Αρχιτεκτονική χριστιανικού ναού

1. 2.Αρχιτεκτονική του χριστιανικού
ναού
Συγκέντρωση υλικού-επιμέλεια: Πόπη Κανάκη Χαραλαμποπούλου

2. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική

3. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική
• Με την επικράτηση του χριστιανισμού
άρχισαν να κτίζονται ναοί στο ρυθμό της
βασιλικής. Η βασιλική ήταν ένα μεγάλο
ορθογώνιο κτήριο με σκεπή από κεραμίδια.

4. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Οι χριστιανικές βασιλικές διαιρούνταν
εσωτερικά σε κλίτη. Τα κλίτη των βασιλικών
ήταν τρία, πέντε, επτά, μέχρι και εννέα.
Κλίτος
Μεσαίο κλίτος

5. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Το μεσαίο κλίτος ήταν το πιο ευρύχωρο και το
υψηλότερο.

6. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Τρίκλιτη βασιλική.

7. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Οι κίονες οι οποίοι χώριζαν τα κλίτη μεταξύ τους, από ανατολικά

8. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Τα κενά μεταξύ των κιονοκράνων ενώνονταν
συνήθως με τόξα.
Τόξα

9. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Στο ανατολικό μέρος του μεσαίου κλίτους
βρισκόταν το ιερό Bήμα, το οποίο
καταλάμβανε το ένα τρίτο του κυρίως ναού.

10. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Πολλοί από τους πρώτους χριστιανικούς
ναούς χτίστηκαν με μέλη (π.χ. κίονες) από
αρχαίους ελληνικούς ναούς.

11. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Στο υψηλότερο σημείο υπήρχε ο φωταγωγός
με σειρά μονόλοβων, δίλοβων, τρίλοβων ή
πολύλοβων παραθύρων.
Λ
οβός
Τρίλοβο παράθυρο με κιονίσκους

12. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Το μεσαίο και υψηλότερο κλίτος καλύπτονταν
από αμφίκλινη (σαμαρωτή) ξύλινη στέγη, ενώ
τα πλάγια κλίτη από μονόρρικτη (επικλινή)

13. Ο Ιερός Ναός-Βασιλική
• Πάνω από τα κλίτη σχηματίζονταν υπερώα, τα οποία χρησιμοποιούνταν ως
γυναικωνίτες. Οι τοίχοι από το δάπεδο μέχρι το ύψος των τόξων καλύπτονταν
από ορθομαρμαρώσεις λεπτών και πολύχρωμων μαρμάρων. Πάνω από αυτά
υπήρχαν τα ψηφιδωτά. Τα δάπεδα επίσης στολίζονταν με θαυμάσια ψηφιδωτά.

14. Ο Ιερός Ναός-
Βασιλική με τρούλο

15. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με
τρούλο (Τρουλαία βασιλική)
• Η τρουλαία βασιλική αποτελεί εξέλιξη της παλαιοχριστιανικής
βασιλικής με χρήση τρούλου για την κάλυψη του κεντρικού
τμήματος του ναού.

16. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με
τρούλο (Τρουλαία βασιλική)
• Ο τύπος αυτός εμφανίστηκε στα χρόνια του
Iουστινιανού (527-565) με κορυφαίο παράδειγμα την
Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.

17. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με τρούλο

18. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με
τρούλο (Τρουλαία βασιλική)
• Αγία Σοφία

19. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με
τρούλο (Τρουλαία βασιλική)

20. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με τρούλο

21. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με τρούλο
• Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών
αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις και Ισίδωρου από τη Μίλητο.
Οι μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη
της βασιλικής τον κυκλικό τρούλο, ο οποίος, μέσω τεσσάρων σφαιρικών
τριγώνων κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις μεγάλους πεσσούς.
Τρούλος
Πεσσοί

22. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με τρούλο

23. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με τρούλο
Σφαιρικό τρίγωνο

24. Ο Ιερός Ναός- Βασιλική με τρούλο
• Σφαιρικό τρίγωνο

25. Ο Ιερός Ναός-
Εγγεγραμμένος σταυροειδής
με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός

26. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός
• Ο Βυζαντινός ρυθμός ή «εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο»
είναι είδος αρχιτεκτονικής χριστιανικών ναών που εμφανίστηκε
στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα σε ολόκληρο τον

27. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός
• Οι ναοί αυτού του ρυθμού κτίζονται σε σχήμα
σταυρού με κλίτη και φέρουν έναν ή
περισσότερους τρούλους.

28. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός

29. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός
• Κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του ρυθμού είναι ο
σχηματισμός σταυρού εσωτερικά και εξωτερικά στο σχεδόν
τετράγωνο κτίσμα, με τον έναν ή τους πέντε τρούλους.

30. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός-Τύποι

31. Παντάνασσα Μυστρά
• Η δημιουργία κογχών στη βόρεια και νότια πλευρά όχι μόνο
αυξάνουν τον εσωτερικό χώρο, αλλά χαρίζουν παράλληλα
ομορφιά και χάρη.

32. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός
• Υπάρχουν πάμπολλα δείγματα αυτού του ρυθμού, όπως η Γοργοεπήκοος (Άγιος Ελευθέριος),

33. Άγιος Ελευθέριος (Γοργοεπήκοος)
-Αθήνα

34. Άγιος Ελευθέριος (Γοργοεπήκοος)
-Αθήνα

35. Άγιοι Θεόδωροι- Αθήνα

36. Άγιοι Θεόδωροι- Αθήνα

37. Καπνικαρέα-Αθήνα

38. Καπνικαρέα-Αθήνα

39. Καπνικαρέα-Αθήνα

40. Μονή Καισαριανής-Αθήνα

41. Μονή Καισαριανής-Αθήνα

42. Παναγία Χαλκαίων-Θεσσαλονίκη

43. Περίβλεπτος-Μυστράς

44. Άγιοι Θεόδωροι-Μυστράς

45. Άγιος Δημήτριος-Μυστράς

46. Ο Ιερός Ναός-Σταυροειδής με τρούλο-
Βυζαντινός ρυθμός
• Παραλλαγή αυτού του ρυθμού είναι ο εγγεγραμμένος οκτάγωνος ναός. Στην
περίπτωση αυτή υπάρχει μεγάλος τρούλος, ο οποίος καλύπτει ολόκληρη σχεδόν τη
στέγη και ο οποίος δια οκτώ σφαιρικών τριγώνων στηρίζεται σε ισάρισθμους

47. Καθολικό Μονής Δαφνίου

48. Βυζαντινός ρυθμός
Εσωτερικά στο ναό δεν παρουσιάζονται σημαντικές αλλαγές καθώς ο
χριστιανικός ναός σε όλους τους ρυθμούς παραμένει ο ίδιος, χωρισμένος, στο ιερό
Βήμα, τον κυρίως ναό και το νάρθηκα. Εκείνο που άλλαξε στον βυζαντινό ρυθμό
ήταν η εσωτερική διακόσμηση και κυρίως η βυζαντινή ζωγραφική.

49. Βυζαντινός ρυθμός
• Για τις τοιχοποιίες στο βυζαντινό ρυθμό, χρησιμοποιούνται τούβλα ή
συνδυασμός τούβλων και πέτρας που συνηθίζεται περισσότερο.
Εφαρμόζεται το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής, δηλαδή
τετράπλευρες πέτρες, συνήθως από πωρόλιθο, πλαισιώνονται από λεπτά
κόκκινα τούβλα (πλίνθους).
Πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία

50. Βυζαντινός ρυθμός
• Τα κεραμοπλαστικά κοσμήματα, υπερβολικά πλούσια,
βρίσκονται σε μεγάλη χρήση σε όλες τις περιοχές.
Οδοντωτές ταινίες, μαίανδροι, φιαλοστόμια και σειρές
από δισέψιλον περιτρέχουν τους ναούς

51. Βυζαντινός ρυθμός-Κεραμοπλαστική
Ο
δοντω
τές ταινίες

52. Βυζαντινός ρυθμός-Κεραμοπλαστική
Μαίανδρος
Ψαροκόκαλο

53. Βυζαντινός ρυθμός-Κεραμοπλαστική
Οδοντωτές ταινίες
Οδοντωτέςταινίες

54. Βυζαντινός ρυθμός-Κεραμοπλαστική
• Άγιοι Θεόδωροι- Μυστράς

55. Μητρόπολη Αθηνών
• Σταυροειδής τρίκλιτη βασιλική με τρούλο.

56. Βιβλιογραφία- Διευθύνσεις διαδικτύου
• ΥΔΡΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΓΕΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ
• http://www.ecclesia.gr/greek/holySynod/commitees/academ
• http://www.imsn.gr/files/pdf/GEREKOS_370-398.pdf
• http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/andourakis_martyria
• http://www.enoria.be/index.php?option=com_content&task
• http://www.apostoliki-diakonia.gr/index.html