Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ

1. 22 Οκτωβρίου 2012
Βασιλική Δεμερτζή
Η αξιοποίηση της τέχνης
και των βιωματικών τεχνικών
στα φιλολογικά μαθήματα

2. Η δημιουργικότητα στην εκπαίδευση
Δημιουργική
διδασκαλία
Διδασκαλία της
δημιουργικότητας
Όταν χρησιμοποιούν είδη
διδασκαλίας που έχουν
σκοπό να αναπτύξουν τη
δημιουργική σκέψη και
συμπεριφορά των ίδιων
των μαθητών
Όταν οι εκπαιδευτικοί
χρησιμοποιούν
ευφάνταστες προσεγγίσεις
για να κάνουν τη μάθηση
πιο ενδιαφέρουσα και
αποτελεσματική

3. Γιατί η βιωματική μάθηση;
 Άμεση εμπλοκή στη μελετώμενη πραγματικότητα
 Αποσαφήνιση αξιών (μεγαλύτερη ευελιξία για την
προσέγγιση ευαίσθητων θεμάτων)
 Εξοικείωση με τη χρήση της γλώσσας σε ποικίλους
ρόλους και καταστάσεις της ζωής
 Άσκηση στον διάλογο – κριτική αντιμετώπιση των
διαφόρων απόψεων
 Ενθάρρυνση συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων
 Κίνητρο για συμμετοχή δισταχτικών μαθητών

4. Γιατί η Τέχνη;
Πρόκληση για σκέψη
John Dewey
Η Τέχνη ως εμπειρία, [1934 (1980)]
Πολλαπλή νοημοσύνη
Howard Gardner
The arts and human development (1973)
Frames of mind. Η θεωρία των πολλαπλών
τύπων νοημοσύνης [1983 (2010)]
Art education and human development (1990)
Η αισθητική εμπειρία
το κατεξοχήν μέσο για την ανάπτυξη
της φαντασίας
το θεμελιώδες στοιχείο της διεργασίας
της μάθησης

Σε κάθε είδος νοημοσύνης αντιστοιχεί
διαφορετικό συμβολικό σύστημα
απαιτείται διευρυμένη χρήση συμβόλων
και όχι μόνο όσων σχετίζονται με τη
γλωσσική και μαθηματική νοημοσύνη


5. Αξιοποίηση της τέχνης
στα φιλολογικά μαθήματα
Μεθοδική παρατήρηση εικόνας
(έργου τέχνης, φωτογραφίας, γελοιογραφίας κλπ)
Παιχνίδια ρόλων, δραματικές τεχνικές
Δραματοποίηση

6. Μέθοδοι παρατήρησης εικόνας
 Η περιγραφική μέθοδος: οι μαθητές περιγράφουν το θέμα,
τις πράξεις, τα χαρακτηριστικά των προσώπων
 Η αφαιρετική μέθοδος: οι μαθητές παρατηρούν και
συμπεραίνουν τι είδους πρόσωπα, τοπία, αντικείμενα
περιέχουν οι εικόνες και
 Η διαισθητική μέθοδος: διεισδύουν στις σκέψεις και στις
ψυχικές καταστάσεις των προσώπων που απεικονίζονται κλπ
Σε κάθε περίπτωση οι μαθητές μετά την επίδειξη
της εικόνας θα πρέπει να παρακινούνται ώστε
να περιγράφουν τα εικονιζόμενα, να
διατυπώνουν τις παρατηρήσεις τους και να
εμβαθύνουν σ’ αυτά που παρατηρούν ανάλογα
με τον σκοπό της διδασκαλίας μας

7. Τι νομίζετε
ότι συμβαίνει εδώ;
Τι βλέπετε που σας
κάνει να νομίζετε
ότι συμβαίνει αυτό;

9. George Grosz (Γερμανοπολωνός ζωγράφος)
Βερολίνο
Δημοκρατία Βαϊμάρης
Οι Στυλοβάτες της Κοινωνίας
1926
Θεατρικό έργο Ερρίκου Ίψεν
Τα στηρίγματα της Κοινωνίας
1877
Ο ζωγράφος
Χρόνος δημιουργίας
Τόπος δημιουργίας
Ο τίτλος του έργου
Συνθήκες
Συνομιλία με άλλες
τέχνες
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

10. «μαθαίνω σημαίνει ανακαλύπτω»
apprendre c’est inventer
«δεν μαθαίνουμε να κολυμπούμε με το να
βλέπουμε τους άλλους να κολυμπούν»
Piaget , J. (1972). Où va l'éducation ?, Gonthiers Denoël, coll. Médiations, Paris.
Οι δυο ερωτήσεις – κλειδιά
Τι συμβαίνει εδώ;
Τι βλέπετε που σας κάνει να λέτε ότι ................... ;
Perkins, D. (1994). The Intelligent Eye. Harvard Graduate School of Education.

11. «Η γιορτή του τσαγιού» (1774) Λιθογραφία του Nathaniel Currier, 1846
Πηγή για την Αμερικανική Επανάσταση

12. «Οι σταχομαζώχτρες» Jean - François Millet
Εισαγωγή στον ρεαλισμό

13. Συγκριτική
προσέγγιση
υπερρεαλιστικών
στοιχείων στο
εικαστικό έργο και
στο ποίημα του
Εγγονόπουλου
«Μπολιβάρ»
Συνομιλία τεχνών

14. Dorothea Lange,
Περιπλανώμενη Μητέρα
1936, Nipomo Καλιφόρνιας

18. Επιλογή καλής εικόνας
 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (http://www.fhw.gr/chronos/gr)
 Εκπαιδευτική Πύλη του ΥΠΕΠΘ
(http://www.e-yliko.sch.gr
 http://www.wga.hu/index1.html
 Πολιτική και ιστορική γελοιογραφία
http://users.ach.sch.gr/pchaloul/geloiografies.htm
 Ηδύφως. Φωτογραφική Λέσχη Πάτρας
http://photorama.ning.com
 Διαδικτυακή συλλογή πορτραίτων http://www.wga.hu/index1.html
 Τόμοι Μουσείων σε ηλεκτρονική μορφή http://www.latsis-
foundation.org/gr/elibrary/1/O_kyklos_ton_mouseion.html
 Educartoon-Η γελοιογραφία στην εκπαίδευση www.educartoon.gr
 Σαπρανίδης Δημήτρης (2001) Ιστορία της Πολιτικής Γελοιογραφίας
στην Ελλάδα. 3000 χρόνια Αμφισβήτησης. Αθήνα: Ποταμός

19. Διδακτικές λειτουργίες της εικόνας
 Παρώθηση
 Πληροφόρηση
 Τεκμηρίωση
 Ερμηνεία και εμβάθυνση
 Αισθητική απόλαυση
 Αφορμή για δημιουργικές
δραστηριότητες

20. Ενδεικτικές Δραστηριότητες
 να τοποθετήσουν πάνω στη γραμμή του χρόνου
φωτογραφίες που θα τους δοθούν με τη σωστή χρονολογική
σειρά
 και ως επιμελητές μουσείου να γράψουν ένα σχόλιο για
κάθε έργο
 να συνθέσουν ένα κείμενο με βάση ένα σώμα εικόνων

21.  να δημιουργήσουν τις δικές τους εικόνες: να σχεδιάσουν
μια διαφήμιση, ένα κολλάζ, μια αφίσα, το εξώφυλλο ενός
βιβλίου
 να δημιουργήσουν οι ίδιοι μια σύντομη εικονογραφημένη
ιστορία.
 να συσχετίσουν ένα εικαστικό έργο με άλλο/άλλα
σύγχρονά του ή άλλης εποχής με το ίδιο θέμα και να βρουν
ομοιότητες και διαφορές
 να γράψουν και να δραματοποιήσουν μια ιστορία με
αφορμή μια εικόνα
Β. Συμεωνίδης ΠΕ02 ,
Στ. Φώλια ΠΕ 19
3ο ΓΕΛ & 2ο Γυμνάσιο Δράμας

22.  να κάνουν διασυνδέσεις μεταξύ διαφορετικών μορφών
τέχνης
Ενδεικτική δραστηριότητα:
 Αξιοποίηση της διαθεματικής εργασίας:
Πώς αποτυπώθηκε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του ’40 στις
εικαστικές τέχνες;
[Κ.Ν.Λ. Β΄ Γυμνασίου: Κ. Ταχτσής. Κι έχουμε πόλεμο!]
Αν συμμετείχατε στη διοργάνωση μιας έκθεσης με
τίτλο «Η ποίηση συνομιλεί με τη ζωγραφική», ποιο
ποίημα απ’ αυτά που ακολουθούν θα διαλέγατε για
κάθε πίνακα;
 να αναζητήσουν και να επιλέξουν μια σειρά από εικόνες
για κάποιο ιστορικό γεγονός ή πρόσωπο ή το θέμα του
μαθήματος

23. Κινηματογράφος

24. Παρακολούθηση
ταινίας
 Ταινία:
Τσάρλι Τσάπλιν,
«Μοντέρνοι Καιροί»
 Νεότερη και Σύγχρονη
Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου
(Κεφ. 9ο: Τα πρώτα
μεταπολεμικά χρόνια, η
παγκόσμια οικονομική
κρίση του 1929 και η
Μεγάλη Ύφεση)
Φύλλο παρατήρησης
………………………………………………
……………………….......………………
2. Καθώς θα βλέπετε την ταινία,
δώστε ιδιαίτερη προσοχή στις
συνθήκες της βιομηχανικής
παραγωγής. Ποια σχέση βλέπετε
ανάμεσα στις συνθήκες αυτές και
στην ευφορία για το «οικονομικό
θαύμα», όπως εκφράζεται στο
μήνυμα του Προέδρου των ΗΠΑ
Calvin Coolidge στο Κογκρέσο,
4.12.1928 (βλ. Πηγή 1, σ. 112)
…………………………………………
………………………………………

25. Δραματικές τεχνικές
Παιχνίδια ρόλων / Προσομοιώσεις
Παιχνίδια με τους
χαρακτήρες
Αυτοσχεδιασμοί

26. Παιχνίδια ρόλων
Οι μαθητές επεξεργάζονται αμφιλεγόμενα
ζητήματα της εποχής μας για τα οποία δεν υπάρχει
μία και μόνη απάντηση (π.χ. κοινωνικά ή
περιβαλλοντικά προβλήματα)
Υποδύονται ρόλους προκειμένου να υποστηρίξουν
μια θέση στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης
κατάστασης, έχοντας υπόψη τους ορισμένα
δεδομένα
Υιοθετούν μια στάση ενός άλλου προσώπου παρά
προσπαθούν να γίνουν αυτό το πρόσωπο

27. Διαδικασία
1) Προετοιμασία
Σενάριο με βάση το θέμα που μελετούμε
Προσδιορισμός ρόλων
Καρτέλες ρόλων: πληροφορίες για την
ταυτότητα του κάθε ρόλου
Υποστηρικτικό υλικό για κάθε ρόλο (άρθρα,
ειδησεογραφία….)

28. Παράδειγμα σεναρίου
Στο πλαίσιο διαθεματικής εργασίας με θέμα
«Νέοι και Διαδίκτυο», το τμήμα σας οργανώνει
μια ανοιχτή συζήτηση στην οποία έχουν
προσκληθεί εξειδικευμένοι επιστήμονες σε
θέματα χρήσης – κατάχρησης του διαδικτύου
για τα παιδιά και τους εφήβους.
Ν. Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου - 6η ενότητα:
Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι
από διάφορες πηγές (ΜΜΕ, Διαδίκτυο κτλ.)

29. Παράδειγμα προσδιορισμού ρόλων /
χωρισμού σε ομάδες / ανάληψης ρόλων
Παιδοψυχολόγος του Ελληνικού
Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου
Καθηγητής του Τμήματος
Πληροφορικής του ΤΕΙ Αθήνας
Εκπρόσωπος του συλλόγου γονέων
Μαθήτρια
Μαθητής

30. Παράδειγμα Καρτέλας ρόλου
Παιδοψυχολόγος
Εργάζεσαι στο Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς
Διαδικτύου. Έχεις προσκληθεί στη συζήτηση για να
αναπτύξεις θέματα που σχετίζονται με την
κατάχρηση του Διαδικτύου (εξάρτηση, επιβλαβές
περιεχόμενο, επιθετικότητα, απομόνωση κ.α.)

31. Διαδικασία
β) Μελέτη του θέματος
[κάθε ομάδα για τον ρόλο της]
γ) Ορισμός Εκπροσώπου κάθε ομάδας
δ) Ορισμός Συντονιστή συζήτησης
ε) Παρουσίαση
Συνολικός χρόνος ολοκλήρωσης
κύκλου ομιλιών
Ατομικός χρόνος κάθε εισηγητή
Δυνατότητα δευτερολογίας
Θέματα που θα
πρέπει να έχουν
συναποφασιστεί
πριν την έναρξη
της συζήτησης:

32. Διαδικασία
Επίσης,
Δυνατότητα του Κοινού να υποβάλλει
ερωτήσεις
Δυνατότητα time out - αντικατάστασης

33. Διαδικασία
στ) Ανταπόκριση
Συζήτηση
(Κριτική της δράσης από τους παρατηρητές – παίκτες.
Συμπεράσματα – Δυνατότητα αναθεώρησης της δράσης
με νέες εκδοχές για το κρίσιμο σημείο)
Ενδεικτικές ερωτήσεις
1. Ποια τα σημαντικότερα συμπεράσματα που
αναδείχθηκαν από αυτή τη διαδικασία;
2. Μπορεί πάντα να επιτευχθεί συναίνεση;
3. Πόσο καλοί είμαστε στο ν’ ακούσουμε τα επιχειρήματα
της άλλης πλευράς;
4. Πώς νιώθεις υποστηρίζοντας έναν ρόλο αντίθετο με τις
πεποιθήσεις σου;

34. Ενδεικτικά Παραδείγματα
 «Παιδικά παιχνίδια και στερεότυπα»
 Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου. 3η ενότητα: Είμαστε όλοι
ίδιοι. Είμαστε διαφορετικοί
 Αξιοποίηση της διαθεματικής εργασίας
Ρόλοι: Ερευνητής, Αναλυτής δημοσκόπησης, Κοινωνιολόγος,
Μαθητής – Μαθήτρια
 «Δικαιώματα του παιδιού και ΜΜΕ»
 Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου, 2η ενότητα: Ζούμε με την
οικογένεια
 Αιτίες και συνέπειες του άγχους
 Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου, 7η ενότητα: Βιώνοντας
προβλήματα της καθημερινής ζωής
 Αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου
 Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου, 7η ενότητα: Βιώνοντας
προβλήματα της καθημερινής ζωής

35. Παραλλαγές
 Συνέντευξη
 από έναν ειδικό ή από ένα σύγχρονο ή ιστορικό πρόσωπο
 «Φανταστείτε ότι είστε ταξιδιώτης με τη μηχανή του
χρόνου στην Ιστορία της Ευρώπης και ……. » (Ιστορία/
Γλώσσα)
 Τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων
 μεταφορά ενός συμβάντος σύγχρονου ή ιστορικού
 «Συλλαλητήριο υπέρ του κινήματος του 1909» ( Ιστορία Γ΄
Γυμνασίου, 6ο Κεφάλαιο. Το κίνημα στο Γουδί)
 «Τροχαίο ατύχημα στο ……» (Ν. Γλώσσα Β ΄Γυμνασίου, 7η
ενότητα)
 Διαξιφισμοί (Debate)   
 αντιπαράθεση 2 απόψεων
«Διαφήμιση: τέχνη ή τεχνική;» (Ν. Γλώσσα Γ ΄Γυμνασίου 7η
ενότητα)

36. Διαξιφισμοί   
Διαφορές με στρογγυλό τραπέζι:
 Όλη η τάξη μελετά σφαιρικά το θέμα
 Μετά την ενημέρωση δημιουργούνται 3 ομάδες:
1η Ομάδα: Υπεράσπιση
2η Ομάδα: Αντίλογος
3η Ομάδα: Κοινό
 Κατά την παρουσίαση:
 1η φάση: Οι εκπρόσωποι παρουσιάζουν τα
επιχειρήματά τους σε ορισμένο χρόνο (π.χ. 3΄)
 2η φάση: Η διαδικασία συνεχίζεται με την κάθε
ομάδα να επιχειρηματολογεί στα επιχειρήματα της
άλλης
 Η ομάδα κοινό έχει τη δυνατότητα υποβολής
ερωτημάτων, αφού αναπτυχθούν τα επιχειρήματα των
ομάδων.

37. Αυτοσχεδιασμός
(Σωματικός, Κινησιολογικός, Λεκτικός)
Η αυθόρμητη δημιουργία ενός «έργου» ως απόκριση σ’ ένα
ερέθισμα (γραπτό κείμενο, τραγούδι, φωτογραφία κτλ), κάτω
από δοσμένες συνθήκες, με βάση την έμπνευση της στιγμής
και τα προσωπικά βιώματα των υποκειμένων
χαρακτήρας
πρόβλημα
κατάσταση
συναίσθημα
σύγκρουση
συμπεριφορά
Πεδίο εφαρμογής: σε όλα τα φιλολογικά μαθήματα
είτε ως παιχνίδι για εμπέδωση εννοιών
είτε ως άσκηση για τη διερεύνηση ενός θέματος

38. Οι 3 φάσεις του αυτοσχεδιασμού
Η φάση της δημιουργίας
Τα παιδιά δουλεύουν σε ομάδες ή σε ζευγάρια και
προετοιμάζουν τον αυτοσχεδιασμό τους.
Η φάση της παρουσίασης
Κάθε ομάδα παρουσιάζει τη δουλειά της στην ολομέλεια.
Φροντίζουμε να έχουμε δώσει συγκεκριμένο χρόνο και για τη
φάση της δημιουργίας και για τη φάση της παρουσίασης
Η φάσης της ανταπόκρισης
Μετά την παρουσίαση ακολουθεί συζήτηση στην οποία
όλοι μπορούν να καταθέσουν τον προβληματισμό τους
για τις σκηνές που παρακολούθησαν και τις προτάσεις
τους για ενδεχόμενες αλλαγές / βελτιώσεις

39. Αυτοσχεδιασμός στην πράξη

40. Τι πρέπει να έχει υπόψη του ο καθηγητής :
Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να έχει ελεύθερη δομή ή να είναι
καθοδηγούμενος. Όμως πάντα έχει συγκεκριμένο στόχο.
Δεν καθοδηγούμε τους μαθητές σχετικά με την έκβαση του
αυτοσχεδιασμού αλλά δίνουμε σαφείς πληροφορίες για τον ρόλο
ή την κατάσταση (π.χ. ποιος είναι ο χαρακτήρας, πού βρίσκεται,
ποιο είναι το πρόβλημα, σε ποιο σημείο ξεκινά ο αυτοσχεδιασμός)
Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε αντιστοιχίες με το «εδώ» και
«τώρα» των παιδιών για να μπορέσουν να «αισθανθούν» ως ένα
βαθμό το ήθος των ηρώων που μελετούν, τις συμπεριφορές τους,
την κατάσταση στην οποία βρίσκονται και τις συγκρούσεις
(εσωτερικές και εξωτερικές) που βιώνουν.
Μικρά μυστικά για να μην εκφυλιστεί ο
αυτοσχεδιασμός σε χάσιμο χρόνου

41. Παραδείγματα αυτοσχεδιασμών
Θέματα σχέσεων
Ερέθισμα: Κείμενο [Περίεργα πλάσματα οι μαμάδες]
(Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου)
1η εκδοχή:
Επιλέξτε ως ομάδα ένα θέμα που μπορεί να αποτελέσει αφορμή
αντιπαράθεσης με τους γονείς σας και στήστε μια σκηνή με
θέμα τη σύγκρουση μαζί τους.
2η εκδοχή:
Είναι Κυριακή βράδυ. Έχεις βγει έξω με τους/τις φίλους/ες σου.
Είχες συμφωνήσει με τη μητέρα σου να επιστρέψεις στις 8.00 και
είχες υποσχεθεί ότι θα είσαι απόλυτα συνεπής στο χρονικό
περιθώριο που σου όρισε.
Η ώρα είναι 9.00. Η σκηνή ξεκινά την ώρα που ανοίγεις την
πόρτα και βλέπεις τη μητέρα σου να σε περιμένει στο σαλόνι.
[Π. Δέλτα. Πρώτες ενθυμήσεις. ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου
Κ. Θεοτόκη, Η τέχνη του αγιογράφου. ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου …]

42. Αναπαράσταση λέξεων
 Ο καθηγητής λέει μια λέξη (π.χ. κατάκτησις) και η
μαθητές, ομαδικά, την αναπαριστούν με τα σώματα, την
κίνηση ή την έκφρασή τους (Γλώσσα)
Δραματοποιημένοι διάλογοι
 Κάθε ομάδα στήνει μια μικρή δραματοποιημένη σκηνή με
θέμα τη λέξη που ανέλαβε, με στόχο να φανεί από τον
διάλογο η σημασία της (Γλώσσα)
Παραλλαγή
 Οι μαθητές σε ομάδες δραματοποιούν έναν διάλογο στον
οποίο καλούνται να δείξουν τη σημασία 2 αντιθετικών
φράσεων (π.χ. βαίνει κατ’ ευχήν – βαίνει κατά κρημνών) ή
τη σημασία ομωνύμων (π.χ. κλίμα - κλήμα) ή αντωνύμων
(π.χ. ανάβασις – κατάβασις) (Γλώσσα)

43. Συμπλήρωση της ιστορίας
 Δίνεται στους μαθητές η αρχή μιας ιστορίας. Η
τάξη χωρίζεται σε ομάδες των 5-6 ατόμων και
κάθε ομάδα, σε συγκεκριμένο χρόνο (π.χ. 15΄),
δραματοποιεί τη δική της εκδοχή για την εξέλιξη
της ιστορίας (Λογοτεχνία).
Τέλος στην ιστορία
 Δίνεται στους μαθητές μια ιστορία από την
οποία λείπει το τέλος. Κάθε ομάδα δραματοποιεί
τη δική της εκδοχή. Μπορεί να προσθέσει
χαρακτήρες και να προσαρμόσει τη δράση.
(Λογοτεχνία, π.χ. Κ. Θεοτόκη, Η τέχνη του
αγιογράφου ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου).

44. Άλλο τέλος στην ιστορία
 Μετά τη μελέτη ιστορίας ή κειμένου, οι μαθητές
καλούνται να δώσουν το δικό τους τέλος στην
ιστορία. Κάθε ομάδα μπορεί να προσθέσει
χαρακτήρες και να προσαρμόσει τη δράση
(Λογοτεχνία)
Αξιοποίηση της διακειμενικότητας
 Μετά τη συνανάγνωση έργων με παρόμοιο θέμα ή
μύθο, οι μαθητές καλούνται να γράψουν έναν
διάλογο και να στήσουν μια σκηνή ανάμεσα σε ήρωες
/ ηρωίδες διαφορετικών έργων (Λογοτεχνία)
 Παράδειγμα: «Η Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου
συναντά την Ελένη Μπούκουρα»
[Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία –
Ρέα Γαλανάκη, Η μεταμφίεση. ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου]

45. Δραματικές τεχνικές
καυτή καρέκλα
διάδρομος της συνείδησης
Ρόλος στον τοίχο
Δυναμικές εικόνες Καταιγισμός ιδεών
Ανίχνευση σκέψης

46. H καυτή καρέκλα (hot seating)

47. Ο διάδρομος της συνείδησης
(conscience alley)

48. Ρόλος στον τοίχο (Role on wall)
Δραστηριότητα <Ισότητα φύλων>

49. H καυτή καρέκλα
Δραστηριότητα <Ισότητα φύλων>

50. Δυναμικές εικόνες (Still Images)

51. Ανίχνευση της σκέψης
(Thought Tracking)
-Τι
σκέφτεσαι;

52. Ανίχνευση της σκέψης
(Thought Tracking)
Οι εσωτερικές σκέψεις ενός χαρακτήρα αποκαλύπτονται
είτε από τον ίδιο τον μαθητή είτε από άλλους.

53. Καταιγισμός ιδεών (brainstorming)

55. Παραδείγματα

56. Παράδειγμα 1
Δραματική Ποίηση
Γ΄ Γυμνασίου
Ευριπίδη, Ελένη
(Γ΄ Επεισόδιο, στ. 1305-1424)

57. Διδακτικοί στόχοι ενότητας (επιλογή)
Να αναδείξουμε τον ρόλο της Ελένης και του
Μενέλαου στην υλοποίηση του σχεδίου
απόδρασης και να αξιολογήσουμε τις
επιλογές τους.
Να εξετάσουμε το ήθος του Θεοκλύμενου, όπως
αυτό διαμορφώνεται από τη δράση του στο
επεισόδιο.
Να επισημάνουμε τους δίσημους λόγους και την
τραγική ειρωνεία ως συστατικά του
δραματικού λόγου.
ΘΕΜΑΤΑ
Είναι και φαίνεσθαι
Γνώση και άγνοια

58. Ρόλος στον τοίχο
Σ΄ ένα χαρτόνι σχεδιάζουμε
το περίγραμμα ενός
χαρακτήρα εντός του
οποίου οι μαθητές
καταγράφουν γνωρίσματα
που αφορούν στο είναι και
εκτός στο φαίνεσθαι.

59. Εξωτερικεύοντας τις
«εσωτερικές φωνές»
Τρεις μαθητές κάθονται σε
καρέκλες, στους ρόλους της
Ελένης, του Μενέλαου και του
Θεοκλύμενου. Τρεις άλλοι, όρθιοι
πίσω τους, είναι οι «εσωτερικές
φωνές» τους. Οι πρώτοι
υποστηρίζουν τον δημόσιο λόγο
των ηρώων, απαγγέλλοντας τους
στίχους του Ευριπίδη, και οι
δεύτεροι τον εσωτερικό λόγο τους.
Έτσι, η Ελένη (του φαίνεσθαι)
συνομιλεί με τον Θεοκλύμενο και
στη συνέχεια, η Ελένη (του είναι)
εξωτερικεύει τις βαθύτερες
σκέψεις και αισθήματά της.

60. Καυτή καρέκλα
Οι μαθητές συζητούν
στις ομάδες τους και
διατυπώνουν 4-5
ερωτήσεις που θα
ήθελαν να υποβάλουν
σ’ έναν ήρωα (π.χ.
Μενέλαο). Στη συνέχεια,
ένας μαθητής (ή ο
δάσκαλος) κάθεται στην
καρέκλα και οι ομάδες,
εκ περιτροπής, τον
ανακρίνουν

61. Δυναμική εικόνα
Στο τέλος της
επεξεργασίας της σκηνής.
Οι μαθητές συζητούν στις
ομάδες τους και
καταλήγουν σε μια λέξη ή
φράση, που, κατά την
άποψή τους, συνοψίζει το
βαθύτερο νόημα της
σκηνής.
Στη συνέχεια, κάθε ομάδα
επινοεί μια παγωμένη
εικόνα, για να αποδώσει
χωρίς λόγια τη φράση της.

62. Παράδειγμα 2
Αρχαία Ιστορία Α΄
Γυμνασίου
Αρχαϊκή Εποχή: 8. Η οριστική
απομάκρυνση της περσικής
επίθεσης, σελ. 60-62

64. Συμπλήρωση του νοητικού χάρτη
Ετοιμάζουμε ένα table-mat όπως το
προηγούμενο, με τη γραμμή του χρόνου
και τον χάρτη, χωρίς τα ονόματα, και
ζητούμε από τους μαθητές να
συμπληρώσουν τις χρονολογίες, τις
διαδρομές των Περσών στον χάρτη και
τα ονόματα των μαχών.

65. Δραματοποίηση
 Σκηνοθετούμε τη μάχη των
Θερμοπυλών μοιράζοντας ρόλους:
του Ξέρξη, του Λεωνίδα και του
Εφιάλτη
 Οι μαθητές δημιουργούν διαλόγους
μεταξύ:
Ξέρξη - Λεωνίδα
Εφιάλτη - Ξέρξη

66. Εικαστικές δοκιμές
 Οι μαθητές ζωγραφίζουν τη ναυμαχία της
Σαλαμίνας ή
 Ζωγραφίζουν ένα Πέρση στρατιώτη και ένα
Σπαρτιάτη
 Συμπληρώνουν την εικόνα με την Αθηναϊκή τριήρη
που βρέθηκε μισή.

67. Συνέντευξη
 Ένας μαθητής –ρεπόρτερ παίρνει
συνέντευξη από τον Θεμιστοκλή
μετά το τέλος της ναυμαχίας. Ο
Θεμιστοκλής εξηγεί το σχέδιο της
νίκης που είχε καταστρώσει.

68. Διαξιφισμοί
Χωρίζονται σε 3 ομάδες:
 Η πρώτη ομάδα είναι οι Έλληνες και εξηγούν
τους λόγους για τους οποίους κατέβαλαν την
περσική αυτοκρατορία.
 Η άλλη είναι Πέρσες και αναλύουν τις αιτίες
της ήττας τους από τη μικρή Ελλάδα.
 Και η τρίτη ομάδα το κοινό που υποβάλει τα
δικά του ερωτήματα, αφού έχουν αναπτυχθεί
τα επιχειρήματα των ομάδων

69. Δραματοποίηση
Μετατροπή και ανάπλαση ενός αφηγηματικού κειμένου σε
δραματικό, το οποίο ζωντανεύουν τα παιδιά στην τάξη τους,
επινοώντας και αυτοσχεδιάζοντας. Δεν στοχεύει στη θεατρική
παράσταση χωρίς, ωστόσο, να την αποκλείει, αν η ομάδα
αποφασίσει ότι θέλει να προχωρήσει προς μια τέτοια
κατεύθυνση.
Μεταγραφή του πρωτογενούς
κειμένου σε δραματικό
(οριζόντια φάση) και, στη
συνέχεια, άνοδός του στην
αυτοσχέδια σκηνή της τάξης
(κάθετη φάση) (Μουδατσάκις,
Γραμματάς)
Ο διάλογος προκύπτει
αυθόρμητα μέσα από τον
αυτοσχεδιασμό των παιδιών
και, στη συνέχεια,
αποκρυσταλλώνεται σε
γραπτό λόγο (Άλκηστις,
Σέργη)

70. Δραματοποίηση
1ο ΒΗΜΑ
<ο εκπαιδευτικός>
 Επιλογή
κειμένου
 Αξιολόγηση
δραματικού
χαρακτήρα
κειμένου
ένα κείμενο (π.χ. διήγημα,
μύθος, ένα κεφάλαιο από την
Ιστορία, ένα επεισόδιο από
την καθημερινότητα κλπ.)
ή
ένα σύνολο κειμένων
με το ίδιο θέμα από διάφορες
πηγές
δράση, συγκρούσεις, εμπόδια,
ανατροπές

71. Δραματοποίηση
2ο ΒΗΜΑ
<οι μαθητές σε ομάδες 5-6 ατόμων>
1. Καταγράφουν όλα τα πρόσωπα του έργου
2. Χωρίζουν το κείμενο σε σκηνές (φανερές και
υπολανθάνουσες)
3. Επισημαίνουν τμήματα αφήγησης χωρίς
παραστασιμότητα, που είναι όμως σημαντικά για
τη συνοχή του έργου και θα πρέπει να καλυφθούν
από αφηγητές
4. Σημειώνουν σημεία του κειμένου που θα
μπορούσαν να αποτελέσουν τις σκηνικές οδηγίες
(παρατηρήσεις του συγγραφέα που θα πρέπει να
λάβουμε υπόψη μας για τον χρόνο, τον χώρο, τη
σκηνική συμπεριφορά των ηρώων, π.χ. είσοδοι,
έξοδοι, κινήσεις επί σκηνής, κ.α.)

72. Δραματοποίηση
3ο ΒΗΜΑ
<οι μαθητές σε ομάδες 5-6 ατόμων>
Αυτός
Εγώ Εσύ
Μέσα από αυτή την αντιπαράθεση μαθαίνουμε ποια είναι τα
πρόσωπα, τι κάνουν, τι αισθάνονται, τι επιδιώκουν, ποιες είναι οι
μεταξύ τους σχέσεις
Το πρόσωπο
μιλάει δεν γράφει μιλάει τον δικό του λόγο
μιλάει στον συνομιλητή του
Γράφουν τους διάλογους

73. Δραματοποίηση
(β΄ φάση)
1. Διανομή ρόλων
2. Εκμάθηση ρόλων
3. Οργάνωση χώρου
4. Σκηνικά αντικείμενα
5. Μουσική επένδυση
Η ανάδειξη του δραματικού κειμένου
στη σκηνή της τάξης

74. Προτεινόμενες δραστηριότητες
Μετατροπή ολόκληρου ή μέρους
του αφηγηματικού κειμένου σε δραματικό
Δραματοποίηση μιας μόνο σκηνής
Παρουσίαση με «παγωμένες εικόνες»
των κεντρικών σημείων της ιστορίας
Με αφορμή το κείμενο μεταφορά
ενός επεισοδίου σε άλλον τόπο ή χρόνο
Με αφορμή το κείμενο αντιστοίχηση
μιας σύγκρουσης με το «εδώ» και «τώρα» των παιδιών

75. Δύο μυστικά
1ο: Προμηθεύουμε τα παιδιά με πάσης φύσεως
πληροφορίες: Πολλαπλές πηγές με συγγενές θέμα
(άλλα κείμενα, εικονογραφικό υλικό, πίνακες, video
κ.α.)
2ο: Αξιοποιούμε τη μαιευτική μέθοδο, την τεχνική των
ερωταποκρίσεων
για να υποστηρίξουμε τη διαδικασία