ว่าด้วย คนโง่เขลาย่อมเห็นแก่เงิน พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภภิกษุกระสันเพราะเบื่อหน่ายรูปหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้. เรื่องย่อมีว่า ภิกษุนั้นไม่มีอารมณ์ยึดแน่วแน่เลย ภิกษุทั้งหลายนำภิกษุผู้เบื่อหน่ายนั้นเข้าไปเฝ้าพระศาสดา. พระศาสดาตรัสถามว่า ได้ยินว่าเธอกระสันจริงหรือ กราบทูลว่า จริงพระเจ้าข้า ตรัสถามว่า เพราะเหตุไร กราบทูลว่า เพราะอำนาจกิเลส พระเจ้าข้า. ลำดับนั้น พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ ธรรมดากิเลสแม้สัตว์เดียรฉานทั้งหลายในกาลก่อนก็ติเตียน เธอบวชแล้วในพระศาสนาเช่นนี้ เหตุไฉน จึงกระสันด้วยอำนาจกิเลสที่แม้สัตว์เดียรฉานก็ติเตียน ทรงนำอดีตมาตรัสเล่า.

1. 1
ครหิตชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๙. ครหิตชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๒๑๙)
ว่าด้วยผู้ครองเรือนถูกพญาวานรติเตียน
(พญาวานรโพธิสัตว์ได้กล่าวกับพวกวานรว่า)
[๑๓๗] มนุษย์ทั้งหลายผู้มีปัญญาทราม ไม่เห็นอริยธรรม (อริยธรรม
หมายถึงธรรมของพระอริยะทั้งหลายมีพระพุทธเจ้าเป็นต้น ได้แก่ โลกุตตรธรรม
๙(คือ มรรค ๔ ผล ๔ นิพพาน ๑) อันประเสริฐ ปราศจากโทษ) กล่าวกันอย่างนี้ว่า
เงินของฉัน ทองของฉัน ทั้งคืนทั้งวัน
[๑๓๘] ในเรือนหลังหนึ่งมีเจ้าของเรือนอยู่ ๒ คน ใน ๒ คนนั้น
คนหนึ่งไม่มีหนวด นมยาน เกล้าผมมวย และเจาะหู
ถูกซื้อมาด้วยทรัพย์เป็นจานวนมาก
ชายเจ้าของเรือนนั้นพูดเสียดแทงชนนั้นตั้งแต่วันที่มาถึง
ครหิตชาดกที่ ๙ จบ
---------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
ครหิตชาดก
ว่าด้วย คนโง่เขลาย่อมเห็นแก่เงิน
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร
ทรงปรารภภิกษุกระสันเพราะเบื่อหน่ายรูปหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.
เรื่องย่อมีว่า ภิกษุนั้นไม่มีอารมณ์ยึดแน่วแน่เลย
ภิกษุทั้งหลายนาภิกษุผู้เบื่อหน่ายนั้นเข้าไปเฝ้ าพระศาสดา. พระศาสดาตรัสถามว่า
ได้ยินว่าเธอกระสันจริงหรือ กราบทูลว่า จริงพระเจ้าข้า ตรัสถามว่า เพราะเหตุไร
กราบทูลว่า เพราะอานาจกิเลส พระเจ้าข้า.
ลาดับนั้น พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ
ธรรมดากิเลสแม้สัตว์เดียรฉานทั้งหลายในกาลก่อนก็ติเตียน
เธอบวชแล้วในพระศาสนาเช่นนี้ เหตุไฉน
จึงกระสันด้วยอานาจกิเลสที่แม้สัตว์เดียรฉานก็ติเตียน ทรงนาอดีตมาตรัสเล่า.
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี
พระโพธิสัตว์อุบัติในกาเนิดวานรในหิมวันตประเทศ
ชาวป่าผู้หนึ่งจับวานรนั้นมาถวายพระราชา.
วานรนั้น เมื่อได้อยู่ในพระราชวังเป็นเวลานาน ได้กลายเป็นสัตว์เรียบร้อย
รู้กิริยาที่ประพฤติกันในหมู่มนุษย์เป็นอันมาก.
พระราชาทรงเลื่อมใสในจริยาวัตรของวานรนั้น รับสั่งหาพรานป่ามาตรัสว่า

2. 2
จงปล่อยวานรเสียในที่ที่จับได้. พรานได้ทาตามรับสั่ง.
ฝูงวานรรู้ว่าพระโพธิสัตว์มา เมื่อเห็นพระโพธิสัตว์นั้น
จึงประชุมกันที่หลังแผ่นหินใหญ่ก้อนหนึ่ง ต่างชื่นชมกับพระโพธิสัตว์แล้วถามว่า
สหาย ท่านอยู่ที่ไหนมาเป็นเวลานาน. ตอบว่า
เราอยู่ในพระราชนิเวศน์ในกรุงพาราณสี.
ถามว่า ถ้าเช่นนั้น ท่านพ้นมาได้อย่างไร.
พระราชาทาเราให้เป็ นลิงสาหรับล้อเล่น แล้วทรงเลื่อมใสในวัตรของเรา
จึงทรงปล่อยเรา. ลาดับนั้น วานรทั้งหลายพูดกะพระโพธิสัตว์ว่า
ท่านรู้กิริยาที่ประพฤติกับมนุษยโลก ขอท่านจงบอกแก่พวกเราก่อน
พวกเราประสงค์จะฟัง. พระโพธิสัตว์กล่าวว่า
เธออย่าถามกิริยาของมนุษย์กะเราเลย. พวกวานรกล่าวว่า บอกเถิดท่าน
พวกเราอยากฟัง.
พระโพธิสัตว์กล่าวว่า ขึ้นชื่อว่ามนุษย์เป็ นกษัตริย์ก็ตาม
เป็นพราหมณ์ก็ตาม ล้วนกล่าวว่าของเรา ของเรา ย่อมไม่รู้ถึงความไม่เที่ยง
ความไม่มีอยู่ บัดนี้ พวกเธอจงฟังการกระทาของคนอันธพาลเหล่านั้น
แล้วได้กล่าวคาถาเหล่านี้ว่า :-
คนทั้งหลายผู้มีปัญญาเขลา ไม่เห็นอริยธรรม พูดกันแต่ว่า เงินของเรา
ทองของเรา ดังนี้ ทั้งกลางคืนและกลางวัน.
ในเรือนหลังหนึ่ง มีเจ้าเรือนอยู่สองคน ในสองคนนั้น
คนหนึ่งไม่มีหนวด แต่มีนมห้อยยาน เกล้าผมมวยและเจาะหู
เขาซื้อมาด้วยทรัพย์มาก เจ้าของเรือนผู้นั้นย่อมกล่าวเสียดแทงคนในเรือนนั้น
ตั้งแต่แรกมาอยู่.
วานรพระโพธิสัตว์ติเตียนชาวมนุษย์ว่า
ชาวมนุษย์ไม่สมควรอย่างยิ่งด้วยประการฉะนี้ วานรทั้งหมดได้ฟังดังนั้น
เอามือทั้งสองปิดหูจนแน่นกล่าวว่า ท่านอย่าพูดเลย พวกเราฟังสิ่งไม่ควรฟัง
ติเตียนที่นั้นว่า พวกเราฟังสิ่งที่ไม่ควรฟังในที่นี้แล้วพากันไปในที่อื่น
นัยว่าหินดาดนั้น ได้ชื่อว่า ครหิตปิฏฐิปาสาณะ (หินดาดที่ถูกติเตียน)
พระศาสดาทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประกาศสัจธรรม ทร
งประชุมชาดก.
เมื่อจบสัจธรรม ภิกษุนั้นตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล.
ฝูงวานรในครั้งนั้น ได้เป็ น พุทธบริษัทในครั้งนี้
ส่วนพญาวานร คือ เราตถาคต นี้แล.
จบ อรรถกถาครหิตชาดกที่ ๙
-----------------------------------------------------