Γλώσσα Ε΄ δημοτικού

1. Σας αρέσουν τα ζώα;

2. Έχετε κάποιο ζώο στην οικογένειά σας;

3. Πρέπει τα ζώα να ζουν στο σπίτι μας; Να ανεβαίνουν στο κρεβάτι μας;

4. Έχετε με το ζωάκι σας τη σχέση που έχει το διπλανό παιδί με τον σκύλο
του; Τι κάνετε μαζί;

5. Αν δεν έχετε ζωάκι, θα θέλατε να είχατε; Γιατί;

6. Είναι εύκολο να έχει κανείς κατοικίδιο;

7. Τι κάνετε όταν βλέπετε ένα ζώο στον δρόμο; Αν το κρατά κάποιος;

8. Αν είναι αδέσποτο;

9. Έχετε ακούσει για
ανθρώπους που
φαίρονται άσχημα
στα ζώα;
Ποια είναι η
γνώμη σας;

19. Φέρτε στο σχολείο φωτό ή βίντεο του δικού σας κατοικιδίου

20. Ιστορίες με ζώα
Ο Μάγκας
Πρώτη φορά βρισκόμουν σε βαπόρι. Η θάλασσα μύριζε δυνατά, ο άνεμος
φυσούσε.
Μαζί ταξίδευε όλη η οικογένεια. Μα ιδιαίτερη γνωριμία και φιλία είχα με
τον Λουκά και τις δίδυμες Άννα και Λίζα, τα τρία μικρότερα παιδιά του αφέντη
μου. Αυτά έρχονταν κι έπαιζαν τακτικά μαζί μου, στην άκρη του
περιβολιού της Κηφισιάς, όπου καθόταν ο Σωτήρης ο υπηρέτης, και όπου
ήταν και το δικό μου σπιτάκι.
Τον αφέντη μου δεν τον πολυήξερα. Είχε φτάσει από ταξίδι την
παραμονή που φύγαμε από την Κηφισιά, με τον μεγάλο του γιο, τον Μήτσο.
Ως προς τις δυο κυρίες, την κυρία Βασιωτάκη και την Εύα, τη μεγάλη της
κόρη, που ήταν δεκαπέντε χρονών και δεν καταδεχόταν πια παιχνίδια,
σχεδόν δεν τις γνώριζα. Σπάνιες ήταν οι επισκέψεις τους στη δική μου γωνιά
του κήπου και μετρημένα τα χάδια τους.

21. Το βαπόρι ήταν πανηγύρι. Πολλοί
οι επιβάτες, και με όλους ήμουν φίλος.
Μόνο με μια κοπέλα, νόστιμη
γαλανομάτα Εγγλεζίτσα, τα χάλασα
από την πρώτη μέρα.
Μα μήπως έφταιγα εγώ;
Καθόταν σε μια πάνινη καρέκλα
κοντά στον Μήτσο και κουβέντιαζε μαζί
του. Στο χέρι της, που τ’
άφηνε και κρεμόταν απ’ έξω από την
καρέκλα, βαστούσε ένα άσπρο
κουρελάκι και, ενόσω μιλούσε
του Μήτσου, το κουνούσε μια εμπρός
και μια πίσω, αργά αργά.
Ανασηκώθηκα και ύψωσα τ’ αυτιά
μου. Το κουρελάκι εξακολουθούσε να
πηγαινοέρχεται σαν να
μου λέει:
— Και αμέ δε θα με πιάσεις ποτέ... και
αμέ δε... και αμέ δε... και αμέ δε...
— Α, έτσι είναι; του φώναξα.

22. Μ’ έναν πήδο όρμησα στο χέρι της
μικρής Εγγλέζας, άρπαξα το κουρέλι, το
τίναξα δυο τρεις φορές, έτσι που να
βγάλω από μέσα του κάθε πνοή, και,
πιάνοντάς το ανάμεσα στα πόδια μου,
του τράβηξα δυο δαγκωματιές και το
έκανα τρία κομμάτια.
Πού να φανταστώ εγώ πως θα
σηκωνόταν τέτοια επανάσταση για ένα
κουρέλι που σκότωσα!
Η κοπέλα έβαλε τις φωνές σαν να την
είχα προσβάλει, φώναξε πως της έσχισα
το νταντελένιο της μαντίλι. Ο Μήτσος, ο
Λουκάς, ο κύριος Βασιωτάκης, οι
δίδυμες, όλοι σηκώθηκαν ξεφωνίζοντας:
— Μάγκα! Μάγκα!
Δεν ήξερα ποιον να πρωτακούσω, σε
ποιον να πρωτοτρέξω. Η κυρία
Βασιωτάκη έλεγε και ξανάλεγε πως τα
σκυλιά δεν είναι για συντροφιές. Μόνο η
Εύα δεν είχε κουνήσει από την
πλαγιαστή της καρέκλα, και γελούσε με
την καρδιά της.

23. Σταμάτησα να συλλογιστώ πώς
να ευχαριστήσω όλους, πώς να
πάω μεμιάς σε όλους, και τότε μ’
έπιασε ο Μήτσος και μ’ έδειρε.
Δεν πόνεσα πολύ. Μια δυο
μπατσιές στη ράχη δεν είναι πρά-
μα να γίνει λόγος. Μα το φιλότιμό
μου πειράχτηκε πολύ, γιατί τον
Μήτσο δεν τον γνώριζα ακόμα αρ-
κετά, ώστε να παραδεχθώ από ε-
κείνον τέτοιες ελευθερίες απέναντί
μου.
Θύμωσα κι εγώ. Κακιωμένος
με όλους, αρνήθηκα να πάω στη
γαλανομάτα Εγγλεζίτσα, που, με-
τανιωμένη τώρα, με ξαναφώναζε
κοντά της. Δε μ’ αρέσουν οι άν-
θρωποι που ανακατώνονται στις
δουλειές των άλλων, κι εννοούσα
να της το αποδείξω.
Πηνελόπη Δέλτα, Ο Μάγκας, εκδ.
Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα, 1935

24. 1. Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
• Ποιος είναι ο Μάγκας; Ποια είναι η Εγγλεζίτσα;
• Ποιες πληροφορίες δίνει το κείμενο για τα πρόσωπα της ιστορίας;
Mήτσος Λουκάς Άννα και Λίζα Εύα

25. Περίληψη του βιβλίου
Μέσα από τα μάτια του Μάγκα, ενός
πανέξυπνου σκύλου "αγγλικής
καταγωγής", παρακολουθούμε την
καθημερινότητα μιας ελληνικής
οικογένειας στην Αλεξάνδρεια της
Αιγύπτου, στις αρχές του 20ού αιώνα.
Κεντρικό θέμα του βιβλίου, οι αγώνες
των Ελλήνων εναντίον Τούρκων και
Βουλγάρων. Ωστόσο, τα ιστορικά
γεγονότα διανθίζονται από τα
καμώματα και τις γκάφες του Μάγκα, ο
οποίος ξεκινάει πάντα με τις καλύτερες
προθέσεις αλλά πάντα καταλήγει σε
ζημιές και καταστροφές.
Ο "Μάγκας", ένα από τα πιο
πολυδιαβασμένα βιβλία, εξακολουθεί
ακόμη και σήμερα να συναρπάζει και
να συγκινεί παιδιά, εφήβους, αλλά και
μεγαλύτερης ηλικίας αναγνώστες...

26. Μέχρι τώρα είδαμε πολλά
διαφορετικά εξώφυλλα του
βιβλίου. Παρατηρήστε
και τι λέει το βιβλίο σας
σχετικά με την
έκδοση του «Μάγκα».
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ποιος είναι ο συγγραφέας του
βιβλίου «Ο Μάγκας»;

27. Η Πηνελόπη Μπενάκη - Δέλτα γεννήθη-
κε το 1874, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύ-
πτου. Πατέρας της ήταν ο πλούσιος επι-
χειρηματίας και εθνικός ευεργέτης αργότε-
ρα Εμμανουήλ Μπενάκης. Ήταν το τρίτο
από τα έξι παιδιά της οικογένειας. Μεγαλώ-
νοντας παντρεύτηκε τον πλούσιο έμπορο
Στέφανο Δέλτα και έκανε τρεις κόρες.
Η Πηνελόπη Δέλτα έγραψε πολλά μυθι-
στορήματα αλλά είναι γνωστή κυρίως από
τα ιστορικά της μυθιστορήματα για παιδιά:
1909: Για την Πατρίδα (ιστορικό
μυθιστόρημα)
1909: Η καρδιά της βασιλοπούλας
(διήγημα-παραμύθι)
1910: Παραμύθι χωρίς όνομα
1932: Τρελαντώνης (μυθιστόρημα)
1935: Μάγκας (μυθιστόρημα)
1937: Στα μυστικά του βάλτου
(μυθιστόρημα)

28. Μέσα στο κείμενο περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του
Μάγκα σαν να ήταν άνθρωπος. Όταν λέμε τα «χαρακτηριστικά»
κάποιου, εννοούμε την εξωτερική εμφάνιση, αλλά και τα
προτερήματά του, τα ελαττώματά του, τις συνήθειές του, τον τρόπο με τον
οποίο συμπεριφέρεται.
Όταν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον, χρησιμοποιούμε συχνά επίθετα.
Πολλές φορές, για να περιγράψουμε τα προτερήματα κάποιου, λέμε ότι είναι:
ήρεμος, έξυπνος, ευγενικός, ανεξάρτητος, συναισθηματικός,
ευαίσθητος, ακούραστος, εύθυ μος, ακίνδυνος, παιχνιδιάρης, υπεύθυνος,
υποχωρητικός, ευχάριστος, τίμιος, δίκαιος, καλός, προσεκτικός, αστείος,
αυθόρμητος, σοβαρός, αγαπητός, πιστός, πρόθυμος, ζεστός, τολμηρός,
γενναίος, φιλήσυχος, βολικός
Όταν θέλουμε να μιλήσουμε για τα ελαττώματα κάποιου, λέμε πως είναι:
επιπόλαιος, ζαβολιάρης, δυσάρεστος, ψυχρός, σαχλός, δειλός,
μαρτυριάρης, νευρικός, φιλοπόλεμος, φωνακλάς, ζηλιάρης, άδικος, κακός,
αφελής, πονηρός, ύπουλος, αγενής, ευέξαπτος, εκδικητικός, αναίσθητος,
τεμπέλης, επικίνδυνος, κατσούφης, ιδιότροπος, απρόσεκτος, άγριος,
αργοκίνητος, απρόσεκτος, πεισματάρης, ανυποχώρητος, εύθικτος

29. ΕΠΙΘΕΤΑ → Είναι οι λέξεις που συνοδεύουν τα ουσιαστικά και μας λένε κάθε
φορά πώς ακριβώς είναι το ουσιαστικό, δηλαδή τι χαρακτηριστικά έχει.
Υπέροχος ο μουσακάς! Υπέροχη και
η σπανακόπιτα! Αμ! Και το σουβλάκι;
Δε σου λέω τίποτα! Υπέροχο κι
αυτό! Μμμ! Ωραίος ο μπακλαβάς!
Ωραία και η μηλόπιτα! Ωραίο όμως
και το ρυζόγαλο!
Βρείτε τα επίθετα:
Τα επίθετα έχουν το ίδιο γένος, τον ίδιο αριθμό και την ίδια πτώση με τα
ουσιαστικά που προσδιορίζουν.
Γρήγορα! Πήγαινέ τα στο σπίτι με την
πράσινη πόρτα και τα ξύλινα
παράθυρα. Στο τέλος του μεγάλου
δρόμου, στον αριθμό 32. Τα
περιμένουν!

30. Εκτός από τα επίθετα, χρησιμοποιούμε και μετοχές.
Υπάρχουν οι ενεργητικές μετοχές που τελειώνουν σε -οντας ή -ώντας και
δεν κλίνονται και υπάρχουν και οι παθητικές μετοχές, που φτιάχνονται από
ρήματα παθητικής φωνής, τελειώνουν σε -μενος, -μένη, -μένο και κλίνονται
όπως και τα επίθετα. Μπορείτε να βρείτε παθητικές μετοχές και τις λέξεις
που προσδιορίζουν παρακάτω;
Είμαι πολύ
χαρούμενος που
ήρθες μαζί μου στο
θέατρο. Η παράσταση
ήταν υπέροχη! Το
ενθουσιασμένο κοινό
χειροκροτούσε για
Κι εμένα μου άρεσε
πολύ! Είμαι
ενθουσιασμένος!!!
Είδα και τον
αγαπημένο μου
ηθοποιό.
Μπορείτε να
σκεφτείτε κι άλλες
παθητικές μετοχές;

31. δυστυχισμένος, ευτυχισμένος, θλιμμένος, λυπημένος, παραπονεμένος,
στενοχωρημένος, χαρούμενος (από το ρήμα χαίρομαι)
Ορισμένες παθητικές μετοχές χρησιμοποιούνται ως επίθετα. Συνήθως αυ-
τές βρίσκονται μπροστά από το ουσιαστικό που προσδιορίζουν. Μπορείτε
να καταλάβετε τη διαφορά και από το παράδειγμα:
Η γιαγιά ήταν αγαπημένη από όλους. (Την αγαπούσαν όλοι.) μετοχή
Η αγαπημένη μου γιαγιά. μετοχή ως επίθετο
Όταν η μετοχή χρησιμοποιείται ως επίθετο, τότε σχηματίζει και επίρρημα,
π.χ. Ζούσαμε αγαπημένα.
Παρακάτω βρείτε τις παθητικές μετοχές που χρησιμοποιούνται ως επίθετα.
Είμαι πολύ
χαρούμενος που
ήρθες μαζί μου στο
θέατρο. Η παράσταση
ήταν υπέροχη! Το
ενθουσιασμένο κοινό
χειροκροτούσε για
πολλή ώρα!
Κι εμένα μου άρεσε
πολύ! Είμαι
ενθουσιασμένος!!!
Είδα και τον
αγαπημένο μου
ηθοποιό.

32. Όταν περιγράφουμε τον χαρακτήρα κάποιου, συχνά αναφέρουμε
πώς σχηματίσαμε την άποψή μας. Έτσι, όταν γράφουμε «Ο
Μάγκας είναι παιχνιδιάρης» , λέμε γιατί βγάλαμε αυτό το
συμπέρασμα. Τότε χρησιμοποιούμε αιτιολογικές προτάσεις. Π.χ.
Καταλαβαίνουμε ότι ο Μάγκας είναι παιχνιδιάρης, γιατί γιατί αμέσως του
τραβά την προσοχή το μαντιλάκι.
Τι είναι λοιπόν οι αιτιολογικές προτάσεις;
Είναι δευτερεύουσες προτάσεις που εξηγούν την αιτία μιας πράξης ή μιας
κατάστασης. Εισάγονται με αιτιολογικούς συνδέσμους (γιατί, διότι, επειδή,
αφού, μια και, μια που) ή με εκφράσεις που φανερώνουν την αιτία.
Συνήθως χωρίζονται από τις προτάσεις που προσδιορίζουν με κόμμα, εκτός
κι αν είναι πολύ μικρές.
Οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν,
επειδή ξεκίνησε στη γη η εποχή των
παγετώνων. Η γη παραμένει σε
τροχιά γύρω από τον ήλιο, διότι η
δύναμη της βαρύτητας του ηλίου
τη συγκρατεί.
Βρείτε τις αιτιολογικές προτάσεις

33. Παρακάτω βρείτε τις κύριες προτάσεις και τις δευτερεύουσες αιτιολογικές.
Επίσης βάλτε το κόμμα εκεί που πρέπει να είναι:
Δε θα μπορέσει να έρθει γιατί θα δουλεύει μέχρι αργά.
Είμαι πολύ κουρασμένη διότι εργαζόμουν όλη μέρα
Επειδή ο πατέρας του δεν του έδωσε το αυτοκίνητο έφυγε νευριασμένος.
Χτες δεν ήρθα στο σχολείο γιατί ήμουν άρρωστος.
Θα πάμε βόλτα μια και ήσασταν καλά παιδιά.
Ο Μάγκας είναι ένα αθώο ζωάκι γιατί δεν καταλαβαίνει ότι το μαντίλι δεν
είναι ζωντανό.
Είναι συναισθηματικός γιατί θέλει να τους ευχαριστήσει όλους.

34. Γράψτε στο τετράδιό σας την περιγραφή του Μάγκα με
2.
βάση τα στοιχεία που περιέχει η εικόνα και το κείμενο και
χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν περισσότερα επίθετα. Επίσης μπορείτε να
χρησιμοποιήσετε αιτιολογικές προτάσεις. Πρέπει να αναφέρετε:
• Όνομα, ζώο, ποια είναι τα αφεντικά του.
• Εξωτερική εμφάνιση
• Συμπεριφορά, προτερήματα, ελαττώματα, συνήθειες
• Περιστατικά

35. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ