1. IDEOLOGI PAS
Ali Shari’ati dikenang bukan kerana dia seorang politikus hebat, bukan juga kerana seorang
ahli pidato yang memukau, malah tentu sekali bukan juga kerana dia seorang ahli akademik di
Universiti Mashhad.
Lebih dari itu semua, Shari’ati dikenang kerana ia merupakan simbol serta wajah idealog yang
sukses merangsang kebangkitan rakyat Iran, merentasi mana-mana ruang pengaruh yang ada,
hinggakan potretnya gagah berdiri sejajar dengan potret Ayatollah Ruhollah Khomeini ketika
memuncaknya revolusi tersebut.
Itu Shari’ati, dan ia telah pun tiada. Di satu ufuk timur lagi, PAS ketika memuncaknya revolusi
tersebut, cuba membawa semangat Shari’ati dan ruh revolusi ini ke dalam sistem partinya. Idea
wilayatul-faqeh dari tradisi Shi’ah kemudiannya telah diterjemahkan oleh PAS kepada format
kepimpinan ulama’, yang sampai dewasa ini terus tercerna dalam sistem gerakan parti politik
ini. Namun begitu, hingga kini, PAS terus keempunan untuk menuruti jejak sempurna revolusi
ini, kerana PAS tidak pernah memugar budaya partinya kepada kemunculan wajah idealog.
Mengapa PAS gagal melahirkan idealog? Apakah idealog ini tidak penting dari kacamata PAS?
Dan, mengapa juga PAS hanya kelihatan berminat mengkader ulama’-ulama’ yang terhad
kepada perspektif fiqhi semata-mata, tidak merentasi simbol dan perspektif wajah seorang
idealog? Dan, kalaulah status ulama’-ulama’ dalam PAS itu lebih mulia kedudukannya,
mengapa sukar untuk kita melihat ulama’-ulama’ dalam PAS ini dapat menunjuk jalan keluar
kepada cita-cita sebuah revolusi ummah, di kala ruang-ruang demokrasi kini sudah mula
memudar?
Apapun, persoalan-persoalan yang diutarakan ini tidak akan terjawab dengan jujur, selagi
mana sistem pentarbiyyahan PAS sendiri sudah menjadi sangat eksklusif, hingga ia telah
membataskan kreativiti aktivisnya untuk bereksperimen — dalam menterjemahkan aspirasi
perjuangan ummah ini. Pertamanya, kita dapat buktikan kewujudan kekangan-kekangan yang
dicipta oleh PAS ini semenjak dari dalam dunia kampus lagi, sesuatu suasana yang tidak pernah
berlaku dalam tiga dasarwarsa sebelum ini, di negara kita.
Baiklah, eloklah kita ketepikan duhulu alasan bahawa praktik yang sama turut dilakukan oleh
lawan politik PAS, iaitu UMNO. Bukan satu dalil yang bijaksana jika sesuatu kebenaran itu

2. diukur dari kacamata perilaku lawannya. Tetapi, PAS sebagai wadah politik yang diwar-warkan
berjuang atas nama Islam yang sejati, secara sedar atau sebaliknya, telah pun membentuk suatu
kerangka pemikiran di kalangan mahasiswa yang sangat-sangat linear tentang apa itu sebuah
“perjuangan”.
Mengapa definisi “perjuangan” yang ditakrifkan (secara tidak langsung) oleh PAS ini boleh
menjadi selinear sebegitu? Apabila kita amati balik, gerakan mahasiswa yang pada peringkat
awalnya condong pada cita-cita Islam, khususnya PMI, mereka ini rupa-rupanya tidak diajar
bagaimana untuk mereka melahir serta merealisasikan gagasannya sendiri. Sebaliknya, kita
amati, gerakan mahasiswa yang seperti ini telah ditatih dengan doktrin-doktrin agama dalam
kerangka fikiran sebuah gerakan politik.
Jadi, dampaknya di sini, pencak gerakan mahasiswa itu tidak lagi tulen dan mulus. Gerakan
mahasiswa bagaikan hanya menunggu dirangsang oleh PAS bagi merealisasikan sesuatu
agenda mereka. Kerana itu, kita harus cermati semula, bahawa mahasiswa bukannya aktivis
kepada mana-mana gerakan politik. Mahasiswa, lebih jauh dari itu, adalah sebuah gerakan
yang miring kepada perjuangan sebuah idealogi ummah, yang di kalangan mereka akhirnya
dapat diperhatikan kelahiran wajah idealog.
Jadi, apabila orientasi gerakan mahasiswa sudah terpimpin dengan doktrin parti politik, maka
ruang lingkup gerakan mahasiswa itu untuk berekspreasi sudah menjadi kian terbatas, kerana
setiap kreativiti mahasiswa untuk melakukan eksperimen idea dalam praktik sosial harus perlu
menunggu restu pemimpin dari mana-mana struktur parti politik tersebut. Hal ini, yang awal-
awalnya dilihat oleh PAS sebagai satu kelebihan, rupa-rupanya untuk rentang waktu yang lebih
lama, ia adalah barah yang sangat serius sekali.
Ekoran rentetan format yang terikat sebeginilah yang telah menjadi benteng kepada kelahiran
wajah idealog di kalangan aktivis PAS itu sendiri, bila mahasiswa itu memilih untuk
bergelumang dalam politik kepartian. Dalam diam-diam, minda mahasiswa yang awalnya
bernuasa Islam yang dinamik, telah diubah kepada pembentukan minda gerakan oposisi, yang
belum tentu minda tersebut selaras dengan denyut nadi generasi muda. Dalam hal ini, PAS (juga
parti politik lain) sememangnya berdosa kepada seluruh aspirasi gerakan mahasiswa, yang
dulunya murni sekali hasratnya.

3. Untuk membeza dan membuktikan pengamatan ini tidaklah sesukar mana. Tanpa berniat untuk
mengajak kita rigid kepada factor sejarah, kita boleh perhatikan idealisme mahasiswa tiga
dekad sebelumnya sebagai kajian perbandingan secara ringkas. Di sana, wajar kita sekali
mengakui, bahawa satu daripada faktor berkembangnya gerakan mahasiswa pada waktu itu
ialah kerana faham kebebasan mereka untuk bereksperimen, ke arah untuk menyatakan
gagasannya yang tersendiri, tanpa perlu mereka dipandu oleh arahan-arahan daripada parti
politik.
Ketika itu, idea-idea yang diwar-warkan oleh sebilangan pemimpin gerakan mahasiswa benar-
benar dapat merangka satu bentuk tekanan kepada suara pemerintah, apabila wujudkan
bantahan ummah. Dan, ketika itu juga, suara oposisi tidaklah sekeramat suara mahasiswa.
Pemerintah hakikatnya lebih terkesan dengan “suara ketiga” ini berbanding dengan suara-
suara di parlimen. Jadi, idea dari kalangan gerakan mahasiswa pada waktu itu menjadi sangat-
sangat kreatif, kerana mereka sendiri tidak terikat dengan doktrin parti politik!
Dan, bila kita berbalik kepada budaya dalam PAS itu sendiri, terbukti bahawa PAS semenjak
demikian tidak pernah membangunkan pemikiran aktivisnya dari perspektif yang rasional dan
kritis. Dan, apabila kita bercakap soal kritis ini juga, seharusnya ia tidak definitif kepada
pertentangan terhadap seteru-seteru politiknya. Lebih bermakna daripada itu, PAS mesti berani
membuka ruang kepada mana-mana aktivis untuk melakukan kritikan dalaman, tanpa perlu
menunggu medan muktamar mereka.
Dari sini, jiwa-jiwa pemimpin PAS mesti diasuh dan dibudayakan untuk tahan menerima
kritikan-kritikan, meskipun kritikan-kritikan yang dilontarkan tersebut masih samar-samar lagi
kebenarannya. Tapi malangnya, sebarang kritikan dari peringkat dalaman parti, yang niatnya
hanya bertujuan untuk mendapat kepastian sekalipun, dizahirkan dengan “muka yang masam”!
Jadi, jika budaya yang tidak kritis ini tidak dipugar dari awal-awal lagi, jadi mana mungkin
PAS mampu melahirkan wajah idealog?
Demikian juga, amalan PAS itu sendiri tidak berminat untuk membentur budaya wacana sebagai
ganti budayanya yang berteraskan isu-isu semasa. Kita lihat, contohnya wacana-wacana dalam
PAS sering disambut dingin, yang sekaligus berbeda dengan ceramah-ceramah politik.
Kecenderungan pemimpin tua PAS memutar isu akhirnya telah menengelamkan bakat aktivis
muda PAS yang awalnya sangat intelektualis. Sebab itu, kita tidak pernah menemui adanya

4. karya-karya komprehensif dari pemimpin PAS tentang pengamatan sesuatu aspek, lantaran
singkatnya budaya wacana ini.
Sebaliknya, apa yang kita perhatikan ialah buku-buku yang dihasilkan oleh pemimpin PAS ini
hanya terbatas pada penjelasan isu-isu semasa, tetapi tidak berjaya menghuraikan sebarang
fenomena semasa dalam ragam perspektif, dan ragam teori! Hingga kini, tidak pernah
kedengaran di kalangan pemimpin PAS yang mampu melontar sebuah gagasan yang cemerlang,
hingga dapat dijadikan rujukan dalam tempoh yang lama. Tidak pernah! Barangkali, inilah
antara implikasi besar dari ketandusan intelektual dalam sistem parti tersebut.
Memang, lama dulu, ketika PAS di bawah Dr. Burhanuddin al-Helmy situasi ini amat berbeza
sekali. Ketika itu, al-Helmy bukan sahaja berjaya mencermati wahana nasionalisme dengan
perspektif yang dinamik, malah beliau juga berjaya menjalinkan gerakan PAS dengan pelbagai
gerakan lain, yang juga terdiri daripada gerakan yang bukan bersifat politik, sama ada lokal
atau global. Ini antara kehebatan al-Helmy yang mana teladan ini gagal disambung oleh para
pemimpin PAS dewasa ini. Nyatanya, PAS tidak pernah serius untuk merombak budaya rapuh
yang tertanam dalam sistem mereka ini.
Sungguh pun begitu, memang banyak lagi yang harus kita lakukan, bukan sahaja oleh PAS
sebagai gerakan politik oposisi, malah oleh semua gerakan yang mahu mengembalikan jati diri
sebuah bangsa ini. Perjuangan bangsa (atau juga perjuangan rakyat), seperti kata al-Helmy,
sebenarnya boleh kita cantumkan dalam wadah yang organik sifatnya. Jadi, bila anjuran ini
dapat difahami dengan harmonik, lebih-lebih lagi dari kalangan oposisi, maka tugas berat akan
menjadi lebih mudah, lantaran keutuhan idea yang digagaskan oleh seorang wajah-wajah
idealog, yang benar-benar menjiwai zeitgeist!
Namun, jika kalangan oposisi (merujuk kepada PAS) tampaknya hanya lebih berminat dengan
pembinaan faham fekahisme, bukannya idealisme, maka kepada siapa lagi yang boleh kita
sandarkan harapan besar ini? Harapan untuk melihat wajah-wajah seumpama sang rausyanfikr
tadi; yang kemas fikirannya, yang dinamik wataknya, dan yang benar-benar meneladeni bahawa
sesuatu praktik harus bermula dengan wacana idea terlebih dahulu, bukannya mainan selera isu
semata-mata!

5. Perlembagaan parti merupakan dasar, hala tuju, matlamat dan gambaran kesungguhan
perjuangan parti. Perlembagaan juga merupakan undang-undang tubuh parti yang mana setiap
ahli parti adalah tertakluk di bawah Perlembagaan parti dan wajib mematuhinya.
PAS memperjuangkan undang-undang Shari'ah agar diguna pakai di peringkat persekutuan dan
negeri. Hukum tertinggi sekali dalam pegangan PAS ialah Kitabullah (al-Quran) dan Sunnah
Rasul serta ljmak dan Qias yang terang dan menjadi asas panduan dalam perjuangan. Risalah
Islam yang dibawakan oleh PAS bukan merupakan rekaan para pemimpinnya tetapi adalah berlandaskan
kepada apa yang telah diajar oleh Nabi Muhammad s.a.w. Agama Islam tidak boleh disamakan dengan
doktrin dan ideologi ciptaan manusia. la bersumberkan kepada wahyu Ilahi. Jadi, PAS berjuang dan
bertindak berdasarkan kepada apa yang dibenarkan dan terkandung di dalam Islam.
Dengan tertakluk kepada hukum tertinggi tersebut, segala gerakan dan pentadbiran PAS adalah
dijalankan di bawah perintah dan kekuasaan Muktamar.
Akan tetapi Muktamar itu sendiri tertakluk di bawah syarat-syarat yang terkandung dalam
Perlembagaan PAS dan aturan peraturan Muktamar atau Mesyuarat PAS.
Pas juga memberi penumpuan kepada konsep perpaduan ummah.Islam tanpa mengira bangsa
dan juga prinsip keadilan mutlak kepada umat Islam tanpa mengira pangkat dan darjat
Tujuan atau matlamat perjuangan PAS ialah memperjuangkan wujudnya di dalam negara ini
sebuah masyarakat dan pemerintahan yang terlaksana di dalamnya nilai-nilai hidup Islam dan
hukum-hukumnya menuju keredhaan Allah serta mempertahankan kesucian Islam, juga
kemerdekaan dan kedaulatan negara. Dengan itu, dasar yang diperjuangkan oleh PAS ialah Islam
dengan seruannya ialah Allahu Akbar.
PAS ditubuhkan untuk melaksanakan tuntutan menegakkan amar makruf dan nahi mungkar.
Cita-cita ini tidak boleh dilaksanakan kecuali mempunyai kuasa politik atau pemerintahan.
Dengan mempunyai kuasa politik dan melalui kerajaan sahaja yang boleh melaksanakan perintah
dan larangan serta menguatkuasakan undang-undang Allah. Hal ini dilakukan oleh Rasulullah
s.a.w. yang melaksanakan tuntutan amar makruf dan nahi mungkar dengan sempurna ketika
memegang kuasa di Madinah. Langkah ini wajib diikuti dengan ijmak para sahabat dan ulama
yang muktabar. Sebagai sebuah harakah Islamiah, tidak memadai bagi PAS bergantung kepada
ceramah dan kuliah semata-mata untuk melaksanakan tuntutan tersebut. la memerlukan kuasa
bagi memastikan tuntutan Islam dapat dilaksanakan dengan sepenuhnya.
Adalah menjadi satu kewajiban kepada umat Islam berusaha untuk menegakkan masyarakat
Islam yang tunduk kepada undang-undang Allah. Bertitik tolak daripada itu, PAS berusaha
meneruskan perjuangan nabi untuk menyebarkan risalah dakwah dengan mengajak dan
menyedarkan umat manusia tentang kedudukannya sebagai makhluk Allah serta
tanggungjawabnya kepada khaliq. Seruan Pas itu adalah merentasi sempadan keturunan, agama
dan batasan geografi sesuai dengan ajaran Islam yang bersifat sejagat. Islam adalah ‘Ad deen’

6. dan agama yang bersifat sejagat. Jadi, Islam harus diperjuangkan secara menyeluruh dan tidak
seharus berlakunya pemisahan di antara agama dan politik.
Dasar perjuangan PAS ialah Islam. Islam yang diperjuangkan oleh PAS ialah Islam yang lengkap
merangkumi semua perkara sama ada yang berkaitan dengan ibadah, politik, ekonomi,
pendidikan, sosial, akhlak dan sebagainya. PAS memperjuangkan din wa daulah iaitu agama dan
negara. PAS menerima konsep Islam secara keseluruhan sebagai satu cara hidup yang syumul
bukannya secara tempelan dengan beriman separuh dan menolak yang sebahagian lagi. PAS
menerima Islam secara keseluruhannya dan tidak dalam perkara yang berkaitan dengan solat,
puasa, zakat dan haji semata-mata tetapi merangkumi penolakan terhadap judi, zina, rasuah dan
sebarang bentuk kemungkaran yang lain.
Islam yang diperjuangkan oleh PAS adalah bersumberkan kepada al-Quran dan hadis. Sejak
ditubuhkan PAS telah berusaha untuk memartabatkan Islam. PAS sebagai sebuah parti politik
dan dakwah yang mempunyai matlamat jangka panjang untuk melihat kemurnian Islam dapat
direalisasikan, keadilan Islam dapat dihayati dan kecantikan Islam dapat dipraktikkan di dalam
kehidupan umat manusia. Cita-cita dan perjuangan PAS ialah untuk menzahirkan Islam agar ia
tidak berada di dalam lipatan sejarah dan kitab feqah atau hanya menjadi perbincangan yang
bersifat akademik sahaja.
Dalam Perlembagaan PAS telah dinyatakan secara jelas mengenai perkara ini. PAS mempunyai
tujuan untuk memperjuangkan wujudnya dalam negara ini sebuah masyarakat dan pemerintahan
yang terlaksana di dalamnya nilai-nilai hidup Islam dan hukum-¬hukumnya menuju keredaan
Allah. Selain itu, PAS juga ditubuhkan dengan tujuan untuk mempertahankan kesucian Islam,
kemerdekaan dan kedaulatan negara. Tujuan ini telah menjadi asas kepada perjuangan PAS
daripada dahulu sehingga kini biarpun kepimpinannya telah bertukar ganti manakala cabaran dan
situasi juga sering kali berubah.
PAS merupakan sebuah parti politik yang mempunyai dimensi perjuangan yang luas.
Perjuangannya tidak terbatas di dalam politik dan hal-ehwal yang berkaitan dengan sistem
kenegaraan tetapi juga di dalam bidang dakwah, kemasyarakatan, kebajikan serta segala aspek
kehidupan manusia. Penglibatan dan sumbangan di dalam bidang-bidang yang disebutkan itu
merupakan suatu realiti yang tidak dinafikan oleh sesiapa pun. Sejarah tidak pernah membohongi
kita tetapi kita yang sering membohongi sejarah.
Asas perjuangan PAS ialah Islam. Oleh itu, Pas membuka pintu perjuangannya kepada semua
orang Islam tanpa membataskan nya kepada sesuatu kelompok kaum sebagaimana yang
disyaratkan oleh sesetengah parti politik. Walaupun PAS adalah di dokong oleh orang-orang
Islam tetapi dimensi perjuangannya merangkumi juga mereka yang bukan beragama Islam. PAS
meletakkan Islam pada kedudukan yang paling tinggi sekali dengan mengetepikan perjuangan
yang bersifat kan perkauman. PAS mendukung prinsip-prinsip keadilan Islam dengan

7. memastikan hak semua kaum sama ada yang beragama Islam atau bukan Islam mendapat
pembelaan yang sewajarnya.
PAS merupakan sebuah parti politik yang bersikap terbuka dan berpandangan jauh. PAS bukan
merupakan sebuah parti yang mengamalkan dasar perjuangan yang sempit apatah lagi bersifat
perkauman. PAS boleh bekerjasama dengan sesiapa sahaja selagi mana ia tidak bercanggah
dengan nilai sejagat dan perjuangan Islam. Sejak ditubuhkan, PAS telah mengadakan kerjasama
dengan pelbagai pihak sama ada yang berupa parti politik, gerakan Islam atau pun pertubuhan
bukan kerajaan. PAS pernah menyertai Barisan Nasional (BN) pada tahun 1974 sebelum
mengambil keputusan untuk keluar daripada komponen itu pada tahun 1978.
Kepimpinan PAS pernah mengadakan kerjasama dengan beberapa buah organisasi politik
membentuk Harakah Keadilan Rakyat (HAK) dan mengadakan persefahaman dengan Parti
Sosialis Rakyat Malaysia (PSRM), Parti Demokratik Sosialis, Parti Nasionalis Malaysia
(NASMA) dan Majlis Perundingan Masyarakat Cina (CCC) bagi menghadapi Pilihan Raya
Umum 1986. Kerjasama itu kemudiannya diteruskan di bawah kepimpinan Allaryarham Datuk
Haji Fadzil selepas mengambil-alih jawatan Presiden PAS daripada Tuan Haji Yusuf Rawa.
Kerjasama dengan Parti Melayu Semangat 46, Hamim dan Berjasa di dalam Angkatan
Perpaduan Ummah (APU) telah dibentuk pada tahun 1989 untuk menghadapi Pilihan Raya
Umum 1990.
1.Memperjuangkan
wujudnya di dalam Negara ini sebuah masyarakat dan pemerintahan yang terlaksana di dalamnya
nilai-nilai hidup Islam dan hukum-hukumnya menuju keredhaan Allah
2.Mempertahankan kesucian Islam serta kemerdekaan dan kedaulatan Negara.
Fasal 6. Usaha-Usaha:
Menyeru umat manusia kepada Syari’at Allah dan Sunnah Rasul Nya melalui dakwah secara
lisan, tulisan dan amalan.
Memperjuangkan Islam sebagai aqidah dan syari’ah serta menjadikannya sebagai panduan
berpolitik dan bernegara serta memperkenalkan nilai-nilai ke Islam dalam usaha menegakkan
keadilan dan kemajuan di segenap bidang termasuk pemerintahan dan pentadbiran, ekonomi dan
sosial serta pelajaran dan pendidikan.

8. Memupuk dan memperkukuhkan dan memperkuatkan ukhuwah Islamiyah dan menyuburkan
rasa perpaduan di kalangan rakyat bagi memelihara kehidupan politik dan masyarakat yang sihat
dan berkebajikan.
Mengajak dan menggalakkan badan-badan, pertubuhan-pertubuhan dan orang-orang
perseorangan bagi mengenali dan memahami serta memperjuangkan konsep dan pandangan
hidup Islam.
Menyediakan rencana-rencana dan bertindak bagi memperbaiki susunan serta institusi-institusi
masyarakat, bentuk politik, keadilan ekonomi dan negara, untuk membela kepentingan umat
Islam dan rakyat seluruhnya.
Menyertai dan bekerjasama dengan badan-badan, persatuan-persatuan atau pertubuhan-
pertubuhan yang tidak berlawanan tujuannya dengan PAS bilamana dan selama mana ia
mustahak dan sesuai serta tidak bercanggah dengan undang-undang negara.
Mempertahankan Bahasa Malaysia sebagai bahasa rasmi negara yang tunggal dalam amalannya
di samping berusaha mengembangkan bahasa al-Qura’an.
Memperjuangkan wujudnya kebudayaan negara berasaskan nilai-nilai yang tidak bercanggah
dengan ajaran-ajaran Islam.
Memperjuangkan hak dan kepentingan umat Islam di negara ini tanpa mengabaikan
tanggungjawab melaksanakan keadilan terhadap seluruh rakyat Malaysia dan tanggungjawab
mewujudkan keharmonian antara kaum di dalam negara ini.
Menyertai dan bekerjasama dengan Bangsa-Bangsa Bersatu dan badan-badan lain yang sah bagi
mengekalkan keamanan dan menjalinkan hak-hak asasi manusia serta menghapuskan segala
macam kezaliman, kepalsuan, perhambaan dan penindasan di kalangan umat manusia.
Melakukan apa-apa jua usaha dan tindakan dalam batas-batas Perlembagaan dan Undang-
Undang negara bagi mencapai semua tujuan-tujuan PAS ke dalam dan ke luar.
Dr Burhanuddin diangkat sebagai Presiden PAS yang ketiga pada tanggal 25 Disember 1956
menggantikan Dr Abbas Elias.
Pemimpin ulung yang telah berjasa membangun dan memperkasa perjuangan ini sejak mula
ialah Dr Burhanuddin al-Helmy yang memimpin perjuangan daripada tahun 1956-1969, sang
doktor yang telah menebus dan mewakafkan hidupnya untuk satu perjuangan yang tidak dapat di
kompromi dan ditawar-tawar oleh sogokan dan ugutan penjajah
Peralihan kepimpinan PAS di akhir tahun 1956 kepada Dr Burhanuddin membawa revolusi
perjuangan PAS. Bermula dari situ, PAS memperincikan sikap dan pendirian parti agar lebih

9. konsisten dalam memperjuangkan kemerdekaan tanah air. Beliau meletakkan dua matlamat parti
yang utama iaitu memperjuangkan kebangsaan Melayu dan ketuanan Islam. PAS sebagai sebuah
gerakan perjuangan Islam yang mewarisi perjuangan Hizbul Muslimin.
Beliau memimpin PAS paling lama berbanding mana-mana organisasi mahupun pergerakan
politik yang pernah dianggotainya. Seperti kata Burhanuddin (1960),
“Dalam perjuangan kita (PAS) bagi mencapai kemerdekaan, kita telah dan terus menerus
memperjuangkan Melayu itu sebagai kebangsaan bagi Negara Tanah Melayu ini dengan
bertapak di atas asas ideologi Islam yang Maha Suci”. Ini menunjukkan bahawa PAS sudah
mula bersungguh-sungguh dalam menjadikan Tanah Melayu pada ketika itu sebagai sebuah
negara Islam (Kamarudin Jaafar, 1980).
BAB YANG PERTAMA
NAMA DAN PEJABAT YANG DIDAFTARKAN
FASAL 1 - Nama
FASAL 2 - Pejabat yang didaftarkan
BAB YANG KEDUA
DASAR DAN TUJUAN
FASAL 3 - Dasar
FASAL 4 - Seruan PAS
BAB YANG KETIGA
TUJUAN, USAHA, HUKUM DAN KEKUASAAN
FASAL 5 - Tujuan
FASAL 6 - Usaha-Usaha
FASAL 7 - Hukum, Kekuasaan dan MAJLIS SYURA ULAMAK
Fasal 7 (1)(2)(3)
Fasal 8 - Ahli Majlis Syura
Fasal 9 - Tugas Ahli Majlis Syura
BAB YANG KEEMPAT

10. DARIHAL AHLI-AHLI
FASAL 10 - Ahli PAS
FASAL 11 - Syarat-syarat Menjadi Ahli
FASAL 12 - Permohonan Menjadi Ahli
FASAL 13 - Memilih Ahli
FASAL 14 - Sijil Ahli
FASAL 15 - Keberhentian Ahli
FASAL 16 - Hak-hak Dan Kewajipan Ahli
FASAL 17 - Buku Daftar Ahli
BAB YANG KELIMA
MUKTAMAR DAN MESYUARAT AGUNG
FASAL 18 - Muktamar PAS
FASAL 19 - Wakil-wakil ke Muktamar dan Mesyuarat Agung
FASAL 20 - Mesyuarat Agung PAS Kawasan
FASAL 21 - Mesyuarat Agung PAS Cawangan
FASAL 22 - Tugas dan kekuasaan Muktamar dan Mesyuarat Agung PAS
BAB YANG KEENAM
PENUBUHAN KAWASAN DAN CAWANGAN
FASAL 23 - Penubuhan PAS Kawasan
Fasal 24 - Penubuhan PAS Cawangan
BAB YANG KETUJUH
JAWATANKUASA KERJA
FASAL 25 - Jawatankuasa Kerja PAS Pusat
FASAL 26-27 - Tugas-tugas Ahli-ahli Jawatankuasa Kerja PAS Pusat
FASAL 28 - Ahli-ahli Jawatankuasa Kerja PAS Kawasan

11. FASAL 29-30 - Tugas-tugas Ahli Jawatankuasa Kerja PAS Kawasan
FASAL 31 - Jawatankuasa Pemuda Dan Muslimat Cawangan
FASAL 32 - Jawatankuasa Pemuda Dan Muslimat Cawangan
FASAL 33 - Tugas-tugas Jawatankuasa Kerja Cawangan
FASAL 34 - Notis Mesyuara Jawatankuasa kerja
BAB YANG KELAPAN
PEJABAT-PEJABAT PAS
FASAL 35 - Pejabat Setiausaha Agung
FASAL 36 - Pejabat Setiausaha Perhubungan Negeri
FASAL 37 - Pejabat Setiausaha Kawasan
FASAL 38 - Pejabat Setiausaha Cawangan
FASAL 39 - Pejabat Dewan-Dewan
BAB YANG KESEMBILAN
PERHUBUNGAN PAS NEGERI / WILAYAH PERSEKUTUAN
FASAL 40 - Perhubungan PAS Negeri / Wilayah Persekutuan
FASAL 41 - Tugas-tugas Perhubungan PAS Negeri
FASAL 42 - Tugas-tugas Jawatankuasa Harian PAS Negeri
BAB YANG KESEPULUH
DARIHAL DEWAN-DEWAN
FASAL 43 - Dewan Ulamak PAS Pusat
FASAL 44 - Muktamar Dewan Ulamak PAS Pusat
FASAL 45 - Jawatankuasa Kerja Dewan Ulamak PAS Pusat
FASAL 46 - Tugas-tugas Dewan Ulamak PAS Pusat

12. FASAL 47 - Dewan Ulamak PAS Negeri
FASAL 48 - Muktamar Dewan Ulamak PAS Negeri
FASAL 49-50 - Jawatankuasa Kerja Dewan Ulamak PAS Negeri
FASAL 51 - Dewan Pemuda PAS Pusat
FASAL 52 - Muktamar Dewan Pemuda PAS Pusat
FASAL 53 - Jawatankuasa Kerja Dewan Pemuda PAS Pusat
FASAL 54 - Tugas-tugas Dewan Pemuda PAS Pusat
FASAL 55 - Dewan Pemuda PAS Negeri dan Wilayah Persekutuan
FASAL 56 - Muktamar Dewan Pemuda PAS Negeri
FASAL 57 - Jawatankuasa Kerja Dewan Pemuda PAS Negeri
FASAL 58 - Tugas-tugas Dewan Pemuda PAS Negeri
FASAL 59 - Dewan Pemuda PAS Kawasan
FASAL 60 - Mesyuarat Agung Dewan Pemuda PAS Kawasan
FASAL 61 - Jawatankuasa Kerja Dewan Pemuda PAS Kawasan
FASAL 62 - Tugas-tugas Dewan Pemuda PAS Kawasan
FASAL 63 - Dewan Muslimat PAS Pusat
FASAL 64 - Muktamar Dewan Muslimat PAS Pusat
FASAL 65 - Jawatankuasa Kerja Dewan Muslimat PAS Pusat
FASAL 66 - Tugas-tugas Dewan Muslimat PAS Pusat
FASAL 67 - Dewan Muslimat PAS Negeri dan Wilayah Persekutuan
FASAL 68 - Muktamar Dewan Muslimat PAS Negeri
FASAL 69 - Jawatankuasa Kerja Dewan Muslimat PAS Negeri
FASAL 70 - Tugas-tugas Dewan Muslimat PAS Negeri
FASAL 71 - Dewan Muslimat PAS Kawasan
FASAL 72 - Mesyuarat Agung Dewan Muslimat PAS Kawasan

13. FASAL 73 - Jawatankuasa Kerja Dewan Muslimat PAS Kawasan
FASAL 74 - Tugas-tugas Dewan Muslimat PAS Kawasan
BAB YANG KESEBELAS
KEWANGAN DAN PEMEGANG AMANAH
FASAL 75 - Sumber-sumber Kewangan
FASAL 76 - Peraturan Kewangan
FASAL 77 - Tuntutan
FASAL 78 - Memegang Amanah
FASAL 79 - Pemeriksa Kira-kira
BAB YANG KEDUA BELAS
LAIN-LAIN HAL
FASAL 80 - Bendera PAS
FASAL 81 - Lambang PAS
FASAL 82 - Tatatertib PAS
FASAL 84 - Peraturan Muktamar dan Mesyuarat
FASAL 86 - Meminda Perlembagaan PAS
FASAL 87 - Cara Memansuhkan PAS
FASAL 88 - Lain-Lain Perkara