Recommended
More Related Content
Featured
Featured (20)
W 3 Źródła prawa Wydział Prawa i Administracji
- 1. Źródła prawa dr hab. Ryszard Balicki Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii UWr
- 2. 2 Źródła prawa • Państwo demokratyczne = oparcie funkcjonowania na prawie • Prawo naturalne a prawo pozytywne • Prawo naturalne w Konstytucji RP
- 3. 3 Źródła prawa • „źródło prawa” - pojęcie wieloznaczne • System prawa – Zbiór uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych norm generalnych i abstrakcyjnych wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych i nieuchylonych odpowiednim aktem derogacji, obowiązujących na danym terytorium w określonych przedziałach czasowych
- 4. 4 Źródła prawa • W ujęciu formalnym – akt, w którym zawarte są normy prawne – akt stanowienia prawa • W ujęciu materialnym – czynniki społeczno-polityczne
- 5. 5 Źródła prawa Źródło prawa Fakty uznawane za podstawę obowiązywania norm prawnych w danym systemie prawa Formalne Materialne
- 6. 6 Cechy systemu prawa Spójny (wolny od niezgodności) • Niezgodności prakseologiczne • Niezgodności formalne Zupełny (wolny od luk) Otwarty/zamknięty
- 7. 7 Zupełność systemu • System źródeł prawa jest zupełny jeśli: – o każdym jego elemencie (normie postępowania) da się w sposób rozstrzygający powiedzieć, iż należy, bądź nie należy do danego systemu prawa – definiuje kryteria, od jakich uzależnia uznanie pewnych obiektów (norm) za swoje części składowe – określa reguły dzięki którym da się rozstrzygnąć czy określona norma jest normą prawną lub nie ma cech normy prawnej (jest np. normą moralną bądź obyczajową).
- 8. 8 Źródła prawa w Konstytucji RP Powszechnie obowiązujące Ogólnokrajowe (art. 87 ust. 1) Prawo miejscowe (art. 87 ust. 2) Wewnętrznie obowiązujące art. 93
- 9. 9 Zamknięty system prawa • Wyrok TK z 28.06.2000, K 25/99: • „ustrojodawca w sposób w pełni zamierzony i jednoznacznie wyrażony przyjął w Konstytucji przedmiotowo i podmiotowo zamknięty system źródeł prawa powszechnie obowiązującego”
- 10. Źródła prawa powszechnie obowiązujące Ustawa Rozporządzenie Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenie z mocą ustawy Konstytucja RP Ustawa konstytucyjna Akty prawa miejscowego
- 11. 11 Zbiorowe układy pracy • Art. 59 ust. 2 • Teza o zaliczenie zbiorowych układów pracy do aktów powszechnie obowiązujących jest jednak niekiedy krytykowana
- 12. 12 Aspekt podmiotowy • akty konstytucyjne: Sejm i Senat w szczególnej procedurze (art. 235) • akty ustawowe: wyłączność Sejmu i Senatu; w sytuacji nadzwyczajnej Prezydent w formie rozporządzenia z mocą ustawy (art. 234) • rozporządzenia: wyłącznie organy którym prawo to przyznała Konstytucja: - Prezydent (art. 142 ust. 1) - Rada Ministrów (art. 146 ust. 4 pkt 2) - Prezes Rady Ministrów (art. 146 ust. 4 pkt 3) - Ministrowie kierujący działem adm. Rządowej (art. 147 ust. 4) - Przewodniczący komitetów określonych w ustawach (art. 149 ust. 2 i 3) - KRRiTV (art. 213 ust. 2) • prawo miejscowe: organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej (na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych, art. 94)
- 13. 13 Akty prawa wewnętrznego • Mogą być kierowane jedynie do jednostek organizacyjnie podległych • Art. 93 ust. 1: – Uchwały RM – Zarządzenia Prezesa RM • Wyliczenie jedynie przykładowe! • TK w wyroku z 1.12.1998, K 21/98: – akty prawa wewnętrznego mają charakter systemu otwartego
- 14. 14 Akt prawa wewnętrznego • Może być adresowany wyłącznie do jednostek organizacyjnie podległych (art. 93 ust. 1) • Może obowiązywać tylko te jednostki, nie może działać na zewnątrz, nie może być podstawą decyzji wobec obywateli osób i prawnych (art. 93 ust. 2 zd. 2) • Może być wydany wyłącznie w ramach ustawy (art. 93 ust. 2 zd. 1; wyjątek – uchwały Rady Ministrów
- 15. 15 Zasada nadrzędności Konstytucji • Zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją; • Zakaz stosowania aktów sprzecznych z konstytucją; • Nakaz wydawania aktów rozwijających postanowienia konstytucji; • Obowiązek składania przysięgi na wierność konstytucji przez piastunów naczelnych organów państwowych.
- 16. 16 • Zasada te jest konsekwencją przyjęcia zasady o nadrzędności konstytucji; • Różne modele regulacji: – jedynie określenie relacji pomiędzy konstytucją a ustawami (np. USA), lub – precyzyjny katalog (np. Polska) Hierarchiczna budowa systemu źródeł prawa
- 17. 17 Pojęcie ustawy Konstytucja nie definiuje pojęcia ani przedmiotu ustawy, jest to rola sądów i doktryny ustawa w znaczeniu materialnym – akt prawny zawierający normy abstrakcyjne i generalne, ustawa w znaczeniu formalnym – akt wydany w szczególnym trybie,
- 18. 18 Pojęcie ustawy • W USA nie ma pojęcia „ustawa w znaczeniu materialnym” więc każdy Kongresu tak nazwany będzie ustawą • (niezależnie czy będzie zawierał normy generalne czy indywidualne) • Wielka Brytania: – Ustawy publiczne (normy generalne i abstrakcyjne) – Ustawy prywatne (normy indywidualne i konkretne)
- 19. 19 Cechy ustawy • Najwyższy (po konstytucji!) akt prawny • Uchwalana przez parlament • Uchwalana w specjalnej procedurze
- 20. 20 Ustawa w ujęciu Konstytucji RP to akt prawa powszechnie obowiązującego, akt normatywny, a więc zawierający normy abstrakcyjne i generalne, uchwalany w szczególnym trybie
- 21. 21 Cechy szczególne ustawy akt samoistny Ustawa nie musi czerpać upoważnienia z żądnego innego aktu normatywnego, Odesłanie w Konstytucji do ustawy w określonych dziedzinach, to zobowiązanie ustawodawcy do ich uregulowania, a nie przesłanka dopuszczania uchwalenia ustawy
- 22. 22 Cechy szczególne ustawy Zasada wyłączności ustawodawczej parlamentu ustawa jest aktem parlamentu art. 10 i 95 ust. 1 Konstytucja ustanawia domniemanie kompetencyjne dla obu ciał parlamentu do wykonywania funkcji ustawodawczej, oznacza to, że Sejm i Senat nie muszą legitymować się posiadaniem dalszych podstaw konstytucyjnych
- 23. 23 Cechy szczególne ustawy Zasada wyłączności ustawodawczej parlamentu Jedynie ustawa powołana jest bezpośrednio do rozwijania postawień Konstytucji, wyłączności Sejmu i Senatu nie osłabia w żadnym razie kompetencja prezydenta do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, ponieważ wydawane są zupełnie wyjątkowo (w stanie wojennym)
- 24. 24 Cechy szczególne ustawy Nierównoprawność Senatu w procedurze ustawodawczej postępowanie ustawodawcze zawsze rozpoczyna się w Sejmie, a nie w Senacie Sejm może (poza art. 235) bezwzględną większością głosów odrzucić poprawkę Senatu lub jego wniosek o odrzucenie ustawy w całości
- 25. 25 Cechy szczególne ustawy Nierównoprawność Senatu w procedurze ustawodawczej prace Senatu poddane są ścisłym ramom czasowym: – 30 dni w odniesieniu do ustaw zwykłych, - 20 dni w przypadku ustawy budżetowej, - 14 dniu w przypadku ustaw pilnych, jeżeli w tych terminach Senat nie zajmie stanowiska oznacza to, że przyjął ustawę w brzmieniu nadanym jej przez Sejm
- 26. 26 Cechy szczególne ustawy procedura uchwalana ustaw Procedura ta zapewnia konieczną złożoność czynności ustawodawczych, tak by w treści ustawy najpełniej ujawniła się wola zbiorowego podmiotu suwerenności; Zasada trzech czytań ustawy (Sejm) Wymóg konsultowania projektu ustawy
- 27. 27 Cechy szczególne ustawy Ogólność ustawy ogólny charakter ustawy wyjątek - ustawa budżetowa będąca szczegółowym planem dochodów i wydatków państwa
- 28. 28 Cechy szczególne ustawy Jednorodność ustawy w Konstytucji RP nie jest to cecha uniwersalna ustawy, ale charakterystyczna dla Konstytucji RP; oznacza, że: Konstytucja nie różnicuje mocy obowiązującej ustaw ani z punktu widzenia podmiotu uchwalającego ani ze względu na tryb ich wydawania Konstytucja nie wyróżnia zatem tzw. - ustaw referendalnych - uchwalonych w referendum ani ustaw organicznych (pośrednich między konstytucją a ustawami zwykłymi) – takie szczególne kategorie ustaw przewidziane są np. we Francji
- 29. 29 Cechy szczególne ustawy Nieograniczona treść ustawy za jej pośrednictwem można regulować wszelkie materie, byle zachować normatywny charakter jej postanowień, zgodny z konstytucją i umowami międzynarodowymi, w tym prawem UE (traktatami) określającymi zakres kompetencji wyłącznych UE
- 30. 30 Cechy szczególne ustawy Nieograniczona treść ustawy wyjątek od zasady nieograniczonej treści ustawy – art. 112 Konstytucji – w ustawie nie mogą być regulowane materie zastrzeżone dla Regulaminu Sejmu i Regulaminu Senatu
- 31. 31 Cechy szczególne ustawy Nieograniczona treść ustawy ustawa może regulować każde zagadnienie, jeżeli nie zakazuje tego konstytucja powinna regulować sprawę, którą wyraźnie nakazuje uregulować konstytucja powinna regulować sprawę, która wcześniej była regulowana ustawą powinna regulować sprawy wyraźnie zastrzeżone dla ustawy – zasada wyłączności ustawy
- 32. 32 Cechy szczególne ustawy Zasada wyłączności ustawy budżet (ustawa budżetowa) status jednostki w państwie, zwłaszcza kwestie ograniczeń praw i wolności podstawowe kompetencje, zasady organizacji i funkcjonowania organów władzy publicznej sprawy uprzednio uregulowane w ustawie
- 33. 33 Cechy szczególne ustawy Zasada absolutnej wyłączności ustawy w orzecznictwie TK wskazuje się, że w niektórych dziedzinach, np. prawo karne czy prawo podatkowe ustawodawca musi sam uregulować niemal wszystkie kwestie, a jedynie sprawy techniczne (niezasadnicze) odesłać do rozporządzenia – zasada zupełności ustawy
- 34. 34 Cechy szczególne ustawy Trwanie ustawy w czasie ustawa obowiązuje dopóty dopóki nie zostanie we właściwym trybie uchylona, Wyjątek: - tzw. ustawy epizodyczne, z góry określające czas swojego obowiązywania oraz - ustawa budżetowa (zasada jednoroczności budżetu)
- 35. 35 Szczególne rodzaje ustaw • Ustawa konstytucyjna • Ustawa organiczna – (Francja, Portugalia, Hiszpania, Rumunia, Grecja Brazylia, Wenezuela) • Ustawa prywatna – (Wielka Brytania, USA, Grecja) • Ustawa ramowa – (Niemcy, Grecja)
- 36. 36 Ustawa a inne akty normatywne w RP
- 37. 37 umowa międzynarodowego ratyfikowana w trybie kwalifikowanym Art. 91. ust. 2 Konstytucji „Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową”. status umów międzynarodowych ratyfikowanych w trybie kwalifikowanym, a więc za uprzednią zgodą ustawy lub referendum ma w świetle tego przepisu prawo pierwotne UE.
- 38. 38 Umowa międzynarodowego ratyfikowana w trybie kwalifikowanym Moc prawna tej kategorii umów jest niższa niż Konstytucji, ale zgodnie z regułą kolizyjną wyrażoną w art. 91 ust. 2 ma pierwszeństwo w razie kolizji przed ustawami.
- 39. 39 akty prawa wtórnego UE Art. 91 ust. 3 Konstytucji „Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami”. akty prawa wtórnego mają pierwszeństwo przed ustawami i ma to te same skutki dla rozwiązywania kolizji między nimi a prawem wewnętrznym, co w przypadku prawa pierwotnego.
- 40. 40 rozporządzenie z mocą ustawy Dekret w polskiej historii Rodzaje: rozporządzenie z mocą ustawy może być wydawane na podstawie upoważnienia: • konstytucji • ustawy W Konstytucji RP: Rozporządzenie z mocą ustawy wydaje Prezydent na wniosek Rady Ministrów w stanie wojennym, kiedy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie.
- 41. 41 rozporządzenie wykonawcze Art. 92 ust. 1 Konstytucji RP Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
- 42. 42 rozporządzenie wykonawcze rozporządzenie ma służyć wykonaniu ustawy – nie może przekształcać ani uzupełniać treści zawartych w ustawie, - konieczność normowania w rozporządzeniu tylko tych spraw, które zostały uregulowane w ustawie i które służą realizacji tych samych celów, które zakłada ustawa.
- 43. 43 rozporządzenie wykonawcze Delegacja ustawowa – - musi wyraźnie wskazywać na wykonawczy charakter rozporządzenia, - pomiędzy ustawą a rozporządzeniem musi istnieć związek merytoryczny tzn. rozporządzenie musi służyć realizacji ustawy; - treść rozporządzenia musi dotyczyć tej samej problematyki (jednorodność materii ustawy i rozporządzenia) - zakaz tzw. upoważnień blankietowych, a więc upoważnień określających treść rozporządzenia w sposób ogólny;
- 44. Organy publikacyjne • dziennikustaw.gov.pl W Dzienniku Ustaw ogłaszane są: • Konstytucja RP, • ustawy, • ratyfikowane umowy międzynarodowe, • rozporządzenia wydane przez Prezydenta, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów, KRRiT, • teksty jednolite wymienionych wyżej aktów, • orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw, • uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra, • inne akty, dotyczące np. wyborów, stanów wyjątkowych.
- 45. Organy publikacyjne • Dziennik Urzędowy RP — Monitor Polski • monitorustaw.gov.pl W Monitorze Polskim ogłaszane są: • umowy międzynarodowe niewymagające ratyfikacji, • akty inne niż powszechnie obowiązujące, np. zarządzenia Prezydenta RP, uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Premiera, akty urzędowe Prezydenta, uchwały Sejmu i Senatu. • Dzienniki urzędowe ministrów • Dzienniki urzędowe urzędów centralnych • Wojewódzkie dzienniki urzędowe
- 46. Dokumentacja powstawania aktów prawa Rządowy Proces Legislacyjny (RPL) legislacja.rcl.gov.pl • W serwisie Rządowego Centrum Legislacji można prześledzić proces tworzenia aktów prawnych w jego kolejnych fazach, od zgłoszeń lobbingowych, przez opracowanie założeń projektu, uzgodnienia międzyresortowe, konsultacje społeczne, opiniowanie przez ciała doradcze, po skierowanie dokumentu do Sejmu. Internetowe publiczne biblioteki aktów polskiego prawa • Publiczny Portal Informacji o Prawie (PPioP) ppiop.rcl.gov.pl • Kancelaria Sejmu prowadzi Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP). isap.sejm.gov.pl •
- 47. Oficjalne publikatory prawne UE: • Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, • Zbiór Urzędowy Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej eur-lex.europa.eu • Baza danych serwisu jest aktualizowana codziennie i zawiera dokumenty powstałe od 1951 r. Można tu także śledzić prace prowadzące do przyjęcia aktu prawnego. Baza Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej • http://curia.europa.eu