Setšhaba sa Baroka GK

1. MAINA A MALOKO
Sindile Mokoena
Bridget Shabangu
Bianca Mohlala
Matsiliso Maphutsi
Nhlamulo Selowe

2. Sereto sa Baroka
Rena re boa kua Boroka, Re Ditlou tše di tšwago Bokgalaka bja Legola, Gae gešu ge o
hwetša ngwana Moroka o tšee, Moroka o na le mohola, Mologa-ditshelo. Gešu ga re
Makubu re Matebele, Re Makgalaka a dibobo. Re batho ba ngwana Maila a’ Monare. Ke
batho ba go gola šokeng. Re ba kgoši ba Mmalehwile la Maila la kgomo le tlala Seroto
la enela mekgoba, mekgoba ya bo ngwana makoba le ngwana Mmasegolo sa Hunadi.
Ngwana kgoši ke ile ge ke fologela Modiketsi, ka gata ga bedi ga raro ka fologela
Mofanyane, ke thobile motho phogo ka monwana ka boomo morwa mphelana ka bitša
mohube le maduana ka re; dinare dikae. Bare babina kgomo, ke rena ba ila kgomo dija
batho. Kare; ke kgona ke Mabutswa leraraneng.
Di swana le tša Matime le Ratau a modisi, ke kgolo e gata ka bofora-thamaga, Bare a
na ke kgwedi? A na ke pududu ya banna ba segolelo? Bare: yona e ile ya tšhoša dingwe
tša tšhoga. E tšhošitše ba mashegoana le ba moretsele. Bare; seloko sela sa Maila se a
bolela. Bare; ke lefase ga le bolele le tekemisa ke modumo wa Tlou.

3. Histori ke eng
Marwick (1993:3) o re lentšu le “histori” le tšwa go lentšu la Segerika leo le rago gore
nyakišišo. Shotwell (1939:8) o iša pele ka gore lona le thomile go šomišwa ke sehlopha sa
Bagerika seo se bitšwago “Malonia” , gomme la thongwa go šomišwa ka Ngwagakgolo wa
Boselela, le šupa dikatlego tša bona.
Shotwell o hlaloša lentšu la histori ka go re ke kanegelo yeo monyakišiši a dirilego gore e
kgonege; e sego kanegelo ya go se beakanywe, eupša kanegelo yeo e gogago šedi ya bao
ba nyakago tsebo.

4. Kanegelo
ya Histori
• Go ya ka (Ferguson, 1989:35) o
hlaloṧa kanegeloo ya histori bjalo
ka kanegelo yeo e bopilwego ke
histori ya go ba le rekhoto ya
bohlatse.
• (Serudu 1991), o re kanegelo ya
mohuta wo e ka ga ditaba tṧa
histori, tṧeo di utollelago mmadi
goba motheeletṧi ka ga ditlwaelo
le mekgwa ya bophelo ya lebaka
le itṧego la histori ya setšhaba.

5. Go lemogwa diponagalo tše di latelago ge pharologantšho ya histori e
tsinkelwa
• kgoboketšo le rekhoto ya ditiragalo ka botšona
• Diteng di beakanywa ka tatelano ge go hlalošwa histori
• Ke dikanegelo tšeo Borahistori ba ile ba ngwala ka tšona, di
akaretša tlala le tshenyo
• Kanegelo ya histori e ka batho bao ba tumilego, bao go laetšwago
bogale bja bona
• Kanegelo ya histori e ka mesepelo ya ditšhaba, ditumelo le maswao
go tšwa kua morago
• Histori e ka ga peakanyo ya mmušo, bokgabo bja setšo, thuto le
dithulano tša sepolitiki
• Tlhalošo ya histori e swanetše go ba le bobotegi go yona, moo re
hwetšago bohlatse, bjona bo sepedišana le tsela le melao ya go
tšweletša nnete
• History e ka ga ditiro tša batho bao ba phelago setšhabeng se itšego

6. Re na le dipharologantšho tšeo di bopago motheo wa diteng tša
sebopego sa kanegelo ya histori e lego
• Leago
• Histori
• Bogoši
• Politiki
• Setšo

7. Re bona ka eng gore sengwalwa ke kanegelo ya histori
❖ Lefelo
Kanegelo ya histori e direga nakong ye e fetilego. E na le ditšhupetšo tšeo di re botšago gore kanegelo e
direga neng le kae. Se se ka akaretša diaparo tša kgale, meago goba dilo tšeo batho ba di dirišago.
Re Lebelela ditlhalošo tša lefelo tšeo di fago dintlha ka botlalo mabapi le mehla ya histori. Se se ka
akaretša ditšhupetšo tša diaparo, tša meago, thekinolotši goba meetlo ya leago yeo e bego e hlaola
mehleng yeo.
❖ Ditiragalo tša histori
Kanegelo ya histori gantši e šupa goba e theilwe godimo ga ditiragalo tša nnete tša histori. Ditiragalo tše
e ka ba dintwa, diphetogo, diphetogo tše bohlokwa tša setšo goba dinako tše dingwe tše bohlokwa
historing.
❖ Baanegwa ba kgonthe goba ba Boikgopolelo
Kanegelo ya histori e na le batho ba kgonthe ba histori, baanegwa ba boikgopolelo ka mo go feletšego
goba motswako wa bobedi bja tšona. Batho ba kgonthe ba histori gantši ba tšweletšwa ka mokgwa wo o
dumelelanago le dikarolo tša bona tše di tsebjago tša histori le ditiro.
Mo kanegelong ya histori, baanegwa gantši ba kgokološitšwe gabotse, ka maitemogelo a bona a motho

8. ❖ Sebopego sa Leago le Setšo:
Kanegelo ya histori e hlahloba dikarolo tša setšhaba, setšo le dipolitiki tša nako ya histori ka maleba.
Ditiro le diphetho tša baanegwa gantši di tutuetšwa ke ditlwaelo, ditekanyetšo le mafolofolo a nako yeo.
Ditiragalo goba poledišano di swanetše go bontšha dibopego tša setšhaba, ditšo le ditlhohlo tšeo di
lebanego le mehla ya histori ka go lebanya.
❖ Dihlogotaba:
Kanegelo ya histori gantši e hlahloba dihlohlo tša lefase ka bophara tša go swana le lerato, go eka, go
kgotlelela, sebete, le maitemogelo a motho ka gare ga seemo sa histori.

9. Mehlala ya dikanegelo tsa histori mo boraditaba ba go fapanafapana e akaretša:
❖ Filimi
"Schindler's List" (1993) - Filimi yeo e theilwego godimo ga kanegelo ya nnete ya Oskar Schindler,
rakgwebo wa Mojeremane yo a phološitšego maphelo a bafaladi ba go feta sekete ba Poland-Juda
nakong ya Polao e Sehlogo.
❖ Dingwalo:
-"Pillars of the Earth" ka Ken Follett - Padi ya histori yeo e beakantšwego Engelane ya ngwagakgolo
wa bo-12, yeo e bontšhago kago ya kereke e kgolo le maphelo a baanegwa ba go fapafapana.

10. ❖ dipapadi: .
-"Hamilton" - Mmino wa Broadway wo o kopanyago histori le terama go anega
kanegelo ya Alexander Hamilton, yo mongwe wa Botate ba Motheo ba United States

11. Thulaganyo ya kanegelo ya Histori
❖ Thulaganyo ya kanegelo ya history: .
Kanegelo ya histori e gatelela kudu go anega dikanegelo le tlhabollo ya baanegwa. Gantši
thulaganyo e hlohleletšwa ke dithulano tša motho ka noši goba tša magareng ga batho, e
lego seo se dirago gore e be yeo e kgahlišago le ya terama.
Go ya ka Serudu(1991) thulaganyo e sekasekwa ka magato a a latelago:
Tlhaelelo
Le ke legato la mathomo la thulaganyo. Mo mongwadi o re laetša selo tseo moanegwa a se
hlokago ebile re kgona go bona gore bophelo bja moanegwa ga bo be bonolo ntle le sona
selo seo., yona re e bona mathomong.
Tharollo
Go kgato ye moanegwa o tla ka maano ka mokgwa wa tharollo mabapi le tlhaelelo ye a
nago le yona, o nyaka go dira gore bophelo bja gagwe bo be kaone.

12. Thibelo
Kgato ye e ba gona ge tharollo ya moanegwa e le kgahlanong le melao. Go sekwasekwa gore naa
tharollo ya moanegwa e a dumelelwa goba e thulana le melao yeo e lego gona.
Tshenyo
Mo go bolelwa ka melao yeo moanegwa a e tshetšego ebile re fiwa le mabaka a gore ke ka eng a be
a se a swanela go tshela mealo yeo, tshenyo ke kganetšo ya legato la thibelo.
Ditlamorago
Ye ke kgato ya mafelelo mo re bonago ditlamorago tšeo moanegwa a lebanago le tšona ka morago
ga gore a tshele melao le ditlwaelo, e kaba tše mpe go ba tšeo di thabišago.
Re tlilo sekaseka Thulaganyo ya filimi “Schindler’s list (1993)

13. Tlhaelelo
Oskar Schindler o mongwe wa leloko la Nazi party o bone ka mokgwa wo maJewish a be a
lahlegelwa ke maphelo a bona ka go bolaiwa ntle le molato.
Tharollo
Tharollo e bile gore Oskar a tla ka leano la go thuša maJewish, o ile a ba šireletša go maNazi le ge
a be a le le jeremane e bile a le leloko la maNazi ao a bolayago batho ba go hloka molato.
Thibelo
Oskar e be e le le Jeremane, o be a swanetše go bolaya maJewish ao a senago molato ka ge a be a
le wa leloko la mokgahlo wa maNazi
Tshenyo
Oskar o tshetše melao ya mokgahlo wa maNazi, melao eo e rego majewish ka moka a bolawe. O
bonala bjalo ka mpimpi ka ge a hlanogetše setšhaba sa gabo sa majeremane le melao ya mokgatlo
wa gagwe wa maNazi.
Ditlamorago
Ditiro tša Oskar tša go šireletša le go thuša maJewish di phološitše batho ba bantšhi ba maJewish,
le ge a tshetše melao. Batho ba go swana le bo Poldek Pfefferberg.

14. Thumo
Go tlo rungwa ka go hlaloša gore ge kanegelo ya histori e rungwa , go tlo lemogwa gore e
ithegile ka nnete, le ge e le gore ke nnete ye e feleditšwego, yeo e diregilego bogologolo
(Lukacs Jeffares, 1969.97-98), gomme ya fetišetšwa go tloga molokong wo go ya molokong wo
mongwe ka molomo, ke ka fao molaodiši wa ditiragalo tšeo go lego bonolo go yena go di
laodiša ka gobane o hwetša di le gona, ga a ithlamele tšona(Vansina, 1985:28).

15. Methopo
Camilla Nelson; Senior Lecturer in Media and Communications and Christine de Matos; Lecturer in History
(2023) Historical fiction, fictional history: Stories we tell about the past, The Conversation. Available at:
https://theconversation.com/historical-fiction-fictional-history-stories-we-tell-about-the-past-40315 (Accessed: 20
October 2023).
Ferguson,I, King, M, Ryan, P, Scherzinger, K. and Williams, M (1989). Cross currents. An Anthology of short
stories. Pretoria: Acardia.
Johnson, sarah L. (1970) Historical fiction : A guide to the genre : Johnson, Sarah L., 1969- : Free download,
Borrow, and streaming, Internet Archive. Available at: https://archive.org/details/historicalfictio0000john_c8r9
(Accessed: 20 October 2023).
Lukacs, G. (1965). The Historical Novel. Trans. H. and S. Mitchell. London:Merlin
Maake, M. 2023. Pukukgakollo ya AFT 220. Yunibesithi ya Tshwane, pp.19-20.
Serudu, S.M., Kgope, D.M., Bopape, L.M. & Boshego, P.L (1991). Northern Sotho Only Study Guide for NSE
203-Y. Pretoria: University of South Africa
Vansina,J. 1985. Oral Tradition as History. London: James Currey Ltd.