1. Олон улсын маркетинг
Lekts 1

2. 1990-ээд оноос хойш бизнесийн ертөнцөд
гарсан нэгэн том дэвшил бол глобалчлал юм.
• Өнөөдөр дэлхий дахины худалдаа нь олон
улсын хэрэглэгчид, олон улсад үйл
ажиллагаа явуулагч компаниуд мөн олон
улсын өрсөлдөөнөөр зохицуулагдаж байна.
Нэг улсад байр сууриа олсон бараа
бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь бусад улс
орнуудын зах зээл рүү хүчтэйгээр мөн
хурдацтайгаар нэвтэрч байна.

3. • Дэлхийн эргэн тойронд байгаа хэрэглэгчид
Nike-ийн гутал, Clavin klein-ий жинс өмсч,
McDonalds-д хооллон, Gillette-н хутгаар
сахлаа хусч, Dell-ийн компьютерийг
хэрэглэн, Apple iPods- дээр хөгжим сонсон,
Coca-Cola болон Pepsi Cola ундаа, Starbucks-
кофе ууж, Nokia болон Motorala фирмийн
гар утас хэрэглэн, олон улсад алдартай
брэндүүд болох Ford, Honda, Nissan маркын
автомашинуудыг хөлөглөн давхиж байна.

4. Компаниуд олон шалтгааны улмаас олон
улсын зах зээл рүү анхаарлаа хандуулдаг.
Эдгээр шалтгаануудыг 3 хэсэгт хуваан үздэг.
1. Өсөлт дэвшил рүү тэмүүлэх. АНУ болон
Баруун Европын компаниудын хувьд тэдний
дотоодын зах зээл нь тэдэнд өсөлт дэвшилт
авчрах бага боломжийг олгодог учраас тэд
гадаадын зах зээл рүү анхаарлаа
хандуулдаг байна. Бага боломж гэдэг нь хүн
амын удаан өсөлт, ханасан зах зээл, хүчтэй
өрсөлдөөн, орчны тааламжгүй нөхцөл
зэрэг юм.

5. • Жишээ нь: АНУ дахь тамхи үйлдвэрлэгч
компаниуд тамхины борлуулатанд хэрэглэгдэх
маркетинг болон зар сурталчилгааны олон
хязгаарлалтууд, мөн тамхиний эсрэг олон арга
хэмжээнүүдтэй тулгардаг. R.J.Reynolds, Philip
Morris зэрэг тамхи үйлдвэрлэгч компаниуд
Ази, Өмнөд америкийн хэрэглэгчид рүү бараа
бүтээгдэхүүнээ борлуулж байна. Эдгээр орон
дахь тамхины борлуулалтанд тавигдах
хязгаарлалт бага, тамхи татдаг хэрэглэгчдийн
харьцаа харьцангуй өндөр хувийг эзэлдэг зэрэг
шалтгаануудын улмаас тэд АНУ-н зах зээлийг
орхин эдгээр зах зээл рүү шилжсэн байна.

6. 2. Амьд үлдэх шалтгаан. Олон компаниуд
амьд үлдэхийн тулд гадаад зах зээл рүү
анхаарлаа хандуулдаг.
• Европын ихэнх компаниуд гадаадын зах зээл
дээр гарч борлуулалтаа нэмэгдүүлэхгүйгээр
АНУ, Япон зэрэг улсуудын томоохон, хүчирхэг
корпорациудын эсрэг өрсөлдөж чадахгүй.
Жишээ нь: Щвейцарийн Nestle, Недерландын
Unilever бол дэлхийн хамгийн том өргөн
хэрэглээний бараа үйлдвэрлэгч 2 компани юм.
Энэхүү нэр алдарт хүрсэн гол шалтгаан нь тэд
дэлхийн олон улс орнуудад бараа
бүтээгдэхүүнээ амжилттай борлуулах аргыг
олж чадсан явдал юм.

7. • Телефон утасны зах зээл дээр ноёрхогч хоёр
том компани нь Сканданивийн улсуудаас
гаралтай. Nokia нь Финланд улсаас гаралтай,
Ericsson нь Шведэд оршдог. Австралийн хувьд
аялал жуулчлал нь тэдний эдийн засгийн гол
хүч бөгөөд Австралийн засгийн газар дотоод
болон гадаадын аялал жуулчлалын
маркетингд анхаарлаа хандуулдаг ба саяхан
“Австралийн Урилга” гэдэг нэртэй арга хэмжээг
зохион байгуулсан нь гадаадын жуулчдыг
ихээр татсан. Тэд зурагт, хэвлэл, гадны талбайн
болон онлайн дахь зар сурталчилгаа болон
шууд маркетинг зэрэг зар сурталчилгааны
хэрэгслүүдийг хэрэглэсэн байна.

8. 3. Худалдааны тэнцвэртэй байдлыг хангах.
Олон улсын зах зээл рүү тэмүүлэх өөр нэгэн
шалтгаан бол худалдааны тэнцвэртэй
байдлыг хангах явдал юм.
• Ялангуяа АНУ-ын зарим бараа бүтээгдэхүүний
зах зээл дээр гадаадын импортын бараа
бүтээгдэхүүнүүд давамгайлж байна. Иймд
АНУ-н засгийн газар мөнгөний бодлогын
үүднээс импортоос давуу экспорт хийхийг
зорилгоо болгосон байна. Энэ нь АНУ-н
дотоодын зах зээлийг гадаадын компаниуд
эзлэх тусам АНУ-ын компаниуд гадаад улс
орнуудад бараа бүтээгдэхүүнээ адилаар
борлуулна гэсэн үг юм.

9. Үндэстэн дамнасан корпорациудтай адилаар
олон улсын зах зээл нь жижиг дунд бизнес
эрхлэгчдэд мөн чухал байдаг.
• Олон тооны жижиг дунд бизнес эрхлэгчид
гадаадын зах зээл дээр тун амжилттайгаар
өрсөлдөж чаддаг. Жишээ нь: WD-40 Co
компани нь тослогооны материалаараа
АНУ-н улсын зах зээлийг хангаж чадсан
бөгөөд одоо Европ, Ази, Латин Америк,
Австралийн зах зээл рүү бараа
бүтээгдэхүүнээ амжилттай борлуулж байна.

10. • Дээрх шалтгаануудын улмаас бизнес
эрхлэгчид гадаад зах зээл дээр гарах
шаардлагатай тулгардаг бөгөөд гадаад зах
зээл дээр өөрсдийн бараа бүтээгдэхүүнийг
амжилттай борлуулж, ашиг хожоо олж,
тухайн зах зээл дээр тодорхой байр суурь
эзлэхийн тулд хэрэгжүүлэх хамгийн чухал
үйл ажиллагааны нэг бол маркетингийн үйл
ажиллагаагаа юм.

11. Олон улсын бизнес гэдэг нь бараа
бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ ашиг олохын тулд
нэгээс дээш улс орны зах зээлд худалдан
борлуулах бизнесийн үйл ажиллагаа юм.
• Товчхондоо бол олон улсын маркетинг гэдэг
нь нэгээс дээш үндэстнүүдийн хооронд хувь
хүмүүс болон байгууллагыг сэтгэл хангалуун
байлгах солилцоог хийхийн тулд ажил
хэргийг удирдан зохион байгуулах,
төлөвлөх үйл явц юм.

12. • Олон улсын маркетингийн хувьд гадаад зах
зээл дээр үйл ажиллагаагаа явуулахад
тааламжгүй олон сөрөг нөлөөллүүдтэй
тулгардаг. Хүчтэй өрсөлдөөн, хуулийн
хязгаарлалтууд, засгийн газрын хяналт
зохицуулалт, хувирамтгай хэрэглэгчид болон
өөр олон тооны таарамжгүй хүчин зүйлүүдтэй
тулгарч, бараа бүтээгдэхүүний ашигт нөлөөлж,
маркетингийн төлөвлөгөөнд нөлөөлж байдаг.
Ерөнхийдөө бизнес эрхлэгчид эдгээр хүчин
зүйлийг удирдаж, эдгээрт нөлөөлж чадахгүй
бөгөөд харин эдгээр хүчин зүйлүүдийг
тодорхойлон, эдгээрт тохируулан үйл
ажиллагаагаа явуулдаг.

13. Маркетингийн сонирхлыг бүрдүүлдэг зүйл нь
зах зээлийн үл хянагдахуйц бүрдэл
хэсгүүдийн (өрсөлдөөн, улс төр, хууль,
хэрэглэгчийн зан төлөв, технологийн түвшин
зэрэг) дунд маркетингийн шийдвэрийн
хянагдахуйц элементүүдийг (бараа
бүтээгдэхүүн, үнэ, идэвхжүүлэлт, борлуулалт)
бүрдүүлэх арга замаар маркетингийн
зорилгод хүрэх явдал юм.
• Энэхүү маркетингийн зорилгод хүрэхийн
тулд удирдан зохион байгуулах үйл
ажиллагааны нэг бол зар сурталчилгаа,
идэвхжүүлэлт юм.

14. Олон улсын зах зээл дээр өрсөлдөж буй
фирмүүдийн хувьд маркетингийн чухал хэсэг
бол зар сурталчилгаа болон идэвхжүүлэлт
юм.
• 2008 онд АНУ-д 276 тэр бум ам.доллар
компаниудын зөвхөн зар сурталчилгаанд
зарцуулагдсан бөгөөд үүний ихэнх хувийг
гадаадын үндэстэн дамнасан корпорациуд
эзэлсэн байна. АНУ-аас гаднах зах зээлд
зарцуулсан зар сурталчилгааны зардал нь 1990
оноос хойш 60%-аар өсч, 2008 онд энэхүү
зардлын хэмжээ 294 сая ам.долларт хүрсэн
байна.

15. АНУ-аас гаднах зах зээл дээр хамгийн
их зардал гаргасан 10 компани

16. АНУ нь дэлхийн зар сурталчилгааны зах зээл дээр
голлох байр суурийг эзэлсэн хэвээр байгаа бөгөөд
зар сурталчилгааны нийт зардал болох 570 тэрбум
ам.долларын бараг хагасыг нь АНУ гаргасан байна.
• Дэлхий дахинд бараа бүтээгдэхүүн
үйлчилгээний зар сурталчилгааны зардлын
90% нь АНУ, Канад, Баруун Европын аж
үйлдвэржсэн орнууд, Номхон далайн бүсээс
Япон, Өмнөд Солонгос, Австрали зэрэг
орнуудад зарцуулагдсан байна. Хэдий тийм ч
Хятад болон Латин Америкийн орнууд
ялангуяа Мексик, Бразил зэрэг орнуудад зар
сурталчилгааны зардал эрчимтэйгээр өсч
байна.

17. • Ихэнх компаниуд гадаад зах зээл дээр хүчтэй
өрсөлдөхөд хамгийн чухал хэрэгтэй үйл явцын
нэг бол зар сурталчилгаа зайлшгүй мөн гэж
үздэг байна. Гэвч гадаад зах зээл дээр бараа
бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ сурталчилж байгаа
компаниуд нь урьдаас төлөвлөгөөгүй
маркетингийн орчны нөлөөлөл, өөр өөр үнэ
цэнэ, итгэл үнэмшил, ёс журам, бодол
сэтгэхүй, хэв зуршилтай мөн өөр өөр хүсэл
сонирхол бүхий хэрэглэгчидтэй нүүр тулгардаг
байна. Улс орнууд хоорондоо өөр өөр хэл
хэрэглэдэг байгаад зогсохгүй, Энэтхэг,
Швейцари зэрэг улсууд дотооддоо мөн өөр
хэлүүдийг хэрэглэж байна.

18. Мэдээллийн хэрэгслүүд нь зарим орнуудад
янз бүрийн нөхцлөөр хязгаарлагдаж, энэ нь
маркетингийн хүч болон үр ашгийг бууруулж
байна.
• Эдгээр хүчин зүйлүүд нь гадаад зах зээлд
хэрэгжүүлэх зар сурталчилгаа
идэвхжүүлэлтийн өөр өөр арга, мөн
мэдээллийн хэрэгслүүдийн ялгаатай
стратегиудыг бүрдүүлэх шаардлагыг
үүсгэдэг байна.

19. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА