1. SEHLOPHA SA SETŠHABA SA
BAROKA
Lenyanyabedi Xolile
Malapane Kgethego
Mathebe Tshipane
Mphahlele Phologo
Nchabeleng Loretta
Radingoane Phakiso
Thulare Maria
2. matseno
Goya ka (Kekana & Mojalefa, 2018) sererwa se hlalošwa bjalo ka
kgopolokgolo ya motheo yeo mongwadi a ratago go e tšweletša goba
go e fetišetša go mmadi mabapi le ditiragalo tša kanegelokopana, padi,
goba papadi.
3. Tshekatsheko ya sererwa sa padikopana ya Moputso wa
molwelannete re e sekeseka re lebeletše tše di latelago:
Ditiragalo.
Tikologo.
Baanegwa.
4. Ditiragalo
Ditiragalo tša sengwalwa di šupa ditiragalo tše bohlokwa goba ditiragalo ka gare ga
kanegelo tšeo di kgokaganego kudu le go thuša go hlabolla sererwa sa bogareng bja
kanegelo. (Maepa & Mojalefa, 2019)
Ditiragalo tše di latelago kanegelong di laetša gore kanegelo e theilwe godimo ga
bosenyi le bomenetša:
Ngwako wa muriti o ile wa pšhatlwa.
Murutiši o tšeetšwe sefatanaga.
Maphodisa a go se dire mošomo wa bona.
5. Dithunya tše di humanwego go Khasamula.
Dibetša tšeo disego molaong.
Tšheke ya go timelela.
6. Tikologo
Tikologo ya sengwala ke lefelo la ditiragalo ka nako ye e rilego. Ka go realo,
gothwe tikilogo e lebane le nako le lefelo. (Nkadimeng & M.J. Mojalefa, 2020)
Go na le mehuta ye mebedi ya tikologo elego ya sebjalebjale le ya segologolo.
Ka gare ga padinyana ya Moputso wa molwela nnete tikologo ke ya sebjalebjale.
Tikologo ya sebjalebjale, diteng tša yona di lebane le taba tša sebjalebjale tšeo di
diragalago mafelong a sebjalebjale ka dinako tša sebjalebjale.
7. Nako – ditiragalo tša padinyana ya Moputso Wa Molwelannete di
kgatlampana ka nako ya sebjalebjale. Re bona ka gee:
Bašemane ba tsena kholetšhe ka kua Mokopane.
Go bolelwa ka tšhekhe.
Go šomišwa dikhomphuthara.
Go sepelwa ka difatanaga.
8. Go šomiswa lori go utswa dithoto tša batho.
Go na le maphodisa.
Go šomišwa dithunya go tšhošetsa batho.
Go dulwa godimo ga disofa.
Go bogelwa dithelebešeni.
Go šomišwa distofo go apea.
9. Lefelo – lona le laetša mo ditiragalo di diregago gona. Gore lefelo la padinyana
ya Moputso Wa Molwelannete ke la sebjalebjale re bona ka ge:
Go iwa kerekeng
Go bolelwa ka toropo ya Mokopane
Go bolelwa ka seteišene sa maphodisa mo melato e bego e begwa gona.
Go bolelwa ka kantoro mo Tompane a bego a berekelago gona.
Go bolelwa ka kamoro ya borobalelo mo Tshabarebone a bego a itahlela bolaong
ba gagwe ge a ekwa di mo fahla.
10. Baanegwa
Go ya ka borateori (Lekganyane, 2002) baanegwa ke batho bao ba kgathang tema ka
gare ga sengwalwa, go thwe semelo sa moanegwa ke bomotho bja gagwe.
Semelo sa moanegwa se lebane le maitshwaro a gagwe le ka mo a phelago ka
gona ;re lebelela ditiro le dipolelo tša gagwe le kamoo
baanegwa ba bangwe ba mo hlalošago ka gona.
Go kanegelokopana ya Moputso wa molwelannte go na le baanegwa ba bane, e
lego molwantšhwa, molwantšhi, mohlohleletši le batšwasehlabelo.
11. Molwantšhwa ke moanegwa yo e lego gore ditiragalo tša ka gare ka puku di theilwe
godimo ga gagwe.
Molwantšhi ke moanegwa yo a šitišago molwantshwa go atlega morerong wa gagwe.
Mohlohleletši e kaba moanegwa yo a hlolago mpherefere magareng ga molwantšhwa le
molwantšhi goba a thušago molwantšhwa go atlega morerong wa gagwe.
Batšwasehlabelo ke batho bao basenyeditšego goba ba hlakišitswego e kaba ka ditiro tša
motho goba selo se sengwe ebile bana le bohlatse.
12. Tšhabarebone ke molwantšhwa wa ka kanegelong kopana ya Moputso wa
molwelaneete, ka gore o be a phegelela go fedisa bosenyi ba motse wa
Mahwelereng .
Totompana ke molwantshi wa Tshabarebone ka ge a be a mositisa go
phetagatsa morero wa gagwe wa go fedisa bosenyi.
Lubuschagne ke mohlohleletši wa Moputso wa molwela nnete o fahlotše
Tshabarebone.
13. Batšwasehlabelo ke:
Moruti Maremane ke motšwasehlabelo wa bosenyi ba ile ba thuba
ngwako wa gagwe.
Morutiši yena ba ile ba mo utswetša sefatanaga sa gagwe.
Rakgwebo ba mo utsweditše thoto ya lebenkele, sefatanaga le kete
tše nne tša diranta.
14. Thumo
Go phetha tlhagišo, kanegekopana ya Moputso wa molwelannete ke
kanegelo yeo e tletšego ka bosenyi, bomenetša le go se be le
kwelobohloko. Maphodisa a go swana le bo Totompana ke bo ramolao ka
mangwalo fela ka ge ba dira dilo tšeo di le go kgahlanong le molao.Mola
bahlankedi ba maphodisa ba go swana le bo Tshabarebone e le
bahlankedi bao ba tlago hwa ba šoma ka potego gomme ba putswa
ka go šoma fela go ya ka molao.
Maloko a sehlopha a hlalositše seo e le go sererwa, ba sekaseka dikarolo tše
tharo tša sererwa e le go ditiragalo, tikologo le baanegwa gomme ba thekga
dikgopolo tša bona ka mehlala go tšwa kanegelongkopana.
Mongwadi o tloga a atlegile sengwalong sa gagwe ka ge a kgonne go
akaretša dikarolo ka moka tše tharo tša sererwa go ya ka kgato ka
kgato go dira gore babadi ba kwešiše le go kgahlegela go bala ka
botlalo.
15. Methopothušo
Lekganyane E.M(2002).Tlhalošo ya semelo sa moanegwa dingwalong tša Sepedi .
University of Pretoria .13-17
Maepa, S. M., & Mojalefa, M. J. (2019). Diponagalo tša epiki ya Sesotho sa Leboa. South
African Journal of African Languages, 39(1), 76–84.
https://doi.org/10.1080/02572117.2019.1572327
Kekana, T., & Mojalefa, M. (2018). Tladi wa Dikgati: Sengwalo sa phatose [“pathos”]. South
African Journal of African Languages, 38(2), 219–228.
https://doi.org/10.1080/02572117.2018.1463716
Tsholo, J., & Mojalefa, M. (2017). Bongwadi bja Schwellnus le Franz: Paka ya bangwadi ba
Baromiwa ba Matoitšhi. South African Journal of African Languages, 37(1), 121–130.
https://doi.org/10.1080/02572117.2017.1316940
Nkadimeng, M. S., & M.J. Mojalefa. (2020). Sebilwane: Nepišo ya mongwalelo wa palate.
South African Journal of African Languages.
https://doi.org/10.1080/02572117.2020.1804217
