap bukan pulangan. Injap
shuttle mempunyai dua salur masuk udara 'P1' dan 'P2'
dan satu udara keluar 'A'. Apabila udara termampat
masuk melalui 'P1', sfera akan mengelak dan menyekat
'P2' masuk lain. Air boleh mengalir dari 'P1' kepada 'A'.
Apabila sebaliknya berlaku, sfera akan menyekat
masuk 'P1', dan membolehkan udara mengalir dari 'P2'
kepada 'A' sahaja.

36. Fig. 15 (a) Shuttle valve
(b)Cross section