LITERATURE

1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
1
Δημιουργικές εργασίες
Το ταξίδι της γλώσσας στο χώρο και στο χρόνο
Γνωστικό αντικείμενο: Κείμενα Νεοελληνικής Γλώσσας Α΄ Λυκείου, Οι
ποικιλίες της Γλώσσας, Γεωγραφικές γλωσσικές ποικιλίες (διάλεκτοι)
Τάξη: Α’ Λυκείου
Χρονική διάρκεια: 3 ώρες
Διδακτικοί στόχοι: Ο μαθητές αναμένεται:
 Να γνωρίσουν τις διαφορετικές διαλέκτους που επικρατούν στον ελληνικό
χώρο.
 Να κατανοήσουν ότι η γλώσσα χαρακτηρίζεται από ετερογένεια όπως και η
κοινωνία.
 Να προβληματιστούν απέναντι στην τάση της περιφρόνησης της
«ντοπιολαλιάς»
 Να κατανοήσουν τις διαφορές αλλά και τη σχέση των διαλέκτων τόσο με τον
αρχαιοελληνικό όσο και με το νεοελληνικό λόγο.
 Να συνειδητοποιήσουν τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας στο χώρο και στο
χρόνο και να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά του γλωσσικού μας πολιτισμού.
 Να ασκηθούν σε συνθήκες ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
 Να αναπτύξουν την κριτική σκέψη και να ασκηθούν στη δημιουργία
πολυτροπικών κειμένων με τη βοήθεια των ψηφιακών εργαλείων.
Λέξεις κλειδιά: γλώσσα, διάλεκτος, ιδίωμα, γεωγραφικές γλωσσικές ποικιλίες

2. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
2
Συνοπτική περιγραφή
Στην πρώτη φάση (διάρκειας 1 ώρας) η αφόρμηση γίνεται με αναφορά στο
ιστορικό - κοινωνικό - γεωγραφικό περιβάλλον της Ελλάδας και στις διαλέκτους που
εκδηλώνονται στο καθένα από αυτά. Τονίζεται η διαχρονικότητα και η καθολικότητα
του φαινομένου φέρνοντας ως παράδειγμα τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους. Ζητείται
από τους μαθητές να πούνε τις απόψεις τους σχετικά με αυτές και αν έχουν ακούσει
ανθρώπους να μιλάνε κάπως «διαφορετικά». Επιχειρείται ένας διάλογος με τους
μαθητές για να συνδέσουν τη γλώσσα με την γεωγραφία και την ιστορία ενός τόπου.
Με τη βοήθεια ενός ψηφιακού χάρτη παρουσιάζονται τα γεωγραφικά διαμερίσματα
της Ελλάδας και ζητείται από τους μαθητές:
 να δείξουν στο χάρτη τις περιοχές που έχουν επισκεφτεί και έχουν
διαπιστώσει ιδιαίτερη ομιλία.
 να δείξουν τις περιοχές απ’ όπου κατάγονται οι γονείς τους ή οι παππούδες
τους.
Στη συνέχεια προβάλλουμε τις διαφημίσεις:
 με τα κρητικά παξιμάδια, όπου προβάλλεται η κρητική διάλεκτος /προφορά στο :
https://www.youtube.com/watch?v=Oi46s0R1Hhc
 της Vodafone, όπου είναι έντονο το βόρειο ιδίωμα (ντοπιολαλιά ανθρώπων της
αγροτικής επαρχίας που ζουν στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα) στο:
https://www.youtube.com/watch?v=5w8BtIiPw5c
 του Παύλου Κοντογιαννίδη, όπου οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να ακούσουν
την ποντιακή διάλεκτο στο:
https://www.youtube.com/watch?v=vk9TK5oC38Y
Στόχος είναι να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με τα γλωσσικά ιδιώματα και να
συνειδητοποιήσουν την άμεση σχέση που έχουν με την ανθρωπογεωγραφία και την
καθημερινότητα.
Ο εκπαιδευτικός έχει καθοδηγητικό ρόλο και παρακινεί τους μαθητές να
εκφράσουν τις εντυπώσεις τους για όσα παρακολουθούν και να διακρίνουν, πέρα από
το χιουμοριστικό της διαφήμισης, την πραγματική διάσταση της ελληνικής γλώσσας.
Η αφόρμηση διαρκεί 20 περίπου λεπτά.
Ακολουθεί συζήτηση για το περιεχόμενο των όρων «ιδίωμα» και «διάλεκτος» και
διευκρινίζεται η ακριβής σημασία των όρων, με τη βοήθεια του κειμένου του Μ.

3. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
3
Τριανταφυλλίδη, Οριζόντια διαίρεση: ιδίωμα και διάλεκτος. Οι μαθητές εντοπίζουν
χαρακτηριστικά των ιδιωμάτων στα κείμενα που περιέχονται στο σχολικό εγχειρίδιο και τα
συγκρίνουν μεταξύ τους.
Στη δεύτερη φάση, ο εκπαιδευτικός χωρίζει τους μαθητές σε 4 ισοδύναμες
ομάδες. Χαρακτηριστικό της κάθε ομάδας είναι η ανομοιογένεια των μελών ως προς
την επίδοσή τους και η ύπαρξη ενός, τουλάχιστον, μαθητή σε κάθε ομάδα με γνώσεις
στη χρήση των ΤΠΕ. Δίνεται σε κάθε ομάδα διαφορετικό φύλλο εργασίας και οι
μαθητές καλούνται να συνεργαστούν προκειμένου να υλοποιήσουν το έργο τους. Ο
εκπαιδευτικός τους υποστηρίζει, τους ενθαρρύνει, τους υποβοηθά χωρίς να τους
παρέχει έτοιμες λύσεις. Επιδιώκει τα μέλη της ομάδας να αναπτύξουν πρωτοβουλίες
και δεξιότητες στον ψηφιακό γραμματισμό και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις
που θα τους οδηγήσουν στη μεταγνώση. Στα φύλλα εργασίας δίνονται οι απαραίτητες
παραπομπές σε υπερσυνδέσμους και συγκεκριμένες ιστοσελίδες, όπου οι μαθητές θα
βρουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για την ολοκλήρωση της εργασίας τους.
Επιπλέον, οι μαθητές ενθαρρύνονται για τη δημιουργία δικού τους ψηφιακού υλικού
(κόμικς, αφίσες κτλ) με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων ή προγραμμάτων. Η φάση
αυτή διαρκεί 1 ώρα. Συγκεκριμένα:
Η πρώτη ομάδα θα κληθεί να παρουσιάσει το ιστορικό, κοινωνικό,
πολιτιστικό και γεωγραφικό πλαίσιο της Βόρειας Ελλάδας με τις διαλέκτους και τα
ιδιώματα της περιοχής, (θρακιώτικα, μακεδονικά, ηπειρωτικά, και θεσσαλικά καθώς
και την ποντιακή διάλεκτο). Ζητείται από τους μαθητές να αναφερθούν στα γενικά
χαρακτηριστικά και να παρουσιάσουν τις γλωσσικές ποικιλίες. Εστιάζοντας στην
ποντιακή διάλεκτο ζητείται από τα μέλη της ομάδας να βρουν πληροφορίες γι’ αυτή
και στη συνέχεια να δημιουργήσουν μια παρουσίαση. Μετά την ολοκλήρωση της
εργασίας η ομάδα καλείται να την παρουσιάσει με ψηφιακή αφίσα σε όλη την τάξη.
Η δεύτερη ομάδα αναλαμβάνει να αναζητήσει το ιστορικό, κοινωνικό,
πολιτιστικό και γεωγραφικό πλαίσιο της Νότιας Ελλάδας με τις διαλέκτους και τα
ιδιώματα της περιοχής, (πελοποννησιακά, κρητικά). Στη συνέχεια οι μαθητές
καλούνται να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά των ιδιωμάτων με τη βοήθεια
ψηφιακών εργαλείων. Επιπλέον, καλούνται να αντιστοιχίσουν τα γλωσσικά ιδιώματα
με τις αντίστοιχες λέξεις της νεοελληνικής γλώσσας, για να κατανοήσουν την άμεση
σχέση που υπάρχει ανάμεσά τους, με τη βοήθεια του εννοιολογικού χάρτη.
Ακολούθως, οι μαθητές καλούνται να προσεγγίσουν τη λειτουργία της γλώσσας στο

4. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
4
κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον που αυτή αναπτύσσεται. Τα μέλη της ομάδας
αναζητούν λογοτεχνικά κείμενα που ανταποκρίνονται στο γλωσσικό ιδίωμα των
περιοχών της νότιας Ελλάδας. Στο τέλος, η ομάδα καλείται να επιλέξει ένα ή
περισσότερα γλωσσικά ιδιώματα και να δημιουργήσει ένα πολυτροπικό κείμενο, ή
κόμικς με τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων.
Στην τρίτη ομάδα ο εκπαιδευτικός αναθέτει στα μέλη της να αναζητήσουν τα
γλωσσικά ιδιώματα της δυτικής Ελλάδας εστιάζοντας κυρίως στα Επτάνησα. Οι
μαθητές μελετούν τις γλωσσικές συνήθειες της περιοχής και συνδυάζουν την
πολιτιστική κληρονομιά των Επτανήσων και τις επιρροές που δέχτηκαν από τη Δύση
με την υπόλοιπη Ελλάδα. Στη συνέχεια, καλούνται να μελετήσουν την Επτανησιακή
λογοτεχνία και να εκφράσουν τις απόψεις τους. Τέλος, ζητείται από τους μαθητές να
συνθέσουν ένα πολυτροπικό κείμενο με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου και
άλλων ψηφιακών εργαλείων και να το παρουσιάσουν στην τάξη.
Η τέταρτη ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει τα ανατολικά ιδιώματα
εστιάζοντας στην κυπριακή διάλεκτο. Οι μαθητές αξίζει να μελετήσουν το
κοινωνικοπολιτισμικό υπόβαθρο της Κύπρου και να το συνδέσουν με τη ελληνική
ιστορία και την ελληνική γλώσσα. Ζητείται να παρουσιάσουν τις πληροφορίες τους
με τη βοήθεια των ψηφιακών εργαλείων. Επιπλέον, καλούνται να βρουν κυπριακά
παραμύθια ή τραγούδια και να τα αντιγράψουν με την βοήθεια του επεξεργαστή
κειμένου στα νέα ελληνικά. Μετά την ολοκλήρωση της εργασίας τα μέλη της ομάδας
μπορούν να δημιουργήσουν μια ψηφιακή αφίσα με το υλικό που επεξεργάστηκαν και
να το παρουσιάσουν στην ολομέλεια της τάξης.
Στην τρίτη φάση διάρκειας, επίσης, μιας ώρας, θα παρουσιαστούν οι
εργασίες που δημιούργησαν οι ομάδες σύμφωνα με την 4η
δραστηριότητα του
φύλλου εργασίας. Θα ακολουθήσει σύντομη συζήτηση και αναφορά στα
συναισθήματα που προκλήθηκαν στους μαθητές σε όλη τη διάρκεια της ερευνητικής
διαδικασίας, καθώς και στα οφέλη που αποκόμισαν. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού
παραμένει ίδιος, συντονιστικός, υποστηρικτικός και παιδαγωγικός.

5. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
5
1ο
Φύλλο εργασίας- 1η
ομάδα
Ιδιώματα και διάλεκτοι της Βόρειας Ελλάδας- Ποντιακή διάλεκτος
 Να αναζητήσετε στον διαδικτυακό τόπο Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής
Γλώσσας καθώς και στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα τις αρχαίες και νεοελληνικές
διαλέκτους της Βόρειας Ελλάδας. Συσχετίστε τα γλωσσικά ιδιώματα και δημιουργήστε ένα
συννεφόλεξο με το ψηφιακό εργαλείο https://worditout.com/.
 Αφού μελετήσετε τα χαρακτηριστικά των βορείων ιδιωμάτων στην Πύλη για
την Ελληνική Γλώσσα - Βόρεια ιδιώματα στη συνέχεια μεταβείτε στον ιστότοπο
των μαθητών του 14ου Γυμνασίου Λάρισας-Τοπική Ιστορία και αντιγράψτε λέξεις
της περιοχής της Θεσσαλίας καθώς και την αντίστοιχη απόδοση στην κοινή
νεοελληνική. Παρουσιάστε την εργασία σας με τη βοήθεια του εννοιολογικού χάρτη
https://bubbl.us/ .
 Επισκεφτείτε την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα - Ποντιακή διάλεκτος και
επιχειρήστε τη γλωσσική περιγραφή της ποντιακής διαλέκτου. Στη συνέχεια
μεταβείτε στην ιστοσελίδα www.pontos.gr, και αντιγράψτε ανέκδοτα
καθώς και στίχους τραγουδιών και παρουσιάστε τα με τη βοήθεια του
https://prezi.com/. Μπορείτε επίσης να δημιουργήσετε έναν πίνακα με τις
καταλήξεις τους από τα αρχαία και τα νέα ελληνικά.
 Τέλος, καλείστε να δημιουργήσετε και να παρουσιάσετε στην τάξη μια
ψηφιακή αφίσα με τη βοήθεια του https://edu.glogster.com αξιοποιώντας τις
πληροφορίες από τις προηγούμενες δραστηριότητες. Μπορείτε να πλαισιώσετε την
εργασία σας με την ανάλογη μουσική.

6. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
6
2ο
Φύλλο εργασίας -2η
ομάδα
Ιδιώματα και διάλεκτοι της Νότιας Ελλάδας- Κρητική διάλεκτος
 Μελετήστε τα χαρακτηριστικά των νοτίων ιδιωμάτων στην Πύλη για την
Ελληνική Γλώσσα-Κρητική και νότιες διάλεκτοι και παρουσιάστε τα με τη
βοήθεια του https://prezi.com/ χρησιμοποιώντας και τους αντίστοιχους χάρτες των
περιοχών που απαντώνται τα γλωσσικά ιδιώματα.
 Μεταβείτε στο https://www.youtube.com/watch?v=ZnNI5GMB9Mc ακούστε
την ηχογραφημένη κρητική μαντινάδα και εντοπίστε τις ομοιότητες και τις
διαφορές στην φωνολογική απόδοση με την κοινή ελληνική. Παρουσιάστε τα
ευρήματα με τη βοήθεια του εννοιολογικού χάρτη https://bubbl.us/ .
 Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα με τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄
Λυκείου http://ebooks.edu.gr/new/allcourses.php και αναζητήστε το
απόσπασμα του Ερωτόκριτου. Στη συνέχεια δημιουργήστε δύο στήλες σε ένα
έγγραφο word, όπου στη μία στήλη θα αντιγράψετε το πρωτότυπο απόσπασμα του
Ερωτόκριτου και στην άλλη θα το αποδώσετε στην κοινή ελληνική. Παρουσιάστε
στην τάξη τις παρατηρήσεις σας όσον αφορά τις φωνολογικές, μορφολογικές και
σημασιολογικές διαφοροποιήσεις της κρητικής διαλέκτου από την κοινή ελληνική.
 Αφού μεταβείτε στον ιστότοπο Κρήτη & Μαντινάδες διαβάστε τις μαντινάδες
και προσπαθήστε να γράψετε τις δικές σας. Στη συνέχεια δημιουργήστε κόμικς
με τη βοήθεια του http://www.toondoo.com/. Παρουσιάστε ολοκληρωμένη την
εργασίας σας με μια ψηφιακή αφίσα με τη βοήθεια του https://infogram.com/.
Επενδύστε την εργασία σας με το τραγούδι του Ερωτόκριτου που ερμηνεύει ο
Νίκος Ξυλούρης και θα το βρείτε στο youtube.

7. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
7
3ο
Φύλλο εργασίας - 3η
ομάδα
Ιδιώματα και διάλεκτοι της Δυτικής Ελλάδας - Επτάνησα
 Επισκεφτείτε την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα-Επτανησιακά
ιδιώματα, μελετήστε τα χαρακτηριστικά των επτανησιακών ιδιωμάτων σε
συνάφεια με το ιστορικό πλαίσιο και παρουσιάστε τα στην τάξη με τη βοήθεια
του https://prezi.com/.
 Μεταβείτε στον υπερσύνδεσμο Ιδιωματικά Λεξικά και Γλωσσάρια
αντιγράψτε κάποιες κερκυραϊκές λέξεις και την αντίστοιχη απόδοση στην κοινή
ελληνική. Προσπαθήστε να εντοπίσετε τις μεταξύ τους ομοιότητες ή διαφορές.
Παρουσιάστε την εργασία σας με τη βοήθεια του εννοιολογικού χάρτη
https://www.mindmeister.com/.
 Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας μελετήστε ένα λογοτεχνικό έργο της αρεσκείας σας και στη
συνέχεια δείτε στο https://www.youtube.com- Ο Προικοθήρας το
κερκυραϊκό θεατρικό και εντοπίστε τα γλωσσικά στοιχεία που το διαφοροποιούν
από την κοινή ελληνική. Επιπλέον, ακούστε ένα κερκυραϊκό τραγούδι
https://www.youtube και προσπαθήστε να κατανοήσετε το περιεχόμενό του.
Δημιουργήστε έναν διάλογο με επτανησιακά ιδιώματα και προσπαθήστε να
μιμηθείτε τη φωνολογική και ηχητική χροιά των επτανησίων. Μπορείτε να
ηχογραφήσετε τον διάλογο και να δημιουργήσετε ένα βίντεο με σχετικές εικόνες
από τον google με τη βοήθεια του https://animoto.com/.
 Αξιοποιώντας τις παραπάνω δραστηριότητες δημιουργήστε ένα πολυτροπικό
κείμενο με https://edu.glogster.com και παρουσιάστε την εργασία σας στην τάξη.

8. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα
Α
8
4ο
Φύλλο εργασίας- 4η
ομάδα
Ιδιώματα και διάλεκτοι της Ανατολικής Ελλάδας - Κυπριακή
διάλεκτος
 Μεταβείτε στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα - Κυπριακή διάλεκτος και
μελετήστε τα ιστορικά και γεωγραφικά στοιχεία κατανομής της κυπριακής
διαλέκτου. Στη συνέχεια να παρουσιάσετε σε ένα power point την ιδιαίτερη
κοινωνιογλωσσική κατάσταση της Κύπρου, λόγω της ιστορίας της (αναφορές στα
δάνεια λέξεων από την τουρκική, την ιταλική, τη γαλλική και την αγγλική
γλώσσα), που συνθέτουν την ταυτότητά της.
 Ακούστε το κυπριακό παραμύθι «Του κουφού» στο
https://www.youtube.com/watch?v=Hz4hIKLRYB4 και βρείτε ομοιότητες σε ό,τι
αφορά την φωνολογική απόδοση με την κοινή ελληνική. Με τη βοήθεια του
επεξεργαστή κειμένου αποδώστε το παραμύθι στη νεοελληνική γλώσσα.
 Διαβάστε Κυπριακές παροιμίες και παρουσιάστε τες στην τάξη σας με τη
χρήση του https://prezi.com/. Μπορείτε να δημιουργήσετε επίσης ένα
συννεφόλεξο με τη βοήθεια του https://wordart.com/ με κυπριακές λέξεις.
 Παρουσιάστε στην τάξη ολοκληρωμένη την εργασία σας δημιουργώντας μια
ψηφιακή αφίσα με το https://infogram.com/.