Дорнын философийн түүх

2. Философийн судлах зүйл нь өргөн хүрээтэй
олон талтай бөгөөд философичид өөр өөрийн
онол сургаалыг боловсруулдаг. Иймд олон
янзын урсгал чиглэл бий болох бөгөөд
эдгээр нь ертөнцийг өөр өөрийн үзлийн
үүднээс судалсан байдаг. Үүний зэрэгцээ
эдгээр чиглэлүүд нь харилцан бие биенээ
шүүмжлэн няцааж, нөхөх гүйцээж, нэг нь
нөгөөгөө хөгжүүлж байдаг

3. Философи нь аливаа шинжлэх ухааны нэгэн
адил өөрийн гэсэн түүхтэй. Философийн
түүхийг судлах нь аливаа асуудлыг олон
хувилбараар сэтгэж, ургуулан бодож, шүүн
тунгааж, илүү оновчтой шийдвэр гаргах, хүн
өөрийгөө болон оршихуйгаа ухаарах арга
ухаанд суралцахад дөхөм үзүүлдэг. Үүний
зэрэгцээ философийн түүхийг судлах нь
өмнөх үеийн философид ямар асуудлыг
хэрхэн судлаж, ямар аргаар шийдвэрлэсэн
тэдгээрийн юуг нь орхиж, юуг нь уламжлан
авсан гэх мэт ойлголтыг танин мэдэхэд чухал
ач холбогдолтой.

4. Философийн түүхийг өрнө, дорно төвт үзэл
гэж тус тус авч үздэг. Дорны философи нь
өрний философиос ялгаатай. Өөрөөр хэлбэл
дорно дахины ард түмний соёл хоорондын
ялгаа өөр өөрийн амьдралын хэв маяг,
ертөнцийг үзэх үзэл нь өөр өөр.

5.  Өрний философи нь ихэвчлэн гадаад
ертөнцийг танин мэдэхэд чиглэсэн бол
дорны философи нь хүний дотоод ертөнц
рүү хандсан чиг хандлагатай.
 Өрний философид ертөнцийг танин мэдэх
арга болон сэтгэхүйн рационализмыг үндэс
болгодог бол дорны философид бясалгал,
зөн билгийг танин мэдэхүйн үндэс
болгодог.
 Мөн түүнчлэн өрний философичид дорны
философи бол угтаа сэтгэлгээний ямарваа
нэгэн боловсруулалт үгүй ёс суртахууны
сургаалаар хязгаарлагдаж байдаг гэж үзэж
байхад дорны философичид үүний эсрэг
дорны үзэл сургаал бол философийн гүн
нарийн онол мөн гэж үздэг.

6. Арга зүйн талаас нь авч үзвэл
өрний болон дорны философийн
өвөрмөц онцлогийг үгүйсгэж
болохгүй. Энэ философийн аль аль
нь тодорхой цаг үед тухайн ард
түмний оюуны соёлын шим болон
бүрэлдэж, тодорхой асуудлыг
өөрсдийн арга зүйн хүрээнд
дэвшүүлэн тавьж тайлбарлаж
иржээ. Энэ бол түүх. Энэ түүх бол
мэдлэг ухааны түүх юм.

7. Өөрийн орны философийн түүхийг судлаж
танилцахын зэрэгцээ бүс нутаг тэр дундаа
дорны дахины орнуудын сэтгэлгээний
шилдэг өв уламжлал, түүний хөгжлийг
судлаж мэдэх нь чухал ач холбогдолтой.
Дорно дахины улс орнуудын сэтгэлгээний
хөгжлийг Энэтхэг, Хятад, Япон, Араб зэрэг
улс орныг төлөөлүүлэн авч үздэг. Дээрхи улс
орнуудын сэтгэлгээний хөгжил нь тухайн
үеийн эдийн засаг, улс төр, оюун санааны
өөрчлөлтүүдтэй нь салшгүй холбоотой.

8. Дорно дахины улсуудад МЭӨ XV-VIII зууны
үед хүмүүсийн өдөр тутмын практик мэдлэг,
домгийн сэтгэлгээ болон шашны үзэл зэрэг
эх сурвалж дээр тулгуурлан оюун ухааны
эрэл хайгуул хийх явцад ертөнцийг үзэх үзэл
үүссэн. Өөрөөр хэлбэл нийгмийн хөгжлийн
явцад овог аймгийн харилцаа задарч, анхны
төрт улсууд байгуулагдан, хувийн өмч үүсч,
хүн болон орчлон ертөнц юунаас үүссэн,
цааш яаж хөгжих, хүн хүнээ дээдлэх ёс
яагаад алдагдаж байна мэт олон
тайлагдашгүй асуудлууд бий болсон.

9. Уламжлалт мэдлэг, домгийн сэтгэлгээ,
шашин ёс суртахууны тогтсон
хариултыг өгч байсан, боловч тухайн
үеийн сэтгэгчид тэдгээийг шүүмжлэн,
уран цэцэн, гүнзгий сэтгэх зэргээр
танин мэдэхүйн хэрэгцээгээ хангаж
байсан. Энэ нь хөгжлийн явцад
философид цэгцрэгдсэн. Ингэж дорно
дахины улс орнуудад философи
сэтгэлгээ үүсч хөгжижээ.

10. Дэлхийн соёл иргэншлийн түүхэнд эртний
дорно дахины философи нь чухал байр
суурийг эзлэдэг. Дорно дахины
философийн нэг онцлог нь шашинлаг,
хувь хүний гэгээрэл бясгалалд илүү
түшиглэсэн, шид тарний шинжтэй.

11. Эртний Энэтхэг нь 6000 гаруй жилийн
өвөрмөц түүх соёл иргэншилтэй орон. МЭӨ
1500-600 жилийн тэртээ энд философи
сэтгэлгээ бий болсон гэж үздэг. Энэ нь МЭӨ
XV-VII зууны үед ам дамжин боловсрогдож
ардын аман зохиолын шинжтэй байсан вед
юм. Хожим нь шашны болон философийн
агуулгатай болж нилээд системчлэгдэн
бичигдсэн олон үеийн сэтгэгчдын бүтээл
туурвилын эмхэтгэл болсон судрууд юм. Вед
нь өөрийн агуулгаараа домог, шашин, гүн
ухааны үзлийн үүднээс ертөнц, хүний үүсэл,
амьдралын тухай, ёс суртахууны тухай
голлосон байдаг. Ертөнцийн үүслийн тухай
өгүүлсэн олон домог байдаг.

12. Хятад орон Хятадын ард түмэн 4000 гаруй
жилийн түүхтэй, соёл иргэншлийн нэг
гол төв юм. Хятадын философи нь
МЭӨXIV-III зууны үед үүссэн гэж үздэг.
Эртний Хятадын философи үүссэн гол эх
сурвалж нь домгийн сэтгэлгээ юм.
Эртний Хятадын домогт ертөнцийн
болон хүний үүсэл оршихуйн талаар
өгүүлсэн зүйлс олон байдаг.

13. Дээрхийг дүгнэж үзвэл дорны философи
сэтгэлгээний хөгжлийн эх үндэс нь домогтой
салшгүй холбоотой байгааг харж болно.
Эдгээр орны философийн сэтгэлгээний
хөгжил нь Япон Солонгос зэрэг Азийн олон
улс оронд түгэн тархаж өөр өөрийн
онцлогийг агуулах болсон.

15.  Жинхэнэ бэлгэ тэмдэг нь утга санааг
зүгээр нэг тэмдэглэх биш, харин түүний
бүрэн хүч нөлөөг өөртөө тээж явдаг байна.
Жишээ нь Бурхны хөрөг, Цэргийн сүлд
туг.... Соёл нь бэлгэ тэмдгийн хэлбэрээр
илэрдэг бөгөөд тэр нь хүнээс хүнд, үеэс
үед дамжин болдог.
 Бэлгэ тэмдэг өөрөө бол соёлын гадаад тал
юм. Бэлгэ тэмдэг нь өөрөө аяндаа биш,
хүний бүтээлч идэвхээр л соёлын
илэрхийлэл болдог.

16.  Хэрэв хүн бэлгэ тэмдгээс буруулвал уул
бэлгэ тэмдэгийн ертөнц нь үхмэл
бүрхүүл болж хувирна.
 Ийм учраас соёлын ойлголтыг зөвхөн
бэлгэ тэмдгээр тодорхойлж болохгүй, соёл
бэлгэ тэмдгийн ертөнц хоёрын илт буюу
илт бусаар адилтгаж болохгүй...
 Ихэнх билэг тэмдэг бодит эд зүйлс
байдаг бөгөөд эдгээр нь соёлын утга
агуулга илэрхийлж ёслолын арга хэмжээнд
хэрэглэх зорилгоор ашигладаг байна.
Жишээ нь төрийн далбаа...

17.  Туг далбаа загалмай тэмдэг гэх мэт билэг тэмдэг нь
соёлын итгэл үнэмшил, үнэлэмж, үнэт зүйл, хэм
хэмжээний хураангуйлан илтгэсэн зүйл бөгөөд
өөрийн гэсэн утгыг авч явдаг.
 Дүрс дохио тэмдгийн хэлбэрүүдийг үеэс үед
дамжуулж ирсэн байдаг. Энэхүү билэг тэмдэгтийн
тогтолцооны үндсэн үүргүүд гэвэл:
 Мэдээллийг дамжуулах буюу санаа бодлыг
илэрхийлэх үүрэг
 Дамжуулагдаж буй мэдээллийг сонсож буй талд
ойлгомжтой хүргэх харилцааны үүрэг

18. Дохио тэмдэгт нь юуны өмнө
хэлэнд тусгалаа олно. Хэл бол
болзмол боловч бүтэцлэг
утгатай,авиа дүрс тэмдэг хэрэглэж
хэрэгжүүлэх мэдээллийн тогтолцоо
юм.

19.  Хэлийг соёлын агуулах гэж нэрлэдэг.
 Хэл гэдэг нь нэр томьёо хоорондоо
хамаарал бүхий хоёр утгыг өөртөө агуулна
 1. Тэмдэгтүүдийн тодорхой ангилал буюу
ерөнхий хэл
 2.Бодит орон зай цаг хугацааны тодорхой
нөхцөл байдалд тодорхой тэмдэгтүүдийг
хэрэглэдэг хэл буюу угсаатны хэл юм

20. Хэл нь олон чиг үүрэг бүхий тогтолцо
байдаг.
Түүний чиг үүргүүд нь:
-Хүмүүс хооронд үзэл санаа,мэдээлэл
хандлага илэрхийлэх харилцааны
хэрэгсэл
- Соёлыг нэг үеэс нөгөө үед дамжуулах
соёлыг бүтээх илтгэх хэрэгсэл болдог

21. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа