1. Unti –unting nakita ng mga Pilipino na ang
pormasyong kolonyal ay sistemang
ipinagdiriwang ang kapangyarihan at yaman sa
pamamagitan ng:
Pagsasamantala sa paggawa
Paggugol ng buhay
Pagsupil sa kalayaan ng mayorya upang
mabuhay ng maalwan ang iilang namamayani
sa halaga ng dangal ng mga Pilipino.
2. Namulat ang mga Pilipino at nagkaisa dahil sa
paglaganap ng diskurso ng kalayaan at kabansaan.
Nakita nila ang higit na magandang alternatibong
maari nilang pamayanan.
Pinangalan nila itong sariling Bayan o Inang Bayan o
Bayang Pilipinas o Bansang Pilipinas.
Pinanday nila ang sandatang gagamitin, sa daigdig ng
diwa at aksyon upang malaman ang mga prinsipiyo at
pundasyon ng kanilang komunidad:
ANG KATIPUNAN
3. Isalin natin ang sanaysay na pinamagatang
“Manifesto”, na alegorya ni Emilio Jacinto sa pagsilang
nito:
Nagpakita ng kalayaan sa isang kabataan na lubhang
naapektuhan ng mga kasawiampalad ng kanyang
bayan.
Nakilala siya ng kabataan at inilahad nito ang
makatarungang sakit ng loob ng kanyang kababayan
Na ngayon, sa ilalalim ng Kastila ay
nagugutom,nauuhaw,nakahubad, sinira ang dangal at
sakmal ng hustisya.
4. Dahil dito, tila nawawalan ng lakas ng loo bang
kabataan.
Naharati na sila mula sa sinapupunan ng
kanilang mga ina na magdusa ng lahat ng uri
ng salaghati, pag-aalipusta at pagtataboy.