2. • Ge go hlalošwa sererwa Serudu (1989:43) o re mo go šupša seo
mongwadi a ngwalago goba a bolelago ka sona .
• Gilman (1962:26) o mo thekga ka go re sererwa ke lereokakaretso
leo le supago tabataba yeo mongwadi a ngwalago ka yona. Mathibe
(2001:1) o hlalosa go re ke modu wa ditaba.
• Marggraff (1994:61) o gatelela taba gore sererwa ke kgopolo ya
mafelelo yeo e fihleletšweng ge go khutšofatšwa sengwalo.
• Go ka akaretšwa gore sererwa ke mothaladi o tee wo o akaretšago
ditaba tša diteng tša sengwalwa gomme kakaretšo yeo e swanetše
go lebana le ditiragalo tshwanelo tša mathomo, tša gare le tša
mafelelo. Ke wona mothaladi woo wa kakaretšo woo diteng kamoka
le tša sengwalwa di theilwego godimo ga wona.
3. SERERWA SE BOHLOKWA KA GE SE
Kgaogantšha ditiragalo
Se laola ditiragalo/baanegwa
Se lalola tikologo(nako le lefelo)
Se laola sephetho
Se lemoša mmadi ditiragalokgolo le moanegwamogolo
Se laola moo ditaba di thomago gona le mo di fellago gona
Marggraff (1994:61-62)
4. Mathomong a kanegelokopana ya Mohlomongwe ke tlhabologolo ao re ka rego ke matseno go tšwelela morwa wa
Moswananoši yoo a tšhabetšeng ga rangwane wa gagwe Tibang. Morwa wa Moswananoši o tsene motseng wa Tibang a
swere mankgerentlhana a gagwe a botša rangwane wa gagwe gore yena ga a sa ratwa go bitšwa morwa wa Moswananoši
le go dula lapeng la gabo. Tibang o ile a mmotšiša gore o rile eng go mmagwe ge a mo laela ka ge a bolela gore ga a sa
nyaka go gula gagabo, gomme morwa wa Moswananoši o ile a mo araba ka gore mmage o be a ile maeto gomme seo se
file lešoba la gore a kgone go tšhaba gae ka ge le mmage a be a tla nyaka go tseba lebaka la mo tšhabiša gae gomme yena
ga se a hlwe a itokišetša gore a ka bolela lebaka leo.
5. Morwa wa Moswananoši o ile a tšwela pela ka go kgopela rangwane wa gagwe Tibang gore a mo amogele lapeng la
gagwe gomme a bitšwe morwa wa gagwe. O ile a mo kgopela gape le gore a nagane ka go hlakodiša Aleta le Melita ka
go ipotšiša gore go reng taba tša lapeng la gabo di sa rerwe kgorong go tshwana le ka mokgwa yoo tša malapa a
mangwe di reriwang kgorong. Tibang o rile go kwa taba yeo e fetšago go bolelwa ke morwa wa Moswananoši ya ba gona
a elelwa gore ka nnete taba tša lapa la mogolwagwe a di rerwe kgorong di dirwa sephiri ebile le batho ba bangwe ba mo
motseng ba makalela taba yeo.
6. Tibang o ile a gopola gore la mafelelo go rerwa ditaba tša ka mogolo wa gagwe Moswananoši
ke ge ba be ba ile go mo kgopelela sego sa meetse. Gomme ka morago ga ngwaga le seripa
ge Moswananoši a be a šupa mosadi wa gagwe tsela ga se ba tsebišwa le lebaka la gore a mo
šupetše tsela go no kwagala fela mabarebare mekgotheng
7. Ka nako ye dilo tše di bego di diragala morwa wa Moswananoši o be a dula borwa gomme a etla gae mafello a kgwedi fela.
Lapeng la Mowananoši go be go šetše ngwetši ya Moswananoši, mosadi wa Moswananoši le barwedi ba gagwe ba babedi
e lego Aleta le Melita.
Morwa yo wa Moswananoši o ile a fellwa ke mošomo a boela go yo dula gae gomme nako ye ke moo batho ba be ba
lebeletšeng gore ka ge a boile gae o tla thoma go ipshina ka go dula le mosadi wa gagwe. Ba ile ba Makala fela ka morago
ga kgwedi tše tharo morwa wa Moswananoši a boile gae go thunya lerole lapeng la Moswananoši e le ditshele magareng
ngwetši le mmatswale, taba ya go tshwana le ye e be e dulelwa ke ba moago le leloko efela bajalo ka mehleng seo ga se
sa diragala batho ba be ba no bona ka mahlo gore go tsogile lerole lapeng le la Moswananoši mafelelong ba ile ba no bona
ngwetši e rwele merwalo ya gagwe a subelela a ikela gae. Bjale ka setlwaedi taba ye le yona ga se ya rerwa kgorong e bile
sephiri go tshwana le tše dingwe ditaba ya no ba go kwa mabarebare a ditiragalo yeo.
8. Le kgwedi ga se ya feta mola ngwetši ya Moswananoši e sepetše gomme le morwa wa gagwe o tšhabile gae o tšhabetše
ga Tibang ka lebaka leo le sa tsebego ke motho gomme seo se be se makatša kudu. Bjale ka ge ba gabo motho ba sena
bosehla banna ba mmoto wa Tibang ba rile ge ba rerišana ka taba ye ba fetša ka la gore Tibang a no mo amogela ka
lapeng la gagwe a mofe marobalo le tša go ja lebakanyana ge ba sa rulaganya go kopantšha morwa le tatagwe pele ga
leago le ba leloko gomme ke go pala go swarelana ke moka morwa o tla dula le Tibang le mogatšagwe goba yo mongwe
wa lapa.
9. Morago ga polelo ye le banna go ile gwa thomiwa dinyakišišo moo , goilego gwa rulaganywa kopano go leka go
rarolla taba ye gomme Moswananoši le mosadi wa gagwe ba ilego ba ba gona. Lapeng la Moswananoši go be go
na le ditabanatabana tšeo di be go di sa rerwe go swana le go ima ga barwedi ba gagwe gomme taba ya gore ba
imiša ke mang e sa tšwe le go tšhaba ga morwa wa gagwe kopano ye e be e lebane le go rerwa tšona ditaba
tseo.
Letšatši la kopano le ile la fihla gomme morwa a kgopelwa gore a phule sekaku a bolele seo se mo tšhabišang ka
gae gomme o ile a šupa letšatši gore a ka se tšwe ka taba ka ge nnete e tla kweša mmagwe Ekwang bohloko
yena o ikgopella fela gore a lokollwe a itulele ga rangwane wa gagwe Tibang .
10. O ile a kgopela gape le gore dikgaetšedi tša gagwe le tšona di lokollwe le gona ba dule ga Tibang. Ekwang o rile ge a kwa
seo a re seo se tla direga a hwile a ka se tswale bana ya re mola ba gotše Tibang a mo tšeela bona. Moswananoši le ena
o ile a emelela a swere thoka a ya go hlasela Tibang ka a re o mothubela lapa gomme banna ba mo swara. Banna ba ba
ile ba makalela tiragalo yeo gomme ba bona bokaone e le go bitša Aleta le Melita gore ba tle ba ipolele.
11. Melita le Aleta ba ile ba bitšwa gomme o mongwe le o mongwe o ile a tla a swere ngwana wa gagwe. Melita o be a
amuša lesea la gagwe la dikgwedi tše lesomeseswai mola Aleta a farile la gagwe lesea la dikgwedi tše senyane.
Bobedi ba ba emišitše dithuto tša bona tša sekontari ka ge ba be ba na le bana.
Banna bao ba bego ba le gona kopanong ba be sa fetše go labella Moswananoši. Moswananoši o be a na le seriti
gomme ba be ba gakwantšhwa ke go se rerwe ga ditaba tša lapa gagwe ba no e tšea gore ke mokgwa wa batho
ba go hlomphega. Monna yo o be hlomphega kudu ka ge a be a na le bokgoni ba go rera le go rarolla ditaba tša
batho setšhabeng. E be e le modulasetulu wa sekontari ya mo motseng gomme le kerekeng e be e le yo mogolo
efela tabataba e be e le go se rerwe a ditaba tša lapa la gagwe mola yena a rera tša malapa a mangwe.Taba ye
batho ba be ba no fela ba e hlokomologa ka la gore “Mohlomongwe ke tlhabologo”.
12. Ba ile ba makala ge Melita a ima gomme go sa išwe molato go sena le mošemane yo a lefišwago, taba ye e ile ya direga
gape ge Aleta a ima gwa hloka motho yoo a lefišwago. Diboledi tša mo motseng di ile tša thoma go bolela gore lapeng la
Moswananoši ge o robile leoto ga o lefišwe sesetho. Motseng go ile gwa tlala taba ya gohloka ntlha le theto ya gore
bašemane bao ba robilego barwedi ba Moswananoši maoto ba lefa kgwedi le kgwedi ga mmaseterata. Taba ye e ile ya
hlola dipolelo tša go se fele moo batho ba bego ba re taba ya gore bašemane ba lefe kgwedi le kgwedi ga mmaseterata
ga se kagišano mola ba bangwe ba be ba bona bokaone taba tša lapa la Moswananoši le Aleta di tlogelwe ka gore
mohlomongwe se ke tlhabologo.
13. Go sa dutšwe kopanong bjalo morwa wa Moswananoši o be a dutše a rarela ka taba a sa nyake go phula
sekaku gomme rangwane wa gagwe Tibang o ile a feleletša ka go mo tšhošetša ka gora o tla mo thuntšha ka
sethunya sa gagwe sa mošomong ka ge ditaba jwale di šetše di senyegile le mogolo wa gagwe a mo tsogetše
maatla.
Mafelelong morwa wa Moswananoši o ile a phula sekaku a bolela gore tatagwe ke yena a robilego Melita le
Aleta maoto gomme ga go felele fao o robile le ngwetši ya gagwe leoto
Ekwang o rile ge a ekwa taba tše ya ba gona a kwišiša gore ke ka lebaka la eng Moswananoši a be a dula a
sutiša nako ya gore go bolelwe ka taba ya go ima ga bana ba gagwe.
Tibang o ile a tšea dihaka tša mošomong wa gagwe a haka Moswananoši a mo iša kgolegong ya ba ge nnete ya
mediro ye mebe ya Moswananoši e tšweletše pepeneneng le lebaka la nnete la gore taba tša lapa la gagwe di
se ke tša rerwa kgorong go swana le tša malapa a mangwe .
Batho ba mo motseng ba ile ba makatša ke mediro ye ye mebe ya Moswananoši ka ge batho bohle ba be ba mo
hlompha gomme le mahlong a bona e le moloki.Ge ntše taba ye e phatlalala le motse ba bangwe bano fetša ka
la gore mohlomongwe ke tlhabologo
14. Sererwa se se golo sa kanegelokopana ye se lebagane le bosenyi ,dinyakišišo le kotlo.
Bosenyi e bjo bo dirile ke Moswananoši ka go roba barwedi bja gagwe maoto gammogo le ngwetši ya gagwe.
Tiragalo ye ke yona ya go tsoša dinyakišišo ka ge lapa la ga Moswananoši le be le sodiša ka mokgwa yoo ba
dirago dilo ka gona.Mafelelong Moswananoši o ile a hwetša kotlo ya bosenyi bja gagwe a lahlelwa kgolegong.
15. Sererwa sa kanegelokopana ye se re lemoša gore ga gona sephira seo e bago sephira go ya go ile nnete e tlo no phela e
tšwelela mafelelong le ge go ka tšea sebaka se se telele. Se re lemoša gape le gore ga gona diro ye mpe yeo e ka
diregago gomme motho a se hwetša kotlo ya tiro mpe yeo a e dirilego. La mafelelo se re lemoša le gore o se bone thola
boreledi teng ga yona go a baba, Moswananoši o be a hlomphega setšhabeng ebile a bonwa bjalo ka moloki e fela tše a
di dirago di šiiša.
16. Methopoputso
• Marggraff,M.M. 1994:61,The moral story in Zulu (1930-1955).
Thesese ya M.A. Tshwane. Yunibesithi ya Tshwane.
• Serudu, S.M. 1989: 43, Koketsatsebo. Pretoria: De Jager Haum.
• Gilman ,1962:26
• Groenewald, P.S. 1993. Thutadingwalo ya Sesotho sa Leboa
2.Pretoria: Via Afrika
• Mojalefa, M.J. 1995a. Ntlhahle ya Pele (BA) Sepedi 1 02.Tshwane.
Yunibesithi ya Tshwane.
