1. ХӨРС СУДЛАЛЫН ШУ НЫ ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ.
 Кредит 2
 ОЦИ 2, ХЧД2, МААФ2 ангиудад
 Улирал намар

2. Агуулга
• хөрс судлалын шинжлэх ухааны үүсэл, хөгжил
• хөрсний ангилалын тухай
• хөрс судлалын үндсэн баримтлалын тухай

3. ХӨРС СУДЛАЛЫН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ҮҮСЭЛ, ХӨГЖИЛ
Хөрс судлалын жинхэнэ цэцэглэж ирсэн түүх нь 19-р зууны
II хагас гэж үздэг. Хөрс судлалын ухааны үндсийг тавигч нь
В.В.Докучаев юм. Энэ хүнийг “хөрсний хаан” гэж
тодорхойлдог. Энэ хүн хөрсний гарал үүсэл ба үржил
шимийг тайлбарлахдаа “ газрын хөрс бол ургамал
амьтан, эрдэс чулуулгийн адилаар байгаль дээр
тогтоцын хувьд бие даасан зүйл бөгөөд тэр нь янз
бүрийн нөхцөлд өөрчлөгдөн шинэчлэгдэж байдаг. Тийм
учраас хөрсний үржил шимийг хүн өөрийн хүчээр
дээшлүүлэн сайжруулж болно” гэж бичсэн байдаг.

4. 1973 оноос Европын аюулгүй байдал, хамтын үйл
ажиллагааны тухай зөвлөгөөн эхэлж 1975 оны намар
дууссан байдаг. Уг хурал дээр газрын ашиглах болон
хөрсний талаар гаргасан шийдвэрдээ
 газрыг улам үр ашигтай ашиглах
 түүний дотор хөрсийг сайжруулж газар эзэмших, түүнийг
дахин боловсруулах
 хөрсний бохирдолтой тэмцэх
 хөрсийг ус салхинд эвдрэхээс хамгаалах
 химийн бордоо, химийн хорт бодис хэрэглэснээр хор
уршиг гарж болохыг анхаарах
 газрын үржил шимийг хамгаалж, дээшлүүлэх талаар
олон орны эрдэмтэн судлаач нар санал нэгтэй
хуралдсан.

5. ХӨРСНИЙ АНГИЛЛЫН ТУХАЙ
хөрс судлалын ухааны судлах зүйл нь:
1. хөрсөн бүрхэвчийн гарал үүсэл
2. хөрс үүсгэврийн хүчин зүйлс
3. хөрсний ангилал
4. хөрсний газар зүйн мужлал
5. хөрсний судалгааны арга зүйн хөгжил эдгээр болно.

9. ХӨРСНИЙ АНГИЛАЛ
хөрс
чулуулаг
Нүх
сүв
агаар
ус
Органик бодис
Шим тэжээл
шавар
Лаг шавар
Нарийн элс
Том ширхэгтэй
элс
хайрга

13. ХӨРС СУДЛАЛЫН ҮНДСЭН БАРИМТЛАЛУУД
1. түүхэн буюу хувьсахуйн баримтлал
2. мэдээллийн баримтлал
3. системийн баримтлал
4. хүчин зүйлийн баримтлал
5. загварчлалын баримтлал

14. түүхэн баримтлал :
Энэ нь 1960 ны эхээс жинхэнэ Ш ухааны үзэл баримтлалын түвшинд гарч
ирсэн.
Энэ баримтлалын үр дүнд хөрсний өмнөх шинжийг тодорхойлно.
Мэдээллийн баримтлал
Хөрсөн бүрхэвчид хуримтлагдсан мэдээллийг задлан шинжилж, нэгтгэн дүгнэж,
баталгаажуулан батлаж гаргана. Хөрсний эвдрэл өгөршил хуримтлалын үйл
явцыг мэдээллэх. Хөрс эвдэрснээр юу юу нь ямар хэмжээгээр алдагдсаныг, ямар
ямар бодис хуримтлагдсаныг баталгаажуулна.
Системийн баримтлал
Хөрсөнд эрдэс бодис яаж шингэж байгааг судална.
Хүчин зүйлийн баримтлал
Хөрсөнд үүсэх хүчин зүйлүүд байна.
Загварчлалын баримтлал
хөрсний тодорхой шинжүүдийг /физик, химийн, биологийн/ зэрэг шинжүүдийг орон зай
ба цаг хугацааны утгуудад томъѐолон буулгах явдал юм.