คำบุพบท

1. กลุ่มสาระการเรียนรู้ ภาษาไทย
สาระ หลัก - การใช้ภาษาไทย
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑
เรื่อง
ชนิดและหน้าที่ของคาในประโยค

2. มาตรฐานการเรียนรู้
มาตรฐานที่ ๔.๑
เข้าใจธรรมชาติของภาษาและหลักภาษาไทย
การเปลี่ยนแปลงของภาษาและพลังของภาษาภูมิปัญญา
ทางภาษาและรักษาภาษาไทยไว้เป็นสมบัติของชาติ

3. ตัวชี้วัด
วิเคราะห์ชนิด และหน้าที่ของคาในประโยค

4. จุดประสงค์การเรียนรู้สู่ตัวชี้วัด
๑. อธิบายชนิดและหน้าที่ของคาบุพบท (K)
๒. วิเคราะห์ชนิดและหน้าที่ของคาบุพบทในประโยค ( P)
๓. เห็นความสาคัญของชนิดและหน้าที่ของคาบุพบทใน
ประโยค (A)

5. ดอกกุหลาบสีขาวอยู่ในแจกันสีแดงวางอยู่บนโต๊ะหน้าห้องของฉัน
ดอกกุหลาบคานาม แจกัน โต๊ะ ห้อง
คาสรรพนาม ฉัน
คากริยา อยู่ วางอยู่
คาวิเศษณ์ สีขาว สีแดง
ใน
บน หน้า
ของ

7. ความหมายของคาบุพบท
คาบุพบท คือ คาที่ใช้เชื่อมคาต่อคา มักอยู่หน้า คานาม คาสรรพนาม
คากริยา หรือคาวิเศษณ์ เพื่อบอกตาแหน่ง และหน้าที่ของคาเหล่านั้น
คาบุพบท แปลว่า
คานาหน้าบท
ทาหน้าที่เชื่อมโยงคาหรือ
กลุ่มคา ให้สัมพันธ์กับคาอื่น
บอกเวลา สถานที่

8. ให้นักเรียนนาคามาเติมลงในช่องว่างให้ได้ใจความสมบูรณ์
ข้อ ๑,๒,๓ คาว่าเพื่อ แก่ แด่ นาหน้าบทที่บอกลักษณะการเป็นผู้รับ
แด่ และ แก่ ใช้อย่างเดียวกัน “แด่” จะใช้กับผู้มีฐานะหรือผู้มีอาวุโสกว่า
๑. พ่อแม่ทาทุกอย่าง.............ลูก
๒. ครูให้รางวัลความประพฤติดี.........นักเรียน
๓. คุณยายถวายดอกไม้ธูปเทียน............พระภิกษุ
เพื่อ
แก่
แด่

9. ข้อ ๔,๕คาว่า“แห่ง” “ของ” นาหน้าบทแสดงความเป็นเจ้าของ
๔. หอสมุด.............ชาติเป็นแหล่งค้นคว้าหาความรู้
๕. การ์ตูน..............เธอมีสีสันสวยงาม
ข้อ ๖.คาว่า“กับ” นาหน้าบทที่เกี่ยวเนื่องกัน
๖. น้องไปโรงเรียน...........พี่
แห่ง
ของ
กับ

10. ข้อ ๗,๘,๙,๑๐ คาว่า“กลาง” “ใน” “บน” “ใต้” นาหน้าบทเพื่อบอกสถานที่
๗. คนตาบอดเดิน..............ถนน
๘. เด็กๆไล่จับกัน............สนาม
ข้อ ๑๑,๑๒ คาว่า“ด้วย” “โดย” นาหน้าบทเพื่อบอกลักษณะอาการ
๑๑. ครูเตือนเธอ...................ความหวังดี
๙. นาฬิกาวางอยู่.............โต๊ะ
๑๐. นักสารวจค้นพบลาธาร............หุบเขา
๑๒. เขาเดินทาง.................เครื่องบิน
ด้วย
โดย
กลาง
ใน
บน
ใต้

11. กล่าวโดยสรุป คาบุพบทแบ่งออกเป็น ๔ ประเภท ดังนี้
การใช้ คาบุพบท
๑. คาบุพบทบอกสถานที่ ที่ ใต้ เหนือ บน ข้าง ริม
ใกล้ ไกล ห่าง ชิด ถึง สู่ ยัง
๒. คาบุพบทบอกเวลา เมื่อ ใน ณ แต่ ตั้งแต่ จน
จนกระทั่ง
๓. คาบุพบทบอกลักษณะอาการ ด้วย กับ ทั้ง โดย ตาม แก่
แด่ ต่อ เพื่อ
๔. คาบุพบทบอกความเป็นเจ้าของ ของ แห่ง สาหรับ

12. โปรดให้ความอนุเคราะห์แก่คนชรา
คุณแม่เตรียมอาหารสาหรับรับประทาน
ดอกไม้นี้สาหรับเธอ
ข้อสังเกต
๑. คาบุพบทจะต้องมีคานาม คาสรรพนาม คากริยาและคาวิเศษณ์
ตามหลังเสมอเช่น
(นาม)
(สรรพนาม)
(กริยา)
เธอใจร้ายสิ้นดี (วิเศษณ์)

13. โรงเรียนนั้นอยู่ใกล้
น้องเดินริมถนน
โรงเรียนอยู่ใกล้บ้าน
ข้อสังเกต
๒. คาบุพบทบางคาใช้เป็นคาวิเศษณ์ได้ เช่น
โรงพยาบาลอยู่ไกล
โปรดเดินริมๆ
คาบุพบท คาวิเศษณ์
คาวิเศษณ์ โรงพยาบาลอยู่ไกลบ้าน คาบุพบท
คาบุพบท คาวิเศษณ์
เขาเป็นคนใต้หนังสืออยู่ใต้โต๊ะ คาบุพบท คาวิเศษณ์

15. (๒) นักเรียนอ่านหนังสือที่ห้องสมุด (๕) พ่อแม่ทาทุกอย่างเพื่อลูก
(๑) เสื้อตัวนี้เธอซื้อมาจากไหน
กิจกรรมที่๑ ให้นักเรียนช่วยกันค้นหาคาบุพบทจากข้อความที่กาหนดให้
(๓) แม่ไปต่างจังหวัดเมื่อวานนี้
(๔) เธอมาโรงเรียนตั้งแต่เช้า

16. (๒) นักเรียนอ่านหนังสือที่ห้องสมุด (๕) พ่อแม่ทาทุกอย่างเพื่อลูก
(๑) เสื้อตัวนี้เธอซื้อมาจากไหน
(๓) แม่ไปต่างจังหวัดเมื่อวานนี้
(๔) เธอมาโรงเรียนตั้งแต่เช้า

17. บัวเกิดจากตม ลมมาทางไหน
นกบินสู่ไพร ดอกไม้ในสวน
เด็กเดินริมรั้ว วัวของลุงชวน
มันเดินเซซวน ล้มขวางกลางนา
กิจกรรมที่๒ ให้นักเรียนช่วยกันค้นหาคาบุพบทจากบทร้อยกรองต่อไปนี้

18. บัวเกิดจากตม ลมมาทางไหน
นกบินสู่ไพร ดอกไม้ในสวน
เด็กเดินริมรั้ว วัวของลุงชวน
มันเดินเซซวน ล้มขวางกลางนา