αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική , μουσική

1. ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ
ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΟ

2. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΊ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΊ ΡΥΘΜΟΊ
Βασιλική:
Ορθογώνιος ναός με σαμαρωτή στέγη
Διαπλάτυνση κλιτών και επιμήκυνση κτιρίου
Συνήθως τρία ή πέντε κλίτη με υπερυψωμένο το μεσαίο για δημιουργία φωταγωγού
Κυριαρχία ενός κατά μήκους άξονα που καταλήγει στην ημικυλινδρική κόγχη του ιερού, την αψίδα που προορίζεται για τον κλήρο, ενώ
στα δυτικά ο νάρθηκας προορίζεται για τους κατηχούμενους

4. Σχεδιαστική απεικόνιση Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης

5. Το εσωτερικό του Αγίου Δημητρίου

6. Ο ναός του Αγίου Απολλινάριου στη Ραβέννα

7. Αχειροποίητος ναός στη Θεσσαλονίκη. Σώζεται σήμερα όπως ακριβώς ήταν τον
5ο αιώνα

8. Περίκεντρος ναός – Ροτόντα:
• Χρησιμοποιήθηκε κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια
• Πρόκειται για κυκλικά ή οκταγωνικά κτίρια με ξύλινη στέγαση και
κατακόρυφους άξονές τους. Μπορεί επίσης να είναι εξαγωνικά, τρίκογχα και
• Δημιουργούν αίσθηση συγκεντρώσεως, ηρεμίας και ψυχικής ανατάσεως
• Η βαθμιαία ανάταση των θόλων ανυψώνει το βλέμμα του πιστού προς το
• Το ιερό τοποθετείται στο κέντρο του ναού θυμίζοντας σκηνή θεάτρου

9. Κάτοψη Αγίου Γεωργίου Θεσσαλονίκης

10. Ροτόντα Αγίου Γεωργίου Θεσσαλονίκης
Αρχικά υπήρξε μαυσωλείο του Γαλέριου (304 μΧ)

11. Το Πάνθεον στη Ρώμη. Χτίστηκε τον 1ο αιώνα πΧ. Υπέστη πολλές καταστροφές
από πυρκαγιά και ξανχτίστηκε τον 2ο αι μΧ

12. Άγιος Βιτάλλιος, Ραβέννα

13. Βασιλική μετά τρούλου
Αποτελεί συνδυασμό των ρυθμών της βασιλικής και του περίκεντρου ναού.
Είναι ορθογώνιος ναός με σαμαρωτή στέγη. Στη μέση του ναού υπάρχει ένας μεγάλος τρούλος που στηρίζεται σε κίονες
Σημαντική καινοτομία του αποτελεί η στήριξη του μεγάλων διαστάσεων τρούλλου σε τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα
Ο πιστός βιώνει εσωτερικά το άπειρο της Θεότητας και της σημαντικότητας της υπάρξεως του. Αισθάνεται κάτω από την σκέπη του
Ο πιο αριστουργηματικός καλλιτεχνικός βυζαντινός ρυθμός

14. Σχεδιαστική αναπαράσταση Αγίας Σοφίας

15. Τρισδιάστατη απεικόνιση Αγίας Σοφίας

16. Εσωτερική άποψη Αγίας Σοφίας

17. Σταυροειδώς εγγεγραμμένος ναός – βυζαντινός ρυθμός:
• Ο τύπος της βασιλικής με τρούλο εξελίχθηκε με τις εξωτερικές διαστάσεις των ναών
προς τετραγωνισμό
• Χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι το σχήμα του σταυρού που έχουν οι στέγες το οποίο
εγγεγραμμένο σε ορθογώνιο σχήμα. Στη μέση του σταυρού υψώνεται ο τρούλος
• Τα εγκάρσια κλίτη των εκκλησιών διασταυρώνονται με τα αντίστοιχα εσωτερικά που
τον θόλο σχηματίζοντας έτσι το σημείο του σταυρού
• Στο κέντρο του νοητού σταυρού υψώνεται ένας υψηλός τρούλος με μικρή διάμετρο,
εσωτερικά μόνο από το κέντρο του ναού
• Ο κατακόρυφος άξονας το κέντρου και ο τρούλος τονίστηκε υπερβολικά με υψιτενές

18. Κάτοψη Αγίων Ασωμάτων Θησείου

19. Ναός Αγίων Ασωμάτων Θησείου

20. Άγιοι Θεόδωροι, Πλατεία Κλαυθμώνος, μέσα 11ου αιώνα

21. Οκταγωνικός ναός:
• Ο κεντρικός χώρος διευρύνεται και θυμίζει τον τρούλλο της Αγίας Σοφίας
• Ο επιβλητικός τρούλλος στηρίζεται σε οκτώ τόξα
• Κάτω από τον επιβλητικό τρούλλο τονίζεται το ενιαίο του χώρου

22. Σχεδιαστική αναπαράσταση ναού Σωτήρος
Λυκοδήμου

23. Ναός Σωτήρος Λυκοδήμου

24. Καθολικό μονής Δαφνίου

25. Αγιορείτικο τρίκογχος:
• Αποτελεί παραλλαγή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ρυθμού
• Η βόρεια και η νότια κεραία του ναού καταλήγει σε κόγχες
• Η κεντρική τετράγωνη αίθουσά του στεγάζεται με τρούλλο και οι δυο
του διαθέτουν κόγχες προκειμένου να στεγαστούν οι χοροί των ιεροψαλτών

26. Κάτοψη ναού Αγίας Ζώνης Βατοπεδίου

27. Ναός Τιμίας Ζώνης Βατοπεδίου

28. Καθολικό Μεγίστης Λαύρας, 10ος αι)

29. Παναγιά Καστριώτισσα, Καστοριά

30. Πεντάτρουλος εγγεγραμμένος:
• Κυρίαρχος ρυθμός στη Μακεδονία, τη Σερβία και τα Δυτικά Βαλκάνια
• Εισάγονται 4 σχετικά χαμηλοί τρούλλοι στις γωνίες του ναού
• Οι τρούλλοι αυτοί είναι αποκομμένοι εσωτερικά από τον κεντρικό τρούλλο
• Επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση του όγκου του ναού

31. Σχεδιαστική αναπαράσταση Παναγίας
Παντάνασσας Βοιών Λακωνίας

32. Παναγία Παντάνασσα Βοιών Λακωνίας

33. Σταυρεπίστεγος ναός:
• Είναι ναοί της υστεροβυζαντινής περιόδου και είναι συνήθεις στην κυρίως
• Έχει δύο κάθετες σαμαρωτές ή καμαρωτές στέγες
• Η κατά μήκος κάμαρα διακόπτεται από μια δεύτερη εγκάρσια και ψηλά
ώστε στη στέγη σχηματίζεται το σχήμα του σταυρού
• Είναι μικρής κλίμακας θολοσκεπείς ναοί μονόκλιτοι ή τρίκλιτοι

34. Σταυρεπίστεγος ναός Αγίας Τριάδας
Κρανιδίου

35. Ναός Αγίων Θεοδώρων, Γεράκι (Πελοπόννησος)

36. ΓΛΥΠΤΙΚΉ
• Η λιγότερο αναπτυγμένη τέχνη στο Βυζάντιο
• Αποφυγή απεικόνισης ιερών προσώπων σε αγάλματα, λόγω της
συσχέτισης με την ειδωλολατρία
• Γλυπτά αυτοκρατόρων
• Κυριαρχία διακοσμητικών γλυπτών
• Κυριαρχία ελαφρώς εξέχοντος ανάγλυφου. Υποχωρεί το όλος εξέχον
ανάγλυφο (έξεργο ανάγλυφο)
• Επιπεδόγλυφο ανάγλυφο: Σχεδίαζεται ο διάκοσμος σε μια πλάκα στην
οποία αφαιρείται το βάθος και οι κοιλότητες που απέμεναν γεμίζονταν
με άλλο υλικό. Εξαίρεται ο διακοσμος
• Τεχνική ενθέτων
• Ανάγλυφα μικρών διαστάσεων, σκαλισμένα σε μέταλλο, σε στεατίτη και
σε ελεφαντοκόκαλο

37. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΣ
• Επίδραση ανατολικής τέχνης: Μεγάλα εκφραστικά
κεφάλια, άσχημες αναλογίες
• Κατασκευή σαρκοφάγων : Αρχικά με θέμα
ανθρώπινες μορφές και έπειτα διακοσμητικά
θέματα
• Υποτέλεια γλυπτικής στην αρχιτεκτονική: κίονες,
θωράκια, κιονόκρανα
• Κίονες με διακόσμηση ή χωρίς
• Θωράκια: μαρμάρινες πλάκες διακοσμημένες από
τη μια πλευρά που τοποθετούνται μεταξύ των
κιόνων για τον διαχωρισμό των κλιτών ή σαν
χωρίσματα του τέμπλου
• Απλά τα θέματα των θωρακίων (σταυροί, ρόμβοι,
μονογράμματα)

38. • Γλυπτική στα κιονόκρανα: Μεγάλη ποικιλία
σχεδίων
• Φύλλα ακάνθου, νατουραλιστική απόδοση
ζώων, γεωμετρικά σχήματα
• Το θεοδοσιανό φύλλο στο κιονόκρανο
ξεχωρίζει ωχρό πάνω σε σκοτεινό βάθος,
δουλεμένο με τρυπάνι. Φύλλα ακάνθου με
πριονωτά περιγράμματα και με σειρά οπών
• Διάτρητη τέχνη: Το σχέδιο ξεχωρίζει σαν
δαντέλα και ξεφεύγει από το βάθος
(κιονόκρανα Αγίας Σοφίας)
• Κιονόκρανα με ανεμιζόμενα φύλλα, με πουλιά
ή ζώα

39. ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ
ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΑ
Ιωνικό και κορινθιακό κιονόκρανο
Διακόσμηση επιστυλίων πάνω από τα
κιονόκρανα
Ανάγλυφες προτομές ιερών προσώπων σε
υπέρθυρα ελληνικών ναών (ναοί της Πάρου)

40. ΒΥΖΑΝΤΙΝΉ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Γενικά χαρακτηριστικά βυζαντινής ζωγραφικής:
• Τέχνη θρησκευτική, όχι διακοσμητική
• Τέχνη εκκλησιαστική, προβάλλει τις αλήθειες της εκκλησίας, τα δόγματα, διδάσκει τους πιστούς,
είναι το ευαγγέλιο των αγράμματων, εκφράζει με υλικά στοιχεία το άυλο, αποτελεί τη μετάβαση
από το θεατό το αθέατο, από το χρονικό στο άχρονο
• Χαρακτήρας λειτουργικός:΄είναι άρρηκτα δεμένη με την λατρεία, εξυπηρετεί τις ανάγκες της
• Ιερατικό ύφος, παραστάσεις με ακαμψία, δεν ενδιαφέρει η ομορφιά των προσώπων
• Η αποτύπωση των μορφών και των σκηνών δεν είναι ρεαλιστική. Το ενδιαφέρον στρέφεται στον
πνευματικό κόσμο
• Ο χρόνος, ο χώρος, το σώμα, τα κτίσματα, το χρώμα, το φυσικό περιβάλλον, οι σχέσεις προσώπων
και κτισμάτων είναι υπερβατικά, συμβολικά

41. • Αντιαισθητικός χαρακτήρας, δισδιάστατες μορφές, χωρίς σαρκική ζωή, όγκο, σκιά,
παράδοξα φωτισμένες με αυστηρότητα
• Ενδύματα ρεαλιστικά, αλλά με πτυχώσεις σχηματικές, σκληρές
• Μετωπική στάση μορφών
• Απάθεια, ακινησία, βλέμμα αυστηρό, απόμακρο, χωρίς συγκεκριμένο στόχο
• Καταργείται το φυσικό φως και οι σκιές, τα χρώματα γίνονται αντιρρεαλιστικά
• Τάση απλοποίησης, επιδίωξη αποτύπωσης του ουσιώδους

42. • Μετά την Εικονομαχία: επανεμφανίζονται απεικονίσεις του Χριστού, της Παναγίας, των
Αγίων
• Κλασική τάση: ακολουθεί τα πρότυπα της ελληνιστικής τάσης (ρεαλιστική –
νατουραλιστική απεικόνιση)
• Αντικλασική τάση: σχηματοποίηση, απλότητα, δυσανάλογες μορφές
• 11ος- 12ος αι: Ξεχωρίζουν τα ψηφιδωτά της Μονής του Οσίου Λουκά, της Μονής Χίου και
της Μονής Δαφνίου

43. • Κομνήνεια ζωγραφική: ρεαλιστική διάθεση
• Μεγάλη εκφραστικότητα, δυνατό λύγισμα μορφών, συσπάσεις προσώπων
• Υστεροβυζαντινή περίοδος: Παλαιολόγεια τέχνη
• Α φάση: Ογκώδεις μορφές
• Β φάση: Εκλεπτυσμένες μορφές
• Γενικά στοιχεία: κλασικιστική τάση, πολυπρόσωπες παραστάσεις, δραματικότητα στις
κινήσεις των μορφών, πλούσια και έντονα χρώματα, ογκώδη κτίσματα

44. Μωσαϊκά – Ψηφιδωτά:
Ψηφιδωτό είναι η επένδυση επιφανειών με
μικρές τετράγωνες συνήθως ψηφίδες,
από φυσικές πέτρες ή υαλόμαζα που
προσκολλώνται σε υπόστρωμα από
ασβεστοκονίαμα σχηματίζοντας ποικίλα
διακοσμητικά θέματα
Ψηφιδωτά σε δάπεδα σπιτιών στη Μ. Άσία
αιώνα
Επέκταση ψηφιδωτών στη επιτείχια
Ο Χριστός ανάμεσα στους Αποστόλους,
ψηφιδωτό στην Santa Pudenziana της Ρώμης,
τέλη 4ου αι. με αποκαταστάσεις του 16ου αι.

45. • Νατουραλιστική επίδραση
• Ψηφιδωτά δαπέδων: τολμηρά γεωμετρικά σχέδια από χρωματιστά μάρμαρα
• Ψηφιδωτά παλαιοχριστιανικής περιόδου: απλοποίηση επιπέδων, μείωση ή κατάργηση
της προοπτικής, σχηματοποίηση μορφών, μετωπική θέση μορφών, ιεράρχηση ύψους
μορφών με βάση τη σημασία τους, μορφές που μοιάζουν να κρέμονται από ψηλά
• Προσπάθεια παρουσίασης μορφών με ελάχιστα νατουραλιστικά στοιχεία
• Την περίοδο της εικονομαχίας καταστρέφονται πολλά έργα ζωγραφικής στους ναούς και
αντικαθίστανται με παραστάσεις φυτικού και ζωικού διάκοσμου

46. Τμήμα από το ψηφιδωτό της ουράνιας
Ιερουσαλήμ στον Άγιο Γεώργιο (Ροτόντα)
στη Θεσσαλονίκη, 5ος αι.

47. Το Όραμα του Προφήτη Ιεζεκιήλ, ψηφιδωτό
στον Όσιο Δαβίδ της Θεσσαλονίκης, β΄μισό
5ου αι.

48. Ο Ιουστινιανός με τη συνοδεία του
προσκομίζει τον δίσκο στη Θεία Ευχαριστία,
ψηφιδωτό στον Άγιο Βιτάλιο της Ραβέννας

49. Τοιχογραφίες:
• Συνδυασμός νωπογραφίας με ξηρογραφία
• Προετοιμασία επιφάνειας με τρία αλλεπάλληλα κονιάματα. Στο τελευταίο
οι παραστάσεις με ταχύτητα
• Τμηματική δημιουργία των έργων
• Οι διακοσμητικές λεπτομέρειες προσθέτονταν πάνω στο στεγνό επίχρισμα με
της «επί ξηρού» ζωγραφικής
• Τοιχογραφίες στις κατακόμβες από την παλαιοχριστιανική εποχή

50. Ακμή της τοιχογραφίας μετά τον 11ο αιώνα
Στις κατακόμβες: λιγοστές μορφές, θέματα
από την Αγία Γραφή και συμβολικού
περιεχομένου
Η Θεραπεία της Αιμορροούσας,
τοιχογραφία από την Κατακόμβη των
Μαρκελλίνου και Πέτρου, Ρώμη, αρχές 4ου
αι

51. Ο θρήνος της Παναγίας και του Ιωάννη από
τον Ενταφιασμό του Χριστού, τοιχογραφία
στον Άγιο Παντελεήμονα του Νερέζι, 1164

52. Εικόνες:
Πρότυπα: προσωπογραφίες Ρωμαίων
αυτοκρατόρων και μελών της
οικογένειας σε ναούς και δημόσια κτίρια
Παραστάσεις σε ξύλινους πίνακες
ειδωλολατρικών θεοτήτων
Νεκρικές προσωπογραφίες ζωγραφισμένες
εγκαυστική μέθοδο
Έντονος ρεαλισμός, μετωπικότητα, έμφαση
μάτια, σφιχτά σφιγμένα χείλη
Ζωγραφισμένες σε ξύλο ή πανί
Άγιος Πέτρος, από τη Μονή Σινά

53. • Χρησίμευαν για να παρηγορήσουν τους συγγενείς των νεκρών
• Τα παλαιότερα δείγματα εικόνων από τον 6ο αιώνα
• Αρχικά, τοποθέτηση σε ταφικά μνημεία
• Έπειτα αντικείμενο δημόσιας και ιδιωτικής λατρείας
• Κυρίως, σώζονται από τον 11ο αιώνα
• Τεχνική:
• Εγκαυστική: θερμασμένο κερί αναμεμειγμένο με χρωστικές ουσίες απλώνεται πάνω στη
ζωγραφική επιφάνεια και κατόπιν σχηματοποιείται με τη χρήση μεταλλικών εργαλείων ή
ειδικών πινέλων. Η βασική μέθοδος κατασκευής εικόνων

54. •Παναγία ένθρονη, από τη Μονή Σινά

55. Μάρτυρες, από το Κίεβο

56. Ο επίσκοπος Αβραάμ, από την Αίγυπτο

57. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, εικόνα στη Μονή Αγίας Αικατερίνης, Σινά,
τέλη 12ου αι.

58. • Αυγοτέμπερα: Η βασική τεχνική από τον 9ο αιώνα. Τα χρώματα διαλύονται με κρόκο
αυγού και ξίδι
• Η παράσταση ζωγραφίζεται σε προετοιμασμένη επιφάνεια από γύψο και κόλλα, όπου ο
ζωγράφος έχει χαράξει τη σύνθεση με λεπτό εργαλείο
• Στη συνέχεια, γινόταν το χρύσωμα του κάμπου με φύλλα χρυσού και ακολουθούσε ο
προπλασμός, ένα στρώμα καστανωπού συνήθως χρώματος πάνω στο οποίο απλωνόταν
ένα απαλότερο χρώμα (σάρκωμα), πιο σκούρα χρώματα (για τις σκιές) και πιο φωτεινά
(για τις λάμψεις)

59. ΒΥΖΑΝΤΙΝΉ ΜΟΥΣΙΚΉ
• Η Βυζαντινή Μουσική είναι η μουσική της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που μεταφράζεται και
απαρτίζεται αποκλειστικά από ελληνικά κείμενα
ως μελωδία
• Οι μελωδίες, οι εκκλησιαστικοί ήχοι και γενικά το
όλο σύστημα της βυζαντινής μουσικής, συνδέεται
στενά με το αρχαίο ελληνικό μουσικό σύστημα
• Οι αρχές της χρονολογούνται από ορισμένους
μελετητές στον 4ο αιώνα μ.Χ, λίγο μετά τη
μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής
αυτοκρατρορίας στην Κων/πολη από τον Μεγάλο
Κων/νο.

60. • Ο όρος βυζαντινή μουσική υποδηλώνει την
κυρίαρχη και επίσημη μουσική έκφραση της
αυτοκρατορίας που εστιαζόταν στην Κων/πολη
και κατευθυνόταν από την εκκλησία
• Αποτελούσε την εντονότερη και αμεσότερη
έκφραση της θρησκευτικής πίστης των
ανθρώπων
• Ήταν μέσο μόρφωσης των πιστών και είχε
διδακτικό χαρακτήρα
Η μουσική θεωρία του Πυθαγόρα

61. • Χαρακτηριστικά βυζαντινής μουσικής:
• Η μουσική είναι τροπική. Αντί για μείζονες και
ελάσσονες κλίμακες όπως τις γνωρίζουμε στη
δυτική μουσική χρησιμοποιεί οκτώ εκκλησιαστικούς
τρόπους που ονομάζονται ήχοι
• Το κούρδισμα δεν είναι συγκερασμένο αλλά
ακολουθεί το φυσικό (με βάση τη σειρά των
αρμονικών), με συνέπεια όλοι οι τόνοι να μην είναι
ίσοι.
• Η εκκλησιαστική μουσική παρέμεινε
αυστηρά μονοφωνική, είτε ψάλλεται από έναν
ψάλτη είτε από χορωδία. Η αρμονία περιορίζεται
μόνο στη χρήση του ίσου ή ισοκράτη, που
συνοδεύει τη μελωδία τραγουδώντας τη βάση του
κάθε τετραχόρδου όπου κινείται η μελωδία κάθε
στιγμή.
• Οι φθόγγοι στη σημειογραφία (σημάδια) δεν
ορίζουν συγκριμένο ύψος αλλά σχετικό δηλαδή
πόσους πιο ψηλά ή πιο χαμηλά είναι το επόμενο
διάστημα.
• Δεν χρησιμοποιούνται μέτρα αλλά ειδικά σημάδια
που καθορίζουν το χρόνο και την έκφραση.
• Ο ρυθμός δεν είναι σταθερός αλλά καθορίζεται από
τον τονισμό των λέξεων.
• Η μουσική παραμένει φωνητική. Όργανα δεν
χρησιμοποιούνται στην εκκλησία. Γνωρίζουμε ότι
χρησιμοποιούνταν όργανα στην εκμάθηση της
μουσικής όπως ο ταμπουράς και το ψαλτήριο
ή κανονάκι. Ίσως και για τον ισοκράτη.

62. Σημάδια που ονομάζονται χαρακτήρες ποσότητας,
καθοδηγούν τον ερμηνευτή, δείχνοντάς του πόσο θα
ανέβει ή θα κατέβει η φωνή του ή αν θα παραμείνει
στον ίδιο φθόγγο.

63. • Θεωρείται μονοφωνική μουσική: Τα μέλη της είναι μονοφωνικά και ως μονοφωνικά
γράφονται
• Εκτελείται μια μονάχα μελωδική γραμμή, χωρίς πολυφωνία και χωρίς αρμονία
• Συχνά συνοδεύεται από το ίσον, από έναν δηλαδή παρατεταμένο φθόγγο που είναι ο
δεσπόζων φθόγγος του ήχου
• Η μουσική αποδίδεται από ιεροψάλτη/ιεροψάλτες ή ισοκράτες

64. • Μουσικά όργανα δεν χρησιμοποιούνται
• Δεν υπάρχουν ορχηστρικά κομμάτια
• Η βυζαντινή μουσική είναι επτατονική
• Το βυζαντινό μέλος βασίζεται στο
σύστημα της οκτωηχίας: Υπάρχουν
τέσσερις κύριοι ηχοι και τέσσερις πλάγιοι

65. • Μέχρι τον 10ο αιώνα η μουσική παράδοση ήταν προφορική, δεν στηριζόταν στη μουσική
γραφή
• Έπειτα, χρησιμοποιήθηκαν μουσικές γραφές
• Οι φθόγγοι ή τόνοι στη βυζαντινή μουσική διακρίνονται σε επτά και ονομάζονται: πΑ,
Βου, Γα, Δι, κΕ, Ζω και νΗ.
• Η βυζαντινή μουσική είναι κατεξοχήν θρησκευτική μουσική με θεολογικό περιεχόμενο

66. • Η βυζαντινή μουσική που διασώζεται, είναι στο σύνολό της εκκλησιαστική, με
εξαίρεση κάποιους αυτοκρατορικούς ύμνους, που και αυτοί έχουν θρησκευτικά
στοιχεία.
• Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ελληνική. Ο βυζαντινός ύμνος, ήταν η
μέγιστη έκφανση αυτού του μουσικού είδους.
• Μέρος της μουσικής του Βυζαντίου, κυρίως από το 1204 και μετά, μπορεί να
θεωρηθεί το δημοτικό τραγούδι

67. Επιρροές της Βυζαντινής μουσικής:
• Επιρροή από αρχαίες ελληνικές διατριβές περί μουσικής
• Επιρροή από την Ανατολή και την Συριακή ποίηση
• Υμνογράφοι από την Ανατολή: Ρωμανός Μελωδός από Έμεσα της Συρίας,
Ιεροσολυμίτης και Κοσμάς ο Μελωδός από Δαμασκό, Ιωάννης Δαμασκηνός
εξελληνισμένος Σύρος, Θεοφάνης γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα
• Ισλαμικές επιδράσεις: μυστηριακό και μακρόσυρτο ύφος
• Επίδραση οθωμανικής μουσικής
• Επιρροή από τη Δύση

68. Τυπικά όργανα των Βυζαντινών:
• lura (ένα μουσικό όργανο που παιζόταν με δοξάρι και ήταν όμοιο με το Αραβικό
Ραμπάμπ (Rabab) και τις σημερινές λύρες με δοξάρι που παίζονται στις μετα-
Βυζαντινές περιοχές),
• το εκκλησιαστικό όργανο (urghun)
• το shilyani (πιθανότατα ένα είδος άρπας) και
• το salandj

69. ΜΟΡΦΈΣ ΎΜΝΩΝ:
• Ψαλμωδία είναι η μελωδική απόδοση των Ψαλμών του Δαβίδ, η οποία μεταφέρθηκε
στη χριστιανική μουσική παράδοση και διαμόρφωσε τον τρόπο, που διάφορες
μορφές βυζαντινών μουσικών κομματιών αποδίδονταν
• Τροπάριο: ένας σύντομος ύμνος μιας στροφής, ή μιας σειράς στροφών, είναι
'τροπάριο (αυτό μπορεί να φέρει την περαιτέρω συνεκδοχή ενός ύμνου που
παρεμβάλλεται μεταξύ στίχων του ψαλτηρίου).

70. • Κοντάκιο: εκτενές και περίτεχνο μετρικό κήρυγμα, προερχόμενο κατά πάσα
πιθανότητα από την περιοχή της Συρίας, το οποίο βρίσκει το αποκορύφωμά του στο
έργο του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού(6ος αι.).
• Ο Κανών: είναι ένας σύνθετος ύμνος, που περιλαμβάνει εννέα ωδές, οι οποίες
αρχικά αντιστοιχούσαν στις εννέα Βιβλικές ωδές και συνδεόταν με αυτές δια μέσου
του εδαφίου της Γραφής ή μίας παράλληλης ποιητικής αναφοράς.

71. • Τα Στιχηρά: Οι ύμνοι αυτοί, που συνοδεύουν τους πάγιους ψαλμούς στην αρχή
(στιχηρά) και στο τέλος (απόστιχα) του Εσπερινού και των Αίνων του Όρθρου,
υφίστανται για όλες τις εορτάσιμες ημέρες του έτους, τις Κυριακές και τις
καθημερινές, ταξινομημένοι ώστε να καλύπτουν έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο
οκτώ εβδομάδων με βάση τους Ήχους
• Άλλες μορφές ύμνων είναι τα απολυτίκια (που αναφέρονται σε αγίους και εορτές),
τα καθίσματα, τα εξαποστειλάρια, οι πολυέλεοι,τα λειτουργικά (ύμνοι της θείας
λειτουργίας όπως τα χερουβικά και κοινωνικά), τα στιχηρά προσόμοια (που
αποτελούν τυποποιημένες μελωδίες που εφαρμόζονται σε διαφορετικούς στοίχους)
και τα ιδιόμελα (που είναι αυτόνομες συνθέσεις με ίδιον=δικό τους μέλος).