Wykład ograniczone prawa rzeczowe i użytkowanie

1. Prawo rzeczowe
Ograniczone prawa rzeczowe
Użytkowanie

2. Ograniczone prawa rzeczowe
pojęcie
• Obciążenie prawa własności
• Prawa na rzeczy cudzej
• Ograniczony zakres uprawnień
• Polegają na
– Korzystaniu z rzeczy cudzej
– Zapewnieniu uprawnionemu możliwości
egzekucji z rzeczy

3. Numerus clausus
• Tylko prawa wskazane w ustawie
• Niektóre mają charakter historyczny
• Nie można tworzyć nowych
ograniczonych praw rzeczowych
umową
• Ustawa może kreować nowe prawa lub
zmieniać treść dotychczasowych
(timesharing)

4. Przedmiot
• Rzeczy
– Ruchome
– Nieruchome
• Inne prawa majątkowe
– Prawa (zastaw, użytkowanie)
– Użytkowanie wieczyste
– Spółdzielcze prawo do lokalu
– Wierzytelność zabezpieczona hipoteką

5. Podmiot ograniczonych praw
rzeczowych
• Każdoczesny właściciel nieruchomości
(służebność gruntowa)
• Wyłącznie osoba fizyczna (służebność
osobista)
• Osoba fizyczna lub prawna
• Przedsiębiorca przesyłowy
• Zakres prawa może zależeć od
charakteru podmiotu uprawnionego

6. Funkcje ograniczonych praw
rzeczowych
• Ułatwienie korzystania z rzeczy
kosztem właściciela innej rzeczy
(służebności)
• Alimentacja (użytkowanie)
• Zabezpieczenie wierzytelności
– Prawa zastawnicze
– Prawa te mają charakter akcesoryjny

7. Powstanie ograniczonych
praw rzeczowych - umowa
• Ograniczona swoboda kształtowania
treści
• Odpowiednie stosowanie przepisów o
przeniesieniu prawie własności
• Forma aktu notarialnego wymagana
tylko dla oświadczenia właściciela
ustanawiającego prawo

8. Powstanie praw – orzeczenie
sądowe
• Orzeczenie konstytutywne
• Służebności
– drogi koniecznej i przesyłu
– Przekroczenie granic przy budowie
– Podział gruntu
• Hipoteka przymusowa
– Zabezpieczenie roszczenia
– Postępowanie egzekucyjne

9. Powstanie praw - przypadki
szczególne
• Z mocy prawa
– Zasiedzenie służebności
– Zastaw ustawowy
– Hipoteka ustawowa (historyczne – obecnie
nie ustanawiana)
• Decyzja administracyjna
– Wyjątkowo
– Rodzaj wywłaszczenia

10. Zmiana treści i przeniesienie
ograniczonych praw
rzeczowych
• Zmiana treści
– Umowa między stronami
– Wpis do księgi wieczystej prawa
ujawnionego
• Przeniesienie
– Umowa między uprawnionym a nabywcą
– Wpis do KW (jeśli prawo ujawniono)

11. Pierwszeństwo praw
• Rozstrzyga kolizję między prawami
• Prior tempore potior iure (wyjątek –
zastaw)
• Prawo wpisane do KW ma
pierwszeństwo przed niewpisanym
• Możliwa umowna zmiana
pierwszeństwa

12. Wygaśnięcie praw
• Zrzeczenie się prawa
• Konfuzja
• Upływ czasu
• Śmierć uprawnionego
• Niewykonywanie przez określony czas
• Orzeczenie sądowe
• Wywłaszczenie

13. Użytkowanie - pojęcie
• Prawo do używania rzeczy i pobierania
z niej pożytków
• Funkcje
– Alimentacyjna
– Produkcyjna
– Wzmocnienie pozycji uprawnionego
• Zmienne znaczenie gospodarcze

14. Podmioty użytkowania
• Osoby fizyczne
• Rolnicze spółdzielnie produkcyjne
• Inne podmioty
• Treść prawa zależy od charakteru
prawnego podmiotu, któremu
przysługuje
• Są przepisy wspólne

15. Ustanowienie i przedmiot
użytkowania
• Ustanowienie
– Tylko umowa
– Nie powstaje ex lege ani z orzeczenia
• Przedmiot użytkowania - rzecz
– Ruchoma lub nieruchoma
– Oznaczona co do tożsamości
– Można ograniczyć wykonywanie do części
rzeczy

16. Szczególne przedmioty
użytkowania
• Użytkowanie nieprawidłowe
• Zespół środków produkcji
• Prawa
• Nieruchomość w timesharingu – prawo
korzystania z budynku lub
pomieszczenia mieszkalnego w
określonym czasie w roku

17. Treść użytkowania I
• Prawo do używania rzeczy i pobierania
pożytków
• Nie obejmuje innych dochodów z rzeczy
• Uprawnienie o charakterze osobistym
• Prawo niezbywalne
• Użytkownik może oddać rzecz do
używania osobom trzecim (umowa)

18. Treść użytkowania II
Obowiązki użytkownika
• Wykonuje prawo zgodnie z zasadami
prawidłowej gospodarki
• Zwrot rzeczy w odpowiednim stanie
• Ponoszenie ciężarów pokrywanych z
pożytków
• Naprawy związane ze zwykłym
korzystaniem z rzeczy
• Nakłady – jak negotiorum gestor

19. Wygaśnięcie użytkowania
• Przyczyny
– Upływ czasu
– Niewykonywanie przez lat dziesięć
– Konfuzja
– Zrzeczenie się prawa
• Skutki
– Obowiązek zwrotu rzeczy
– Problem zbiorów o zmiennym składzie

20. Użytkowanie przez osoby
fizyczne
• Wygasa najpóźniej ze śmiercią
użytkownika
• Obowiązek zachowania substancji i
przeznaczenia rzeczy
• Wyjątki
– Eksploatacja kopalin
– Nowe urządzenia jak w najmie
• Zarząd i zabezpieczenie

21. Użytkowanie przez r.s.p.
• Przedmiot użytkowania – grunty
– Skarbowe
– Wkłady gruntowe
• Rozszczepienie prawa własności gruntu
i budynków, urządzeń, drzew i roślin
• Można naruszyć substancję rzeczy
• Wkłady gruntowe – możliwość
przymusowego wykupu

22. Inne wypadki użytkowania
• Użytkowanie przez osoby prawne:
stosujemy odpowiednio przepisy o
użytkowaniu przez osoby fizyczne.
• Timesharing
– Prawo korzystania minimum przez 3 lata
– Zbywalne i dziedziczne
– Nie wygasa przez niewykonywanie
– Prawo terminowe (maksimum 50 lat)