Znaczenie żywienia w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych
1. MGR MARIA KRET
ZNACZENIE ŻYWIENIA
W PROFILAKTYCE I LECZENIU CHORÓB
CYWILIZACYJNYCH DIETOZALEŻNYCH
2.
3. STAN ZDROWIA CZŁOWIEKA
Zgodnie z Olimpijską Deklaracją
Żywienia i Kondycji Fizycznej stan
zdrowia człowieka jest determinowany
przez triadę kluczowych i wzajemnie
powiązanych czynników:
podłoże genetyczne
sposób żywienia
aktywność fizyczną
4. JAK NAZYWAĆ?
Obecnie, coraz częściej,
choroby cywilizacyjne
określa się mianem
przewlekłych chorób
niezakaźnych lub chorób
dietozależnych.
Oznacza to, że coraz
większą rolę wśród
patogennych czynników
środowiskowych przypisuje
się nieracjonalnej i nie-
prawidłowo zbilansowanej
diecie oraz niewłaściwej
jakości zdrowotnej żywności.
5. CHORY KOTEK
Stanisław Jachimowicz
Pan Kotek był chory i leżał w łóżeczku
I przyszedł Pan Doktor: „ jak się masz koteczku!”
„Źle bardzo”- i łapkę wyciągnął do niego.
Wziął za puls Pan Doktor poważnie chorego
I dziwy mu śpiewa: „Zanadto się jadło,
Co gorsza nie myszki, lecz szynki i sadło;
Źle bardzo… Gorączka! Źle bardzo , koteczku!
Oj, długo ty, długo poleżysz w łóżeczku
I nic jeść nie będziesz, kleiczek i basta.
Broń Boże, kiełbaski, słoninki lub ciasta.
„A myszki nie można – zapyta koteczek-
Lub z ptaszka małego choć parę udeczek?”
„Broń Boże! Pijawki i dyjeta ścisła !
Od tego pomyślność w leczeniu zawisła”.
I leżał koteczek: kiełbaski i kiszki
Nie tknięte; z daleka pachniały mu myszki.
Patrzcie, jak złe łakomstwo ! Kotek przebrał miarę,
Musiał więc nieboraczek srogą ponieść karę.
Tak się i z wami, dziateczki, stać może;
Od łakomstwa strzeż was Boże !
8. PRAWIDŁOWY SPOSÓB ŻYWIENIA
Prawidłowy sposób żywienia został
zdefiniowany jako spożywanie takiej ilości
energii i składników odżywczych, które
warunkują utrzymanie odpowiedniej masy
ciała i normalne funkcjonowanie organizmu.
Pożywienie musi więc być dostosowane do
rzeczywistych potrzeb organizmu, z
uwzględnieniem wieku człowieka, jego płci,
stanów fizjologicznych, aktywności fizycznej
oraz rodzaju wykonywanej pracy.
9. CHOROBY DIETOZALEŻNE
Zła dieta i brak aktywności fizycznej prowadzi do
wielu chorób, nie tylko do otyłości. Wadliwy sposób
żywienia dzisiejszego człowieka wpływa na
powszechność chorób cywilizacyjnych, do których
obok otyłości zalicza się nadciśnienie, cukrzycę i
miażdżycę, a także choroby przewodu pokarmowego.
Coraz częściej obserwuje się zmiany nowotworowe w
obrębie jelit i żołądka.
Wadliwe, czyli zarówno niedoborowe jak i nadmierne
oraz jednostronne żywienie jest przyczyną ponad 80
różnych chorób.
Oznacza to, że ponad 1/3 osób, czyli 12 milionów
ludzi w Polsce cierpi na różne schorzenia
spowodowane nieprawidłową dietą.
10.
11. CHOROBY DIETOZALEŻNE
Otyłość
Choroby układu krążenia
Nadciśnienie tętnicze
Osteoporoza
Cukrzyca typu 2
Próchnica zębów
Nowotwory
12. PRZYCZYNY CHORÓB
DIETOZALEŻNYCH
Dodatni bilans energetyczny.
Nadmierne spożycie cukru i soli.
Nadmierny udział w diecie nasyconych kwasów
tłuszczowych i izomerów trans.
Niewystarczająca podaż błonnika pokarmowego.
Niedostateczne spożycie witamin
antyoksydacyjnych oraz polifenoli.
Niedostateczne spożycie wapnia i magnezu.
Zbyt małe spożycie ryb i olejów.
13. OTYŁOŚĆ
Otyłość jest schorzeniem ogólnoustrojowym
charakteryzującym się nadmiernym
nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w
organizmie człowieka, przekraczającym jego
fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne.
14. OTYŁOŚĆ
Należy zwrócić uwagę, że młody organizm
wyjątkowo szybko reaguje na nadmiar składników
pokarmowych dostarczanych z pożywieniem:
szczególnie tłuszczów zwierzęcych, cukrów
prostych i zbyt dużą wartość energetyczną
posiłków.
15. OTYŁOŚĆ
Obecnie wiadomo, że przekarmianie dzieci i młodzieży,
prowadzące często do nadmiernej masy ciała, może pozostawić
trwały ślad w postaci zwiększenia liczby komórek tkanki
tłuszczowej tzw. adipocytów, które pozostają przez całe życie
człowieka, a ich liczba nie zmniejsza się nawet podczas
stosowania kuracji odchudzającej.
16. OTYŁOŚĆ
Choruje na nią ok. 20% populacji ludzkiej, dlatego
zaliczono ją do tzw. przewlekłych chorób
niezakaźnych (choroby dietozależne).
W ostatnim 10- leciu częstość występowania
otyłości na świecie wzrosła o 50% z ok. 200 mln.
do ponad 300 mln. osób.
Pamiętać należy, że otyłość w okresie
dzieciństwa i dojrzewania prowadzi do otyłości u
dorosłych.
18. PRZYCZYNY OTYŁOŚCI
Główna przyczyna otyłości to:
przede wszystkim dodatni bilans energetyczny,
niska aktywność fizyczna,
nieodpowiedni skład diety: duża zawartość
tłuszczu, cukru, spożywanie słodkich napojów,
posiłków fast-food, słonych przekąsek,
mała liczebność i częstość spożywania posiłków,
przekarmianie i sztuczne żywienie w wieku
niemowlęcym (zwłaszcza w pierwszym półroczu)
TAK CZY ? TAK
19. NIEWŁAŚCIWY SKŁAD DIETY
Osoby spożywające 1-2 posiłki dziennie wykazują
większą tendencję do tycia, mają wyższe
stężenie cholesterolu i częściej zaburzoną
tolerancję węglowodanów niż te, które spożywają
5 posiłków dziennie.
Otyłość powstaje jednak przede wszystkim w
wyniku spożywania nadmiaru tłuszczu oraz zbyt
małej aktywności fizycznej.
23. PRZYCZYNY CUKRZYCY TYPU 2
Otyłość (brzuszna).
Nieprawidłowy sposób odżywiania.
Siedzący tryb życia.
Nadciśnienie tętnicze.
Miażdżyca.
24. CUKRZYCA TYPU 2: OBJAWY
Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się stopniowo.
Te najbardziej charakterystyczne to:
nadmierne pragnienie,
oddawanie dużej ilości moczu,
ogólne osłabienie,
infekcje układu moczowo-płciowego,
nieuzasadnione chudnięcie,
oddech, który czuć acetonem.
25. ŻYWIENIE A CUKRZYCA
INSULINONIEZALEŻNA TYPU 2
We wszystkich sposobach leczenia cukrzycy dieta
jest podstawowym elementem leczenia.
Cechą wyraźnie wyróżniającą dietę w cukrzycy jest
bezwzględna konieczność jej indywidualnego
planowania, związana m.in. z koniecznością
dostosowania żywienia do indywidualnych potrzeb
pacjenta.
Najbardziej racjonalnym postępowaniem
w profilaktyce cukrzycy insulinoniezależnej
jest zapobieganie otyłości.
27. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
Miażdżyca, czyli zgrubienia ścian tętnic powodujące zmniejszenie
światła naczyń i w konsekwencji prowadzące do ich niedrożności.
Mimo iż jest uważana za chorobę wieku dojrzałego,
prawdopodobnie swój początek ma już w dzieciństwie.
Przez wiele lat przebiega w sposób powolny i utajony, bez
manifestacji klinicznych.
30. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
Zapobieganie miażdżycy w młodym wieku powinno polegać przede
wszystkim na eliminacji czynników ryzyka poprzez:
zmianę stylu życia,
zmianę nawyków żywieniowych,
zwiększenie aktywności fizycznej,
zaprzestanie palenia tytoniu,
wczesne ujawnienie i leczenie
nadciśnienia tętniczego krwi.
31. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
Należy ograniczyć w diecie:
tłuszcze zwierzęce, takie jak: smalec, słonina,
tłuste mięsa i tłuste wędliny,
masło, twarde ( w kostkach) margaryny oraz
produkty mleczne o dużej zawartości tłuszczu,
podroby i żółtka jaj ,
słodycze oraz słodkie pieczywo,
sól (NaCl).
32. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
Oznacza to zwiększenie
spożycia w diecie:
olejów roślinnych
owoców i warzyw
roślin strączkowych
produktów zbożowych z
pełnego przemiału
ryb morskich
Korzystne działanie:
- błonnika pokarmowego,
- potasu,
- antyoksydantów:
( wit.C, β- karoten, wit.E,
flawonoidy, selen).
33. OSTEOPOROZA
Według WHO osteoporoza to druga zaraz po
chorobach układu krążenia choroba uważaną za
najważniejszy problem zdrowotny współczesnych
społeczeństw. Jest chorobą kości - objawiająca się
ubytkiem masy kostnej i zmniejszeniem jej
gęstości. Słabość kośćca zwiększa ryzyko złamań,
powoduje bóle i zniekształcenie sylwetki.
34. OSTEOPOROZA
Układ kostny człowieka kształtuje się do
20-25 roku życia, w tym czasie kości
osiągają największą gęstość, która
później spada wraz z wiekiem, dlatego
ważne jest dostarczanie w tym okresie
wapnia i witaminy D wraz z dietą.
35. PRZYCZYNY OSTEOPOROZY
Czynniki genetyczne i osobnicze (płeć).
Brak lub mała aktywność fizyczna.
Niewłaściwa podaż wapnia i witaminy D w diecie.
Nadmierna podaż fosforu.
Nadmierne spożycie kawy, herbaty, alkoholu.
Nadmiar białka zwierzęcego w diecie.
Palenie papierosów.
37. CHOROBY NOWOTWOROWE
Jak wynika z wielu prac naukowych i stanowiska
ekspertów WHO, dieta ma istotny wpływ na
występowanie i umieralność na choroby
nowotworowe. Istotny jest :
skład diety i jej wartość energetyczna,
źródło pochodzenia żywności,
sposób obróbki technologicznej
i przechowywania żywności,
sposób przygotowania posiłku.
39. NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI ŻYWIENIOWE
WPŁYWAJĄCE NA ZWIĘKSZENIE RYZYKA ROZWOJU
NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH
W celu zmniejszenia narażenia na
substancje rakotwórcze warto ograniczyć
spożycie:
produktów wędzonych (wędlin, ryb, serów),
produktów mocno wysmażonych (im bardziej
„spalona” panierka czy mięso tym większe stężenie
akrylamidu i benzopirenu),
produktów grillowanych nad otwartym ogniem
(można grillować na tackach dzięki którym tłuszcz
nie skapuje nad ogniem aczkolwiek nie daje to
100% ochorny!),
produktów zepsutych a nawet lekko nadpsutych!
produktów wysokoprzetworzonych, zawierających
mnóstwo konserwantów i dodatków chemicznych,
produktów i potraw zawierających duże ilości
tłuszczów zwierzęcych (czerwone mięso, tłuste
wędliny, pasztety, konserwy, duże ilości tłustych
serów),
dużych ilości soli oraz produktów będących jej
źródłem (żywność typu fast – food, zupy w proszku,
wędliny i inne przetwory mięsne, produkty wędzone
i konserwowe, żółte sery),
nadmiernych ilości alkoholu.
41. PRZYCZYNY CHORÓB
NOWOTWOROWYCH
Nadmierne spożycie energii, tłuszczów,
czerwonego mięsa, małe spożycie błonnika
pokarmowego, niedobór witamin i
antyoksydantów.
Niewłaściwe przygotowanie potraw (smażenie,
wędzenie, grillowanie).
Nadmierna podaż produktów wędzonych i
solonych w żywieniu.
Duże spożycie alkoholu.
42. PROFILAKTYKA CHORÓB
NOWOTWOROWYCH
Odpowiednie przygotowanie posiłków (mniej
potraw smażonych, więcej gotowanych,
pieczonych, duszonych)
Wzrost spożycia warzyw, owoców oraz
pełnoziarnistych produktów zbożowych (błonnik,
antyoksydanty)
Ograniczenie spożycia słodyczy, produktów typu
fast-food, słonych przekąsek
Zwiększenie aktywności fizycznej.
43. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA
Aby zapobiec powstawaniu chorób
dietozależnych należy kierować się zaleceniami
zawartymi w Piramidzie Zdrowego Żywienia i
Aktywności Fizycznej , w której uwzględniono
aktywność fizyczną jako nieodzowny
element łączący się z prawidłowym
żywieniem.
W leczeniu tych chorób również należy promować
zdrowy styl życia, w tym prawidłowe żywienie, ze
szczególnym zwróceniem uwagi na składniki diety
mające znaczenie w procesie powstawania
choroby.
