Лекц-7

1. Төрөлтийн үеийн сувилахуйн
менежмент
Ulaanbaatar University,
School of Nursing
Saruultuya

2. Төрөлтийн процесс
Төрөлтийн эхлэл
• Умайн суналтын онол
• Дааврын онол
- Окситоцины ялгарал
- Prostagrandins production increase
Простогландины ялгарал нэмэгдэнэ
-Ургаас кортизол ялгарна

3. (5P)
Төрөлтөнд нөлөөлөх хүчин зүйлс
1. Power(uterine contraction)
Хүч (умайн базлалт)
2. Passage(pelvis, cervix)
Зам (аарцаг, умайн хүзүү)
3. Passenger(fetus, placenta)
Зорчигч (ураг, ихэс)
4. Position(maternal position)
Байрлал (эхийн байрлал)
5. Psychology(maternal psychology)
Физиологи (эхийн физиологи)

4. 1. power(uterine contractions)
Хүч (умайн базлалт)
• Амжилттай төрөлт нь умай жигд
хэмнэлтэйгээр, хангалттай хүчтэйгээр
базлаж чадах эсэхээс шалтгаалдаг.
• Умайн базлалт нь нь оюун ухаанаар
зохицуулагддаггүй бөгөөд төрөлтийн үед түр
зуур үүсдэг.
Умайн базлалтын үед умайн идэвхтэй дээд
хэсэг нь илүү зузаан болж байхад умайн доод
хэсэг сунан илүү нарийн болж байдаг.

5. 1. power(uterine contractions)
Хүч (умайн базлалт)
• Умайн хэвийн базлалт нь яг давалгаа шиг өсөн
нэмэгддэг, оргил цэгдээ хүрээд, багасан буурдаг.
• Давтамж гэдэг нь умайн нэг удаагийн базлалт
эхэлснээс авахуулаад дараагийн базлалт эхлэх
хүртэлх хугацааг юм.
• Үргэлжлэл гэдэг нь умайн нэг удаагийн базлалт
эхэлснээс авахуулаад тухайн базлалт дуусах
хүртэлх хугацааг юм.
Хүчдэл гэдэг нь оргил үеийн хүчтэй холбоотой.

6. Умайн базлалт

7. 2. Passage(pelvis)
Зам (аарцаг)
1. Аарцгийн орох хэсэг хангалттай зайтай байх
(урд хойд диаметр, хэвийн хэлбэр)
2. Аарцгийн дунд хэсэг хангалттай байх
(суудал яс биеийн хөндийрүү товойн
ороогүй байх)
3. Аарцгийн гарах хэсэг хангалттай зайтай
байх (аарцгийн төвгөрүүдийн хооронд
хангалттай зайтай байх, ахар сүүл хөдлөх)

8. 3. Passenger(fetus)
Зорчигч (ураг)
Ургийн хэмжээ
Ургийн биеийн хэлбэр
- Ургийн толгой нугарсан, нуруу бөхийсөн, хөл
гар нугарсан хэлбэртэй байна.
- Ургийн толгой нугаларч өгснөөр ураг
толгойнхоо хамгийн бага диаметртэй хэсгээр
цухуйн гарч, төрөх замыг дамжин гадагшлах
боломжтой болдог.

9. Төрөлтийн үеийн ураг
Ураг бол зорчигч юм

10. Ургийн гарах байрлал
• Ураг уртаашаа юмуу хөндлөнгөөрөө чиглэн
байрладаг. (ургийн босоо тэнхлэгийг эхийн
босоо тэнхлэгтэй харьцуулна )
• Уртаашаа байрлах (нийт төрөлтийн 99 хувь)
- Ураг зулай хэсгээрээ түрүүлнэ.
-Ураг өгзөг хэсгээрээ түрүүлнэ.
• Хөндлөн байрлалтай бол ургийн мөр түрүүлнэ.

11. Ургийн гарах байрлал

12. Ураг түрүүлж гарах хэсэг
• Ургийн биеийн хэсгийн төрөх замд хамгийн
их гүнзгий орсон хэсэг бөгөөд үтрээний
үзлэгээр тэр хэсэг нь мэдрэгддэг бөгөөд
үүнийг ургийн түрүүлэлт гэж нэрлэдэг.

14. 3-3. Fetal position
Ургийн байрлал
• Ургийн түрүүлэх хэсэг эмэгтэй аарцагны
баруун, зүүн, урд, хойд, хөндлөн хэсэгт байна
уу гэдгийг нь тэмдэглэх.
• Жишээлбэл, ургийн түрүүлэх хэсэг нь дагзны
оройгоороо эмэгтэйн аарцагны зүүн урд
хэсэгт байгаа бол үүнийг LOA (left occiput
anterior ) гэж тэмдэглэнэ.

15. Fetal Presentations
Ургийн түрүүлэлт

16. Ургийн толгой
1. Ургийн гавлын яс
Гавлын ард талд нэг дагзны яс
Гавлын хажуу талд хоёр зулайн яс
Гавлын урд хэсэгт хоёр чамархайн яс
Гавлын урд хэсэгт хоёр духны яс
Гавлын доод хэсэгт нэг суурь яс

17. Ургийн толгой
2. Ургийн гавлын ясны заадас- Гавлын яснуудын
хооронд байрлах мембрант хэсэг
Духны заадас- 2 духны ясны хооронд байрлана
Суман заадас- 2 зулайн ясны хооронд
байрлана
Титэм заадас- Духны яс ба зулайн ясны
хооронд байрлана
Ламбдойд заадас- Арын зулайн яс ба дагз
ясны хооронд байрлана

18. Ургийн толгой
2 ба түүнээс дээш заадсууд уулзаж үүсгэсэн
тэгш бус хэсгийг зулай гэдэг.
• Заадсууд ба зулайнуудын тусламжтайгаар
гавлын яснууд зөрж өгснөөр ураг эхийн
аарцгаар дамжин гадагшлах боломжтой
болдог.
Урд зулай(их зулай) - Суман заадас, духны
заадас, титмэн заадсуудын уулзвар- Хүүхэд
төрөөд 18 сар орчмын дараа битүүрдэг.
Арын зулай(бага зулай)- Суман заадас
ламбдойд заадастай уулзах хэсэгт байрлах
бөгөөд хүүхэд төрөөд 6-8 долоо хоногтой
байхад нь битүүрдэг.

19. Fetal Head
Ургийн толгой

20. 4. Maternal Position
Эхийн байрлал
• Lie down position: Хэвтээ байрлал:
Төрөлтийг удирдаж буй хүмүүст төрөлтийг
удирдан явуулахад нь хялбар боловч газрын
татах хүч ашигладахгүй, хүүхэд доошлоход
хүндрэлтэй, эхэд тухгүй байдаг.
• Upright position: Босоо байрлал
Эхийн тухтай байдлыг сайжруулна, ураг
доошлон дүлэгдэн гарахад газрын татах хүч
дэм болдог: Өвдөглөсөн, суусан, гар ба
хөлний байрлал

21. Lithotomy position
Литотоми байрлал
• Эмэгтэй хөлөө тавиур дээр
тавиад хавтгай байрлалаар
хэвтэнэ.
• Энэхүү байрлал нь төрөлт
удирдагчийг хярзанд сайтар хүрч
ажиллахад дэмтэй бөгөөд
ингэснээр төрөлт удирдагчид
төрөлтийг хянах боломжийг
олгодог.
• Хэвтээ байрлалаас үүдсэн
даралт багадах хам шинж ба
гэмтэл бэртэл авах эрсдэл
нэмэгдэнэ.

22. Modified dorsal recumbent position
нуруугаар хэвтэх байрлал
• Энэхүү байрлал нь
төрөлт удирдагчийг
хярзанд сайтар хүрч
ажиллахад дэмтэй
байрлал бөгөөд
ингэснээр төрөлт
удирдагчийг төрөлтийг
хянах боломжийг
олгодог.
• Энэ байрлал нь
эмэгтэйд тухгүй байдаг
бөгөөд ураг дүлэгдэн
гарахад дэм болдоггүй.

23. Side-lying position
Хажуу талаар хэвтэх байрлал
• Энэ байрлал нь
эмэгтэйд тухтай
байдлыг нэмэгдүүлж
болно.
• Энэ байрлал нь төрөлт
удирдагчид эвгүй байж
магадгүй бөгөөд мөн
төрөлтийн үед эмэгтэйн
гуяыг барьж байх 3-дагч
хүн шаардагддаг.

24. Squatting position
Өвдөглөсөн байрлал
• Эхийн тухтай байдлыг
сайжруулна, ураг
дүлэгдэн гарахад
газрын татах хүч дэм
болдог.
• Эмэгтэй тэнцвэрээ
алдан унах эрсдэлтэй
учраас араас нь барьж
өгөх хүн юмуу
төрөлтийн түшлэг
хэрэгсэл шаардлагатай.

25. Hand and Knee (four all) position
Гар ба хөл байрлал
• Энэ байрлал нь ургийн
толгой эргэх хөдөлгөөн
хийх ба хярзан сунахад
дэмтэй байрлал бөгөөд
мөн төрөлт удирдагч
хярзанд хүрэхэд
хамгийн дэмтэй
байрлал юм.
Эмэгтэй илүү ядарч
магадгүй байдаг.

27. 5. Psychological response
Физиологийн хариу урвал
• Эмэгтэйн физиологийн хариу урвал нь
төрөлтийн процесст нөлөөлдөг.
• Айдас ба санаа зовнилт нь төрөлтийн
процесс ба ургийн эрүүл мэндэд муу
нөлөөтэй.
Хэрэв эмэгтэй төрөлтийн процессийн талаар
мэдлэгтэй, нөхөр болон гэр бүлийнхнээсээ
хангалттай дэмжлэг авдаг бол төрөлтийн
явцад айдас ба санаа зовнилтгүй байдаг.

28. Төрөлт гэдэг нь
эмэгтэй хүүхэд
төрүүлэх байгалийн
жам ёсны процесс
юм.

29. Төрөлт нь байгалийн жамаар явагддаг процесс
юм,
гэвч төрөлт нь олон хяналтгүй өөрчлөлттэй
тулгардаг.

30. Төрөлтийн зорилго бол
• Аюулгүй төрөлт
• Эх
• Нярай

31. Эрүүл эх ба эрүүл нярай

32. Жаргалтай эх ба жаргалтай нярай

33. Амар амгалан эх ба амар амгалан нярай

34. Эхийг аюулгүй төрөхөд нь бид
хэрхэн туслаж чадах вэ?
Хамгийн сайн нь юу гэдгийг бид
хэрхэн мэдэх вэ?

35. 1. Боловсрол эзэмшсэн
2. Нотлогдсон мэдлэг
3. Хөгжүүлсэн ур чадвар
4. Практик

36. Төрөлтийн өмнөх урьдчилсан дохио
1. Ураг умайн доод хэсэгрүү шилжих
a. Ураг эхийн өрцнөөс холдож байгаа учраас
эхэд амьсгалахад амар таатай болж ирдэг.
b. Ураг аарцагруу орж доошлож байгаа учраас
эхийн нурууны хотойлт нэмэгддэг. Алхахад
хүндрэлтэй болно.
c. Ураг давсгийг дарсны улмаас эхийн шээс
ойр ойрхон хүрдэг.

37. Төрөлтийн өмнөх урьдчилсан дохио
2. Үтрээний шүүрэл ялгаралт нэмэгдэнэ
3. Умайн хүзүүнээс бага зэргийн цустай
зууралдсан салст ялгарах бөгөөд үүнийг юм
үзэгдэх гэж хэлдэг.(цустай юм үзэгдэх)
4. Хуурамч төрөлтийн умайн базлалт үүсэж
болзошгүй байдаг.
5. Нурууны өвлөлт нэмэгдэнэ

38. Жинхэнэ ба Хуурамч умайн базлалт
True Labor Contractions
Жихэнэ төрөлтийн умайн базлалт
False Labor Contractions
Хуурамч төрөлтийн умайн базлалт
Умай тэлж, богиносож байгаагаас болсон Умай тэлж, богиносож байгаагаас болоогүй
Жигд хэмнэлтэй Жигд бус хэмнэлтэй
Базлалт хоорондын зай багасана Базлалт хоорондын зай хэвээрээ байх юмуу
уртсана
Базлалт хүчтэй болно
Базлалтын хүч буурах юмуу хэвээрээ байна
Гол төлөв нуруу ба хэвлий хэсгээр базлана
Гол төлөв хэвлийн доод хэсэг ба цавьны
орчим базлана
Алхахаар хүч нь нэмэгдэнэ
Алхалт хүчдэлд нөлөө
Хөнгөн зэргийн тайвшруулагч нөлөөлөл
үзүүлэхгүй
Хөнгөн зэргийн тайвшруулагч нөлөөлөн
намдаана

39. Төрөлтийн өмнөх урьдчилсан дохио
6. Умайн хүзүү зөөлөрч, богиносоно(нимгэрнэ)
• Умайн хүзүү нь ихэвчлэн төрөх өдрөөс 2
долоо хоногийн өмнөөс эхлэн төрөлтөнд
бэлтгэж эхэлдэг.
Үүнийг “боловсрох” гэж нэрлэдэг.

41. Жимс түүх
• Хэрэв жимс боловсорсон байгаа бол амархан
түүгдэнэ. Харин ногооноороо, боловсроогүй бол
амархан түүгддэггүй.
• Энэ бүхэн яг л умайн хүзүү мэт.
• Умайн хүзүү яг л жимс шиг.
• Хэрэв умайн хүзүү боловсорсон бол төрөхийн
өмнө зөөлөн, уян хатан болсон байдаг. Мөн
богиносон, нимгэрч эхэлдэг.

42. Богиносоогүй Богиноссон

43. Төрөлтийн үе шат
Анхны шат
Тэлэлтийнүе
0 to 10 cm
Хоёрдахь шат Дүлэлтийн үе
Умайн хүзүү бүрэн
тэлэгдсэний дараа
Гуравдахь шат
Дөрөвдүгээр шат
Ихэс гадагшлах үе
Ихэвчлэн төрснөөс хойш 1-2 цаг

44. Анхны шат
Төрөлт ихэвчлэн аажим
эхэлдэг.
Төрөлтийн анхан шат нь
эрт(далд) болон идэвхтэй
үетэй.
Төрөлтийн
үе шат

45. Төрөлтийн анхан шат
1. Умайн жинхэнэ базлалтаар эхлээд умай
бүрэн тэлэгдэж гүйцсэнээр төрөлтийн анхан
шат дуусна. (10 см тэлнэ).
2. Төрөлтийн анхан шат нь анхлан төрөгчдөд
12 цаг орчим, харин давтан төрөгчдөд 8 цаг
орчим үргэлжилдэг.

46. Тэлэлтийн хэмжилт
1cm 2cm 3cm 4cm 5cm
6cm8cm10cm
100%
Open
Нээлттэй
80%
Open
Нээлттэй

47. 1. Анхны шат
(Latent phase Далд үе)
Эмэгтэй инээмсэглэж,
ярьж байгаа бол энэ нь
төрөлт эхэн үедээ
байсаар байна гэсэн үг
юм.
Төрөлтийн
үе шат

48. 3. Далд үе (эхэн үе)
a. Умайн хүзүү 0-4 см болж тэлнэ
b. 5-20 мин тутамд умайн базлалт үүсээд бага
зэргийн хүчдэлтэйгээр 30-45 секунд
үргэлжлэнэ.
c. Базлалт 5 минут тутмын процесстойгоор
явж, жигд хэмнэлээ хадгална.

49. 4. Идэвхтэй үе
a. 4-7 см болж тэлнэ.
b. Базлалт ихэвчлэн 2-5 минут тутамд
давтагдан, 30-50 секунд үргэлжлэх бөгөөд
хөнгөнөөс дунд зэргийн хүчтэй болно.
c. Идэвхтэй үед хүрснийхээ дараа, тэлэлт
анхлан төрөгчдөд нэг цаг тутамд дунджаар
1.2 см харин давтан төрөгчдөд 1.5 см тэлнэ.

50. 1. Анхны шат
Идэвхтэй үе
Төрөлтийн
үе шат

51. 5. Шилжилтийн үе
1. Умайн хүзүү 8-10 см болж тэлэгдэнэ.
2. Базлалт 2-3 минут тутамд давтагдах бөгөөд
50-60 секунд үргэлжлэх, дунд зэргээс хүчтэй
болж өөрчлөгдөнө.
Зарим базлалт 90 сек хүртэл үргэлжилдэг.

52. Төрөлтийн хоёрдугаар шат
1. Бүрэн тэлэлтээр эхэлж хүүхэд гарснаар
төгсөнө.
2. Хоёрдугаар шат анхлан төрөгчдөд 1 цагаас 1
цаг 30 минут үргэлжлэх бөгөөд давтан
төрөгчдөд 20 минутаас 45 минут үргэлжлэнэ.

53. Төрөлтийн гуравдугаар шат
3. Хүүхэд гарснаар эхэлж ихэс гарснаар
дуусна.
Гуравдугаар шат хэдхэн минутаас 30 минут
хүртэл үргэлжилдэг.

54. Дөрөвдүгээр шат
• Ихэс гарснаас эхлээд эмэгтэйн төрөлтийн
дараахь биеийн байдал тогтворжтол
үргэлжлэнэ. (Ихэвчлэн төрснөөс хойш 1-2 цаг)

55. Төрөлтийн механизм
1. Engagement Давших
2. Descent Уруудах
3. Flexion Нугарах
4. Internal rotation Дотогш эргэх
5. Extension Гэдийх
6. External rotation Гадагш эргэх
7. Expulsion Дүлэгдэн гарах

56. Давших
• Ургийн толгой хоёр зулайн ясны диаметраараа
аарцгийн орох хэсгээр дамжин гарах үе.
1. Анхлан төрөгчдөд- төрөлтийн эхлэлээс өмнөх 2
долоо хоногт явагдана.
2. Давтан төрөгчдөд- төрөлт эхлэхтэй зэрэгцэн
явагдана.
3. Ургийн толгойн хоёр зулайн ясны диаметр нь
ургийн толгойн хамгийн нарийн диаметр нь
бөгөөд аарцгийн урд хойд диаметр нь аарцгийн
хамгийн нарийн диаметр нь учраас ургийн
толгой аарцагруу орохдоо хөндлөн байрлалаар
ордог юм.

57. Доошлолт
• Төрөлтийн үед явагдах бөгөөд энэ нь төрж
гарахын өмнөх ургийн эргэлт юм.
Умайн ёроол орчимд байгаа ургийн хэсэг
умайн ашгилтаар хүчээр хөөгдөн гардаг
бөгөөд энэ нь төрөлтийн хоёрдугаар үед
явагдах бөгөөд доошоо дүлэлт өгнө.

58. Доошлох

60. Нугалах
• Доошлох үеийн эсэргүүцэл ургийн толгойг
нугалаж өгснөөр эрүү нь цээжрүүгээ
шахагддаг бөгөөд ингэж байж ургийн толгой
хамгийн бага диаметртэй болдог. Дагзны
хойд хэсгээс духны урд хэсэг хүртэлх
диаметр нь 9.5 см орчим болох бөгөөд төрөх
зам цухуйн гарна.

61. Нугалах

62. Дотогшоо эргэлт
• Төрөх сувагт зохицон таарахын тулд дагз
өөрийн төрөлх байрлалаасаа эргэн
урагшаагаа эргэж өгдөг.
• Энэ хөдөлгөөн нь толгойн хэлбэрийн улмаас
үүсэж буй бөгөөд аарцгийн боломжит зайнд
тохирон, хярзангийн булчинд зохицоно.
• Суудал яс нь аарцгийн дунд хэсэгрүү түрэн
гарсан байдаг бөгөөд энэ нь ургийн толгойг
урагш эргүүлэн боломжит зайнд зохицон
тааруулдаг..

63. Гэдийлт
• Ургийн толгой улам бүр доошлоход
хярзангийн булчингаас ирэх эсэргүүцэлтэй
тулгарч арагш гэдийнэ.
• Ургийн толгой бэлгийн уруулаар цухуйн
харагдах бөгөөд толгойн хамгийн том
диаметр нь тойрог болсон байна. Тийнхүү
ургийн толгой үтрээнээс гарч ирнэ.

64. Гадагшаа эргэлт
• Толгой цухуйсны дараа мөр аарцгийн дунд
хэсгийн дагуу дотогш эргэх бөгөөд энэ нь суудал
ясны хамгаалалтанд зохицон таарахын тулд
юм.
• Мөр дотогш эргэж, ургийн толгой төрөн гарна.

65. 1. Давших
2. Уруудах
3. Нугарах
4. Дотогш эргэх
5. Гэдийх
6. Гадагш эргэх
7. Дүлэгдэн
гарах