1. Η Σχολικι Εφθμερίδα (ΣχΕ) και οι αρχζσ τθσ παιδαγωγικισ του Σελεςτάν Φρενζ
Σοφία Λάχλου
Ελλθνικό Ανοικτό Πανεπιςτιμιο, 4θ ΟΣΣ, 2013-14
Μετάφραςθ ςτα ελλθνικά (από το αρχικό κείμενο ςτθ γαλλικι γλϊςςα): Ηωι-Ευκυμία Λϊτθ, φοιτιτρια ΕΑΠ
Θα κάνουμε μια κριτικι ανάλυςθ τριϊν Σχολικϊν Εφθμερίδων:
1) Le journal des quartiers Δθμοτικό Σχολείο Jean Moulin ςτο Rippaille-Perrière d’Annonay. Βλ. ςς. 1011 «Les actualités du quartier» και «Les actualités du monde».
2) Οι φιλίεσ των παιδιϊν, 35ο Δθμοτικό Σχολείο Ακινασ, Εξάρχεια http://www.0-18.gr/downloads/oifilies-ton-paidion
3) Ma francophonie, τχ. 2, Θ Εφθμερίδα των μακθτϊν που διδάςκονται γαλλικά ςτα ςχολεία τθσ
Ανατολικισ Αττικισ. Διακζςιμθ ςτο: http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/efimgal2.pdf
Συγκεκριμζνα, κα μελετιςουμε κατά πόςο και με ποιον τρόπο τα προαναφερκζντα παραδείγματα ςχολικϊν
Σχεδίων Εργαςίασ υλοποιοφν τισ αρχζσ τθσ Παιδαγωγικισ Φρενζ του Μοντζρνου Σχολείου, δθλαδι:
Τθν ελζυκερθ ζκφραςθ,
τθν εξατομικευμζνθ εργαςία (αρχείο αυτοδιορκωτικϊν δελτίων εργαςίασ, προγραμματιςμζνθ
εργαςία, διαμορφωτικι-ςταδιακι αξιολόγθςθ με ‘κετικά πιςτοποιθτικά’),
τθν ζρευνα, τθ φυςικι μζκοδο μάκθςθσ και τθν ψθλαφθτι διερεφνθςθ,
τo ςυμβοφλιο τθσ τάξθσ ι/και του ςχολείου, ςκοπόσ του οποίου είναι θ επεξεργαςία Σχεδίων
εργαςίασ, θ διαμόρφωςθ κανόνων ςυνφπαρξθσ και θ διαχείρθςθ κρίςεων,
τθν επικοινωνία: ςυνεντεφξεισ, οργανωμζνεσ ςυηθτιςεισ, ειςθγιςεισ, εφθμερίδα, αλλθλογραφία,
τθν ανακάλυψθ του κοινωνικοφ χϊρου: επιςκζψεισ, ςχολικζσ ανταλλαγζσ, τάξεισ ανακάλυψθσ,
υποδοχι επιςκεπτϊν ςτο χϊρο του ςχολείου..
τθν ελεφκερθ κίνθςθ μζςα ςτθν τάξθ και το ςχολικό χϊρο ςτο πλαίςιο των κανόνων κοινισ
ςυνφπαρξθσ.
1

2. Η Σχολικι Εφθμερίδα (ΣχΕ) και οι αρχζσ τθσ παιδαγωγικισ του Φρενζ: Κριτικι ανάλυςθ
Η ελεφκερθ ζκφραςθ
Θ ΣχΕ δίνει τθ δυνατότθτα ςτα παιδιά να εκφραςτοφν ελεφκερα, ςφμφωνα με τα ενδιαφζροντα και τισ κλίςεισ
τουσ, και να απευκυνκοφν ςε πραγματικοφσ αναγνϊςτεσ.
«Θ Σχολικι Εφθμερίδα κζλει να αντικατοπτρίςει τθν παιδικι ζκφραςθ, τα ενδιαφζροντα, τα
ερωτιματα, τισ αναηθτιςεισ, τθ δουλειά του παιδιοφ. Είναι ο χϊροσ του αλθκινοφ παιδικοφ και
νεανικοφ λόγου» (βλ. Bachy, 2002).
«Στθ ΣχΕ γράφουμε πρϊτα από όλα για να μασ διαβάςουν. Αυτι θ κοινωνικι διάςταςθ είναι απολφτωσ
απαραίτθτθ, είναι μια από τισ κινθτιριεσ δυνάμεισ τθσ παραγωγισ. Για τουσ νζουσ, θ Σχε αποτελεί μζςο
διάδοςθσ του λόγου τουσ ςτθν τοπικι κοινωνία» (βλ. Bachy, 2002).
Παράδειγμα: Στθ ΣχΕ Ma francophonie, τχ. 2, οι μακθτζσ εκφράηουν τισ ςκζψεισ και τισ ανθςυχίεσ τουσ ςε
ελεφκερα κείμενα (με ελεφκερο κζμα) ςυνκζτοντασ ποιιματα ςε ελεφκερο ςτίχο και δουλεφοντασ είτε
ατομικά είτε ομαδικά. Ζνα τζτοιο παράδειγμα αποτελεί θ ςτιλθ Inquiétudes ςτθν πρϊτθ ςελίδα.
Η εξατομικευμζνθ μάκθςθ (αρχείο αυτοδιορκωτικϊν δελτίων εργαςίασ, προγραμματιςμζνθ
εργαςία, διαμορφωτικι-ςταδιακι αξιολόγθςθ με ‘κετικά πιςτοποιθτικά’)
Θ μάκθςθ είναι αποτζλεςμα των ατομικϊν ενδιαφερόντων και κλίςεων των μακθτϊν και θ αξιολόγθςθ
είναι κετικι. Τα κζματα που επιλζγονται για τθ Σχολικι Εφθμερίδα απορρζουν από τα βιϊματα των
μακθτϊν.
Παράδειγμα: Θ ςυνζντευξθ τθσ Παυλίνασ Παμποφδθ ςτουσ μακθτζσ, όπωσ και θ ςυνζντευξθ των μακθτϊν
ςτθ Παυλίνα Παμποφδθ ζχει παιγνιϊδθ χαρακτιρα.
Οι μακθτζσ παίρνουν ςυνζντευξθ από τθν Παυλίνα Παμποφδθ και θ Παυλίνα από τουσ μακθτζσ με τρόπο
παιγνιϊδθ (Οι φιλίεσ των παιδιϊν, ς. 5). Στθ διάρκειά τθσ, οι μακθτζσ κζτουν ποικίλεσ ερωτιςεισ τισ
οποίεσ διαλζγουν οι ίδιοι. Για τισ ανάγκεσ τθσ ςυνζντευξθσ (διάδραςθ, ερωτιςεισ προσ τθ ςυγγραφζα,
αποδελτίωςθ των ερωταπαντιςεων), οι μακθτζσ χρειάςτθκε να δουλζψουν γλωςςικά φαινόμενα
(ερωτθματικι μορφι πρόταςθσ, ερωτθματικά μόρια, ρθματικζσ μορφζσ ενεςτϊτα), κακϊσ και φαινόμενα
κοινωνιογλωςςολογικά (χριςθ του πλθκυντικοφ ευγενείασ, κετικι ςτάςθ). Συνεπϊσ, κάκε μακθτισ
ςυμμετζχει ανάλογα με τισ δυνατότθτζσ και τα ενδιαφζροντά του. Το αποτζλεςμα είναι το επιςτζγαςμα
τθσ προςπάκειασ του μακθτι και τθσ κακοδιγθςθσ του εκπαιδευτικοφ, ο οποίοσ παρζχει τα απαραίτθτα
εργαλεία για τθν υλοποίθςθ κάκε εργαςίασ.
2

3. Η ζρευνα, θ φυςικι μζκοδοσ μάκθςθσ και θ ψθλαφθτι διερεφνθςθ
Θ Σχε επιτρζπει τθ φυςικι εκμάκθςθ γραφισ και ανάγνωςθσ. Μακαίνουμε να διαβάηουμε και να
γράφουμε λόγω τθσ ανάγκθσ μασ για ζκφραςθ. Θ ΣχΕ προςφζρει υλικό για ανάγνωςθ και λόγο για
ανάγνωςθ. Στθ ΣχΕ γράφουμε για να επικοινωνιςουμε και να εκφραςτοφμε.
Παραδείγματα :
Α) Στο παραπάνω παράδειγμα, θ εκμάκθςθ των γλωςςικϊν ςτοιχείων γίνεται με τρόπο φυςικό ωσ
απάντθςθ ςτισ ανάγκεσ τθσ ςυνζντευξθσ. Θ επεξεργαςία διαφόρων φαινομζνων ςε ομαδικό και ατομικό
επίπεδο (με αρχείο αυτοδιορκωτικϊν δελτίων εργαςίασ) προετοιμάηει τουσ μακθτζσ για τθν εκτζλεςθ τθσ
εργαςίασ. Οι τελευταίοι μακαίνουν, ςυνεπϊσ, με τρόπο φυςικό το ςχθματιςμό ερωτθματικϊν προτάςεων
και είναι ικανοί να κζτουν ερωτιματα ςε πραγματικι ςυνζντευξθ.
Β) Για τθν παρουςίαςθ του παιχνιδιοφ τουσ ςτθ ΣχΕ Ma francophonie, τχ. 3, ς. 3, Faites correspondre les
pays visités et les albums d’ Astérix, οι μακθτζσ μακαίνουν φυςικά και αβίαςτα το λεξιλόγιο για τισ χϊρεσ
(τόςο προφορικά όςο και γραπτά).
Τo ςυμβοφλιο τθσ τάξθσ ι/και του ςχολείου, ςκοπόσ του οποίου είναι θ επεξεργαςία Σχεδίων
εργαςίασ, θ διαμόρφωςθ κανόνων ςυνφπαρξθσ και θ διαχείρθςθ κρίςεων
Θ Σχε είναι ζργο ςυνεργατικό.
«Συνεργατικότθτα είναι να καταφζρουμε μια μζρα να απολαφςουμε και να ωφελθκοφμε από τθ
διαφορετικότθτα και τθ ςυμπλθρωματικότθτα των ανκρϊπων. Είναι το να εκτιμάμε τθν φπαρξθ των
άλλων δίπλα μασ (Βλ. Lemery , 2002, 63). Αυτό αντίκειται ςτο είδοσ τθσ ανταγωνιςτικισ εκπαίδευςθσ με
μζςο τον ίδιο τον ανταγωνιςμό και τθν επιτυχία εισ βάροσ του άλλου. Ο άλλοσ...ο ξζνοσ...θ διαφορετικι
κοινωνικι τάξθ... (Βλ. Lemery , 2002, 63).
Παράδειγμα: Θ ΣχΕ είναι πάντα προϊόν ςυνεργαςίασ, αφοφ ς’αυτιν παρουςιάηονται πολλά άρκρα ςε ζνα
κοινό προϊόν. Για τθν επιλογι των άρκρων, των παιχνιδιϊν, των εικόνων και των φωτογραφιϊν που κα
δθμοςιευτοφν ςτθν εφθμερίδα, ςυνεδριάηει το ςυμβοφλιο ζκδοςθσ και λαμβάνει αποφάςεισ. Σ’αυτό
υπαρχουν υπεφκυνοι για τθν παρουςίαςθ των κεμάτων,τθν επιλογι του βαςικοφ κζματοσ, τθ διόρκωςθ των
κειμζνων, τθ ςφνταξθ φλθσ, τθ ςυλλογι άρκρων κτλ.
3

4. Πολλά άρκρα ετοιμάηονται επίςθσ ςυλλογικά. Στθ ΣχΕ Ma francophonie, τχ. 2, οι μακθτζσ του Βϋ Τοςίτςειου
Γυμναςίου Εκάλθσ εκφράηουν τισ ςκζψεισ και τισ ανθςυχίεσ τουσ ςε μια ςυλλογικι εργαςία, Le corps humain,
ς. 1, ενϊ οι μακθτζσ του 2ου Γυμναςίου Κορωπίου παρουςιάηουν από κοινοφ Le cycle dans l’eau, ς. 2.
Η επικοινωνία: ςυνεντεφξεισ, οργανωμζνεσ ςυηθτιςεισ, ειςθγιςεισ, εφθμερίδα και αλλθλογραφία
«Θ ΣχΕ ειςάγει το παιδί ςε μια πραγματικι περίςταςθ επικοινωνίασ. Θ εκπαίδευςθ ςτο γραπτό λόγο
είναι τότε μόνο εφικτι, όταν τα παιδιά βλζπουν ότι τα κείμενα ζχουν νόθμα για τα ίδια» (Βλ. Lemery ,
2002, 63).
Παράδειγμα: Θ εφθμερίδα αποτελεί μια πραγματικι περίςταςθ επικοινωνίασ, γιατί οι μακθτζσ γράφουν για
να διαβαςτοφν. Στθν εφθμερίδα υπάρχουν επίςθσ ςυνεντεφξεισ, Οι φιλίεσ των Παιδιϊν, ς. 5 και ς. 14, κακϊσ
και ςτιλθ αναγνωςτϊν, Οι φιλίεσ των Παιδιϊν, ς. 12 και ς. 16.
Η ανακάλυψθ του κοινωνικοφ χϊρου: επιςκζψεισ, ςχολικζσ ανταλλαγζσ, τάξεισ ανακάλυψθσ,
υποδοχι επιςκεπτϊν ςτο χϊρο του ςχολείου
Θ Σχε επιτρζπει το άνοιγμα προσ τα ζξω, το άνοιγμα ςτον κοινωνικό χϊρο και τθν ανακάλυψθ του κόςμου.
«Οι ΣχΕ που φτάνουν ςτθν τάξθ είναι ζνα παράκυρο ανοιχτό ςτον κόςμο. Τα παιδιά ανακαλφπτουν
άλλα παιδιά, ευαιςκθτοποιοφνται ςτα προβλιματα τθσ ηωισ και τθσ κοινωνίασ, προβλιματα που
διατρζχουν τισ Σχε, (τα παιδια) γίνονται μάρτυρεσ τθσ εποχισ τουσ και του κοινωνικοφ και γεωγραφικοφ
τουσ χϊρου» (Βλ. Lemery , 2002, 63).
Παράδειγμα: Ανακάλυψθ του κόμιξ Αςτερίξ και του Parc Astérix ςτο Παρίςι, Ma francophonie, τχ. 3, Le Parc
Astérix à Paris, ς. 3. Πλικοσ άλλων παραδειγμάτων υπάρχουν ςε κάκε ΣχΕ.
Η ελεφκερθ κίνθςθ
ςυνφπαρξθσ.
μζςα ςτθν τάξθ και το ςχολικό χϊρο ςτο πλαίςιο των κανόνων κοινισ
Θ ΣχΕ (θ ςυνεργαςία και θ λιψθ αποφάςεων για τθν ζκδοςθ τθσ ΣχΕ ) εντάςςεται ςτθ ςυνεργατικι ηωισ τθσ
τάξθσ θ οποία αντικατοπτρίηει το δθμοκρατικό πνεφμα του ςχολείου.
Παράδειγμα: Θ πολυμορφία των κεμάτων και τα είδθ των κειμζνων και μθνυμάτων που φιλοξενοφν οι ΣχΕ
αντικατοπτρίηει αυτι τθν αρχι. Είναι ςαφζσ ότι κάκε γνϊμθ γίνεται ςεβαςτι. Το πάρκο, Οι φιλίεσ των
Παιδιϊν, ς. 12.
4

5. Εκπαίδευςθ και ΜΜΕ
« Οι νζοι αντιλαμβάνονται τθ λειτουργία των ΜΜΕ, ςυνειδθτοποιοφν το κρίςιμο ηιτθμα τθσ
ελευκερίασ τθσ ζκφραςθσ και ςφυρθλατοφν τθν πολιτειακι τουσ ςυνείδθςθ. Καταλαβαίνουν
τθ δφναμθ των ΜΜΕ. Θ κριτικι τουσ ςκζψθ οξφνεται. Θ εκπαίδευςθ γφρω από τα ΜΜΕ
αποτελεί ςιμερα κεμελιϊδεσ ςτοίχθμα ςτθν αγωγι ενόσ πολίτθ που κζλει με κριτικό βλζμμα
να αντιμετωπίηει τον κόςμο που τον περιβάλλει» (Βλ. Lemery , 2002, 5). « Κακίςταται επείγον
να καταςκευάςουμε εργαλεία ανάλυςθσ για τθν αποκωδικοποίθςθ αυτοφ του λόγου, να
χτυπιςουμε τθν παραπλθροφόρθςθ, τθ χειραγϊγθςθ, τθν προπαγάνδα...» (Βλ. Lemery , 2002,
7).
Παράδειγμα : Στισ Φιλίεσ των Παιδιϊν, ςελ. 14-15, οι μακθτζσ ςυνειδθτοποιοφν τθν αξία τθσ ελευκερίασ του
λόγου. Ανάλογα με τθν θλικία τουσ, δομοφν τθν πολιτειακι τουσ ςυνείδθςθ.
Παιδί και κοινωνικοποίθςθ
Στθ ΣχΕ γράφουμε για να μασ διαβάςουν. « Αυτι θ κοινωνικι διάςταςθ είναι απολφτωσ απαραίτθτθ, είναι μια
από τισ κινθτιριεσ δυνάμεισ τθσ παραγωγισ. Για τουσ νζουσ, θ Σχε αποτελεί μζςο διάδοςθσ του λόγου τουσ
ςτθν τοπικι κοινωνία» (Βλ. Lemery , 2002, 7).
Παράδειγμα: Οι μακθτζσ επικοινωνοφν μεταξφ τουσ και ςυνεργάηονται για τθ ςυγγραφι ομαδικϊν άρκρων
και για τθν ζκδοςθ τθσ ΣχΕ. Δεν κλείνονται ςτον εαυτό τουσ, κοινωνικοποιοφνται μζςα ςτθν κοινότθτα τθσ
τάξθσ. Επίςθσ, επικοινωνοφν με τον ζξω κόςμο (ςυνεντεφξεισ ), και, άρα, δε μζνουν πια εγκλωβιςμζνοι ςτο
χϊρο τθσ τάξθσ. Διαδίδουν τθ δουλειά τουσ, ανοίγονται ςτθν κοινότθτα του ςχολείου και τθσ πόλθσ και ςτθν
κοινότθτα των ανκρϊπων που διαβάηουν τθν εφθμερίδα. Αυτό ιςχφει για κάκε ΣχΕ.
Βιβλιογραφικζσ αναφορζσ
Bachy, M., Bizieau, Ch., Le Menaheze, Fr., 2002, Le journal scolaire, Editions ICEM – Pédagogie Freinet, dossier
no 10-11.
Lemery, J., Bizieau, Ch., 2002, La pédagogie Freinet, des principes, des pratiques, Editions ICEM – Pédagogie
Freinet, dossier no 31.
Άλλα παραδείγματα Σχολικϊν Εφθμερίδων:
Les fougères. Διακζςιμθ ςτο :
http://catice.ac-besancon.fr/fougerolles_ecole_fougeres/internet/multi/multi00.htm
5

6. Ma francophonie, no 1. Διακζςιμθ ςτο :
http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/efimgal1.pdf
Βιβλιογραφία για τθ μετάφραςθ του κειμζνου ςτα ελλθνικά
Για τον Φρενέ
o
Ζντυπο
Houssaye, J., 2000, Δεκαπζντε παιδαγωγοί (υπότιτλοσ: Σταθμοί ςτην ιςτορία τησ παιδαγωγικήσ ςκζψησ),
Μεταίχμιο, Ακινα
o
Θλεκτρονικζσ πθγζσ ςτα γαλλικά
http://www.icem-pedagogie-freinet.org/
http://laclassedemarion.eklablog.com/
http://bqpf.info/dossierplan/02textespratique/01techFr.html
o
Θλεκτρονικζσ πθγζσ ςτα ελλθνικά
http://synergatiki-mathisi.blogspot.gr/p/celestin-freinet.html
http://www.poiein.gr/archives/16083
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%83%CF%84%CE%AD%CE%BD_%CE%A6%C
F%81%CE%B5%CE%BD%CE%AD
Για τις ΣχΕ
http://www.arsakeio.gr/gr/ekali/ekali-junior-high-b
http://2gym-korop.att.sch.gr/2gymkoro/
http://www.0-18.gr/downloads/oi-filies-ton-paidion
http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/efimgal2.pdf
6