1. Prawo cywilne
Osoby prawne
Ułomne osoby prawne
Podmioty szczególne
2. Pojęcie
• Jednostka organizacyjna
• Wyposażona przez ustawę w cechę
normatywną jaką jest osobowość
prawna
• Będąca podmiotem stosunków
cywilnoprawnych
3. Istota
• Teoria fikcji (Savigny)
• Majątek celowy (Brinz)
• Interes (Ihering)
• Własność kolektywna (Planiol)
• Czysta konstrukcja prawnicza
(Kelsen, Jaworski
• Realny byt społeczny (Michoud, Gierke)
4. Powstanie osób prawnych
• Metoda określenia cech ogólnych
– Wskazanie elementów istotnych
– Posiadanie cech ustawowych decyduje o
osobowości prawnej
• Metoda normatywna
– Ustawa nie określa cech
charakterystycznych osoby prawnej
– Przepis ustawy decyduje, czy x jest osobą
prawną
5. Systemy powstawania osób
prawnych
• System aktów organów państwa:
– przedsiębiorstwa państwowe
– państwowe szkoły wyższe
• System koncesyjny
– OZZ
• System normatywny
– Spółki z o.o. i akcyjne, spółdzielnie
– Fundacje, stowarzyszenia
6. Początek i koniec osoby
prawnej
• Powstanie
– Wpis do rejestru
– Chwila określona w akcie normatywnym
• Ustanie
– Szczególna procedura likwidacji
– Wykreślenie z rejestru
– Uchylenie aktu normatywnego
• Osoba prawna in statu nascendi
8. Zdolność prawna
• Początek i koniec
– Od powstania do ustania bytu prawnego
– Niektóre osoby prawne mają zdolność
prawną przed rejestracją
• Zakres
– Jak osoby fizyczne
– Ograniczenia: natura stosunku prawnego
– Ograniczenia statutowe: skutek
wewnętrzny.
9. Zdolność do czynności
prawnych
• Zakres – nieograniczony
• Działanie przez organy
– Piastun organu (człowiek, wyjątek OFE)
– Skarb Państwa – szczególna reprezentacja
– Organ rzekomy art 39 kc
• Skutki działania organu wiązane są
bezpośrednio z daną osobą prawną
• Przedstawiciel: nie jest organem
10. Dobra osobiste osoby prawnej
• Stosujemy odpowiednio przepisy o
osobach fizycznych
• Spór o tożsamość dóbr osobistych osób
fizycznych i prawnych
• Inny katalog dóbr
• Firma – oznaczenie przedsiębiorcy nie
jest dobrem osobistym, choć jest
chroniona podobnie
11. Rodzaje osób prawnych –
kryterium substratu
• Korporacyjne: substratem są
członkowie korporacji
– Spółki z o.o., spółdzielnie,
– stowarzyszenia
• Fundacyjne: substratem jest majątek
– Fundacje
– Przedsiębiorstwa państwowe
– Szkoły wyższe
12. Kryterium własnościowe
• Skarb Państwa, państwowe i
samorządowe osoby prawne
• Gospodarcze osoby prawne
• Kościelne osoby prawne
13. Skarb Państwa
• Państwo w stosunkach
cywilnoprawnych
• Jedyna osoba prawna uregulowana w
KC
• Nie ma organów za Skarb Państwa
działają:
– Minister właściwy ds. Skarbu Państwa
– Kierownicy jednostek organizacyjnych
14. Państwowe osoby prawne
• Realizują cele publiczne i gospodarcze
• Państwo ma w nich wyłączny udział
• Rodzaje
– Agencje
– Przedsiębiorstwa państwowe
– Fundacje „publicznoprawne”
– Instytuty naukowo – badawcze
– Państwowe szkoły wyższe
15. Samorządowe osoby prawne
• Jednostki samorządu terytorialnego
– Gmina
– Powiat
– Województwo
• Związki międzygminne
• Stowarzyszenia samorządowe
• Sp. z o.o. i SA kontrolowane przez
jednostki samorządu terytorialnego
16. Ułomne osoby prawne
• Historycznie: jednostki organizacyjne
samodzielnie funkcjonujące w
obrocie, pozbawione zdolności prawnej
• Dziś: jednostki organizacyjne
wyposażone przez ustawodawcę w
zdolność prawną, ale pozbawione
osobowości prawnej
• Przyczyna istnienia: podatki
17. Powstanie i cechy
• Cechy charakterystyczne czy
normatywne?
• Korporacje czy zakłady?
• Stosujemy odpowiednio przepisy o
osobach prawnych
• Za zobowiązania posiłkowo
odpowiadają udziałowcy
• Czy nowa kategoria podmiotów?
18. Podmioty szczególne
• Konsument
– Osoba fizyczna
– Dokonująca czynności prawnej
– Nie związanej bezpośrednio z
działalnością gospodarczą lub zawodową
• Przedsiębiorca
– Podmiot prawa cywilnego
– Prowadzący we własnym imieniu
działalność gospodarczą lub zawodową
