Lumenjte perberes te vendit tone.

1. Lumenjtë
Lumi është rrjedhë e madhe ujore.Ngaburimi deri te grykderdhjanë ndonjë lumëtjetër,liqenapodet,
lumenjtë e marrinujinngapërrenjtë dhe burimetdhe me rrjedhjene tyre formojnështratine lumit.
Sipasligjitmbi administrimine ujëraveLumë është trupi i ujërave të brendshëmqë rrjedhinnë pjesën
më të madhe të sipërfaqessë tokës,porqë mundtë rrjedhë edhe nëntokë në pjesëne saj rrjedhëse.
Natyra shqiptare është mjaft e pasur me burime ujore, lumenj dhe përrenj të shumtë. Numërohen rreth 200
burime me prurje uji mbi 200 litra në sekondë. Burime me vlera të kurative janë edhe ato të ujërave
termale të quajtura llixha. Këto burime ndodhen në Leskovik (Vronomero), në Dibër, në Elbasan, në
Fushë Krujë (Bilaj), dhe në afërsitë Përmetit (Bënjë). Janë të shquar për bukurinë dhe veçantinë e tyre
burimet e ujrave të Syrit të Kaltër në Delvinë, të Ujit të Ftohtë në Tepelenë, të Syrit të Sheganit pranë
liqenit të Shkodrës, të Drilonit afër liqenit të Ohrit, të Viroit në Gjirokastër, të Poçemit në Mallkastër, etj.
Rrjeti hidrografik i territorit të Shqipërisë përbëhet nga 11 lumenj kryesore, që së bashku me degët e tyre
dhe përrenjtë e mëdhenj me ujë të vazhdueshëm arrijnë numrin 152. Lumi më i gjatë është lumi i Drint të
Zi, 285 km. Ai përbëhet prej dy degëve, të cilat derdhen në liqenin artificial të Fierzës. Dega kryesore e
Drinit të Zi buron nga liqeni i Ohrit dhe hyn në Shqipëri nëpërmjet grykës së Radikës. Lumenj të tjerë
janë Valbona, Buna, Fani, Mati, Erzeni, Shkumbini, Semani, Vjosa, Osumi, Shushica, Devolli, Langarica,
Drino, Bistrica, etj. Lumenjtë përveç bukurisë dhe mundësive argëtuese që ofrojnë, krijojnë hapësira,
lugina dhe kanione të mrekullueshëm. Disa nga luginat më të bukura janë lugina e Valbonës dhe e Shalës
në Alpet e Veriut, lugina e Tomorricës, gryka e Këlcyrës në lumin Vjosë, kanionet e përroit të Bënçës në
zonën e Kurveleshit, kanionet e Osumit, etj. Këto kanione, përveç bukurisë dhe madhështisë së tyre
natyrore që të emocionon, janë dhe një vend ideal për praktikimin e sporteve të ujit si vozitja me kanoe,
rafting dhe barka gome. Një element tjetër i mahnitshëm i lumenjve të Shqipërisë janë kataraktet e
mrekullueshme, si ai i Grunasit në përroin e Thethit në Alpet e Veriut, katarakti i Shoshanit në luginën e
Valbonës, katarakti i Kokotrafit në Konispol, ujëvara e Progonatit në Kurvelesh, etj.
Uji eshte nje pasuri natyrore me vlerate medhakombetare.Me shume se 152 lumenj dhe perrenj,
formojne perfundimisht8lumenj te medhenj,qe rrjedhinngajuglindjadrejtveriperendimit,kryesisht
drejtbregdetitAdriatik.Rreth65%e pellgutujembledheste tyre shtrihetbrendaterritoritshqiptar.Keta
lumenj shkarkojnene detinAdriatikmesatarisht1’308 m3/s (min.649 m3/s dhe maks.2’164 m3/s);
moduli mesatari rrjedhjeseshte30,2 l/s. km2. Ngaprurja e pergjithshme vjetore prej 42,25miliarde
m3, vetem12,8 miliarde uperkasinujerave nentokesore.Prej rreshjeve te çrregullta,lumenjtejane te
rrembyeshem,gerryes(ne pjesenlindore te vendit) dhe pergjithesishtformojne shtratte gjere dhe te
lakuarne UltesirenBregdetare Perendimore.Lumenjte kryesore rrjedhinngajuglindjadrejt
veriperendimit,me kahdrejtperendimitne deltatbregdetare.Permbajtjamineralee ujerave eshte
pergjithesishte ulet,midis150dhe 500 mg/l,kryesishtsi bikarbonate.Temperaturaluhatetnga3,5 ne
8,9°C ne dimer,dhe nga17,8 ne 24,6°C ne vere.Gati gjithe lumenjteshkarkojne ujeratne detinAdriatik,
ne nje zone prej rreth150 km.
Drini (285 km) është lumi më i madhshqiptardhe në gjithë pjesën perëndimore të Ballkanit.Ai
formohetngabashkimi i Drinittë Zi me Drinine Bardhë.Drini i Zi del ngaliqeni i Ohritnë qytetine
Strugësdhe derdhetnë liqeninartificial të Fierzës.Drini i Bardhë buronnga malete Zhlebit(Kosovë),
përshkon lugune Dukagjinit dhe derdhetnë liqenine Fierzës.Lumi i Drinit,në vazhdim, ështëkthyernë

2. një zinxhirliqeneshartificiale (i Fierzës,i Komanitdhe i Vauttë Dejës),që furnizojnëme ujë tri
hidrocentrale të mëdha.Ai derdhetnë lumine Bunës.Prurjamesatare vjetoree Drinitarrin352 m3/sek,
kurse maksimaljae regjistruarështëmbi 5100 m3/sek.
Buna (44 km) është i vetmi lumë fushor.Buronngaliqeni i Shkodrës.Pasi bashkohetme Drinin,rrjedh
në një shtrat tepërtë ceketdhe me dredhime të shumta.Përfundonnë detinAdriatikme një deltë
shumë të madhe.Prurjamesatare vjetore e Bunësarrin670 m3/s,duke zëne një ngavendete para në
MesdheunVerior.Kylumë ështëpjesërishti lundrueshëm.
Mati (115 km) buron nga mali i Kaptinës dhe përshkonnjë lugineme zgjerime dhe grykatë ngushta,ku
janë ndërtuardigate dyhidrocentraleve(i Ulzësdhe i Shkopetit).Prurjamesatare vjetore arrin103
m3/s.
Lumi Shkumbin,(ose Lumi Shkëmbi),buronnë maline Valamarës dhe duke rrjedhurnëpërnjë luginëtë
ngushtë me relievtë thyer,derdhetnë DetinAdriatik.Gjatësiae këtij lumi është 181 kmndërsaprurja e
ujitarrinvlerënmesatare vjetore prej61 m3/sek.Shkumbinie ndanë pothuajsenë dypjesë të barabarta
Shqipërinë. Në rrjedhëne sipërme,Shkumbini është një lumëi rrëmbyeshëmdhe erozioniështë i
fuqishëmngafshatrate Mokrëssë sipërme si Dunicë,Kalivac,Llenge.Këtojanë dhe fshatratfillestareku
fillonShkumbinidhe deri në ultësirëne Elbasanitai shfaqdukuri erozioni,ndërsamë pasdukuri
akumulimi.
Semani është lumi i dytë përngagjatësianë Shqipëri,pasDrinit.Lumi fillonnë rrethine Beratitdhe
formohetngabashkimi i dylumenjve Osumdhe Devoll në afërsitë fshatitKozarë.Është i gjatë rreth281
km,me pellgujëmbledhës5,649 km2 dhe lartësi mesatare mbi niveline detit863 m. Pasi përshkon
fushëne Myzeqesë,shkarkonujërate tij në detinAdriatik,në jugtë lagunëssë Karavastasë.
Lumi Vjosa rrjedhngamalete Pinditnë lindjetë Janinës,kurse burimigjendetnë malinMavrovouni.
Rrjedhae tij vazhdonnë drejtimtë veriperëndimitpërnë Shqipëri.Lumi kanjë gjatësi prej rreth272 km,
prej të cilave 80 km në territorine Greqisë,kurse rreth 192 km brendaterritorittë Shqipërisë.Pellgui
Vjosëspërfshinnjë sipërfaqe prej 6,706 km2, 2,154 km2 prej të cilave gjendenbrendakufijvetë Greqisë,
dhe 4,552 km2 brendakufijve të Shqipërisë.Prurjamesatare e ujrave në grykëderdhjeështërreth204
m3/sek.
Lumenjte qe derdhenne detinAdriatik
Ketajane me te shumte dhe me te medhenj.Ndertadallohen:
Drini (285 km) eshte lumi me i madhshqiptardhe ne gjithe pjesenperendimorete Ballkanit.Ai
formohetngabashkimi i Drinitte Zi me Drinin e Bardhe. Drini i Zi del ngaliqeni i Ohritne qytetine
Strugesdhe derdhetne liqeninartificial te Fierzes.Ai merrdisadege si p.sh.Radiken(Trevae Dibres).
Drini i Bardhe buronnga malete Zhlebit(Kosove),pershkonlugune Dukagjinitdhe derdhetne liqenine
Fierzes.
Lumi i Drinit,ne vazhdim,eshte kthyerne nje zinxhirliqeneshartificiale (i Fierzes,i Komanitdhe i Vaut
te Dejes),qe furnizojne me uje tri hidrocentrale te medha.Ai derdhetne lumine Bunes.Prurjamesatare
vjetore e Drinitarrin 352 m3/sek,kurse maksimaljae regjistruareshtembi 5100 m3/sek.

3. Buna (44 km) eshte i vetmi lume fushor.Buronngaliqenii Shkodres.Pasi bashkohetme Drinin,rrjedhne
nje shtrat teperte ceketdhe me dredhime te shumta.Perfundonne detinAdriatikme nje delte shume
te madhe.Prurjamesatare vjetore e Bunesarrin670 m3/s, duke zene nje ngavendete para ne
MesdheunVerior.Kylume eshtepjeserishti lundrueshem.
Mati (115 km) buron nga mali i Kaptines.Pershkonnje Iugineme zgjerime dhe grykatongushta,kujane
ndertuardigate dyhidrocentraleve(i Ulzesdhe iShkopetit).Prurjamesatarevjetorearrin103 m3/s.
Shkumbini (181 km) buronnga mali i Valamaresdhe rrjedhnepernje luginete ngushte dhe relievte
thyer.Prurjamesatare vjetore arrin61 m3/s.
Semani (281 km) formohetngabashkimi i lumitDevoll me Osuminne afersi te Beratit.Semani ne
vazhdimeshte lume fushor.Prurjamesatare vjetore e tij arrin95 m3/sek.
Vjosa (272 km) buronnga malete Pindit(Greqi).Pershkonnje lugine qe ngushtohetdhe zgjerohetdisa
here.Degetme te medhajane lumi i Drinos dhe iShushices.Prurjamesatare vjetoree tij arrin195 m3/s.
Lumenjte qe derdhenne detinJon
Ne detinJonderdhenIurnenjte: Pavlla,Kalasa,Bistrica etj.

4. Liqenet
Liqeni është një pellg shumë i madh natyror ose artificial,zakonishtme ujë të ëmbël,që është i rrethuar nga të gjitha
anët me tokë. Edhe liqeni është një burim i rëndësishëm për njeriun.Ashtu si lumi,na furnizon me ujë dhe me një
shumëllojshmëri peshqish.Liqeni është dhe një rrugë komunikimi.Lundrat,tragetetdhe barkat lundrojnë në ujërate
liqeneve dhe lidhin vendet që ndodhen përgjatë brigjeve.Liqenet,sidomos kur janë të mëdhenj dhe të thellë,zbutin
klimën e mjedisitpërreth.Nxehtësia e thithur nga ujëratgjatë verës vjen ngadalë në sipërfaqe gjatë dimritdhe e
ngroh ajrin.Klima e butë lejon kultivimin e ullinjve,vreshtave, agrumeve dhe luleve edhe kur këto vende janë panë
malit.Në brigjete liqeneve,nga klima e butë dhe bukuritë e peizazhit, turistëtjanë të pranishëm thuajse gjatë gjithë
vitit. Ata zhvillojnë sporte ujore,si : notin,vozitjen me barkë dhe peshkimin.Në vendin tonë njihen liqeni i Pogradecit
(Ohrit), (Shkodrës),Prespës,liqenete Lurës,etj.
Liqeni i Ohrit është një ngaliqenetmë të mëdhanë GadishullinBallkanik dhe llogaritetsi një ngaliqenet
më të vjetranë botë.Ai gjendetnë një lartësi mbidetareprej 695 metrashdhe ka një sipërfaqe prej 349
km².Pikamë e thellë e liqenitështë 289metra.Pjesamë e madhe e liqeniti përket Maqedonisë,kurse
pjesatjetëri përket Shqipërisë.Në bregune liqenitshtrihentre qytete të mëdha:Ohri dhe Struganë
Maqedoni dhe Pogradeci në Shqipëri.
Liqenete Lurës në parkuntë Lurës ka nje siperfaqjeprej 1.280 hektare dhe ndodhetne pjesenlindore te
malitmasivte quajtur"Kunorae Lures".Me 14 liqenete tij akullnajore krijonnje ambjentpiktoreskdhe
terheqesne nje lartesi nga1.350-1.720 m. Midisketyre Liqeneveme te medhenjtjane:Liqeni i Madh32
hektare,liqeni i Pishave 13hektare,liqeni i Zi 8 hektare dhe liqenii Luleve 4hektare.Ne dimerketo
liqene jane te mbuluarangaakulli.
Liqeni i Shkodrës është liqeni më i madh në Gadishullin Ballkanik dhe llogaritetsi një nga liqenetmë të vjetra në
botë.
Prespa ose Liqeni i Prespës,(maq.:Преспанското Езеро,Prespanskoto Ezero, greq.:ΜεγάληΠρέσπα,
Limni Megáli Préspa),është njëri ndërliqenetme ujëratë freskëtanë Evropë që utakontre
shteteve Maqedonisë,Shqipërisëdhe Greqisëme një sipërfaqe të përgjithshme prej 313.6km2
nga të
cilat190 km²i takojnë Maqedonisë,84.8 km²Greqisë dhe 38.8 km² Shqipërisë.Prespaështë liqeni më i
thellë tektoniknë Ballkanme 853 metrathellësi.Prespasi tërësi ndahetnë dyliqe:Prespae Madhe dhe
Prespae Vogël.
Liqeni artificial i Fierzësështë krijuarnë shtratine lumit Drinnë vitin 1978, në funksiontë hidrocentralit
të Fierzës.Kyështënjë liqen oligotrof dhe kanjë boshtgjatësorprej 70 kilometërdhe me një sipërfaqe
maksimale prej 7mijë hektarësh,ku5mijë hektarë merrennë konsideratë përqëllimine rritjesdhe
kultivimittë peshkut.Kyliqenkalartësi 167 metra,sipërfaqe të pasqyrëssë ujërave prej 72,5km²,
thellësinëmë të madhe prej 128 metradhe një vëllimprej 2,7miliardë metërkubujë.Sipërfaqjae
përgjithshmee pellgutujëmbledhësështë11.829 km². Kapaciteti maksimal ujëmbajtësi Liqenittë
Fierzës,arrinrreth3,2 miliardë metër kubujë,ndërkohë që kapaciteti minimal,i cili mundtë shkaktojë
edhe situatatmë kritike të prodhimittë energjisë elektrike,është rreth1,2miliardë metërkubujë.

5. Kënetaështë pjesë tokësoree ngopur,ose e mbuluarme ujë dhe bimë specifiketë cilat ujanë
përshtaturkushteve të lagështisë së madhe.
Liqeni tektonikroli i forcësnga ana e lëvizjessë kores,dukepërfshirëlëvizjene korespërçarje tektonike
të prodhuar,të tillasi depresioni dhe fundosjae depresioneve të formuaranë një shumëllojshmëri të
konfigurimin,të tillasi depresionesynclinal,Grabendhe depresionevetë tjeratë prodhuaranga pellgu
faj tektonike,magazinimittë ujit,uji dhe formimi i quajturliqeni liqenettektonike.
Liqeni vullkanikNjihetperkrokodilate shumtë dhe asnje njeri nukmundette kaloje ne ujë notne
pjesenne meste liqenitkugjendetajopjesae tokes.Evetmjamenyre perte kaluaratje eshte me barka
apo anije te voglaperndryshe nukmundte kalohetsepseeshterreziki madhngakrokodilete medhenje
te ciletpothuajse e perbejne85%te ujitte liqenit...!!
Liqene Karstike jane ato liqene qe jane krijuarsi rezultati mbushjesme uje te gropave qe jane krijuar
nga dukuriae karstitsi pershembull Liqeni i Kalterne Kroaci.
LiqenetRelikte jane atoliqene qe jane te krijuarasi rezultati mbetjevete detevete dikurshme.

6. UJËRAT NËNTOKËSORË
“Ujëratnëntokësorequhen tëgjitha ujëratqëndodhën poshtë sipërfaqessëTokës,nëporët,çarjet dhe
zbrazëtitëe tjera të shkëmbinjve.”
Ujërat nëntokësore quhentë gjithaujëratqë ndodhënposhtësipërfaqessë Tokës,në porët,çarjetdhe
zbrazëtitë e tjeratë shkëmbinjve.Atojanë shumë të përhapuradhe shtrihen jovetëmnë zonatmë
klimë të lagët,poredhe në stepate thata shkretëtirat.Horizonte ujëmbajtëse janë kapurmë shpime
deri në thellësinë 4000 m,por ka pasur raste që janë kapuredhe më thellë.Në nëntokëgjendetafërsisht
37 herë më shumë ujë se sa në të gjithapellgjetujore të steresë(liqenet,kënetat,lumenjtë).
Burimi kryesori ushqimittë ujërave nëntokësorejanë reshjetatmosferike,të cilatbiennë sipërfaqene
Tokës(në sipërfaqene steresë dhe detevee oqeaneve)në trajtë shiubore etj.Kyprocesështë i
vazhdueshëm.Ujërate deteve dhe oqeanevedhe ai që ndodhëtnë sipërfaqene steresë (liqenet,
kënetat,lumenjetj.) gjatë avullimitkalojnë në atmosferë në formëne avujve të ujit,dukeformuarretë,
nga kondensimii të cilave lindinpërsëri reshje,një pjesë e ë cilave nëpërmjetinfiltrimit,kalojnënë
nëntokë,kurse një pjesë tjetër(më kryesorja) rrjedhinnëpërsipërfaqene steresëderi saderdhënnë
fundnë liqene,dete dhe oqeane.
Edhe ujëratnëntokësore janë në lëvizjetë vazhdueshme.Ato në vende të përshtatshme drenazhojnë
(dalinnë trajtë burimesh),duke ubërë burimi furnizimitpërujëratsipërfaqësoreose derdhën
drejtpërdrejtnë dete apooqeane.
Perveczonave ujëmbajtëse me kripshmëri të lartë,lokalizohenedhesektorëbrendazonave apo
pellgjeve ujëmbajtësme mineralizimtë përgjithshëmtë lartë.Është përtutheksuarfakti se ndërhyrjete
firmave dhe të subjekteve private të palicensuarapërbëjnënjë kërcënimserioznë prishjene ekuilibrave
hidrokimike të pellgjeve.Rasttipiki futjessë ujittë detitnë ujëratnëntokësore ështënë pellgun
ujëmbajtëstë Fushë-Kuqes.Krahaskësaj dukurienegative poshfaqenedhe dukuritë e mungesëssë
avancimittë ujërave të mineralizuarangazonaqendrore e këtij pellgunë drejtimtë veriut.
Si rezultati mbishfrytëzimittë pellgutujëmbajtëstë Fushë-Kuqes,deti nukështëmë drenuesi ujërave
nëntokësore të basenitsikursekaqenë në fillimtë shfrytëzimittë tij.Raste të ngjashme kaedhe në
pellgune Lushnjës,Vjosësetj.Përcaktimii konturitujë i ëmbël,ujë i kripurnë këtopellgje kërkon
zbatimine projekteve lidhurme administrimine ujëravenëntokësore.
Rajoni hidrografiki zonesLlogara – Karaburunkarakterizohetngamale te lartagelqerore me strukture
poroze ,te pershkueshemlehtesishtngaujeratqe rrjedhinpermeskanaleve nentokesore.Kjoshpjegon
pse shumicae rrekeve dhe perrenjeve te zoneskane shtrate sezonal ose te perkohshem.Ivetmi perrua
me ujra te rrjedhshemte perhershemeshte ai i Tragjasiti cili e ka origjinenngaburimet karstikete
izvorit,burimi i Barcallase (Gura) dhe me i madhi , burimi Corovodes( uje i zi ) , Kon – Mehilli ne zonene
vreshtave Dukate ,Qyrak – Ali me te cilinfurnizohetedheDukati edhe burimi i Honitne Llogara. Duke
qene nje zone dolomiteuji precipitone ne fundgje qe bene qe uji te dale ne fundte nivelitte detit.
Zona jone eshte nje zone e pasurme ujeranentokesore,ujeratnentokesore vijne ne tre drejtime pellg
ujmbledhesperendim –lindje ;lindje perendimdhe juglindje –veri perendim. Nje sere burimesh
karstike furnizojne zonenme uje te embel ,perfshi edhe atoqe derdhenne lagunene Orikumit.

7. Furnizimi me uje te embel i lagunesse Orikumitngaujeratnentokesoreshte shume i rendesishemper
ruajtjene kushteve ekologjike te saj .Disa nga ketoburime derdhendirektne detpermesburimeve
nentokesore nenniveline detit.Burimi me i madhe karstike ne zone eshte ai i Izvorit,prane fshatit
Tragjas . Ujeratnentokesore sherbejne edhe si furnizuesme uje te pijshemperbanoretvendasdhe
eshte i mjaftueshemperte plotesuarkerkesate tyre si dhe te perballoje zhvilliminpotencial te turizmit
ne zone . Ujerat siperfaqesore jane te rrallane zone .Rregjimi i tyre eshte i lidhurme sasine dhe
shperndarjene rreshjeve .Ujeratsiperfaqesore te perenjeve te Tragjasitjane perdorurne te shkuaren
(para vitit1991) perujitjene fushave te Tragjasitdhe Rradhimes.
Llojet e ujërave nëntokësorë
Ujerat minerale e termominerale,permbajne sasi te konsiderueshmekriperashminerale e gazrate
treturane to dhe kane temperature te larte,mbi 200 grad C. Ketoujeradalinne siperfaqe ne forme
burimeshdhe zoterojneaftesikurative.
Uji artezanështë ujë nëntokësornë rrethanatë veçantagjeologjike dhe tektonike,që gjendetnë zonën
ndërmjetshtresavejoujëlëshuese,më së shpeshti në sinklinale,fleksuara,monoklinale,seritë pjerrëta
fundërresore etj.Zonae ujitarteziannë njërënanë pjesë gjendetnë vendinkundërmjetshtresavetë
shkëmbinjëve joujëlëshueszonaujëmbajtëse delnë sipërfaqe dhe ushqehetme ujëraatmosferike.Uji
arteziangjendetnënshtypjehidrostatike dhe,kurtë shpohettokaderi tekai,rëndomdel në sipërfaqe
me vrull si curril.Ujërat arteziane gjendennë fushëne Dukagjinit,të Tiranës,të Korçës,në Fushë -Kuqe,
në Myzeqe etj.
Ujera freatike,qe gjendenne thellesite voglangasiperfaqjae tokesdhe varenngasasiae rreshjeve dhe
avullimi .Formohenprane luginave lumore,ne zonatfushore dhe kodrinore.Kane mineralizimte larte
dhe perbehenkryesishtngabikarbonatkalciumi dhe bikarbonatmagneziumi.
Ujerat nentokesore jane te gjithe ujeratqe gjendennensiperfaqene tokes,te formuarnga depertimi i
ujerave siperfaqesore me thellesi,perte mbushurhapesiraboshneperakuifere.Keshtu,ai eshte nje
burimi riperteritshem,porvaretshume ngamjedisi.Perbenrreth90% te ujitte embel ne bote.

8. DËBORA DHE AKUJT
Dëbora (ose bora) është reshje atmosferike në formë kristalesh uji të ngrirë që biennë tokë në trajtë
flokështë bardhadëbore.Dëboraformohetkur avujte ujitqë gjendennë shtresate larta
të atmosferës (ajrit) në një temperaturë nën0°C ngrindhe bie në tokë kur temperaturae sipërfaqes
është më e vogël se 2 °C dhe,në shtresate ndërmjetme nukgjendentemperaturamë të lartase 0 °C,
përndryshe dëborashkrihetdhe bëhet llohëose shi.Dëborabie zakonishtnë stinëne dimritpor,ka
raste të rrallaqë bie edhe në stinë të tjera.
Akullnajat - Uji në tokë paraqitetedhe në gjendje agregate të ngurtë. Akullnajatndahen në malore dhekontinentale.
Akullnajatmalore krijohen mbi kufirin e borës,në brezin e mesëm gjenden në rreth 3000 m lartësi,kurse në brezin
tropikal në rreth 6000 m.Akullnajat tash zënë një sipërfaqe prej 16,2 milion km2,në të cilat gjenden mbi 24 milionë
km3 ujë. Prej tyre 99% të sipërfaqes së tyre ndodhen në visetpolare.Ujërat e akullnajave e bëjnë një qarkullim për
16 000 vjet. Akullnajë f.sh. - Masë e madhe akulli të përhershëm,që mbulon majate maleve dhe
krahinatpolare.Akullnajatpolare.Akullnajë malore (luginore).Veprimi i akullnajave.Periudha e akullnajave.
gjeol.periudhë e historisë së Tokës,kur sipërfaqja e saj ishte e mbuluar me akuj.[1]
Akullnajatmë të gjata në botë
 Lambert,Australi territori në Arktik, gjatësia:402 km,gjerësia:do 64 km
 Peterman,Grenlanda veriore,gjatësia 200 km
 Beardmore,Zelanda e Re territorin Arktik, gjatësia:200 km
 Hispar-Biafo,në maletKarakorum në Pakistan,gjatësia:120 km,gjerësia:do 3,2 km
 Hubbard,Sh.Elena Allaskë,SHBA, gjatësia: 114 km
 Humboldt,Grenlandë,gjatësia 114 km,gjerësia:95 km
 Koettlitz,mali Royal Society në territorin e Zelandës së Re në Antarktik gjatësia:85 km,gjerësia rreth 13 km .
Punoi : Anxhelino Canaj