Εισήγηση σε συνέδριο. Σημειώσεις παρουσίασης

1. Εκπαίδευση,
Πολιτειότητα και Κοινωνικές
Επιστήμες: μια διδακτική
παρέμβαση στο πλαίσιο του
ιστορικού μαθήματος
Δρ Δήμητρα
Καυκά
Σχολική
Σύμβουλος

2. Σκέψεις-θέσεις...
• «Ήθελα οι φοιτητές να φεύγουν από την τάξη
όχι απλά καλύτερα πληροφορημένοι, αλλά
προετοιμασμένοι να παρατήσουν την
ασφάλεια της σιωπής, πιο έτοιμοι να
μιλήσουν, να δράσουν ενάντια στην αδικία,
όπου την έβλεπαν»
Howard Zinn

3. Στο άξονα της εισήγησης
ανοίγονται ζητήματα που
αφορούν το
επιστημονικό και
μεθοδολογικό πλαίσιο
της παρεχόμενης
εκπαίδευσης, καθώς και
ζητήματα που αφορούν
το άτομο και τις
κοινωνίες
Στο άξονα της εισήγησης
ανοίγονται ζητήματα που
αφορούν το
επιστημονικό και
μεθοδολογικό πλαίσιο
της παρεχόμενης
εκπαίδευσης, καθώς και
ζητήματα που αφορούν
το άτομο και τις
κοινωνίες
ΠΟΛΙΤΕΙΟΤΗΤΑ

4. Προσδιορίζοντας την πολιτειότητα1/2
• Πολιτειότητα: σχετίζεται με την ιδιότητα του
ενεργού πολίτη
• Η ενεργός πολιτειότητα είναι τρισδιάστατη έννοια,
είναι:
1.Στάση ενδιαφέροντος,
2.Ενημερότητας και
3.Υπευθυνότητας .

5. Προσδιορίζοντας την πολιτειότητα2/2
Είναι αντίληψη ζωής σύμφωνα με
την οποία, ό, τι συμβαίνει γύρω μας
αφορά τον καθένα από εμάς και το
σύνολο.
Είναι πράξη και δράση για έλεγχο,
συμμετοχή και παρέμβαση.
(Κουτσελίνη Μ.)

6. Επομένως...
• 1. Ως αλληλεπίδραση με την πολιτεία μέσω
της γνώσης των θεσμών
• 2. Ως δράση για το συλλογικό αγαθό
Η ΠΟΛΙΤΕΙΟΤΗΤΑΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟΕΠΙΠΕΔΑ:

7. Εκπαίδευση και πολιτειότητα1/2
• Εκπαίδευση για αλληλοκατανόηση: μαθαίνουμε να
κατανοούμε τους άλλους, να τοποθετούμε τον
εαυτό μας στη θέση τους
• Εκπαίδευση για αλληλεγγύη: καλλιέργεια
συνείδησης, η οποία υπερβαίνει τα όρια των
ομάδων, των φυλών και των κρατών, για
αλληλοβοήθεια , για εξάλειψη της κοινωνικής
ανισότητας και αδικίας

8. Εκπαίδευση και πολιτειότητα2/2
• Εκπαίδευση για διαπολιτισμικό σεβασμό: Ο
σεβασμός του πολιτισμού μπορεί να επιτευχθεί με
το άνοιγμά μας στους άλλους πολιτισμούς
• Εκπαίδευση ενάντια στον εθνικιστικό τρόπο
σκέψης: εξάλειψη των εθνικών στερεοτύπων και
προκαταλήψεων έτσι ώστε οι διαφορετικοί λαοί να
μπορέσουν να ανοίξουν διάλογο μεταξύ τους και να
επικοινωνήσουν.

9. Γιατί εκπαίδευση για την
πολιτειότητα;1/2
Η συνύπαρξη του πλανητικού, εθνικού
και τοπικού στοιχείου ανοίγουν ζητήματα
σύνθεσης, συνύπαρξης, αμοιβαιότητα και
σεβασμού στο πλαίσιο της
παγκοσμιοποίησης.

10. Γιατί εκπαίδευση για την
πολιτειότητα;2/2
Νησίδες ευημερίας
Νησίδες μη πρόσβασης
σε αγαθά
Η έννοια του
δικαιώματος
Χαρακτηριστικό της
παγκοσμιοποίησης, μέχρι
σήμερα, αποτελεί το
γεγονός ότι η δημιουργία
μιας παγκόσμιας αγοράς
δεν συνοδεύτηκε από την
δημιουργία μιας
παγκόσμιας κοινωνίας

11. Θέσεις...1/4
΄΄Το δικαίωμα να έχω δικαίωμα΄΄
Hanna Arendt,2006
• Επιπλέον, τη συνεχώς αυξανόμενη πόλωση της
ανθρώπινης ζωής πραγματεύεται ο Agamben.
• O Agamben κάνει διάκριση μεταξύ ΄΄ μάταιης
ζωής΄΄ και πολιτικά ΄΄διαμορφωμένης ζωής’’
• Agamben,2002

12. Θέσεις...2/4
ΖΩΗ
• ΄΄Μάταιη ζωή΄΄
• Εκτός
• Αποκλεισμός
• Άνευ δικαιωμάτων και
΄΄φωνής΄΄ λόγου
ΒΙΟΣ
• ΄΄Πολιτική υπόσταση΄΄
• Εντός
• Δικαίωνα φωνής - λόγου
• Συμπερίληψη –συμμετοχή

13. Θέσεις...3/4
To στρατόπεδο, ως κομμάτι
γης κηρύσσεται εκτός έννομης
τάξης. Στα στρατόπεδα είναι
δυνατά τα πάντα
H. Arendt, 2006
Ποια δικαιώματααπομένουν όμως όταν
κάποιες ομάδες έχουν
απωλέσει την κοινότητά
τους; (displaced persons)
H. Arendt

14. Θέσεις...4/4
• «Για το δικαίωμα σε δικαιώματα ή το
δικαίωμα κάθε ανθρώπου να ανήκει στην
ανθρωπότητα [θα έπρεπε] να δώσουν
εγγυήσεις οι άνθρωποι»
• H. Arendt, 2006

15. Νέες Μορφές Παιδαγωγικής
• Παιδαγωγική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
• Παιδαγωγική της ειρήνης και
• Παιδαγωγική της δημοκρατίας

16. Το ζήτημα της πολιτειότητας στο μαθησιακό-
διδακτικό, περιβάλλον

17. Κοινωνική και πολιτική αγωγή (Ε΄,ΣΤ’ Δημοτικού&
Γυμνασίου) - Θεματικές ενότητες
• Είμαστε όλοι πολίτες (το κράτος και το έθνος, πολίτες της Ελλάδας, της
Ευρώπης και του κόσμου)
• Έχουμε δικαιώματα και υποχρεώσεις
• Ζούμε στη δημοκρατία (ορισμός, το δημοκρατικό πολίτευμα στην
Ελλάδα, το ελληνικό κοινοβούλιο, η δημοκρατία στην καθημερινή μας
ζωή)
• Συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων (οι αποφάσεις στο δήμο, ο
ενεργός πολίτης αποφασίζει, συμμετέχει και δρα)
• Το άτομο και η πολιτεία (κράτος, το πολίτευμα και οι μορφές
του, το δημοκρατικό πολίτευμα, οι λειτουργίες της κρατικής
εξουσίας, το ελληνικό Σύνταγμα)
• Κράτος και πολίτης (δικαιώματα και υποχρεώσεις του πολίτη,
η ενημέρωση του πολίτη)

18. 1.Πολιτειότητα: αλληλεπίδραση με την πολιτεία
μέσω της γνώσης των θεσμών
Άξονες αναφοράς
• Τρόποι λειτουργίας των θεσμών
• Αλληλεπίδραση των ατόμων με τους θεσμούς

19. Αρκεί η γνώση για την πολιτεία και
τους θεσμούς;
• Πολιτειότητα σημαίνει: «είμαστε πρόθυμοι
να αναλάβουμε την ευθύνη για την πολιτεία
και να συμμετάσχουμε σε όλες τις
αποφάσεις που την αφορούν».

20. Το ζήτημα της πολιτειότητας στο μαθησιακό-
διδακτικό, περιβάλλον
2. Δράση για το
συλλογικό αγαθό

21. Η πολιτειότητα μέσα από το φάσμα
της ιστορικής εκπαίδευσης
• Δράση για το συλλογικό αγαθό  αξίες
• Από την αυτονομιμοποίηση του παρελθόντος
στη λογική της ιστορικής εκπαίδευσης

22. Προϋποθέσεις αξιοποίησης του ιστορικού
παρελθόντος στο διάλογο για την πολιτειότητα
• H ιστορία ως πεδίο της ανθρωπιστικής
εκπαίδευσης μπορεί να συμβάλει σημαντικά
υπό τον όρο ότι:
•
• Προάγει την έλλογη κρίση και μια ευρύτερη
αντίληψη για την ανθρωπότητα

23. Η πολιτειότητα μέσα από το φάσμα
της ιστορικής εκπαίδευσης1/3
• Έλλογη κρίση
• Οι μαθητές ερευνούν στοχάζονται, ερμηνεύουν,
αξιολογούν
• Δεν εισπράττουν το παρελθόν ως κάτι
δεδομένο, ως μια κατασκευή χρονολογικών
ακολουθιών
• «Ευθύνη των πολιτών δεν είναι μόνο να
επιλέξουν, αλλά και να κρίνουν τις διαφορετικές
σκοπιές και δυνατότητες»
Benjamin Barber

24. Η πολιτειότητα μέσα από το φάσμα
της ιστορικής εκπαίδευσης2/3
• Η μελέτη αυτών των ζητημάτων προκαλεί
ηθικές αποκρίσεις παρά το γεγονός ότι δεν
μελετάμε και δεν διδάσκουμε ιστορία με
όρους ηθικής.

25. Η πολιτειότητα μέσα από το φάσμα
της ιστορικής εκπαίδευσης 3/3
• Οι ηθικές αποκρίσεις σχετίζονται με
ζητήματα:
Ιστορικής μνήμης
Καταδίκης
Θαυμασμού

26. Ζητήματα ιστορικής μνήμης και
καταδίκης
• Ποια συναισθήματα προκαλούν στους
μαθητές ζητήματα εξαθλίωσης, δουλείας και
κακοποίησης ανθρώπων ;
• Καταστροφές και εξοντώσεις λαών;
• Πώς αιτιολογούνται από τους μαθητές τα
ζητήματα αυτά;
Κατοχή, ολοκαύτωμα,
αποικιοκρατία,
εκμετάλλευση

27. Ζητήματα θαυμασμού: Ήρωες και
ηρωισμός
• Πώς και με ποιους όρους αντιμετωπίζονται
τα πρόσωπα της ιστορίας;
• Η αναφορά σε ήρωες, ή πρόσωπα κύρους της
ιστορίας, αναδεικνύει μια σειρά θεμάτων
σχετικά με τη συμβολή τους στη συγκρότηση
των κοινωνιών τους με όρους εθνικιστικής ή
πλουραλιστικής ιδεολογίας.

28. Σύνοψη
• Στο πλαίσιο αυτής της συλλογιστικής στόχος
είναι να αποκτήσουν οι μαθητές στάσεις
ενεργού πολίτη στην κοινωνία τους.

30. Εκπαίδευση για την πολιτειότητα
μέσα από το μοντέλο του Kolb1/2
• Η μάθηση όπως ορίζεται από τον Kolb είναι «η
διαδικασία όπου η γνώση δημιουργείται μέσα
από τον μετασχηματισμό της εμπειρίας».
• Η γνώση «διαρκώς δημιουργείται και
αναδημιουργείται, δεν είναι μία ανεξάρτητη
οντότητα που πρέπει να αποκτηθεί ή να
μεταβιβαστεί» .

31. Το μαθησιακό μοντέλο του
Kolb2/2

32. Πεδίο συσχέτισης και κριτικού στοχασμού:Τέχνη και Ιστορία
Η αξιοποίηση του κινηματογράφου.
΄΄Το αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα/Τζον Μπόιν΄΄
• Κεντρικοί στόχοι
• Παραγωγή λόγου,κοινωνική, συναισθηματική αγωγή και πολιτική
αγωγή
Ερωτήματα πεδίου
• Πώς η τέχνη «μεταφράζει» την ιστορία και με
ποιο τρόπο μπορεί η υποκειμενική σκοπιά του
δημιουργού να αξιοποιηθεί δημιουργικά;
• Σε ποιο βαθμό η ιστορική πραγματικότητα
μπορεί να μετατραπεί σε βιωματική εμπειρία για
τον εκπαιδευόμενο μέσα από την τέχνη;
• Πώς η τέχνη συνδέει την εθνική ιστορική
πραγματικότητα με τις διεθνείς συγκυρίες ;

33. Το μαθησιακό μοντέλο του
Kolb1/4
• Πρώτο & δεύτερο επίπεδο: Αίσθηση και
παρατήρηση
Παρακολούθηση και συζήτηση για την ταινία
Τοποθετήσεις-απαντήσεις στακριτικά ερωτήματαΈκφραση συναισθημάτωνΚαταγραφή θεματικώννησίδων

34. Το μαθησιακό μοντέλο του
Kolb2/4
• Ανάλυση θεματικών νησίδων και ηθική
απόκριση
Οι συνθήκες
ζωής στο χώρο
συγκέντρωσης
Οι συνθήκες
ζωής στο χώρο
συγκέντρωσης
Το άτομο στο
χώρο
συγκέντρωσης
Το άτομο στο
χώρο
συγκέντρωσης
Ηθική απόκριση
Καταδίκη

35. Το μαθησιακό μοντέλο του Kolb3/4
Η αξιοποίηση του κινηματογράφου
• Τρίτο επίπεδο: Σκέψη
Εννοιολογήσεις
Εβραίοι
Στρατόπεδο συγκέντρωσης
Γκετοποίηση
Ανθρώπινα Δικαιώματα

36. Το μαθησιακό μοντέλο του Kolb 4/4
• Τέταρτο επίπεδο: Δράση
Καταδικάζουμε ρατσιστικές συμπεριφορές
Αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα
Υιοθετούμε αρχές ειρηνικής συμβίωσης

37. Επιλογικά
«« Η μνήμη και η δικαίωση, η αναγνώριση και η ταυτότητα, η
παγκοσμιοποίηση και η κρίση-ως ζητούμενα -θα πρέπει να
βρουν τον τρόπο τους μέσα από μια σχολική εκπαίδευση η
οποία παραμένει γραφειοκρατική και αγκυλωμένη σε ένα είδος
ιστορίας όπως αυτή ήταν η πολιτική ιστορία πριν από μερικές
δεκαετίες».
Μια τέτοια Ιστορία είναι η μεγάλη πρόσκληση για τη σημερινή
εκπαίδευση, αν θέλουμε αυτή να παρακολουθεί τις ανάγκες των
σύγχρονων ανθρώπων. Για να καταλάβουν τις αλλαγές που
βρίσκονται μπροστά τους θα πρέπει να καταλάβουν τι είδους
Ιστορία έχουν αυτές οι αλλαγές.
Διαφορετικά, αφενός θα ανοίγει το χάσμα με τις ανάγκες των
νέων ανθρώπων -οι οποίοι θα αναζητούν σε διαφορετικά πεδία
βοήθεια για να προσανατολιστούν στη σύγχρονη εποχή».
Λιάκος, Α. (2012)