Το γεφύρι της Άρτας στην τέχνη

1. 4ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα «Του Γεφυριού της
Άρτας»
Τάξη Γ’ - Σχολικό έτος 2013-2014
22/8/2015 1

2. Κατά το δημοτικό τραγούδι που ανήκει στα άσματα
του ακριτικού κύκλου, 1300 κτίστες, 60 μαθητές, 45
μάστοροι (μηχανικοί) υπό τον Αρχιμάστορα,
προσπαθούσαν να κτίσουν τη γέφυρα της οποίας τα
θεμέλια κάθε πρωί ήταν κατεστραμμένα. Τελικώς -
σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση- ένα πτηνό με
ανθρώπινη φωνή γνωστοποίησε πως για να
στεριώσει η γέφυρα απαιτείται η ανθρωποθυσία της
συζύγου του Πρωτομάστορα, το οποίο και έγινε με
κατάρες που καταλήγουν σε ευχές.
22/8/2015 2

3. Ο θρύλος αυτός ενέπνευσε ανώνυμους και
επώνυμους δημιουργούς της λαϊκής παράδοσης
(δημοτικό τραγούδι, θέατρο σκιών, απεικονίσεις)
αλλά και δημιουργούς του έντεχνου πολιτισμού μας
(όπερα, θέατρο, εικαστικά έργα).
Επίσης, παραλλαγές του ίδιου μύθου βρίσκουμε σε
πολλά μέρη της Ελλάδας και γειτονικών ή πιο
μακρινών χωρών.
22/8/2015 3

4.  Τα γεφύρια -είναι αλήθεια- χτίστηκαν, κάποτε, για να καλυφθεί μιαν ανάγκη· ανάγκη
επιτακτική! Μα μορφοποιήθηκαν έτσι, που, γρήγορα -το κυριότερο αβίαστα- μετουσιώθηκαν σε
τέχνη. Σήμερα, σύμβολα πια, λειτουργούν σε μια άλλη διάσταση· αυτή του θρύλου!
 Αναρωτηθήκαμε: ο Άνθρωπος -επίγειος γεφυράς- δημιουργός ή βλάστημος; κατακτητής ή
ευεργέτης; Η απάντηση στο μεταίχμιο περηφάνιας και φόβου. Φοβάται και ο τολμηρός;
Υπάρχουν στιγμές που …ναι! Τότε τροφοδοτείται υπέρμετρα η φαντασία· τότε γεννιούνται
θρύλοι, παραδόσεις, μύθοι…
 Τον κόπο του αποκαλέσαμε …διαβολογιόφυρο! Κατηγορήσαμε: συμμάχησε με τις δυνάμεις του
κακού!
Το άλλο, ψηλά στον Καλαμά, το θελήσαμε …Θεογέφυρο! Το δεχθήκαμε χωρίς αναστολές. Αυτό
το έχτισε η ίδια η φύση!
 Του πρέπει τιμωρία του Πρωτομάστορα -του κάθε πέρα από τα μέτρα μας! Να χτιστεί στα
θεμέλια η γυναίκα του, να εξιλεωθούν οι Θεοί των ποταμιών!
 Στην τελευταία δεξιά καμάρα χτίσαμε το βουβάλι (δύναμη)· στην προτελευταία αριστερά έναν
αράπη (υπακοή;) -να συντροφεύουν την πρωτομαστόρισσα τη Λένη!
 Όμως, σαν διαβαίνουμε το γεφύρι, μουσική δεν παίζουμε. Γιατί μπορεί κι οι τρεις να αρχίσουν
το χορό, να ξεχάσουν το«κράτημα», όλα να γκρεμιστούνε!
 Της Τρίχας το γεφύρι είναι καταδικό μας έργο! Εμείς το σκεφτήκαμε, εμείς το στεργιώσαμε! Να
το περνούν τη μέρα της Πεντηκοστής οι πεθαμένοι μας γυρίζοντας στον Άδη! Όμως…
 Όμως στην όχθη την απέναντι, πέρα από κάθε εμπόδιο υγρό, ένα γεφύρι θα μας φέρνει…
Πάντα!
22/8/2015 4

5. H ιδέα της ανθρωποθυσίας σε πιο
ήπια εκδοχή:
«Ευθύς τον ίσκιο άρπαξε και παίρν΄
και τη στοιχειώνει»
Και αφού πήρε το ανάστημά της από
τον ίσκιο, της λέγει:
«Σύρε, Κυρά μου, στο καλό και στη
καλή την ώρα
κι όσο να πά΄ στο σπίτι της πέφτει
και αποθαίνει»
http://ofisofi.blogspot.gr/2012/04/3.ht
ml
 «Της τρίχας το γεφύρι»…
Μεταφορικά, το γεφύρι που
γεφυρώνει τα ποτάμια που οδηγούν
στον Κάτω Κόσμο:
Πενήντα μέρες μετά την Ανάσταση, το
Ψυχοσάββατο, περίλυπες οι ψυχές, παίρνουν
και πάλι το δρόμο της επιστροφής για τον
κάτω κόσμο, για εκεί που άκουσαν το “άρατε
πύλας” του Ιησού και απελευθερώθηκαν.
Τώρα που ο Χριστός ανελήφθη στους
Ουρανούς, πρέπει να ξανακατέβουν με οδηγό
το Χάρο στην αβάσταχτη φυλακή τους.
 Στο γεφύρι της Τρίχας θα φτάσουν την άλλη
μέρα, ανήμερα της Πεντηκοστής, την ώρα
ακριβώς που εμείς οι ζωντανοί συγγενείς τους
θα γονατίζουμε στις εκκλησιές (γι’αυτό και
Κυριακή της Γονατιστής) και θα
προσευχόμαστε μαζί με τους παπάδες. Θα
παρακαλούμε να στεριώσει της Τρίχας το
γεφύρι, να πάψει να τρέμει και να πανικοβάλει
τις ψυχές. Αλλιώς, όσες είναι κολασμένες δεν
θα μπορέσουν να το περάσουν, θα
συνειδητοποιήσουν τις αμαρτίες τους και θα
πέσουν στο ποτάμι, στην άβυσσο της κόλασης
22/8/2015 5

6. Της τρίχας το γεφύριν (ποντιακό)
 Του Παύλου το γεφύρι (ποιμενικό Θράκης)
 Της Άρτας το γεφύρι (νησιώτικο Σκιάθου)
 Σαρανταπέντε μάστοροι (καγκελευτός Μακεδονίας)
http://www.youtube.com/watch?v=N3gXWuffF
fA
http://ofisofi.blogspot.gr/2012/04/3.html
22/8/2015 6

7.  Ο ποταμός
 Το γκρέμισμα του γεφυριού
 Το πουλί
 Η βέρα
 Ο αδελφός
 Η ανθρωποθυσία
 Η γεφύρωση του ποταμού
22/8/2015 7

8.  «Το ανεχτίμητο» του Παντελή Χορν δημοσιευμένο σε
ανεξάρτητο τόμο μαζί με το μονόπραχτό του «Ο ξένος»,
1906
 «Της Τρίχας το γεφύρι» του Παν. Φωτιάδη, 1927
 «Γεφύρι της Άρτας» του Γ. Θεοτοκά, 1942
 «Η Γυναίκα του Πρωτομάστορα», του Φίλωνος Κτενίδη,
στην ποντιακή διάλεκτο, 1950
 «Το Γεφύρι της Άρτας» του Γιάννη Ανδρίτσου, 1960
 «Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες» του Αλβανού
συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ, 1989
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%86%CF%8D%CF%81%CE%B9_
%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%86%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%82
22/8/2015 8

9.  «Ο Πρωτομάστορας»,
τραγωδία που έγραψε
ο Νίκος Καζαντζάκης το
1909.
22/8/2015 9

10.  «Πρωτομάστορα Έργα»
Το γεφύρι που θα ενώσει τις όχθες
του ποταμού Αραχθου εξακολουθεί
να γκρεμίζεται τρία χρόνια αφότου
ο Πρωτομάστορας Χριστόφορος
και οι εργάτες του ξεκίνησαν την
κατασκευή του.
Η διαρκής αποτυχία οδηγεί τον
Πρωτομάστορα μέσα από τη μανία
και την τρέλα στην ολοκληρωτική
σύγκρουση με τους εργάτες του,
τη γυναίκα που αγαπά και τον
ίδιο τον ποταμό.
Η διαφθορά, η ύβρις και η τρέλα
βρίσκονται στον πυρήνα αυτής της
εκδοχής του γνωστού μύθου «Του
Γιοφυριού της Άρτας».
22/8/2015 10

11.  https://www.youtube.com/watch?v=iJ3PTih7
W_Y
22/8/2015 11

12. 22/8/2015 12

13. 22/8/2015 13

14.  http://anamesastoustoixous.blogspot.gr
/2012_10_01_archive.html
 Τ'άκουσε ο πρωτομάστορας και του θανάτου
πέφτει.
Πιάνει, μηνάει της λυγερής:
Μήτε να πάει στο γιόμα, μήτε να πάει και να
διαβεί της Άρτας το γιοφύρι,
παρά να κάτσει σπίτι της, να βάλει τα καλά της
και να'βγει μόνο την αυγή γοργά να πάει στη
χώρα.
Εκεί να βρει φαρί γοργό να πάει στο πατρικό
της, μήτε να βγει από 'κει, μήτε και αυτόν να
ψάξει.
Τι κι αν βρεθούνε αυτοί σιμά ο θάνατος θε
να'ρθει.
Για το γιοφύρι θα σας πω τη θλιβερή ιστορία.
Σαρανταπέντε μάστοροι και εξήντα μαθητάδες
πάει, χαθήκαν άδικα και δεν ξαναγυρνάνε,
 όπως και τα πικρά νερά στου ποταμού την
κοίτη.
 http://afterschoolbar.blogspot.gr/2011/09/1-
3.html
 Ένα χειρόγραφο που ανακαλύφθηκε τελευταία,
φανερώνει το πραγματικό τέλος του τραγουδιού.
 Να κι ο αδερφός που πέρασε το ξακουστό
γιοφύρι
 κι ανάθεμα την ώρα αυτή που η συμφορά τον
ήβρε.
 Γιατί αυτή ήταν μοίρα του, να πέσει, να
πεθάνει.
 Καθώς επέφταν τα πουλιά, να κι η κατάρα
πιάνει.
 Που να ‘ξερε η Λυγερή, τι συμφορά τον ήβρε.
 Και ότι αυτή θα έφταιγε για τον μονάκριβός
της.
 ¨Όπως φύγαν οι αδερφές, φεύγει κι ο αδερφός
τους
 αντίο σε σένα, αδερφέ, και ο καημός δικός
τους.
 Φαίνεται δηλαδή ότι η Λυγερή δεν άλλαξε την
κατάρα σε ευχή, κι ας είχε έναν αδερφό στην
ξενιτιά, ή , αν την άλλαξε, δεν έπιασε. Έτσι πέρασε
τυχαία της Άρτας το γιοφύρι, έπεσε και πέθανε. Έτσι
όλα τα αδέρφια ήταν αδικοχαμένα.
22/8/2015 14

15.  Ο «Πρωτομάστορας»
του Ν. Καζαντζάκη,
μελοποιημένος από τον
Μ. Καλομοίρη
 Έντεχνες αποδόσεις του
δημοτικού τραγουδιού
 https://www.youtube.com/watch?v=
vTXgfoRmrfg
 https://www.youtube.com/watch?v=
TwjeiFNm_l4
22/8/2015 15

16. 22/8/2015 16