Introduksyon sa Pag-aaral ng Wika

2. KABANATA 5
SINTAKS

4.  dito, ipinalalagay
pa rin ang internal
na istrakturang
phrase-structure
sa X template,
pero hindi ito
ganun kasimple.

5.  Batay sa mga PS-rule
na tinlakay. Ang XP-
rule at ang S-rule,
dalawang type ng
mga kategorya
lamang ang kinikilala
sa Ingles:

6. Pariralang kategori:
NP, VP, AP, PP, AdvP
Leksikal kategori:
N, V, A, P, Adv,
Det, Oks, Dig

7. Walang mga kategori
na mas malaki sa salita
pero mas maliit sa
parirala.

8. Halimbawa:
 Walang panggitnang kategori na
mas malaki sa N pero mas maliit sa
NP.
 Walang panggitnang
kategori na mas malaki
sa V pero mas maliit sa
VP.

9.  Anumang nominal na
constituent ay dapat maging N o
NP; ang anumang verbal na
constituent ay dapat V o VP at
iba pa. Pero maraming empirikal
na ebidensya na may mga
pagitan na kategori.

10. Internal na istruktura ng NP sa Filipino:
NP
Det N PP
P NP
ang Presidente ng UP
(Figure 5.9a)
(Sistema ng phrase-structure na
sintaks)

11. PAGSUSURI:
Hindi bumuo ng isang constituent
ang string na Presidente ng UP.
Pero nararamdaman ng isang
native-speaker na may malapit na
kaugnayan ang N na Presidente sa
PP na ng UP.

12. PAGSUSURI:
Samantala, ang kaugnayan ng
Determiner ang ay sa buong
parirala na Presidente ng UP.
Kung ipapasailalim natin ito sa
mga pagsusuri na tinalakay,
mapapatunayan na isang
constituent ang
pagkakasunodsunod na [ N- PP ]

13. Gamit ang coordination test,
pwedeng idugtong ang ganitong
string sa isa pang [ N- PP ].
Halimbawa:
Pumunta sa Malacañang ang
Presidente ng UP at mga opisyales ng
Unibersidad.

14. Gamit naman ang substitution test,
pwedeng palitan ang
[ NP- PP ] ng isang panghalip.
Halimbawa:
Si Francisco Nemenzo ang
Presidente ng UP at propesor sya.

15. PAGSUSURI:
Dahil isang constituent ang
structure ng mga pariral tulad
ng Presidente ng UP.

16. Rebisadong Structure ng ang Presidente ng
UP. NP
Det ?
N PP
P NP
ang Presidente ng UP
(Figure 5.9b)

17. Ano itong kategori ?
Na nagdodominate
sa
[ N- PP ] ?

18. X-bar (X’) sintaks

19. Hindi ito ordinaryong NP at hindi rin
ito N, maipapalagay na ang mga
parirala tulad ng Presidente ng UP
ay kumakatwan sa isang klase ng
pagitan na kategori na mas malaki sa
N, pero mas maliit na NP.
X’ Kategori

20. Tatlong level ng PS:
ang level ng parirala
ang Intermediate
level
Ang level ng salita

21. X’ Framework
Pwedeng ikabit ang mga
komplement at mga head sa isang
level ng phrase structure sa pagitan
ng level ng salita. Dito nirerepresent
na ng simbolong X’ ang intermidiate
na level.

22. Rebisadong structure na template
XP
X’
X KOMPLEMENT
(HEAD)
SPECIFIER
(Figure 5.10)

23. Binubuo ng tatlong level
ang lahat ng parirala
kung saan ang head at
ang komplement nito
ang bumubuo ng X’-level
na constituent. Ang
specifier at ang X’
naman ang ikinakabit sa
mas mataas na XP na level.

24. NP na may Intermediate na X’ level (Ingles)
NP
N’
Det N PP
a story about the fairies
‘isang kwento tungkol sa mga engkanto’
(Figure 5. 11 A)

25. VP na may Intermediate na X’ level (Ingles)
VP
V’
Oks V NP
will the the newspaper
‘magbabasa ng dyaryo’
(Figure 5. 11 B)

26. Sa pamamagitan ng
sintaktik-test ng
constituent-
structure,
napapatibay ang
pagkakaroon ng mga
kategoring X’.

27. Halimbawa:
I’ve read that story about the
fairies but not this one.
‘Nabasa ko iyong kwento
tungkol sa mga engkanto pero
hindi itong isa’

28. Makikita na isa itong
sintaktik-yunit o
constituent dahil
pwede itong palitan
ng one alinsunod sa
substitution test.

29. Halimbawa:
John will read the newpaper
and Mary will do so too.
‘Magbabasa ng dyaryo si John
at gayon din si Mary’

30. Gamit muli ang
subtitution test,
mapapatunayan na ang
V’ na read the
newspaper ay isang
constituent dahil sa
pwede itong palitan ng
do so.

31. XP (NP, VP, AP, PP, AdvP)
 ay binubuo ng opsyonal na
specifier ( Det, Oks, Dig) at ng X’.
X’ ( N’, V’, A’, P’, Adv’)
 binubuo ng isang head na X at ano
man sa komplement nito.

32. Tandaan:
 Inaalis ang pagitnang level (X’) na
phrase-structure kung hindi ito
talagang mahalaga sa puntong
pinag-uusapan.
 Kailangan ang X’ na level kung
gagawa ng mas advance na
sintaktik na analisis.

33. SUBCATEGORY:
Mga
Komplement
Option

34. Sabkategorisesyon:
Ang tawag sa
klasipikasyon ng mga
salita batay sa mga
tinatanggap nitong
komplement.

35. * Simon put his toys in the
cabinet. ‘Inilagay ni Simon ang kanyang mga
laruan sa kabinet.’
* Simon put in the cabinet.
* Simon put his toys.
Halimbawa:

36. Sinasabkategora
ys ang verb na V
put batay sa
isang NP at isang
lokativ na PP.

37. Rebisadong XP-rule:
XP (Specifier) X
(Komplement*)

38. “Sa Ingles nasa kanan ng
mga head ang mga
complement”
Ang  pagakatapos ng
komplement ay
nangangahulugan ng
pagkakaroon ng isa o higit
pang komplement.

39. Verb na may dalawang komplement (Ingles)
VP
V NP PP
put his toys in the cabinet
(Figure 5.12)

40. Mga
Komplement-
Opsyon ng mga V

41. put
Kategorya: V
Fonolojikalnarepresentasyon: /put/
Kahulugan: to place in ‘maglagay, ilagay
Mga Complement: [ __ NP-PP lok]5
lok (lokativ) ay tumatayo sa
anumang preposisyong
nagpapahayag ng lugar.

42. Komplement -option Halimbawa ng head Halimbawa sa pangungusap
ɸ die, eat, read He died.
NP eat, read He ate [NP the cake]
AP be, become She was [AP rather sad]
PPto talk, run She talked [PP to the teacher]
NP NP give, send He gave[NP his friend] [NP a note]
NP PPlok put, walk He put [NP the toy] [PP in the
box]
Table 5.1
Ilang halimbawa ng mga komplement ng verb sa
Ingles

43. Ayon sa table ang unang linya (die
‘mamatay’, eat ’kumain’, read ‘bumasa.,
,magbasa) ay pwedeng walang
komplement ang mga verb. Sa
ikalawang naman (eat, read) ay
tumatanggap ng isang komplement na
NP; Pangatlo, AP ang komplement na
tinatanggap. Mapapasin na pwedeng
kabilang sa higit sa isang sabkategori
ang isang salita.

44. Table 5.2
Sabkategorisesyon ng ilang verb sa Ilokano
Sabkategorisasyon
frame
Verbal-Afiks Halimbawa ng Verb
[ __ ] ag-, -um agal-al ‘humingal’, agalwád ‘mag-
ingat’, agababawi ‘magsisi’,
umisem ‘ngumiti’
ag-, ma-, ma-…-
an, -en
Agurigor ‘magkalagnat’, maalisan
‘makunan’, maryék, ‘makiliti,
masuklam’, malammin/lamminén
‘ginawin’
ag, -um-, -en Umatiddóg ‘humaba’, agbagás
‘magkalaman, magkabuto’, agaus
‘umagos’, anayen ‘aniyen ‘anayin,
kutonén ‘langgamin’

45. Table 5.2 (cont.)
Sabkategorisasyon
frame
Verbal-Afiks Halimbawa ng Verb
Ag-, aginn- agkinn-…-an Agadayo ‘magkalayoo’,
aginnarem ‘magligawan’,
agkinnawatan ‘magkaintindihan’
[ __ PP LK] Ag-,-um-, ma-, maka- Umabot ‘umabot , dumating’,
agamen ‘magmano’, mabuteng
‘matakot’, aggapo ‘manggaling’
[ __ PPGK- (PPLK)-
(PPBK)-(PPlK)]
Agg-/mangi-i-, -um/mang-:en mangala;:alaen ‘Kumuha:kunin’ ,
agaramid/ mangaramid:
aramiden ‘gumawa: gawin’.
dumait/mangdait:daiten
‘tumahi, manahi:tahiin’
agadalus/manggdalus:dalusan
‘maglinis-linisan’
[ __ S’ (PPLK) ] Ag-/mang-:-an, ag-en mangi-:i-
, m-
Agabiso,/mangabiso: abisoan
‘mag-abiso: abisuhan’ mayat
‘pumayag:payagan’,
kuna/agkuna;kunaen ‘magsabi.

46. Mga
Komplement-
Opsyon ng Ibang
mga Kategori

47. Table 5.3
Ilang mga component ng mga pangngalan sa Ingles
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
ɸ girl, news The news
PPof death, fantasy the death [PP of his
friend]
PPof PPto gift, donation a gift [PP of books]
[PP to the girl]
PPwith PPabout debate a debate [PP with a
friend] [PP about
love]

48. Table 5.4
Ilang mga component ng mga pangngalan sa Ilokano
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
ɸ ubong, aso Dyay ubing ‘iyong bata’
PPJen anak, balay Ti balay [PP ti baket] ‘bahay
ng matandang babae’
PPBen/Gol surat, kwarta Kwarta [Pppara dyay ubing)
‘pera sa para sa bata‘
PP maipanggep riri, isturya Istutrya [PP maipanggep ti
gerra] ‘kwento tungkol sa
gera’

49. Table 5.5
Ilang mga Komplement ng mga pang-uri sa Ingles
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
ɸ kind, pale quite pale
PPabout glad, angry, sure angry[PP about the
situation]
PPto obvious, clear clear [PP to everyone)
PP of fond, sure, tired tired [PP of the issue]

50. Table 5.6
Ilang mga Komplement ng mga pang-uri sa Filipino
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
ɸ masarap,
mayaman
talagang mayaman
Ppdahil sa/kay Galit, masaya Masaya [PPdahil sa
swerte nya]
Ppsa/kay/kina Malinaw, malabo Malinaw [PP sa lahat]

51. Komplement-
opsyon ng mga
Preposisyon sa
Ingles at Filipino

52. Table 5.7
Ilang mga Komplement ng mga pang-uri sa Filipino
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
ɸ down, away, near (she went) away
NP in, on, by, near, at near [NP the door]
PP down, up, out out [PP of the house]

53. Table 5.8
Mga Komplement ng preposisyon sa Filipino
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
NP ng, sa Ng [ NP mangga]
AP ng, sa Sa [AP malayo]
PP para, tungkol Tungkol [PP sa pera]

54. Komplement
-Klos

55. Pwedeng tumayo bilang
mga komplement ang
mga sentens (S)
nakapaloob sa iba pang
sentens na tinatawag
na KLOS, isang
konstraksyong may
subject at predicate

56. [The team knows[ that /whether/
if the coach will leave]].
‘Alam ng tim na / kung aalis
ang kowch.’
Halimbawa:

57. Tinatawag na
komplent-klos o
embeded-klos ang
phrase sa loob ng mas
maliit na braket,
that/whether/ if the
coach will leave, habang
meytriks-klos naman
iyong nasa mas malaking

58.  ang mga salitang nag-
iintrodyus sa mga
embeded na sentence
tulad ng that, whether, if,
sa Ingles at ng na, kung
sa Filipino.
Komplementayser (K)

59. Dahil tumatanggap ng komplement na S
ang mga K, sinasabing bumubuo ang
mga ito ng straktyur na
komplementayser-parirala (KP),
bagama’t mga di-leksikal na kategori
ang mga K, akma ang mga ito samga
straktyur na paralel sa mga leksikal na
kategori at syang itinuturing na head ng
KP. Kaya ang head na K, kasama ang S
nakomplement nito ay bumubuo ng

60. Sintaktik-structure ng
sentence na may embeded
na klos (Ingles)
(Figure 5.13)

61. S
NP VP
det N V KP
K s
NP VP
Det N Ok
V
the team knows that the coach will
leave
whether
if

62. Hindi lahat ng mga verb ay
pwedeng magkaron ng
komplement na KP.

63. Table 5.9
Ilang mga verb na tumatanggap ng komplement na
KP sa Ingles
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
KP Think, know I think [KP that they have
gone].
NP KP Tell, promise I told [NP her][KPthat they
have gone]
PPto KP Admit,concede I admitted [PP to her] [KP
that they have gone]

64. Walang hangganan ang bilang ng mga
embeded na klos na pwedeng lumitaw sa
isang sentens. Makapagdudugtung-dugtong
tayo ng kahit ilang mga KP na Komplement.
Halimbawa:
[I thought] [that you said] [that she
admitted] [that she knew that….]
‘Akala ko sinabi mo na inamin niya na alam niya
na…’

65. Naging posible ang straktyur na ito dahil
ang bawat KP na komplement ay may
isang verb natumatanggap din ng isang
KP na komplement sa Ingles. Kaya,
may verb na think ‘akala’ ang meytriks-
klos na ang komplement na klos ay may
verb na say ‘sabihin’ na ang
komplement na klos naman ay may
verb na admit ‘aminin’ na ang
komplement na klos ay may verb na

66. Ibang mga
kategoryang may
mga KP na
komplement

67. Tulad ng mga verb,
pwede ring
magkaron ng KP na
komplement ang
mga Noun,
adjective o
preposisyon sa
Ingles

68. N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)
(Figure 5.14a)
NP
N KP
proof that they have gone
‘Prweba na umalis sila’

69. N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)
(Figure 5.14b)
AP
A KP
sure that they have gone
‘sigurado na umalis sila’

70. N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)
(Figure 5.14c)
PP
P KP
(argued) over whether they have gone
‘(nagtalo) kung umalis sila’

71. Table 5.8
Ilang mga N, A, at P na tumatanggap ng mga
komplement na KP sa Ingles
Kategori Halimbawa Halimbawa ng may KP na
komplement
N claim, belief, fact,
conclusion, proof
I have proof [ KP that
they have gone]
A afraid, certain,
sure, aware,
confident
I am sure [KP that they
have gone].
P over, about The boys argued [PP
whether they have
gone]

72. Dip-structure
at
Surface-
structure

73. Ang dip-structure ng interogative at
declarative
(Figure 5.15)
S
NP VP
Det N Oks V
the Children are sleeping

74. Sintaktik na Komponent ng gramar
(Figure 5. 16)
XP-Rule
Dip-structure
Mga transpormation
Surface-structue
(tinatakda n sabkategorisasyon ang
pagpili ng mga komponent)

76. Dip-structure
(Figure 5.18)
S
NP VP
det N Oks V NP PP
det N P NP
det N
The men will put which cabinet in the garage

77. Paglitaw ng Oks bilang specifier ng V sa
Ingles
(Figure 5.17)
S
NP VP
Det N Oks V
the Children are sleeping
‘natutulog ang mga bata’

78. Maraming salamat…
Jean Rose S. Manlises