Το νέο Βιβλιάριο Υγείας του παιδιού ως εργαλείο παρακολούθησης, πρόληψης και αγωγής υγείας στην εφηβική ηλικία 29o Συνέδριο Παγκρήτιας Παιδιατρικής Εταιρείας

1. Το νέο Βιβλιάριο Υγείας του παιδιού ως
εργαλείο παρακολούθησης, πρόληψης
και αγωγής υγείας στην εφηβική ηλικία
Ξεκαλάκη Αδαμαντία
Παιδίατρος
Δ/νση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής
Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού

2. Εργαλείο
•καταγραφής
• επισήμανσης
•επικοινωνίας

3. •Είναι εργαλείο
αγωγής υγείας;
•Πληροφορία και
αγωγή υγείας;
•Αγωγή υγείας
στους εφήβους;

4. Αγωγή υγείας• Νεογέννητο
• Βρεφική ηλικία
1-2εβδομάδων
2 μηνών
4 μηνών
6 μηνών
9 μηνών
12-15 μηνών
• Νηπιακή και προσχολική
ηλικία
18 μηνών
2-2,5 ετών
4 ετών
5-6 ετών
• Σχολική ηλικία
7-8 ετών
9 ετών
• Εφηβική ηλικία
11-12 ετών
14-15 ετών
17-18 ετών
Κείμενα
Επισημάνσεις
Εφηβική ηλικία
•Εφηβεία
•Διατροφή
•Ύπνος
•Σεξουαλική υγεία
•Κάπνισμα
•Αλκοόλ
•Χρήση ουσιών

5. Παιδί ηλικίας 11-12 ετών
ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
•Ενημέρωση παιδιού και γονέων
σχετικά με τις αλλαγές στο σώμα
στην εφηβεία
•Καθαριότητα, στοματική υγιεινή
•Αθλητικές δραστηριότητες
•Ασφάλεια ως επιβάτης και πεζός
•Ασφαλής χρήση τηλεόρασης,
διαδικτύου, ηλεκτρονικών μέσων,
κινητού τηλεφώνου
•Πρόληψη βίας και εκφοβισμού
•Προστασία από ηλιακή
ακτινοβολία

6. Παιδί ηλικίας 14-15 ετών
ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
•Ενημέρωση παιδιού και γονέων
σχετικά με τις αλλαγές στο σώμα
στην εφηβεία
•Καθαριότητα, στοματική υγιεινή
•Ασφάλεια στην άθληση
•Πρόληψη βίας και εκφοβισμού
•Ασφάλεια ως επιβάτης και πεζός
•Ασφαλής χρήση τηλεόρασης,
διαδικτύου, ηλεκτρονικών μέσων,
κινητού τηλεφώνου
•Ενημέρωση για σεξουαλική υγεία
•Προστασία από ηλιακή
ακτινοβολία

7. Παιδί ηλικίας 17-18 ετών
ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
•Ασφαλής χρήση τηλεόρασης,
διαδικτύου, ηλεκτρονικών μέσων,
κινητού τηλεφώνου
•Ενημέρωση για σεξουαλική υγεία
•Ασφάλεια στην άθληση
•Πρόληψη βίας και εκφοβισμού
•Ασφάλεια ως επιβάτης και πεζός
•Προστασία από ηλιακή
ακτινοβολία
•Κάπνισμα, αλκοόλ

8. Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού και Οικογένεια
Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι γονείς:
• Επιθυμούν να κρατούν ένα αρχείο δεδομένων που να
αφορά την υγεία και την ανάπτυξη τους παιδιού τους.
(Saffin et al. 1991)
• Θεωρούν ότι το βιβλιάριο υγείας είναι ένας βολικός
τρόπος να παρακολουθούν την αύξηση, την ανάπτυξη
και τους εμβολιασμούς του παιδιού τους. (Collins R,
2002, Stacy 2008)
• Αναφέρουν την σημασία του σε ταξίδια στο εσωτερικό ή
στο εξωτερικό, όταν χρειαστεί να εξετασθεί το παιδί.
• Χρησιμοποιούν τα ορόσημα του Β.Υ. για να
διαπιστώσουν αν υπάρχουν προβλήματα ανάπτυξης,
ιδιαίτερα οι γονείς των παιδιών 0-8 ετών.(QLD,
Department of Health 2009)

9. Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού και Οικογένεια
• Φαίνεται ότι η αγωγή υγείας, μετά τη γέννηση του
παιδιού δίνει σημαντικές πληροφορίες στους
γονείς και ιδιαίτερα τους βοηθά στην μετάβαση
προς την γονεϊκότητα. (Campbell et al. 1993)
• Ο μεγάλος όγκος των πληροφοριών μέσα σε ένα
ογκώδες βιβλιάριο υγείας, φαίνεται ότι κατακλύζει
τους γονείς, ιδιαίτερα αμέσως μετά τη γέννηση
του παιδιού και τους αποτρέπει από τη χρήση του
βιβλιαρίου υγείας. (QLD, Department of Health
2009)

10. Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού και Οικογένεια
Η χρήση του βιβλιαρίου υγείας θεωρείται ότι
προάγει: (Nossar 1998)
• Την αύξηση και βελτίωση των σχετικών
γνώσεων των γονέων
• Την ενδυνάμωση των γονέων ώστε να
συμμετέχουν ενεργά στην παρακολούθηση
της υγείας του παιδιού τους
• Την καλύτερη συνεργασία με τους
επαγγελματίες υγείας

11. Αγωγή υγείας
« η διαδικασία μάθησης μέσω της οποίας
άτομα ή ομάδες ατόμων υιοθετούν
συμπεριφορές που ευνοούν την προαγωγή,
διατήρηση ή αποκατάσταση της υγείας »
Last JM. Dictionary of epidemiology. 2001
Αφορά:
• μετάδοση γνώσεων
• εκπαίδευση σε δεξιότητες
• οικοδόμηση αυτοεκτίμησης
« η διαδικασία μάθησης μέσω της οποίας
άτομα ή ομάδες ατόμων υιοθετούν
συμπεριφορές που ευνοούν την προαγωγή,
διατήρηση ή αποκατάσταση της υγείας »

12. Αγωγή υγείας
Η αγωγή υγείας έχει αφετηρία το σημείο εκείνο στο
οποίο βρίσκεται μια ομάδα ανθρώπων:
αναπτυξιακά, συναισθηματικά, κοινωνικά.
Δηλαδή:
Είναι πιθανότερο οι άνθρωποι να αξιοποιήσουν
γνωστικές πληροφορίες που να είναι σχετικές με την
προσωπική τους εμπειρία και κατάσταση

13. Η υγεία των
εφήβων

14. Εφηβεία
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας τοποθετεί την
εφηβεία στη δεύτερη δεκαετία της ζωής, στη
χρονική περίοδο μεταξύ 10 και 19 ετών.
Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία
τοποθετεί την εφηβεία μεταξύ 11 και 21 ετών.

15. Εφηβεία
Η βιολογική εξέλιξη της εφηβείας και οι
παράγοντες που την καθορίζουν είναι ίδιοι σε
όλους τους εφήβους του πλανήτη.
Όμως:
Η διάρκεια και τα χαρακτηριστικά της
περιόδου αυτής αποτελούν δυναμικές
παραμέτρους και διαφέρουν ανάλογα με την
χρονική περίοδο, τα πολιτισμικά
χαρακτηριστικά και τις κοινωνικοοικονομικές
συνθήκες.

16. Πληθυσμός εφήβων
• Σήμερα ο αριθμός των νέων ατόμων ηλικίας
12-24 ετών παγκοσμίως είναι υψηλότερος
από κάθε άλλη χρονική στιγμή.
• 2012 : 1.6 δισεκ. άτομα ηλικίας 12-24 ετών
721 εκ. έφηβοι ηλικίας 12-17 ετών.
Ο πληθυσμός τους δεν αναμένεται να
αλλάξει σημαντικά μέσα στις επόμενες
δεκαετίες εξαιτίας της μείωσης της
γονιμότητας σε παγκόσμια κλίμακα και της
μείωσης της θνησιμότητας.

17. Πληθυσμός εφήβων
Ελλάδα:
• Απογραφή του 2011: σε μόνιμο πληθυσμό
Ελλάδας 10.816.286 ατόμων, οι έφηβοι
ηλικίας 10-19 ετών είναι 1.072.705 και
αποτελούν το 10% του πληθυσμού.
• Απογραφή 2001: οι έφηβοι ηλικίας 10-19
ετών και αποτελούσαν το 12% του
πληθυσμού.

18. Υγεία των εφήβων
• Για πολλές δεκαετίες η εφηβεία θεωρείτο μια
περίοδος χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα υγείας.
• Σήμερα είναι διαπιστωμένο ότι σημαντικά
θέματα υγείας εμφανίζονται στην εφηβεία
και μπορούν να επηρεάζουν το επίπεδο
υγείας στην ενήλικη ζωή.

19. Υγεία των εφήβων
Global burden of disease in young people aged 10—24
years: a systematic analysis
• Νευροψυχιατρικά νοσήματα
• Τραυματισμοί
• Λοιμώδη νοσήματα
• Συμπεριφορές κινδύνου πχ, αλκοόλ, μη ασφαλής σεξουαλική
συμπεριφορά, έλλειψη σιδήρου, όχι αντισύλληψη,
ναρκωτικές ουσίες.
Οι ερευνητές καταλήγουν ότι αυτή η υγεία αυτής της
ηλικιακής ομάδας έχει σημαντικά παραμεληθεί και ότι η
υγεία των εφήβων θα βελτιωθεί αν υπάρξει αυξημένη
προσοχή σε επίπεδο δημόσιας υγείας.
Gore F.M., Bloem PJ., Patton GC., Ferguson J., Joseph V., Coffey C., Sawyer S.M., Mathers C.D. Global burden of disease in young people aged
10—24 years: a systematic analysis. The Lancet 2011; Vol 377, p 2093 – 2102.

20. Υγεία των εφήβων
Συστηματική ανάλυση της θνησιμότητας παιδιών και
εφήβων στο πλανήτη:
• σε διάστημα 50 ετών (1955-2004)
• σε 50 χώρες χαμηλού μέσου και υψηλού
εισοδήματος
Συμπέρασμα : η θνησιμότητα για τους εφήβους και
τους νέους μειώθηκε λιγότερο από αυτήν των
παιδιών.
• 85-93% σε παιδιά 1-4 ετών
• 80-87% σε παιδιά 5-9 ετών
• 68-78% σε εφήβους 10-14 ετών
• Viner R.M, Coffey C., Mathers C., Bloem P., Costello A., Santelli J., Patton GC. 50-year mortality trends in children and young people: a study of 50
low-income, middle-income, and high-income countries.
The Lancet 2011;

21. Υγεία των εφήβων
• Το WHO European Region αναφέρει ότι για τους εφήβους οι
τραυματισμοί είναι η πρώτη αιτία θανάτου, που συσχετίζεται
κυρίως με τροχαία ατυχήματα και τη χρήση αλκοόλ.
• Το αλκοόλ έχει επίσης συσχετισθεί με μη ασφαλή σεξουαλική
συμπεριφορά, χρήση ουσιών και άλλες συμπεριφορές ρίσκου.
• Οι περισσότεροι έφηβοι στην ΕΕ ξεκινούν σεξουαλική
δραστηριότητα πριν την ηλικία των 19 ετών.
• Διατροφή και φυσική δραστηριότητα
• Αύξηση νοσηρότητας και θανάτου από ψυχοσυναισθηματικά
προβλήματα.
o 10%-20% έχουν κάποιο ψυχοσυναισθηματικό πρόβλημα
o 1 στους 10 δεκαοκτάχρονους έχει κατάθλιψη
o > 300 νέοι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από καταστάσεις
που μπορούν να προληφθούν.

22. Υγεία των εφήβων
• Υπάρχει κίνδυνος μείωσης του προσδόκιμου
επιβίωσης , λόγω εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων
(π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, πρώιμα σημεία
καρδιαγγειακών νοσημάτων) σε εφήβους και
νεαρούς ενήλικες.
• Έχει υπολογισθεί ότι το 70% των πρόωρων
θανάτων ενηλίκων οφείλονται σε συμπεριφορές
υγείας που ξεκίνησαν στα χρόνια της εφηβείας.
Kleinert S. Adolescent health: an opportunity not to be missed. Lancet 2007.

23. Υγεία των εφήβων στην Ελλάδα
Ένα στα 4αγόρια και ένα
στα 5 κορίτσια ηλικίας 15
ετών πίνουν τουλάχιστον
3 ποτά σε μια συνηθισμένη
τους έξοδο.
Αλκοόλ

24. Υγεία των εφήβων στην Ελλάδα
Καπνός
• 1 στους 10 (10,2%) καπνίζει καθημερινά με την
πλειονότητα αυτών να καπνίζουν
τουλάχιστον 6 τσιγάρα.
Σεξουαλική συμπεριφορά
• Ποσοστό 29% των 15χρονων, περισσότερα
αγόρια από κορίτσια, αναφέρουν πως είχαν
ήδη μια σεξουαλική επαφή.
• 1 στους 3 είχε την πρώτη του εμπειρία, στην
ηλικία των 14 χρονών.

25. Σεξουαλική συμπεριφορά
• 30-40% των εφήβων κοριτσιών ηλικίας 16-18 ετών έχουν
σεξουαλικές σχέσεις.
• 30% δεν χρησιμοποιούν κάποια αντισυλληπτική
μέθοδο.
• 30% χρησιμοποιούν μη ασφαλείς αντισυλληπτικές
μεθόδους
• Το ποσοστό των εφηβικών εγκυμοσυνών έχει μειωθεί τα
τελευταία 20 χρόνια από 9% το 1985 σε 5.2% το 2003.
• Αύξηση των εκτρώσεων το ίδιο χρονικό διάστημα από
28,8% το 1980 σε 50% το 2003.
Μονάδα Εφηβικής Υγείας. Νοσοκομείο Αγλαΐα Κυριακού

26. Υγεία των εφήβων στην Ελλάδα
Εκφοβισμός

27. Υγεία των εφήβων στην Ελλάδα
Εκφοβισμός

28. Υγεία των εφήβων στην Ελλάδα

29. Υγεία των εφήβων στην Ελλάδα
Οι 13χρονοι στην χώρα μας που αναφέρουν ψυχοσωματικά συμπτώματα
κατέχουν την 4η υψηλότερη θέση και οι 15χρονοι την 3η μεταξύ των χωρών που
μετέχουν στην μελέτη.

30. Υγεία των εφήβων
• Η εφηβική υγεία συσχετίζεται ισχυρά με την
κοινωνικοοικονομική κατάσταση.
• Συσχέτιση μεταξύ οικογενειακού εισοδήματος
και ικανοποίησης από τη ζωή.
• Η θνησιμότητα των νέων που ζουν σε χώρες
με χαμηλό και μέσο εισόδημα είναι
τετραπλάσια σε σχέση με τις χώρες με υψηλό
εισόδημα.

31. Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης…
• Αύξηση της επίπτωσης της κατάθλιψης και των
αυτοκτονιών κατά 36% μεταξύ 2009 και 2011
• Σημαντική επίδραση της οικονομικής κατάστασης των
οικογενειών στην υγεία και ευεξία των εφήβων.
Η έρευνα HBSC συνέκρινε δεδομένα πριν την
οικονομική κρίση (2006), στην αρχή της κρίσης (2010)
και κατά τη διάρκεια (2014).
Συμπέρασμα:
Σαφής μείωση του ποσοστού των μαθητών που
αναφέρουν ικανοποίηση από τη ζωή τους και από τις
οικογενειακές σχέσεις.

32. Η υγεία των εφήβων
Τα ποικίλης φύσεως θέματα των εφήβων
απαιτούν πολυδιάστατη αντιμετώπιση.
• το κατάλληλο νομικό πλαίσιο
• η στοχευμένη κοινωνική πολιτική
• η αντιμετώπιση της φτώχειας
• η ασφάλεια των κοινωνιών
• η δυνατότητα για μόρφωση και ψυχαγωγία
είναι μόνο κάποιες από τις απαραίτητες
προϋποθέσεις, ώστε να υπάρχει θετική
προοπτική της εξέλιξης των εφήβων

33. Ανάγκες υγείας των εφήβων
Τα συστήματα υγείας πολλών χωρών και της
Ελλάδας δεν απαντούν στις ανάγκες υγείας των
εφήβων.
Shribman S. Adolescent health: an opportunity not to be missed.
The Lancet 2007 vol 369 p. 1788-1789
Ercan O., Alikasifoglu M., Erginoz E., Janda J., Kabicek P., Rubino A., Constantopoulos
A., Ilter O., Vural M. Demography of health care delivery and training in Europe.
Eur J Pediatr 2009; 168:417-426

34. Η υγεία των εφήβων
Οι επαγγελματίες υγείας και οι υπηρεσίες
υγείας μπορούν:
με κατάλληλη εκπαίδευση και δομές φιλικές
προς τους εφήβους
να αποτελέσουν το πλαίσιο φροντίδας και
αγωγής υγείας των εφήβων

35. Οι έφηβοι στις υπηρεσίες υγείας
• Η χρήση και η χρησιμότητα των γιατρών και
των υπηρεσιών υγείας είναι διαφορετική για
τους εφήβους από αυτήν των παιδιών ή των
ενηλίκων.
• Υπάρχει πληθώρα ανείπωτων (κρυμμένων)
προβλημάτων/θεμάτων.
• Οι απορίες που έχουν οι έφηβοι για την υγεία
τους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα και είναι
πολύ πιο σοβαρές από αυτές που οι γιατροί
που τους φροντίζουν νομίζουν ότι έχουν.

36. Οι έφηβοι στις υπηρεσίες υγείας
• Αμηχανία
επαγγελματιών υγείας
• Χρόνος επίσκεψης
• Συχνότητα επισκέψεων
• Προστασία προσωπικών
δεδομένων (απόρρητο)
• Εμπιστευτικότητα/εμπισ
τοσύνη
• Ποιότητα φροντίδας

37. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία:
«pediatricians can view adolescents as
difficult or demanding patients with a special
agenda of issues they cannot always
understand or handle»
Jacobson L., Richardson G., Parry-Langdon N., Donovan C. How do teenagers and
primary healthcare providers view each other? An overview of key themes. Br
J Gen Pract. 2001; 51: 811–816.
Akinbami LJ., Gandhi H., Cheng TL. Availability of adolescent health services and
confidentiality in primary care practices. Pediatrics 2003; 111(2):394-401.

38. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία:
«Lack of training can be an important barrier
in delivering effective adolescent health care
and formal training is suggested for physicians
and other health care professionals.»
Akinbami LJ., Gandhi H., Cheng TL. Availability of adolescent health services and
confidentiality in primary care practices. Pediatrics 2003; 111(2):394-401.
Anderson J E, Lowen C . Connecting youth with health services: Systematic review.
Can Fam Physician 2010; 56:778–84.

39. Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού και Αγωγή υγείας
Συμπερασματικά :
Το βιβλιάριο υγείας του παιδιού δεν έχει στόχο να
υποκαταστήσει ούτε να αποτελέσει μια πλήρη πηγή υλικού
προαγωγής και αγωγής της υγείας.
Αλλά:
• Να αποτελεί ένα πεδίο επισήμανσης σημαντικών θεμάτων
αγωγής υγείας, που αφορούν την συμπεριφορά, την
πρόληψη ατυχημάτων και την απόκτηση υγιών στάσεων
και συμπεριφορών
• Να αποτελεί αφορμή για συζήτηση και να προάγει την
επικοινωνία μεταξύ γονέων και επαγγελματιών υγείας
• Να προάγει την επικοινωνία μεταξύ εφήβων και
επαγγελματιών υγείας
• Να προάγει την αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών
• Να προάγει την ενεργό συμμετοχή των γονέων

40. Σας ευχαριστώ πολύ