Ομαδικά παιχνίδια του περασμένου αιώνα στην Ελλάδα

1. Τα παιχνίδια τον περασμένο αιώνα
Από την Ειρήνη Αναγνωστοπούλου
'Oλοι μας έχουμε νοσταλγήσει τα αγνά αυτά χρόνια του περασμένου αιώνα, που τα παιδιά
μπορούσαν με ασφάλεια να παίξουν και να τρέξουν στους δρόμους. Να λερωθούν , να ιδρώσουν
και τα μάγουλά τους να γίνουν κόκκινα από το παιχνίδι. Όλα αυτά τα παιχνίδια είναι καιρός να τα
ξαναθυμηθούμε και να τα εξερευνήσουμε .
Πολλά χρόνια πριν
Τα παιδιά απολάμβαναν την ανεμελιά στους δρόμους παίζοντας διάφορα ομαδικά παιχνίδια.
Ένα από τα βασικά παιχνίδια ήταν φυσικά το κουτσό. Σε κάθε πεζοδρόμιο ήταν ζωγραφισμένο με
μπογιές το σχέδιο του παιχνιδιού. Έαιζαν σε ομάδες των δύο και με το ένα πόδι στον αέρα
προσπαθούσαν να φτάσουν ένα συγκεκριμένο σημείο. Έτσι περνούσε ευχάριστα η ώρα των
παιδιών.

2. Στους δρόμους περνούσαν τα παιδιά την περισσότερη ώρα της ημέρας.Τα αγόρια έκαναν συλλογή
από βόλους. Οι βόλοι είναι σαν μικρές,ολοστρόγγυλες μπαλίτσες από διαφορετικά υλικά. Με
αυτούς έπαιζαν πεντόβολα .
Τα πεντόβολα είναι ένα παιχνίδι αρκετά δύσκολο. Θέλει άριστη συγκέντρωση και δεξιοτεχνία.
Μπορούν να παίξουν από δύο έως τέσσερα παιδιά. Το κάθε παιδί έχει πέντε βόλους και από αυτούς
κρατάει τους τέσσερις. Τον τελευταίο βόλο τον κρατάνε στο χέρι τους και με πολύ γρήγορες
κινήσεις τον πετάνε στον αέρα και πριν τον πιάσουν πρέπει να προλάβουν να αρπάξουν και έναν
από τους τέσσερις που είχαν αφήσει κάτω. Ανάλογα με το πόσους αρπάζουν πάνε και στον επόμενο
γύρο.
Τα αγόρια όπως και σήμερα παίζανε φυσικά ποδόσφαιρο . Ξεχύνονταν σε χωματόδρομους και
αλάνες και τρέχανε πίσω από μία μπάλα.Αυτό βέβαια γίνεται και στις μέρες μας. Πιστεύω πως αυτό
το παιχνίδι δεν χρειάζεται ανάλυση, μιας και όλοι μας το γνωρίζουμε.

3. Πάμε σε λίγο πιο ασυνήθιστα παιχνίδια που στις μέρες μας δεν παίζονται!!!
Ένα παιχνίδι σε ομάδες Πετάει-Πετάει : Τα παιδιά μαζεύονται γύρο από τη μάνα και ακουμπάνε
το δάκτυλό τους πάνω σε ένα τραπέζι. Όταν ακούνε ....πετάει ...πετάει ..πετάει ο ....αετός πρέπει να
σηκώσουν το χέρι,ενώ όταν ακούνε ....πετάει ....πετάει ...πετάει ο....γιατρός ,το χέρι μένει
ακούνητο, γιατί ο γιατρός όντως δεν πετάει. Αν κάποιο παιδί κάνει λάθος, εκτελεί μία «μίμηση».
Άλλο άγνωστο παιχνίδι στις σημερινές μέρες η Μπερλίνα: Ένα παιδί γίνεται η μπερλίνα και ένα ο
ταχυδρόμος. Η μπερλίνα κάθεται παράμερα και τα παιδιά λένε στον ταχυδρόμο πειραχτικά
μηνύματα για την μπερλίνα. Ο ταχυδρόμος πάει στην μπερλίνα και λέει: «Καλημέρα κυρία
μπερλίνα, σήμερα πήγα στο γαϊδουροπάζαρο και άκουσα πολλά κακά και καλά λόγια για εσάς»,και
αρχίζει να λέει τα λόγια τον παιδιών. Μετά η μπερλίνα προσπαθεί να μαντέψει ποιος είπε τι και αν
το βρει συνεχίζει ο επόμενος. (Αρκετά δύσκολο)
.

4. Μπιζζζζζζζ : Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παιχνίδια του 20ού αιώνα .
Ένα παιδί κάνει τη μάνα και κλείνει τα μάτια του. Τα υπόλοιπα παιδιά το χτυπάνε και σηκώνοντας
το χέρι τους φωνάζουν όλοι «μπιζ».
Η «μάνα» τότε ανοίγει τα μάτια και μαντεύει ποιο παιδί ήταν αυτό που τη χτύπησε. Αν το βρει, τότε
εκείνο το παιδί κάνει τη «μάνα».
Αμπάριζα: Το παιχνίδι παίζεται όπως τα «σκλαβάκια», µόνο που εδώ, αντί για γραµµές, ορίζουµε
δυο αφετηρίες, τις «αµπάριζες».
Όταν ο παίκτης βγαίνει από την αφετηρία, φωνάζει «παίρνω αµπάριζα και βγαίνω» δηλώνοντας το
πλεονέκτηµά του απέναντι στους αντιπάλους του που έχουν βγει πρώτοι.
Όσους «σκλαβώνουµε», τους βάζουµε πίσω από την «αµπάριζα» και µπορούν να ελευθερωθούν
µόνο αν κάποιος συµπαίκτης τους καταφέρει να τους αγγίξει.
Σκοπός µας είναι να «σκλαβώσουµε» όλους τους αντιπάλους ή να ακουµπήσουµε την αντίπαλη
«αµπάριζα», χωρίς να µας πιάσουν, οπότε τελειώνει και το παιχνίδι.
Μακριά γαιδούρα:Το παιχνίδι παίζεται με δύο ομάδες. Η κάθε ομάδα έχει 5-6 παίκτες. Η πρώτη
ομάδα κάθεται σχεδόν κάτω και τα παιδιά της άλλης ομάδας πηδούν ένας ένας στην πλάτη των
παιδιών της πρώτης ομάδας. Αν η πρώτη ομάδα δεν πέσει κάτω, τότε κερδίζει.Αν πέσει κάτω,
κερδίζει η δεύτερη ομάδα.

5. Πετροπόλεμος: Το πιο βάρβαρο παιχνίδι στην παλιά Αθήνα ήταν ο πετροπόλεμος. Κάθε συνοικία
ή γειτονιά, είχε τη δική της ομάδα πετροβολιστών, που ενεργούσαν συχνά υπό τις οδηγίες
μεγαλυτέρων. Οι Πλακιώτες έδιναν ομηρικές μάχες με τους Αναφιώτες, οι Εξαρχιώτες με τους
Νεαπολίτες, και «πήγαινε λέγοντας». Οι πετροπόλεμοι διεξάγονταν κάθε Κυριακή και οι γειτονιές
«έκλειναν» ραντεβού με τους αντιπάλους ακόμη και με αναγγελίες στις εφημερίδες της εποχής. Το
έπαθλο για τον νικητή δεν ήταν καν ευτελούς αξίας, αλλά τα θύματα που μάτωσαν στα πεδία των
μαχών ήταν πάρα πολλά. Αλλά πάνω στην τρέλα του παιχνιδιού ποιος τα κοιτούσε αυτά; Άλλες
εποχές και νομίζω πως τότε θα ήθελα να ζω!!!
Παρά τις προσπάθειες των αρχών να το σταματήσουν, το αιματηρό παιχνίδι κράτησε για πολλές
δεκαετίες....
Εδώ λέω να τελειώσουμε με τα παιχνίδια και να μπούμε σε άλλο θέμα. Ας δούμε λίγα τοπικά
παιχνίδια του 20ού αιώνα!

6. 1) Θράκη - Κύπρος: Ζίζιρος
Το πρώτο παιδί στέκει όρθιο βάζοντας την αριστερή του παλάμη ανοικτή στη δεξιά πλευρά του
προσώπου του και το άλλο με ανοικτή τη δική του παλάμη κτυπά αυτή του συντρόφου του,
στοχεύοντας μ' αυτό τον τρόπο να του ρίξει το σκούφο που φορεί στο κεφάλι. Η διαδικασία της
ανοικτής παλάμης συνεχίζεται μέχρις ότου πέσει ο σκούφος και τότε οι ρόλοι αντιστρέφονται.
Στη δεύτερη παραλλαγή συμμετέχουν περισσότερα από δύο παιδιά. Το σκηνικό βασικά είναι το
ίδιο, με ένα παιδί να στέκεται όρθιο με την παλάμη ανοικτή και τα άλλα να είναι πίσω του σε μικρή
απόσταση, και να το κτυπούν. Το πρώτο παιδί που κοιτάζει προς την άλλη κατεύθυνση, πρέπει να
μαντέψει ποιος τον έχει κτυπήσει. Μετά το κτύπημα στρέφεται προς τα παιδιά και προσπαθεί να
βρει τον «ένοχο». Τότε, όλα μαζί για να τον παραπλανήσουν σηκώνουν το δεξί τους δείκτη
κάνοντας τον γνωστό ήχο του ζίζιρου (τζίτζικα):
Ζζζζζζ····
Αν μαντέψει σωστά, τότε τη θέση του παίρνει αυτός που έδωσε το κτύπημα. Αν όχι, το παιχνίδι
συνεχίζεται μέχρι να γίνει σωστή... διάγνωση.
2) Αλεξανδρούπολη: Λουκούιν
Παιγνίδι για αγόρια με... τζογαδόρικο χαρακτήρα. Κατ' αρχήν, οι διαγωνιζόμενοι συμφωνούσαν με
τι είδος «εμπόρευμα» θα διαγωνίζονταν. Συνήθως ήταν αμύγδαλα. Η συνέχεια σε μια μικρή κλίση
του εδάφους,έβγαζαν μια ξέβαθη τρύπα, το λουκκούιν.
Ένα ένα τα παιδιά έριχναν μια χούφτα από τα αμύγδαλα για παράδειγμα, με στόχο εάν ήταν
δυνατό, να τα βάλουν όλα στο λουκούιν. Όσα απ' αυτά έπεφταν έξω τα έπαιρνε ο Λουκκάτορας, ή
Πάγκατζιης όπως αλλιώς έλεγαν το παιδί που ήταν υπεύθυνο για το λουκκούιν. Όσα αμύγδαλα
έμπαιναν στο λουκκούιν τα μετρούσαν και αν ο αριθμός ήταν ζυγός τότε ο Πάγκατζιης έδινε άλλα
τόσα στον παίχτη. Αν ο αριθμός ήταν μονός, τότε έπαιρνε και αυτά ο Πάγκατζιης.
Αυτά τα παιχνίδια παίζονταν αποκλειστικά κατά την περίοδο του 20ου αιώνα ,αφού δεν τα
γνωρίζουμε και εμείς σήμερα!!!

7. Συνέντευξη
Και η εργασία τελειώνει με την μαρτυρία ενός ανθρώπου που όλα αυτά τα έχει ζήσει και μπόρεσε
να μας τα πει ...
Αυτή είναι η κυρία ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΠΑΣΣΑ!!!
Η κ. Ζωγραφιά κατάγεται από το Σιδηρόκαστρο Σερρών και στο επάγγελμα είναι ζωγράφος.
Σήμερα είναι 90 ετών και μας μίλησε για τα παιδικά της χρόνια και πώς έπαιζε μικρή. Το
Σιδηρόκαστρο εκείνη την εποχή βρισκόταν σε πολύ μεγάλη άνθηση και τα παιχνίδια ήταν πολλά.
Μέχρι την ηλικία των 5 ετών ζούσε με μέγαλη άνεση μαζί με τα 5 αδέλφια της. Τα παιχνίδια της
ποικίλα και οι κούκλες (που ήταν και πολύ στη μόδα) ήταν διασκορπισμένες μέσα στο σπίτι της. Οι
κούκλες τότε ήταν μόνο από ύφασμα, όπως μας είπε, και ήταν δύσκολο να τις αποκτήσεις .
(Ίσως σε αυτή τη συνέντευξη βγούμε λίγο έξω από το θέμα αλλά υπάρχουν μερικά πράγματα που
η κ. Ζωγραφιά θέλει να μάθουμε και είναι και πολύ ενδιαφέροντα).
Όταν ήταν λοιπόν 5 χρονών, η οικογένειά της έχασε όλα της τα χρήματα μένοντας στον δρόμο.
Αυτό όμως δεν της στέρησε το δικαίωμα για παιχνίδι και ξεγνοιασιά. Μπορεί απλά να άλλαξαν
μόνο το είδος και ο τρόπος του παιχνιδιού. Όταν τους πήραν το σπίτι, όλη η οικογένεια γύριζε από
πόλη σε πόλη ψάχνοντας στέγη και έτσι κατέληξε στη Λάρισα. Εκεί προσπάθησε και κατάφερε να
κερδίσει τον χαμένο χρόνο.
Μας είπε, λοιπόν, μερικά από τα παιχνίδια που έπαιζε: 1= Τσιλίκα-τσουμάκα, 2=κρυφτό και
διάφορα άλλα.
Κάτι που μου έκανε φοβερή εντύπωση είναι πως οι περισσότερες αναμνήσεις της είναι από πριν
διωχτεί από τον τόπο της που ήταν μόλις 5 ετών.
Οταν ήρθε η Κατοχή (κάτι που ήθελε πολύ να αναφέρει η κ. Ζωγραφιά) έγινε νοσοκόμα στον
Ερυθρό Σταυρό μαζί με τις 2 αδελφές της. Κατάφερε έτσι να βοηθήσει με τον δικό της τρόπο τον
αγώνα και το έκανε με μεγάλη επιτυχία, γι΄αυτό και της απένειμαν, στις 20 Οκτωβρίου του 1948,
τιμητικό παράσιμο. Αργότερα σπούσε καλές τέχνες και κατάφερε να κάνει 3 υπέροχα κορίτσια εκ
των οποίων την μία έχω την τιμή να έχω καθηγήτρια ...
Θέλουμε σαν ομάδα να πούμε ένα συγγώμη στην κ. Ζωγραφιά που δεν καταφέραμε να εντάξουμε
όλα της τα λόγια αλλά αυτά που μας είπε τα έχουμε κρατήσει πολύ καλά μέσα μας.
ΤΗΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ !!!!!!!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• http://cglearner.com/shared/files/0000/2929/___100kaluterapaixn.ppt
• https://www.google.gr/url?s
• http://www.meganisitimes.gr/2011/12/13/%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE
ΒΙΒΛΙΑ
• ΔΟΜΗ
• ΠΕΡΙΟΔΙΚΑΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ