Morero wa padikopana ya Mohlomongwe ke Tlhabologo

1. Kgoši Molepo
Babegi
Legodi Amogetswe
Magane Thapelo Donald
Mahlo Mapeteke
Manokwane Morongoa
Mohlala Delight
Mokwana Natacia

2. K G O Š I M O L E P O 2 0 2 3 P E G O K A G A M O R E R O 2
MORERO KE ENG?
 Mojalefa (1996:10) o re morero ke molaetša goba thuto yeo mongwadi a ratago go e
ruta babadi mabapi le taba yeo e itšego.
 Seo se hlaloša gore ge mongwadi a ngwala sengwalwa , o hlaloša tebelelo ya gagwe
malebana le ditaba tšeo a di lemogago mo bophelong.
 Serudu(1989:33) o gata le Mojalefa(1996:10) ka mošito o tee ge a re morero ke
kgwekgwe goba tabakgolo ya padi goba papadi yeo e tšweleditšwego ka boripana.

3. 3
 Magapa(1997:29) o tlaleletša seo se hlalošwago ke Mojalefa(1996:10)
le Serudu(1989:33) ka gore morero ke motheo wa mongwadi ofe kapa
ofe.
 Groenwald(1993:4) o re morero o bohlokwa ka ge o tlemaganya ditaba
tša thulaganyo gore di be kgopana ebile gape o swaraganya dithekniki
tša thulaganayo gore di lebane.
 Seo borateori ba be se tlišago mo ke gore morero ke kgopolokgolo yeo e
tšweletšwago go mmadi ge a bala sengwalwa.
 Morero ke wona moko wa sengwalwa

4. 4
 Lemoga gore morero wa sengwalwa o tšweletšwa ka tirišo ya baanegwa ,
thulaganyo yeo mongwadi a e šomišitšego le meragelo ya baanegwa.
 Ela hloko gore morero o tšweletšwa ke sengwalwa kamoka.
 Ge moithuti a sekaseka padi goba kanegelokopana , ntlha ya mathomo ya
mathomo ye a swanetšego go e lemoga ke morero.
 Se lemonal hlaloša gore ge moithuti a bala sengwalwa o tlamega go nyaka lebaka
le leak dirilego gore mongwadi a ngwale sengwalwa sa gagwe goba padi yeo.

5. PHAPANO GARE GA MORERO LE SERERWA
Phapano ya morero le sererwa e hlalošwa ke Groenwald(1993:14) ka tsela ye:
Morero
 O lebane le letlalo la thulaganyo .
O tlemaganya dithekniki tša thulaganyo gore di lebane .
Ke tabakgolo goba kokwane ya go laola thulaganyo ya ditaba gore e be
sengwalwa.
Sererwa
 Se lebane le letlalo la diteng
 Se tlemaganya ditaba tša diteng gore di be kgopana
 Sererwa ke kakaretšo ya mafelelo ya ditaba tša diteng tša sengwalwa

6. 6
MORERO WA MOHLOMONGWE KE TLHABOLOGO(2000)
Morero wa padikopana ye o lebane le taba ya gore, dilo tšeo di direlwago ka sephiring
di feleletša di tšwela nyanyeng. Se tsweletšwa ke semelo sa Moswananoši seo se
hlalošago ke ditiro tša gagwe. Moswananoši o hlalošwa ke seema sa gore o se bone
thola boreledi, teng gwa yona goa baba. Se hlalosa gore motho yo mobotse setšhabeng
ka mehla ke noga pelong ya gagwe. O be a khotše fela go dula a kgopiša batho gobane
ele hlago ya gagwe.
Bagologolo ba boletše ba re le ge o ka e buela ka leopeng thola ntle e tlo šala. Seema se
sale bolela ka moswananoši ge a itira motho wa go loka go batho ba mo motseng efela
a phidiša lapa la gabo boima. Moswananoši obe ana le mokgwa wa go boloka sepimpi
mola a be a swanetše go rera tša lapa la gagwe le ba moago bjale ka batho oba bangwe
ba mo motseng. Lege Moswananoši a be a rata go fihla ditaba tša lapa la gagwe,
baagišane le bafeti ka tsela ba be ba bona gore lapa la gagwe le na le mathata a go šiiša.
Morwa wa gagwe o bone gore a itšwele lesolo ka go kgopela Tibang, e lego rangwane
wa gagwe gore a dule le yena.

7. 7
• Sengwalweng se , mongwadi o dirišitše thekniki ya tekolapele,
baanegwa , le ditiragalo go re a tšweleletše morero wa sengwalwa
ka katlego.
• Thekniki ye ya tekolapele e šomišitšwe mathomong a padikopana
ye moo mongwadi a re tšweleletšago ka nako yela morwa wa
Moswananoši a ile ga rangwaneagwe.
• Se e be ele ge mongwadi a nyaka go re sedimoša gore mafelelong
a sengwalwa , morwa wa Moswananoši o tlo ya ga
rangwaneagwe a phula sekaku.

8. 8
 Mongwadi o be gape a nyaka go re laetša gore kua pele go na le
morero wo o tlilego go rerwa.
 Polelo ya bokgabo e šomišitšwe go godiša morero wa padikopana
ye.
 Baanegwa le bona ba bile le khuetšo ye kgolo kudu go thuša
mongwadi wa padikopana ye go tšweleletša morero wa gagwe.
 Mabaka ohle a ka godimo a tlo hlatselwa ka go tsopola le go
ahlaahla ditiragalo tša sengwalwa se ka boripana.

9. 9
 Re tsebišwa ka Moswananoši e lego moanegwathwadi wa padikopana ye ,
yena ke tatagwe Aleta le Melita.
 Mathomong a sengwalwa , morwa wa Moswananoši o be a ikhweleditše
lešaetšana gomme taba ya bona ga se ya tšea nako pele ga ge ditaba di ka
tšea lemanoga le lengwe.
 Se ke morago ga gore morwa wa Moswananoši a felelwe ke mošomo kua
Borwa.
 Taba ye ya dikgaruru magareng ga ngwetši le mmatswale a senke e dulelwa
fase bjalo ka ge tša mang le mang di dulelwa fase.

10. 1 0
 Lebaka la gore taba ye e seke ya sekasekwa goba gona go dulelwa
fase, ga le tsebje.
 Moswananoši o be a sa rere selo le barwedi ba gagwe , se
mohlomongwe ke ka lebaka la gore o be a sa ba bona bjana.
 Ngwetši yela ya Moswananoši e ile ya boela ga bo yona ,
moragonyana ga gore go dulelwe taba yela ya dikgaruru ka marago.
 Lebaka le mar ago mo dirilego gore a sepele e ka ba gore o be a
fišetšwa ke tšeo di diregago ka mo lapeng la Moswananoši.

11. 1 1
 Melita le Aleta ba lapping mmeleng e fela motho yo a ba imišitšego ga a
tsebje.
 Se imoxiterol lemogwa mo motseng ge ba bona go sena motho yo tlilego a
lefela ditshenyagalelo ka lapeng la ga Moswananoši.
 Se Leela ile sa hlola le mababare a gore bašimane tsoko ba lefela
ditshenyagalelo tše ga masetrata.

12. 1 2
 Tšohle tše di be di hlolwa ke go dula ditaba tša lapa la gagwe ka marago ga
Moswananoši.
 Ka nnete monna yo ke Moswananoši, gobane nnete ke mang yo akago go
tsenela tša thobalano le barwedi ba gagwe??
 Setšhaba sa mo motseng ba be ba fela ba di šireletša ka la gore “Mohlomongwe
ke tlhabollogo”.

13. 1 3
• Mabaka a a hueditšego yo Moswananoši gore a robale le barwedi ba
gagwe ga a tsebje.
• E kaba taba ya gore mohlomongwe e bile paki ya go hlorišwa ga
dikgaetšedi tša gagwe ke tatagwe gomme seo sa mo hlolela kgatelelo ya
monagano
• Goba yena seng sa gagwe o hlorišitšwe ka tša thobalano ke tatagwe ge e
be e sale lesogana.
• Hlokomela: Dikgopolo tša ka godimo ke tša senaganwa.

14. 3 / 1 / 2 0 X X S A M P L E F O O T E R T E X T 1 4
THUMO
Ke rume pego ya morero wa “Mohlomongwe ke Tlhabologo” ka la
gore mongwadi o laeditše bokgoni bja go ngwala ka go thoma
ditaba mola di eya mafelelong. Mongwadi o šomišitše thekeniki yeo
go goga mahlo a babadi gape le gore ba nyake go tseba gore go
tšweleng pele ga padikopana go tlile go diragala eng. Ka fao kere
mongwadi o atlegile go tšweletšeng ga morero ka tšhomišo ya
ditiragalo tša goba le maatlakgogedi, baanegwa ba dimelo tše di
fapanego gape le polelo yeo e tiilego.

15. 1 5
Methopothušo
Groenewald, P.S. 1983. The Literature in Northern Sotho. 1960-1982. South African Journal of
African Languages, Vol. 3(1): 1-22.
Groenewald, P.S. 1991. Sesetho sa Leboa (Honase). Dingwalo. Pretoria: Yunibesithi ya Pretoria.
Groenewald, P.S. 1992. Thutadingwalwa. B.A. (Honase) Sesetho sa Leboa. Pretoria: Yunibesithi ya
Pretoria.
Magapa, N.I. 1997. Papetšo ya Dikanegelotseka tša Lebopa. Thesese ya M.A. Pretoria: Yunibesithi
ya Pretoria.
Mojalefa, M.J. 1995. Ntlhahle ya Pele (B.A) Sepedi 2002. Pretoria:
Yunibesithi ya Pretoria.