1. น้ํามัน
การกําเนิดน้ํามัน
น้ํามัน ถานหิน หินน้ามัน ทรายน้ํามัน จริง ๆ แลวก็คอซากสัตวและซากพืชที่ตายมานาน
ํ ื
นับเปนลานป และทับถมสะสมจมอยูใตดิน แลวเปลี่ยนรูปเปน ฟอสซิล ระหวางนั้นมีการ
เปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติจนซากสัตวและซากพืชหรือฟอสซิลนันกลายเปน น้ามันดิบ ถานหิน
้ ํ
กาซธรรมชาติ ฯลฯ เราจึงเรียกเชื้อเพลิงประเภทนีวา เชือเพลิงฟอสซิล
้ ้
ในทางวิทยาศาสตร พืชและสัตวรวมทั้งคน ประกอบดวยเซลลเล็ก ๆ มากมาย เซลล
เหลานี้ประกอบดวยธาตุไฮโดรเจนและธาตุคารบอนเปนหลัก เวลาที่ซากสัตวและซากพืชทับถม
เปนลานปและเปลี่ยนรูปเปนน้ามัน หรือกาซ หรือถานหิน ฯลฯ พวกนีจึงมีองคประกอบของสาร
ํ ้
ไฮโดรคารบอน (คือธาตุไฮโดรเจนรวมกับคารบอน) เปนสวนใหญ ซึ่งไฮโดรคารบอนนี้ เมื่อนํามา
เผาจะใหพลังงานออกมาแบบเดียวกับที่เราเผาฟน เพียงแตน้ํามันมีคาความรอนมากกวาฟน
นอกจากนียังมีองคประกอบอื่น ๆ บาง เชน กํามะถัน เปนตน
้
การขุดเจาะน้ํามันดิบขึ้นมาใชประโยชน
( ภาพ : www.horizontaldrilling.org)
1

2. แหลงน้ํามันดิบในโลก
ปริมาณน้ามันดิบสํารองของโลกมีมากที่สดในภูมิภาคตะวันออกกลาง คิดเปนรอยละ 61
ํ ุ
ของปริมาณสํารองน้ามันดิบทั่วโลก รายงานจาก Energy International Administration ระบุวา
ํ 
ปริมาณสํารองน้ามันดิบพิสจนแลวทั่วโลก ณ วันที่ 1 มกราคม 2551 มีประมาณ 1,331.7
ํ ู
พันลานบารเรล โดยประเทศซาอุดิอาระเบียมีปริมาณสํารองน้ามันดิบมากที่สุดในโลก อยูที่ระดับ
ํ
264.3 พันลานบารเรล หรือคิดเปนสัดสวนประมาณรอยละ 20 ของปริมาณน้ํามันดิบทั่วโลก
10 ประเทศแรกที่มีปริมาณสํารองน้ํามันดิบสูงสุด
ประเทศ ปริมาณน้ํามันดิบสํารอง(พันลานบารเรล)
1. Saudi Arabia . . . . . . . . . . . 264.3
2. Canada . . . . . . . . . . . . . . . 178.6
3. Iran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138.4
4. Iraq. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115.0
5. Kuwait . . . . . . . . . . . . . . . . 101.5
6. United Arab Emirates. . . . . 97.8
7. Venezuela . . . . . . . . . . . . . 87.0
8. Russia . . . . . . . . . . . . . . . . 60.0
9. Libya . . . . . . . . . . . . . . . . . 41.5
10. Nigeria . . . . . . . . . . . . . . . . 36.2
Source:“Worldwide Look at Reserves and Production,” Oil &Gas Journal, Vol.105,No.48
( ภาพ : www.bp.com)
2

3. แหลงน้ํามันดิบในประเทศไทย
ในป 2550 มีการผลิตน้ามันดิบและคอนเดนเสทจากแหลงผลิตในประเทศไทย ปริมาณ
ํ
213,408 บารเรล/วัน เพิ่มขึนจากป 2549 รอยละ 4.5 คิดเปนสัดสวนรอยละ 21 ของปริมาณการ
้
จัดหาน้ํามันดิบในประเทศไทย
แหลงผลิตใหญที่สุด คือ แหลงเบญจมาศ(อยูกลางอาวไทย) คิดเปนสัดสวนรอยละ 31
ของปริมาณน้ามันดิบที่ผลิตในประเทศ รองลงมา ไดแก แหลงยูโนแคล(อยูกลางอาวไทย) รอยละ
ํ
29 แหลงสิรกิติ์( อ.ลานกระบือ จ.กําแพงเพชร) รอยละ 15 แหลงจัสมิน(อยูกลางอาวไทย) รอย
ิ
ละ 14 และทีเ่ หลือเปนแหลงอื่น ๆ รอยละ 11
บอน้ํามันสิริกิติ์ ตั้งอยูที่บานหนองตาสังข ตําบล
ลานกระบือ อําเภอลานกระบือ จังหวัด
กําแพงเพชร
( ภาพ : www.kanchanapisek.or.th )
หลุม "ลานกระบือ A1" หมูที่ ๗ บานเดนพระ
ตําบลลานกระบือ อําเภอลานกระบือ จังหวัด
กําแพงเพชร
( ภาพ : www.kanchanapisek.or.th )
3

4. แหลงน้ํามันดิบในประเทศไทย
ที่มา : กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ
4

5. การนําน้ํามันดิบไปใชประโยชน
น้ํามันดิบ เมือสูบขึ้นมาจากใตดน จะเปน
่ ิ
ของเหลวสีดา ๆ นํามาใชโดยตรงไมไดตองนําเขา
ํ
โรงกลั่น และผานกระบวนการผลิตที่แยกสวนออก
เปนน้ามันสําเร็จรูป (Petroleum Products) หลาย
ํ
ชนิด ซึงมีคุณสมบัติเฉพาะแตกตางกันไป เชน น้ํามัน
่
เบนซิน น้ามันดีเซล น้ามันอากาศยาน น้ํามันกาด
ํ ํ
การขุดเจาะน้ํามันในรัฐเท็กซัส สหรัฐอเมริกา
และน้ํามันเตา ฯลฯ ( ภาพ : bikeacrossamerica.org)
ราคาของน้ามันจะแตกตางกันไป น้ามันดิบที่มีสิ่งเจือปนอยูมาก เชน มีกามะถันมาก เผา
ํ ํ ํ
แลวจะเกิดกาซพิษมาก ก็ถอวาเปนน้ามันดินเกรดต่ํา แตถาน้ามันดิบที่มีกามะถันเจือปนนอยถือวา
ื ํ ํ ํ
เปนน้ามันดี จึงมีราคาสูง
ํ
การกลั่นน้ํามันดิบ
การกลันน้ํามันดิบ คือ การยอยสลายสารประกอบไฮโดรคารบอนที่เปนสวนประกอบของ
่
ปโตรเลียมออกเปนกลุม (Groups) หรือออกเปนสวน (Fractions) ตางๆ โดยกระบวนการกลั่น
(Distillation) ที่ยงยากและซับซอน น้ํามันดิบจะถูกแยกออกเปนสวนตางๆ และกําจัดมลทิน
ุ
(Impurities) ชนิดตางๆ ออก เชน กํามะถัน
วิธการกลันน้ามันที่สําคัญๆ ในโรงกลั่น มีดังนี้
ี ่ ํ
1. การกลันลําดับสวน(Fraction
่
Distillation)
2. การกลันแบบ Thermal Cracking
่
3. การกลันแบบ Catalytic Cracking
่
4. การกลันแบบ Polymerization
่
หอกลั่น
( ภาพ : www.ttm-jda.com )
5

6. การกลั่นลําดับสวน เปน การกลันน้ํามันแบบพืนฐาน ซึ่งสามารถแยกน้ามันดิบ
่ ้ ํ
ออกเปนสวน (Fractions) ตางๆ โดยใชหลักการของจุดเดือด (Boiling point) และจุดควบแนน
(Condensation point) ที่แตกตางกัน
หอกลันลําดับสวน (Fractionating tower) รูปรางเปนทรงกระบอก สูงประมาณ 30 เมตร
่
ภายในแบงเปนหองๆ ไอน้ํามันดิบรอนถูกสงเขาไป และเคลื่อนตัวขึ้นไปสูสวนบนสุดของหอกลัน ่
ขณะที่เคลื่อนตัว ไอน้ํามันจะเย็นตัวลงและควบแนนไปเรื่อยๆ กลันตัวเปนของเหลวที่ระดับตางๆ
่
ดังนี้
• น้ํามันสวนที่เบากวา (Lighter fractions) เชน น้ํามันเบนซิน และพาราฟน ซึงมีคา
่
อุณหภูมิของการควบแนนต่ํา จะกลายเปนของเหลวที่หองชั้นบนสุด

• น้ํามันสวนกลาง (Medium fractions) เชน ดีเซล น้ํามันแกส (Gas oils) และ
น้ํามันเตา(Fuel oils) บางสวนจะควบแนนและกลันตัวที่ระดับตางๆ ตอนกลาง
่
ของหอกลัน ่
• น้ํามันหนัก (Heavy fractions) เชน น้ํามันเตา และสารตกคางพวกแอสฟลต จะ
กลั่นตัวที่สวนลางสุดของหอกลั่น ซึ่งมีอุณหภูมิสงและจะถูกระบายออกไปจาก
 ู
สวนฐานของหอกลัน ่
การกลั่นลําดับสวน
6
( ภาพ : www.energyinst.org.uk )

7. นําน้ํามันไปทําอะไรไดบาง
( ภาพ : บริษัท บางจากปโตรเลียม จํากัด(มหาชน))
ผลิตภัณฑปโตรเลียม การใชประโยชน
กาซปโตรเลียมเหลวหรือแอลพีจี ใชสําหรับหุงตมในครัว และใชกับรถบางคัน รวมทังในโรงงานบางชนิด
้
น้ํามันเบนซิน รถยนตสวนบุคคล รถจักรยานยนต สวนใหญใชนามันชนิดนี้
้ํ
น้ํามันกาด ใชจุดตะเกียงใหแสงสวางและใชในโรงงาน
น้ํามันเครื่องบิน ใชกับเครื่องบินใบพัด เครื่องบินไอพน
น้ํามันดีเซล รถเมล รถไฟ รถบรรทุก รถกระบะสวนใหญใชน้ํามันชนิดนี้
น้ํามันเตา ใชสําหรับเตาเผาหรือตมน้าในหมอไอน้ํา หรือเอามาปนไฟหรือใชกับ
ํ 
เรือ
ยางมะตอย สวนใหญใชทาถนน นอกนันใชเคลือบทอเคลือบโลหะเพื่อกันสนิม
ํ ้
7

8. การจัดหาน้ํามันดิบในประเทศไทย
ป 2551 ประเทศไทยมีการนําเขาน้ามันดิบทั้งสิน 825 พันบารเรล/วัน เพิ่มขึ้นจากป 2550
ํ ้
รอยละ 2.6 และเนื่องจากในป 2551 ราคาน้ามันดิบในตลาดโลกพุงสูงขึ้นเปนประวัติการณ
ํ
สงผลใหไทยมีมูลคาการนําเขาน้ํามันดิบในป 2551 เพิมขึ้นถึงรอยละ 49.6
่
การนําเขาน้ามันดิบ
ํ
อัตราการเปลี่ยนแปลง (%)
2547 2548 2549 2550 2551*
2549 2550 2551
ปริมาณ
(พันบารเรล/วัน) 870 828 829 804 825 0.2 -3.0 2.6
มูลคา
(พันลานบาท) 487 645 754 716 1,070 16.9 -5.0 49.6
* เบื้องตน
ที่มา : สํานักงานนโยบายและแผนพลังงาน
การใชผลิตภัณฑน้ํามันสําเร็จรูป
ป 2551 ไทยมีการใชนามันสําเร็จรูปปริมาณรวม 678 พันบารเรลตอวัน ลดลงจากป
้ํ
2550 รอยละ 4.0 เนืองจากราคาน้ามันภายในประเทศทรงตัวอยูในระดับสูง สงผลใหการใช
่ ํ
น้ํามันเบนซินและดีเซลชะลอตัวลง อีกทัง กฟผ. ลดการใชน้ํามันเตาเปนเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟา
้
ลง เนื่องจากราคาอยูในระดับสูง การใชนามันเครื่องบินลดลงรอยละ 4.9 เนื่องจากปญหาความไม
้ํ
สงบในประเทศ และการชะลอตัวของเศรษฐกิจโลก ซึ่งมีผลทําใหการทองเที่ยวชะลอลง จึงทําให
ภาพรวมการใชน้ํามันลดลง ขณะที่การใช LPG เพิ่มขึ้นรอยละ 18.6 ซึงเพิมขึ้นในอัตราสูงติดตอกัน
่ ่
3 ป เนื่องจากรถยนตสวนบุคคลจํานวนมากไดปรับเปลี่ยนเครื่องยนตไปใช LPG แทน ในชวงที่

ราคาน้ามันสูง
ํ
8

9. การใชน้ํามันสําเร็จรูปในประเทศไทย ป 2551
หนวย: พันบารเรลตอวัน
อัตราการเปลี่ยนแปลง
(%)
ชนิด 2547 2548 2549 2550 2551*
2549 2550 2551*
เบนซิน 132 125 124 126 121 -0.4 1.6 -4.1
ดีเซล 356 338 317 322 300 -6.2 1.8 -6.3
กาด 0.40 0.37 0.34 0.31 0.28 -7.4 -7.5 -11.7
เครื่องบิน 73 74 78 85 81 5.2 9.1 -4.9
น้ํามันเตา 104 107 101 73 57 -5.6 -27.8 -21.4
LPG** 69 75 87 100 119 16.2 14.5 18.6
รวม 735 719 707 707 678 -1.6 0.0 -4.0
* เบื้องตน
**ไมรวมการใช LPG ที่ใชเปน Feed stocks ในปโตรเคมี
ที่มา : สํานักงานนโยบายและแผนพลังงาน
การใชน้ํามันในการผลิตกระแสไฟฟา
ในป 2551 การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ) ใชน้ํามันผลิตไฟฟา ในสัดสวน
เพียง รอยละ 1 เทานั้น ซึงเปนไปตามแผนพัฒนากําลังการผลิตไฟฟา (PDP) ที่ใหลดสัดสวน
่
น้ํามันเตาในการผลิตไฟฟาลง เนื่องจากมีตนทุนการผลิตสูง
ภาพโรงไฟฟ า พระนครใต
ข อ ง ก า ร ไ ฟ ฟ า ฝ า ย ผ ลิ ต แ ห ง
ประเทศไทย ซึ่ ง แต เ ดิ ม ใช น้ํ า มั น
เตาเปนเชื้อเพลิงหลัก แตปจจุบัน
ไดเปลี่ยนไปใชกาซธรรมชาติมาก
ขึ้ น เนื่ อ งจากการใช น้ํ า มั น เตามี
ตนทุนการผลิตสูง
( ภาพ : การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย )
9

10. ขอดี - ขอจํากัดของการใชน้ํามันในการผลิตไฟฟา
ขอดี
− ขนสงงาย
− หาซื้อไดงาย

− เปนเชื้อเพลิงที่ไมไดรับการตอตานจากชุมชน
ขอจํากัด
− ตองนําเขาจากตางประเทศ
− ราคาไมคงที่ ขึ้นกับราคาน้ามันของตลาดโลก
ํ
− ทําใหเกิดกาซเรือนกระจก ซึ่งเปนสาเหตุของภาวะโลกรอน
− ไฟฟาที่ผลิตไดมีตนทุนตอหนวยสูง
10