1. 6-1McGraw-Hill/Irwin Copyright © 2007 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

2. Харилцаа холбоо ба с лжээү
С лжээний бизнесийн нэ цэнэү ү
Интернет
С лжээний б рэлдэх н хэсг дү ү үү үү
Бүлэг
6
McGraw-Hill/Irwin Copyright © 2007 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

3. 6-3
Судлах з йлү
1. С лжээний тухай ойлголтү
2. С лжээний нэ цэнийг ойлгоход Меткалфийнү ү
хуулийг хэрэглэх нь.
3. Харилцаа холбоо ба Интернетийн Технологийн
салбар, технологи, бизнес хэрэглээнд гарч
байгаа ндсэн х гжил, чиг хандлагыгү ө
тодорхойлох
4. Интернет, интранет ба экстранет хэрэглээний
бизнесийн нэ цэнийн жишээн дү үү

4. 6-4
Хичээлийн зорилго
5. Бизнест хэрэглэгдэж байгаа харилцаа холбооны
с лжээний ндсэн б рэлдэх н хэсэг, функц баү ү ү үү
т рл дийг тодорхойлохө үү
6. Харилцаа холбооны с лжээний техник хангамж, програмү
хангамж, з гч болон йлчилгээн дийн ндсэнөө ү үү ү
б рэлдэх н хэсг дийн функцийг тайлбарлахү үү үү
7. Клиент/сервер с лжээний ойлголтыг тайлбарлахү
8. Гиш нээс гиш нд с лжээнэий хоёр хэлбэрийг ойлгохүү үү ү .
9. Дижитал ба аналог сигналын ялгааг тайлбарлах.

5. 6-5
Хичээлийн зорилго
10. Харилцаа холбооны с лжээнд хэрэглэдэг янзү
б рийн дамжуулагч т х р мж д баү ө өө ө үү
топологиудыг тодорхойлох.
11. Утасг й с лжээний топологиудын суурьү ү
ндсийг ойлгохү
12. TCP/IP ойлголтыг тайлбарлах.
13. OSI с лжээний загварын долоон давхаргыгү
ойлгох

6. 6-6
С лжээний ойлголтү
С лжээү
 р хоорондоо холбогдсон гинж, б лэг буюу системӨө ү
С лжээн дээрх боломжит холболтын тоо ньү N *
(N-1)
Энд N = зангилааны тоо (с лжээн дээрх холболтынү
цэг дүү )
Жишээлбэл, с лжээндү 10 компьютер байгаа бол,
тэнд 10 * 9 = 90 боломжит холболт байна гэсэн гү

7. 6-7
Meткальфийн хууль
С лжээний ашигтай байдал нь хэрэглэгчдийгү
тоог квадрат зэрэгт дэвш лсэнтэйүү тэнцүү
Жижиг с лжээн дээр технологит нь хийсэн нэгү
рчл лт з вх н технологит л н л лнөө ө ө ө ө өө ө
Интернет шиг том с лжээн дээр технологит ньү
хийсэн нэг рчл лт нь нийгэм, улс т р, эдийнөө ө ө
засгийн тогтолцоонд н л з лдэгө өө ү үү

8. 6-8
Харилцаа холбоо
Харилцаа холбоо
Дурын хэлбэртэй (дуу авиа, г гд лө ө ө , текст, д рсү
зураг, аудио, видео) мэдээллийг с лжээгээрү
солилцох

9. 6-9
Харилцаа холбооны чиг хандлага

10. 6-10
Нээлттэй систем дүү
 Техник хангамж, програм хангамж, хэрэглээний програм
хангамжууд болон с лжээн ддэд зориулсан нийтлэгү үү
стандартуудыг хэрэглэдэг мэдээллийн систем дүү
 Интернет с лжээний технологиуд бол нээлттэй систем дийнү үү
нийтлэг стандартууд юм
 Холбогдох чадвар:
 С лжээгээр холбогдсон компьютеруудын бие биен р гээү үү
амархан хандах, харилцах, мэдээллээ дундаа ашиглах чадвар
 Харилцан ажиллах чадвар
 р хоорондоо холбогдсон янз б рийн с лжээн дийн хангажӨө ү ү үү
байгаа т р л б рийн компьютерын систем д, програмынө ө ү үү
багцууд, мэдээллийн сангуудыг хэрэглэн эцсийн
хэрэглэгчдийн хэрэглээний програмуудад ажиллах, ажлаа
дуусгах боломж олгодог нээлттэй системийн чадвар
Connectivity - Холбогдох чадвар Interoperability – Харилцан ажиллах чадвар

11. 6-11
Middleware
Хоёр тусдаа програмуудыг “хооронд нь
нийл лэх” ажил хийдэг дурын програмчлалүү

12. 6-12
Тоон с лжээний технологиудү
Аналог с лжээнээс тоон с лжээ р хурдан шилжиж байна.ү ү үү
Аналог: дуу хоолойд суурилсан дамжуулалт, авианы
долгион
Дижитал (тоон): дискрит пульсуудын (сигналууд)
дамжуулалт
Дижитал (тоон) сигналууд нь:
Дамжуулалтын нд р хурдтайө ө
Ил их хэмжээний мэдээлэлүү
Ил их хэмнэлтүү
Алдааны т вшин ил багаү үү
Нэг ижил цахилгаан хэлхээгээр харилцаа холбооны олон
то рлийн хэлбэр дийг дамжуулахө үү

13. 6-13
Internet2
Интернетийн дараагийн еү
 нд р г йцэтгэлтэй с лжээӨ ө ү ү
200 их сургууль, шинжлэх ухааны байгууллагууд,
харилцаа холбооны корпорацуудад ашиглагдаж
байна.

14. 6-14
Харилцаа холбооны с лжээн дийнү үү
бизнесийн нэ цэнэү

15. 6-15
The Internet
46 сая гаруй сервер (2004)
710 – 945 сая хэрэглэгч (2004)
Т в компьютерын системг йө ү
Захиран удирдах байгууллага, х н байхг йү ү
Т нийг хэн ч мчилд гг йүү ө ө ү

16. 6-16
Интернет йлчилгээний Т вҮ ө
И ТҮ (ISP)
Сарын т лб р т л д програм хангамж,ө ө ө өө
хэрэглэгчийн нэр, нууц г ба хандах з вш рлийгү ө өө
г дө өө
Хэрэглэгчдэд Интернетэд амархан холбогдох
йлчилгээ з лдэг мэргэшсэн компаниү ү үү
И Т- д бие биентэйгээҮ үү с лжээнд хандахү
цэг дээрүү холбогдоно.
Internet Service Provider (ISP) – Интернет йлчилгээний Т вҮ ө
Network access points - с лжээнд хандах цэг дү үү

17. 6-17
Интернетийн рг н дэлгэрсэнө ө
хэрэглээ

18. 6-18
Интернетийн бизнес дэх
хэрэглээ

19. 6-19
Интернетийн бизнесийн нэү
цэнэ

20. 6-20
Интернетэд суурилсан технологийн
архитектурууд
Удирдлага
Хамгаалалт
ПХ-ийн
хэрэгслүүд
Агуулга
ба
өгөгдөл
Дэд бүтэц
TCP/IP
Сүлжээ
Гипермедиа
Мэдээллийн
сангууд
Сервер Браузер
Сүлжээ удирдах ПХ
Зохиох
хэрэгслүүд
Бодлого, стандартууд
Firewalls
Нууц үг
Encryption

21. 6-21
Интранет
Байгууллага доторх с лжээү
Интернетийн технологийг (Вэб браузер, сервер д,үү
TCP/IP протоколууд, HTML, г.м.) хэрэглэдэг
Байгууллага дотор Интернеттэй адилхан орчныг
б рд лдэгү үү
Мэдээлэл дундааа ашиглах, харилцах, хамтран
ажиллах, бизнес процессуудыг дэмжих зорилготой
Аюулг йн арга хэмжээн дээр хамгаалагдсанү үү
З вш р лтэй хэрэглэгчид Интернетээр хандажө өө ө
болдог
Intranet - Интранет

22. 6-22
Байгууллагын мэдээллийн
портал

23. 6-23
Экстранет
Интернетийн технологиудыг хэрэглэдэг
с лжээний холболтуудү
Байгууллагын интранет руу холбогдохын тулд
Интранетийн тусламжтайгаар рийнхөө өө
йлчл лэгч, нийл лэгч, бусад бизнесийнү үү үү
т нш дтэйгээ холбогдохү үү

24. 6-24
Экстранетийн хэрэглээ

25. 6-25
Харилцаа холбооны с лжээү
Илгээгч нь х лээн авагч руу т р л б рийнү ө ө ү
илгээгчээс тогтсон сувгаар мэдээ илгээдэг дурын
зохицуулалт

26. 6-26
Харилцаа холбооны с лжээнийү
б рэлдэх н хэсг дү үү үү
Tерминалууд: г гдлийг дамжуулах эсвэл х лээнө ө ү
авахын тулд с лжээн дийн хэрэглэдэгү үү
оруулах/гаргaх т х р мж дө өө ө үү
Харилцаа холбооны процессорууд: г гд л дамжуулахө ө ө
ба х лээн авахад тусалдаг т х р мж дү ө өө ө үү
Харилцаа холбооны сувгууд: г гд л дамжуулж баө ө ө
х лээн авдаг з гч т х р мж дү өө ө өө ө үү
Компьютерууд: б х хэмжээ, т рлийн компьютеруудү ө
Харилцаа холбоог хянаж удирддаг ПХ: дамжуулах
йл ажиллагааг хянаж, удирддаг програмуудү

27. 6-27
Харилцаа холбооны с лжээнийү
загвар

28. 6-28
Гадаад с лжээү (WAN)
Газар з йн том талбайг хамарсан харилцааү
холбооны с лжээү
Source: Courtesy of Cisco Systems Inc.

29. 6-29
Дотоод с лжээү (LAN)
Офис, анги танхим, байшин зэрэг хязгаарлагдмал
бодит талбайд компьютеруудыг холбоно

30. 6-30
Virtual Private Networks (VPN)
Интернетийг гол шугам болгож
хэрэглэдэг боловч firewalls, encryption
болон бусад хамгаалалтын технологиудад
найддаг аюулг й с лжээү ү

31. 6-31
VPN

32. 6-32
Клиент/Сервер с лжээн дү үү
Клиент: Эцсийн хэрэглэгчийн персональ
компьютер эсвэл с лжээгээр холбогдсонү
компьютерууд
LAN-аар р хоорондоо холбогдоноөө
Сервер дүү : С лжээг удирданаү
Клиент ба сервер дийн хоорондүү
боловсруулалтыг хуваан хийнэ.

33. 6-33
Клиент/Сервер С лжээү

34. 6-34
С лжээний тооцоололү
С лжээн д бол байгууллагын т в тооцооллынү үү ө
н ц юм.өө
Thin clients: Браузерт суурилсан хэрэглэгчийн
интерфейсээр хангадаг с лжээний ба бусадү
клиент дүү

35. 6-35
Гиш нээс гиш ндүү үү
с лжээн дү үү
Нэг ПС-ээс н г ПС руу холбогддог с лжээн дө өө ү үү
Файлуудыг татаж авах, нийл лэх – нийтлэгүү
хэрэглээ

36. 6-36
Гиш нээс гиш нд с лжээүү үү ү

37. 6-37
Харилцаа холбооны з гч дөө үү
Хос зэс дамжуулагч:
Ердийн телефон
утас
Хосоор нь эрчилсэн
зас утас
Source: Phil Degginger/Getty Images.

38. 6-38
Харилцаа холбооны з гч дөө үү
Коаксиал кабел:
Тусгаарлаж,
хамгаалахын тулд
жийргээр ороосон
бат б х зэс эсвэлө
х нг н цагаан утасө ө
Source: Ryan McVay/Getty Images.

39. 6-39
Харилцаа холбооны з гч дөө үү
Шилэн кабель :
Хамгаалагч
б рх лээр ороосонү үү
шилэн утсаар
хийсэн, с шигү
нарийхан нэг эсвэл
хэд хэдэн
чийдэнгийн утас
Source: CMCD/Getty Images.Fiber-optic cable – Шилэн кабель

40. 6-40
“Хамгийн с лчийн мильүү ”-ийн
асуудал
С лжээний компаниуд гол, т в шугамаарү ө
хангахад шилэн кабелийг хэрэглэж байна.
Гэвч байшингууд гол, т в шугам руу хос зэсө
утсаар хоблогдож байна.
Тиймээс ил хурдан, сайн технологийн рүү ү
г жийг х ртэж чадахг й байна.ө өө ү ү

41. 6-41
Утасг й технологиудү
Богино долгионы газрын станцууд
Ойролцоогоор 30-милийн зайтай газар байрлаж
байгаа релейний станцуудын хооронд
 нд р хурдтай радио сигналуудыг дамжууладагӨ ө
газар дээрх богино долгионы систем дүү
Харилцаа холбооны сателайт станцууд
Богино долгионы радио сигналуудыг хэрэглэдэг
Харилцаа холбооны сигналуудад зориулсан
релейны станцийн рэг г йцэтгэнэ.үү ү

42. 6-42
Утасг й технологиудү
 рэн болонҮү PCS телефон ба пейжерийн систем дүү
Газар нутгийг жижиг хэсг д буюу рн дэд хуваана.үү үү үү
Нэг рнээс н г р мэдээг дамжуулахын тулд рүү ө өө үү үү
болгон дамжуулагч буюу радио релейны антентай байна
Утасг йү LAN с лжээү
Офис эсвэл байшин доторх радио сигналууд
ПК-уудыг с лжээн д р холбоно.ү үү үү
Bluetooth
Богино х рээний утасг й технологиү ү
Принтер г.м дагалдах т х р мжийг ПК руу холбоно.ө өө ө

43. 6-43
Утасг й Вэбү
Харилцаа холбооны з врийн т х р мж дийгөө ө өө ө үү
Интернет р холбоноүү

44. 6-44
Харилцаа холбооны
процессорууд
Moдемууд
Компьютерын дижитал сигналуудыг аналог
давтамжууд болгон х рв лжө үү
Ердийн телефон утасны шугамаар дамжуулах
боломжтой болгоно.

45. 6-45
Модем ба бусад
технологиудын харьцуулалт

46. 6-46
С лжээ хоорондынү
процессорууд
Switch – с лжээн доторх харилцаа холбооныү
цахилгаан хэлхээн дийн хоорондох холболтыгүү
хийнэ.
Router – янз б рийн протоколууд дээр ажилладагү
с лжээн дийг хооронд нь холбодог харилцааү үү
холбооны процессор
Hub – харилцаа холбооны процессорыг
дамжуулж холбодог порт
Gateway – т р л б рийн харилцаа холбооныө ө ү
архитектуруудыг хэрэглэн с лжээн дийгү үү
холбоно.

47. 6-47
Харилцаа холбооны процессорууд

48. 6-48
Харилцаа холбооны
процессорууд
Mультиплексер
Олон янзын терминалуудаас дамжуулсан
г гдл дийг нэг харилцаа холбооны нэг сувгаарө ө үү
зэрэг дамжуулах боломж олгоно

49. 6-49
Харилцаа холбооны програм
хангамж
С лжээний г йцэтгэлийг удирдахын тулдү ү
сервер д болон бусад компьютеруудынүү
хэрэглэдэг
С лжээний йлдлийн системү ү
Middleware

50. 6-50
С лжээний удирдлагын функц дү үү
 Трафик удирдах– Б гл рл с зайлсхийхийн тулд с лжээнийө ө өө ү
н ц д болон трафикийг удирдаж, хэрэглэгчдийн йлчилгээниыөө үү ү
т вшинг дийг оновчтой болгож гн .ү үү ө ө
 Хамгаалах – хэрэглэгчийг таних, шифрлэх, “галт хана” босгох,
аудит хийх болон д рэм журмыг м рд лнэ.ү ө үү
 С лжээг хянахү – боломжит асуудлуудыг тулгарахаас нь мнө ө
тэдгээрийг с лжээний администраторт мэдээллэн, с лжээг б хэлдү ү ү
нь харж, тулгарсан асуудлыг шийднэ
 Чадавхийг т л вл хө ө ө – с лжээ рг жиж, рчл гд х тусам т нийү ө ө өө ө ө үү
хэрэгцээг хэрхэн ил сайн зохицууулж болохыг тодорхойлохынүү
тулд с лжээний н ц д, трафикийн хэв маяг, хэрэглэгчдийнү өө үү
хэрэгцээ шаардлагыг судлах
Traffic Management -Трафик удирдах Security –Хамгаалах
Network Monitoring – С лжээг хянахү Capacity Planning - Чадавхийг т л вл хө ө ө

51. 6-51
С лжээний топологиудү
Топологи : с лжээний б тэцү ү
Од: т в компьютерт эцсийн хэрэглэгчдийн компьютерыгө
холбоно
Цагираг: Дотоод с лжээний компьютерын процессоруудыгү
харьцангуй тэгш ндсэн дээр цагирган дотор хамтад ньү
холбоно
Шулуун: Дотоод с лжээний компьютерын процессоруудү
нэг ижил харилцаа холбооны сувгийг дундаа ашиглана
Topology – Топологи Star – Од
Ring – Цагираг Bus - Шулуун

52. 6-52
С лжээний топологиудү

53. 6-53
С лжээний архитектуруудү &
Протоколууд
Протокол: С лжээн доторх харилцаа холбоогү
хянаж удирдахад зориулагдсан стандарт д рэмү
журам, процедуруудын иж б рдэлү
С лжээний архитектурү :
Стандарт протоколууд, техник хангамж, програм
хангамж, эцсийн хэрэглэгч ба компьютерын
систем дийн хоорондох интерфейс дийн мастерүү үү
т л вл гө ө ө өө
Нээлттэй, энгийн, уян хатан, р ашигтай харилцааү
холбооны орчныг дэмжих зорилготой
Protocol – Протокол
Network Architecture – С лжээний архитектурү

54. 6-54
OSI & TCP/IP Загварууд
Open Systems Interconnection (OSI) Загвар
С лжээний архитектуруудад зориулсан стандартү
загвар болж ашиглагддаг долоон давхаргатай загвар
С лжээний хоёр цэгийн хооронд мэдээг хэрхэнү
дамжуулах ёстойг тодорхойлдог загвар
Давхарга болгон функц дийг нэмнэүү
Transmission Control Protocol / Internet Protocol
(TCP/IP)
Интернетийн хэрэглэдэг таван давхрагат харилцаа
холбооны протокол

55. 6-55
OSI & TCP/IP Загварууд

56. 6-56
Интернет телефон
IP хэрэглэн дуу авианы г гдлийг дамжуулахынө ө
тулд Интернетийн холболтыг хэрэглэх
 VoIP – IP-аар дуу авиа дамжуулах
Холын зайн стандарт утасны т лб рийг т л хө ө ө ө өө
болино
Internet Telephony - Интернет телефон
Voice over IP (VoIP) – IP-аар дуу авиа дамжуулах

57. 6-57
Зурвасын рг нө ө
Зурвасын рг нө ө
Харилцаа холбооны сувгийн давтамжийн хязгаар
Дамжуулалтын т вшинг тодорхойлноү
Нэг секунд дэх бит дийн тоогоорүү (bps)
ангилагдана.
Дамжуулалтын хурд:
Нарийн зурвас – бага хурд
 рг н зурвасӨ ө – нд р хурдө ө

58. 6-58
Дамжуулалтын хурд

59. 6-59
Свичийн хувилбарууд
Цахилгаан хэлхээний холболт
Дамжуулагч ба х лээн авагчийн хооронд холбооү
тогтоохын тулд свич нь цахилгаан хэлхээг нээнэ
Энэ нь холбогдож дуустал нээлттэй лдэнэ.ү
Багц свич
Мессэж дийг пакет гэж нэрлэдэг хэсг дэдүү үү
хуваана.
Пакетуудыг тус тусад нь дамжуулна.

60. 6-60
С лжээний харилцанү
йлчлэлцэх чадварү
Нэг с лжээн дээрх х н болгонү ү
 р с лжээний хаа нэгэн газар байгаа хэн нэгэнӨө ү
х нтэйү
Холбогдож, харилцах боломжийг олгох чадвар
Энэ б лэгт г лсэн харилцаа холбоо ньү ө үү
харилцан йлчлэлцэх чадварг йгээр оршинү ү
тогтнох боломжг йү

61. Байгууллагууд и-бизнес хийхийн тулд Интернет, интранет
болон бусад харилцаа холбооны с лжээн дийг хэрэглэдэгү үү
с лжээгээр холбогдсон байгууллагууд болон хувирч байна.ү
Зохицуулалттай, маш рс лд нтэй орчинд байгаа олонө ө өө
тооны худалдаа, тээвэр, йлчилгээнд харилцаа холбооү
нэвтэрч байна.
 ндсэн чиг хандлага нь р хоорондоо холбогдсонҮ өө
байгууллагууд болон глобал с лжээн дийг бий болгоходү үү
Интернет ба т ний технологийг рг н р хэрэглэүү ө ө өө
Д гнэлтү

62. Харилцаа холбооны с лжээний ндсэн б рэлдх нү ү ү үү
хэсг д:үү
Терминалууд,
Харилцаа холбооны процессорууд,
Харилцаа холбооны сувгууд,
Компьютерууд,
Харилцаа холбооны программ хангамж.
Гадаад (WAN) ба дотоод (LAN)с лжээ зэрэг харилцааү
холбооны с лжээн дийн хэд хэдэн т р л байдаг.ү үү ө ө
Д гнэлтү

63. Харилцаа холбооны с лжээний гол голү
хувилбарууд нь харилцаа холбооны
т х р мж д, процессорууд, програм хангамж,ө өө ө үү
сувгууд, архитектуруудаас б рдэнэ.ү
Д гнэлтү