3. o Chatman (1967: 108) le Makgamatha (1992: 184) ba hlaloša kgopolo ye ya moanegwa gore ke motho yoo a
tlago ka morago ga tiro. Baanegwa ba nnete ka gare ga padi e ka badilo tše bohlokwa tšeo tiragatšo e theilwego
go tšona. Strachan (1988: 11) o re baanegwa ke ditiragatši. Go gatelelwa gore baanegwa ga se batho fela, le dilo
e ka ba baanegwa.
o Abrams (1988: 20) o re baanegwa ke batho bao ba tšweletšwago ka gare ga tiragatšo goba sengwalo. Boulton
(1975: 71) o re baanegwa e ka ba bagale goba bagalegadi. Moanegwa a ka dula a se a fetoge, goba a fetoga go
tloga mathomong a sengwalwa go fihla mafelelong.
o Serudu (1989:31) o hlalosa kgopolo ye, baanegwa, ka gore ke batho bao ba diriswago ke mongwadi mo
kanegelong ya gagwe, e ka ba mo pading, kanegelongkopana goba mo papading. Gona moo letlakaleng leo,
Serudu o tsweia pele ka go boleia gore moanegwa ke seakanywa seo se nago Ie boitshwaro, maikutlo, borutho,
Ie tseo se di tsweletsago ka poledisano Ie tiro.
4. Mojalefa (1995: 6) o re mongangiši ke moanegwa yo mogolo yoo a ganetšanago le ditiro tša
mongangišwa. Ke moanegwa yo a nago le manganga, ga a rate go fenywa le ge nnete yona a e
bona. O dira gore maikemišetšo a mabotše a mongangišwa a phuhlame.
Morton (1957: 168) le Mojalefa (1995: 6) ba hlaloša kgopolo ya mongangišwa ka gore ke
moanegwa yo mogolo wa go loka. Ke moanegwa yo a ratago go tšwetša pele dikganyogo tša go
loka, eupša mongangiši a mo palediša go phetha seo. Mongangiši o mo šitiša go fihlelelwa
maikemišetšo a gagwe a go loka.
5. o Nnono Molaba ke mongangišwa ka ge a ngangišetšwa go loka ga gagwe, morero wa gagwe wa go
nyakišiša ka polao ya Mmatšhego. Re bona baanegwa ba go swana le boNakedi ba kgala le go
mo iša letsogo gore a kgaogane le ditaba tšeo di sa mo nyakego, mosadi wa gagwe Brenda a
mmotša gore a tlogele go dira dinyakišišo ka ge a tla wela kotsing le batho ba šoro.
6. Shaw o bolela gore ka tlhalošo ya semelo sa moanegwa go tšweletšwa bomotho bja
moanegwa. Go tlaleletša kgopolo ye ya Shaw, Brooks (1989: 74), Cohen (1973: 177) le
Morgan (1980: 141) ba re tlhalošo ya semelo sa moanegwa ke mokgwa wa bokgabo wa go
tšweletša baanegwa ka mantšu, wa ba hlaola bjalo ka batho ba madi le nama. Ka tsela yeo
mmadi o kgona go tseba baanegwa bao, a ba kwešiša le go ba sekaseka. Seo se
bolelwago ke borateori ba ke gore mmadi ge a tseba semelo sa moanegwa o tla kwešiša
batho ba lefase leo a phelago go lona.
Ge a tšwetša taba yeo pele Chatman (1967: 107) le Mcarth (1961: 66) ba re tlhalošo ya
semelo sa moanegwa ke go hlaola ka go ngwala sebopego sa motho, ditiro le mekgwa ya
go nagana ga gagwe mo bophelong, ka gobane ke tšona di dirago gore mmadi a tsebe
gore moanegwa yoo ke motho wa mohuta mang.
7.
8. • O na le phišegelo/phegelelo: O nyakišiša molato wa polao ya Mmatšhego a sa gomele morago le ge
go le boima bjang kapa bjang.
• O sehlogo: O betha Mpho wo šoro gore a šale a hloka le bobono (letl.128)
• Ga se lefšega: Le ge Sersanta Maroga a mo lemoša ka kotsi ya go nyakišiša molato wa polao ga a ka
a fetola mogopolo (letl.119)
• O bohlale: O kgonne go efoga dikotsi tšeo di bego di ka mo hlagela ge a dira dinyakišišo (letl.71,154)
9. O tsenatsena ditaba tšeo di sa mo amego: Serasanta Maroga o mo kgalela go šunyašunya nko
mererong ya dinyakišišo (letl. 119)
O a tshepega: Morena Maleka o mmoditše gore ke yena fela yo a ka hwetšago mmolai wa
Mmatšhego (letl. 40)
Ke popotela eo e sa kwego: se se lemogwa ge Morena Nkwe Maleka a bolela le Nnono a
mmotša gore a se tšwelepele ka dinyakišišo tša polao ya Mmatšhego gomme Nnono a mo fetola
ka gore:”Mna Maleka, ile go tšwela pele ka mošomo wo gomme ga go yo a ilego go nthibela. Ke
ya thoko e tee fela gomme thoko yeo ke pele...pele fela. Ga go yo a ilego go nthibela. Goba
maphodisa goba mmolai goba wena Mna Maleka goba Brenda (letl.73)
10. Leina la Nnono ga le sepelelane le mediro ya gagwe gape Nnono ke setšhošetši (nono).
O na le kgotlelelo: O kgotlelela dipolelo tša Brenda le ge a phela a mo kgadimola.
Motho wa leratorato: O lebelela mosadi wa gagwe ka lerato ka dinako tšohle, moo ebilego a ile a
palelwa ke go lemoga ka pela gore Brenda yo a dulago le yena ke mmolai.
O na le šedi: O kgonne go lemoga mongwapo letsogong la Brenda (letl.170)
11. o Onega le Landa(2014), ge ba tlhaloša Naratholotši bare e šupa thuto ya thulaganyo ya ga kanegelo, go
akaretšwa dielemente tša go swana le moanegwa, thulaganyo, le ntlha ya pono. E amana kudu le
lefapha la tshekatsheko ya dingwalo gomme e tshwenyegile ka go sekaseka ditsela tšeo dikanegelo di
anegwago ka tšona le ditlamorago tšeo di nago le tšona go babadi
12. o Nnono o nyaka go hwetša babolai ba Mmatšhego le go tseba gore ke eng se segolo seo
Mmatšhego a se dirilego gore a lefe ka setopo. Seo se thekga ke gore Nnono o ile dira se sengwe
le se sengwe gore a hwetše babolai ba Mmatšhego le ge a be a thibelwa go dira seo. O be a nyaka
go thuša mna Maleka ka go hwetša babolai bao ka gore mna Maleka o ile a mo tšea bjalo ka
ngwana wa gagwe morago ga go lahlegelwa ke mmagwe.
13. Kwelobohloko. Nnono o be a kwela monnamogolo bohloko ka gore obe a lahlegetšwe ke mosadi yo a
mo ratago (letl.41)
Swele. Nnono o be a na le swele ka gore o be a betha ke manaba a gagwe e bile a kgalemelwa gore
a tšwe ditabeng tšeo di sa mo nyakego efela seo o ile a se phaela ka thoko (letl 95, 98-99, 127,153)
14. Kgotlelelo-Nnono o be a na le sebete sa kgotlelelo ka ge a ile a kgotlelela le ge a be a bethwa, a tšhošetšwa ebile
a se a hwetše bohlatse bjo bo lekanego go phetha tebanyo ya gagwe ya go khumana babolai ba Mmatšhego. O
ile a kgotlelela tšohle go fihlela mafelelong a fihlelela tebanyo ya gagwe.
15. Mootledi wa thekisi- Mootledi wa thekisi o ile a thuša Nnono ka go šhala koloi ye
khubedu(mmasebotsana) morago go fihla go tloga ka teropong go fihla Seshego (letl 146-148)
Naniki-Naniki o ile a thuša Nnono ka go mo fa tshedimošo ka ga mediro ya ga Mmatšhego mo
dikgweding tša go feta, go swana le go amogela mangwalo a mantši a go tšwa Tshwane goba
Gauteng (letl 58).
Mašeleng- pading ya lenong la gauta , Nnono Maloba o thušitše ke mašeleng ao a šomišitšeng go
goka goketša mootledi wa tekisi ka mašeleng ao a ka lekanago makgolo a bedi toropong kgolo ya
Polokwane morago ga go bona koloi ya mmasebotsana ele ge a be a nyaka gore ae šale morago
go fihla fao e ya go gona, gore a tle a kgone go tseba le go hwetša fao baotledi ba koloi ya
mmasebotsana ba dulago gona le gore ke bo mang (letl 146-148)
16. Sefatanaga sa gagwe-sefatanaga sa gagwe se be se mo thuša ka dinyakišišo tše a bego a di dira go
swana le go ya ga bo Naniki, Mna Maleka, maphodiseng, sekolong sa sima le mo banna ba
mmasebotsana ba be ba dula gona (Seshego) (letl. 28,54 ,77, 117,149).
Palamonwana ya lenong la gauta- nnono o ile a hwetša palamonwana Motseng wa banna ba koloi
ya mmasebotsana ge a dira dinyakišišo gore bobedi ba banna bao ke bo mang ebile ge e kaba ba
na le letsogo polaong ya Mmatšhego. E tšwelela gape ge nnono a hwetša mosadiagwe Brenda
legaeng la bona a itukišetša go sepela gomme a apara pheta ya lenong la gauta le dipalamonwana
tšeo di bego di tsebega ele tša Mmatšhego(letl. 151).
17. Letšhogo-Nnono o be a tlela ke letšhogo ge a nyakišiša ka gore bo Nakedi ba be ba mo tšhošetša ba
mmotša gore ba tla mmolaya ge a ka tsena ditaba tšeo di sa mo nyakego (letl.99)
Maphodisa-Maphodisa a be a mmotša gore a tlogele ditaba tšeo di sa mo nyakego ebile ba mmotša
gore ke yena mogonenelwa tlhaselong ya Naniki (letl.119)
Brenda-Brenda obe a leka go mo thibela gore a se ke a tšwela pele ka dinyakišišo ka ge a sa nyake
go mo loba.
Bo Nakedi- Ba be ba mo tšhošetša ba mmotša gore ge a ka tšwela pele ka dinyakišišo ba tla
mmolaya (letl.99)
18. o Nnono o be a dira di nyakišišo ka polao ya Mmatšhego , mo dinyakišišong tša gagwe o ile a gahlana le batho ba
go fapafapana bao ba laetšago go ba le letsogo polaong ya Mmatšhego. O ile a gahlana le banna ba koloi ya
mmasebotsana boNakedi, bao ba ilego ba mo otla go šoro ba mmotša gore a tšwe ditabeng tšeo di sa mo
nyakeng. Gape a gahlana le lesogana tsoko leo le bego le ipitša Mpho a ena le maaka. Efela Nnono o kgonne
Mangwalo a bophodisa. Nnono o be a se na mangwalo a bophodisa ao a bego a tla mo thuša go
tšwela pele ka dinyakišišo tša gagwe ntle le go tshwenyega ka gore otla bolawa.
19. o Mongwadi o atlegile go tšweletša magato ka moka a go sekaseka moanegwa ka tebelelo ya
naratholotši le tshwantšho ya baanegwa (semelo). Go setše go tlhalošitšwe gore moanegwa gare
ga kanegelo/sengwalwa a ka sekasekwa ka di tsela tše pedi e le go šomiša tshwantšho ya
baanegwa(semelo) le tebelelo ya naratholotši. Gotšwa go ntlha ye tee ya semelo e le go Leina la
moanegwa, e re laodišetša gore mediro ya Nnono ga e sepelelane le leina la gagwe. Mafelelong go
tebelelo ya naratholotši, dintlha ka moka tša naratholotši di re kgonthišišetša gore Nnono ke yena
molwantšwa.
20. o Abrams, M.H. 1988. A glossary of the Literary Terms, (5th ed.) London: Holt., Rinehart and
Winston Inc.
o Bal, M.1980. Narratology, Introduction to the theory of narrative. London: University of Toronto
Press.
o Boulton, M. 1975. The Anatomy of the Novel. London: Routledge and Kegan Paul Ltd.
o Chatman, S. 1967. Story and Discourse. London: Comell University Press.
o Groenewald, P.S. 1993. Thutadingwalo ya Sesotho sa Leboa 1. Pretoria: Via Afrika.
o Makgamatha, P.M. 1992. The Functionality of Character in the Northern Sotho Narrative. Suid
Afrikaanse Tydskrif vir Afrikatale. Vol. 12(2), pp. 84 – 88.
o Mojalefa, M.J. 1997. Ntlhahle 111 (BA) Sepedi 302. Pretoria:University of Pretoria.
o Mojalefa,M.J. 1995.(a).Pego yeo e beakantšwego ya makgotlho (Lekgothoane).Thesese ya
Bongaka. Pretoria: Yunibesithi ya Pretoria.
21. o Morton, D.Z. 1957. Craft and Character. New York: The Viking Press.
o Onega ,S., & Landa, J. A. G. (Eds). (2014). Narrathology:an introduction.Routledge.
o Serudu, S.M. 1989. Koketšatsebo. Mongwalo. Mareongwalo. Tsebokakaretso. Pretoria: De
Jager-Haum.
o Serudu, S.M., Kgatla, R.T., Mampuru, D.M. & Masola, I.S. 1987. Sesotho sa Leboa sa Mahlahla.
Mphato wa 9. Pretoria: De Jager-Haum
o Strachan, A. 1988. "Uthingo Lwenkozasana" van D.B.Z. Ntuli:ʼn Narratologiese ondersoek. D.Lit.
proefskrif. Pretoria: Yunibesithi ya Pretoria.
