5. POJECIE
• PROBLEM
• GDY W DANEJ SYTUACJI PRAWNEJ
• POJAWIAJĄ SIĘ WĄTPLIWOŚCI
• JAKIE PRAWO MATERIALNE NALEŻY STOSOWAĆ DLA
JEGO OCENY
• ODPOWIEDZI NALEŻY SZUKAĆ W NORMACH
KOLIZYJNYCH (KOMPETENCYJNYCH)
6. POJĘCIE
• Jakie prawo (prawo jakiego państwa) powinno
stanowić podstawę rozstrzygnięcia w danej sprawie
• Normy kompetencyjne – kształtują kompetencję
sądu do orzekania według treści norm
wchodzących w skład takiego bądź innego
systemu prawnego
7. PRAWO PRYWATNE
MIĘDZYNARODOWE
• Prawo prywatne międzynarodowe na podstawie
art. 1 ppm
• określa właściwość prawa
• dla stosunków międzynarodowych
• zwiąanych z więcej niż jednym państwem
8. „ELEMENT OBCY”
• Wystąpić musi jedna z przesłanek:
• Podmiot stosunku prawnego znajduje się poza terytorium państwa
• np. gdy uczestnikiem stosunku prawnego jest obywatel innego państwa
• Uczestnikiem stosunku prawnego jest osoba prawna, której siedziba mieści
się na terytorium obcego państwa
• Przedmiot stosunku prawnego znajduje się poza terytorium państwa
• Czynności prawne bądź zdarzenia prawne mają miejsce poza
terytorium państwa
• Skutki prawne dokonanych czynności prawnych bądź zdarzeń
prawnych występują poza terytorium państwa
9. NORMY OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE
Prawo
wspólnotowe –
obowiązujące
wprost
Prawo polskie
Konwencje
Umowy
międzynarodowe
Inne kraje mają
swoje źródła prawa
10. POJĘCIE
(WĄSKIE – SENSU STRICTO)
• Prawo prywatne międzynarodowe
• stanowi zespół norm prawnych
• których jednym celem jest rozgraniczenie sfer
działania różnych systemów prawnych państw,
• w zakresie jednak jedynie prawa prywatnego
11. WCZEŚNIEJSZA REGULACJA
USTAWA Z 12 LISTOPADA 1965)
• PPM odnosił się do
• Określenia prawa właściwego dla
międzynarodowych stosunków
• osobistych i majątkowych
• w zakresie
• prawa cywilnego
• prawa rodzinnego i opiekuńczego
• oraz prawa pracy
• Przepisów nie stosowało się jeżeli umowa międzynarodowa
której Polska jest stroną postanowiła inaczej
12. AKTUALNA REGULACJA
USTAWA Z 4 LUTEGO 2011
Art. 1
• Ustawa niniejsza reguluje właściwość prawa dla
• stosunków z zakresu prawa prywatnego
• związanych z więcej niż jednym państwem
13. SPÓR DOTYCZĄCY ELEMENTU OBCEGO
• I koncepcja - ppm ma zastosowanie
• wyłącznie gdy występuje stosunek z elementem obcym
• czyli stosunki międzynarodowe
• II koncepcja - ppm ma zastosowanie
• do wszystkich stosunków powiązanych z danym obszarem
prawnym
• dotyczy wszystkich stosunków powiązanych z obszarem
polskim (koncepcja prof. M. Pazdana)
• W przypadku gdy stosunek jest powiązany obustronnie z Polską i
tak norma kolizyjna wskaże prawo polskie)
14. PODZIAŁ PPM
• Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim (sensu
stricte)
• obejmuje wyłącznie normy kolizyjne (w kontekście charakteru norm)
• w kontekście źródeł prawa odnosi się jedynie do prawa krajowego
• Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu szerokim
(sensu largo)
• Obejmuje normy kolizyjne ale także merytoryczne (kontekst charakteru
norm)
• Obejmuje prawo krajowe ale także normy prawa międzynarodowego
• W tym znaczeniu prawo prywatne międzynarodowe obejmuje ppm w
znaczeniu wąskim + normy merytoryczne)
16. PROBLEMY
• Każde państwo ma swoje ppm
• Unifikacja jest fragmentaryczna
• na poziomie wspólnoty
• Konwencje
• Umowy międzynarodowe
• unifikacja norm materialnych
• unifikacja norm kolizyjnych
• Konsekwencje częściowej unifikacji:
• europejskie ppm
• krajowe ppm
17. PROBLEMY UNIFIKACJI
• Ograniczona ilość uczestników unifikacji
• Akt unifikacyjny obejmuje najczęściej tylko wybrane zagadnienia
prawne, rzadziej ich kompleksy
• Niezwykle rzadko dochodzi do unifikacji zupełnej (prowadzącej do
powstania norm, które po włączeniu do wewnętrznego systemu
prawnego mają zastosowanie zarówno do oceny stosunków
• z elementem obcym
• jak i krajowym
• Wyjątek - genewskie konwencje dotyczące prawo wekslowego i czekowego
18. UJEDNOLICENIE PRAWA UE
• Obejmuje 28 państw
• Możliwe na podstawie prawa prawa pierowtnego
• Realizowane poprzez prawo wtórne
19. UJEDNOLICENIE PRAWA UE
• Środki prawne unifikacji:
• Rozporządzenia
• Środki prawne ujednolicenia
• Dyrektywy
• Zalecenia
• Decyzje
• opinie
20. PPM A PPG
• Prawo międzynarodowe publiczne
(sensu stricte)
• zespół norm prawnych regulujących
• wzajemne stosunki między PAŃSTWAMI
• tworzącymi społeczność międzynarodową
(sensu largo)
• zespół norm prawnych regulujących wzajemne stosunki
• między podmiotami prawa międzynarodowego,
• tworzącymi społeczność międzynarodową
(państwami, organizacjami międzynarodowymi itd.)
21. NORMY PPM – NORMAMI PRAWA
PRYWATNEGO CZY PUBLICZNEGO ?
• Co do zasady są normami prawa prywatnego
• mogą być zawarte
• w kodeksie cywilnym
• W odrębnej ustawie
• Ale prawo publiczne może wpływać na ppm
• Umowy międzynarodowe
• Konwencje
22. PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Prawo
międzynarodow
e
PPM
stosunki z zakresu prawa
prywatnego
PPG
normy regulujące
stosunki między
podmiotami prawa
między. publ.
Wg. Ulpiana: „Prawem publicznym jest to prawo które dotyczy ustroju
cesarstwa rzymskiego, prywatnym natomiast to dotyczące korzyści
jednostek”
23. RÓŻNICE PPM I PPG
Różnice
Źródła prawa
Sposób regulacji
Adresaci norm
Przedmiot regulacji
24. PRYMAT PRAWA
MIĘDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO
• Pierwszeństwo stosowania ratyfikowanych umów międzynarodowych w przypadku
kolizji z ustawami
• Art.91 Konstytucji stanowi iż ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej
ogłoszeniu w Dz.U. stanowi część prawa krajowego.
• Umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w formie ustawy ma
pierwszeństwo przed ustawą jeżeli nie da się pogodzić z umową.
umowy ratyf. za uprzednią zgodą
ustawy
umowy ratyfikowane
Konstytucja
26. ŚREDNIOWIECZE
• Początków należy dopatrywać się w wiekach
średnich
• Konkurowały dwie zasady
Personalizmu – wiązała właściwość prawa z osobą
(przynależność szczepowa)
Wystarczyło oświadczenie o przynależności
Terytorializmu – w pierwotnej postaci - wychodziła z
założenia, że prawo ma bezwzględną moc wiążącą
w obrębie obszaru (terytorium) na którym
obowiązuje
Sądy orzekały według prawa swej siedziby
27. SZKOŁA STATUTOWA
Obejmuje dorobek doktryny do
połowy XIX wieku
Prawa
sądowego
Prawa
materialnego
Zasada właściwości
legis fori (legis loci processus)
System prawny prawa sądu
Autorstwa Jakuba Balduniego
28. SZKOŁA STATUTOWA
• Od XII wieku znany był podział:
Statut rzeczowy (statuta
realia)
Obejmował wszystkie
normy, które miały
określić reżim prawny
rzeczy. Dotyczył
wszystkich rzeczy na
danym terytorium
Lex loci, ubi res est.
Statut personalny
(statuta personalia)
Odnosił się do osób.
Statut „towarzyszy
osobie”
Np. statut przyznający
osobom prawa
29. SZKOŁA STATUTOWA
Statut mieszany (statuta
mixta)
Odnosi się częściowo do
osób, a częściowo do
rzeczy
Odnosił się m.in. do formy
czynności prawnej
odnoszącej się do rzeczy
Np. Legi loci contractus
30. SZKOŁA HOLENDERSKA
• Paweł Voet i Jan Voet (XVII w>)
• Uważali że każde prawo jest z natury terytorialne i
powiązane z danym terytorium
• Brak obowiązku stosowania prawa obcego
• Duży wpływ na doktrynę angielską i amerykańską.
31. KAROL VON SAVIGNY
• Twórca teorii „siedziby” stosunku prawnego.
• „SIEDZIBĘ” stosunku prawnego stanowi obszar prawny, z
którym dany stosunek prawny jest najściślej związany, do
którego ze względu na swóją naturę „należy”, „któremu
podlega”.
• Np. zdolność prawną należy oceniać według legis domicilii
• Prawa rzeczowe prawu miejsca położenia rzeczy
• W zakresie zobowiązań – prawa wykonania zobowiązania
• Prawo spadkowe – według miejsca zamieszkania spadkodawcy
• W sprawach rodzinnych – miejsce zamieszkania ojca lub męża
• Forma czynności – miejscu dokonania
32. KAROL VON SAVIGNY
• Ograniczenia stosowania prawa obcego:
• Ustawy bezwzględnie wiążące (które wymuszają stosowanie
prawa sądu bez względu na to jakiemu prawu podlega
stosunek)
• Przepisy wprowadzające zakazy lub ograniczenia ze względów
obyczajowych (zakaz poligamii)
• Lub ze względu na dobro publiczne
• Przepisy prawa obcego nie znane prawu obowiązującemu
w siedzibie sądu (np. śmierć cywilna).
33. KAROL VON SAVIGNY
• Zasługa:
• Zaproponowanie metody poszukiwania rozwiązań
kolizyjnych
• Zwrócenie uwagi na potrzebę badania istoty stosunków
prawnych
• Zasada równorzędności systemów prawnych w procesie
określania prawa dla danej sprawy właściwego
34. NOWA SZKOŁA WŁOSKA
• Twórcą Pasquale Mancini
• Podstawowe znaczenie należy przypisać zasadzie
narodowości (legis patrie). Głownie odnośnie
• stosunków osobistych, rodzinnych i spadkowych – strony tych norm
ograniczać nie mogą
• W zobowiązaniach pierwszeństwo ma wola stron, jej należy
przyznać czynnik decydujący
• Zasada porządku publicznego – pozwalająca na
niestosowanie norm wskazanych przez prawo kolizyjne
(przepisy bezwzględnie obowiązujące)
35. NAUKA POLSKA
• Pierwsze prace – połowa XIXw – okres zaborów
• Wpływ szkoły statutowej
• Rozkwit lata dwudzieste XX wieku. Pierwsze projekty 1920
(F. Zolla i M. Rostworowskiego)
• 2 sierpnia 1926 – pierwsza ustawa o prawie prywatnym
międzynarodowym
• Prace K. Przybyłowskiego
• Po wojnie: K. Przybyłowski, H. Trammer, M. Pazdan, J.
Gołaczyński
