1. Disa lumenj te rendesishem ne bote
Amazona
Eshte nje nga lumenjte me te njhur e me te rendesishem
ne bote.Krahasuar me te tjeret eshte nje “gjigand”,nje
lume det. Burimi i vogël i Amazonës gjendet lart në
Andet e Perusë, rreth 160 kilometra larg oqeanit
Paqësor. Pasi fryhet nga ujërat e lumenjve që bashkohen
me të gjatë rrugës, Amazona zbret gati 5.000 metra drejt
oqeanit Atlantik.Per sa I perket prurjes ujore,
madhështia e lumit Amazona është epadiskutueshme.
Prurjet e saj janë më të mëdha se ato të Misisipit, Nilit
dhe Jancesë të marrë së bashku. Me një prurje mesatare
prej më shumë se 200.000 metrash kub në sekondë, ky lumë gjigant zbraz në oqeanin Atlantik
15 deri në 20 për qind të sasisë së përgjithshme të të gjithë ujit të ëmbël që derdhet në oqeanet
e botës. Kjo prurje e jashtëzakonshme “e shtyn” detin dhe formon një shtresë me ujë të ëmbël
që përhapet në një sipërfaqe me gjatësi 200 kilometra në oqeanin Atlantik. Thellësia, që në disa
zona mesatarisht arrin nga 50 deri në 80 metra, ndryshon në varësi të gjerësisë. Në zonën më të
ngushtë, në Obidos të shtetit të Parait, thellësia e lumit arrin 130 metra. Në pjesën më të
madhe të Amazonës vërehet një pjerrësi e lehtë, mesatarisht 2 centimetra për kilometër. Pellgu
i Amazonës është pellgu më i madh lumor në botë dhe mbulon gati 6 milionë kilometra katrorë.
Ai është më i madh se e gjithë Evropa, pa llogaritur këtu Rusinë. Së bashku me 1.100 degët
furnizuese dhe rrjedhat e tjera më të vogla, Amazona formon një rrjet komunikacioni të
ndërlikuar që ngjason me sistemin e qarkullimit të gjakut te njeriu. Në këtë rast Amazona do të
ishte si aorta, arteria më e madhe e trupit të njeriut. Ky rrjet lumenjsh përmban dy të tretat e
gjithë sasisë së ujërave të ëmbla në tokë. Ky rrjet hidrografik mjaft i shtrirë, me më shumë se
25.000 kilometra ujëra të lundrueshme luan një rol të rëndësishëm në transportin dhe në jetën
e banorëve vendës.
Nili
Lumi Nil është lumi më i gjatë në Afrikë dhe në botë, ai ka një gjatësi prej 6672 km.. Atë e
përbëjnë : Nili i Bardhë, i cili buron prej liqenit të
Viktorisë, që shtrihet në Ugandë, Keni dhe Tanzani dhe
Nili i Kaltër, i cili buron prej liqenit Tana në Etiopi. Lumi
Nil ka luajtur rol të rëndësishëm në jetën e
egjiptianëve të vjetër. Historiani i vjetër Straboni, ka
thënë se: “Nili është dhuratë e Egjiptit”. Lumi Nil kalon
nëpër shtatë pengesa ku janë ndërtuar 7 diga për ujitje
dhe hidrocentrale me anën e të cilave ujitet toka dhe
prodhohen afro 15 miliard Kwh energji elektrike.
Ujiten 3 milion ha tokë.

2. Kongo
Lumi Kongo është një lume në Afrikën Qendrore,
më i gjati në këtë rajon (4200 km). Burimet
kryesore te tij jane: Lualaba dhe Luapula, por sasinë
më të madhe të ujit e merr nga dega e majtë Kasaj
dhe ajo e djathtë Ubangi. Gjate rrjedhës,lumi
Kongo kalon nëpër pragje në të cilat krijohen
ujvarat dhe kaskade.Eshte gjithashtu mjaft I njohur
per boten e pasur nenujore.
Kolorado
Lumi Kolorado ose Lumi i Kuq është nje lumë në
jugperëndim të SHBA-ve dhe në veriperëndim të
Meksikës, me një gjatësi rreth 2.330 km. Lumi
Kolorado buron në anën perëndimore të Maleve. Lumi
me rrjedhën e tij natyrore derdhet në gjirin e
Kalifornisë, por për shkak të shfrytëzimit të ujit të tij
për ujitje bën që shpesh të thahet dhe te mos arrije të
derdhet në det.Pellgu i lumit Kolorado përfshin
629.100 km². Prurja e ujit është e ndryshueshme –nga
113 m³/s në periudhat e thatësisë deri 28.000 m³/s në
raste të vërshimeve të mëdha.Ajo që e bën edhe më të
famshëm këtë lumë të mrekullueshëm, është fakti se kalon nëpërmjet Kanionit të Madh, duke
krijuar një peizazh i cili mrekullon me bukurinë dhe madhështinë e tij.Ky lume siguron uje per
30 milione njerez.

3. Danubi
Lumi Danub, është lumi i dytë më i gjatë në Evropë pas Vollgës. Ai e ka origjinën në Pyllin e Zi në
Gjermani dhe rrjedh nga bashkimi i dy lumenjve më të vegjël, Brigach dhe Breg pranë qyteti
gjerman Donaushingen. Nga kjo pikë bashkimi e më tej, lumi njihet si Danub dhe rrjedh për
2850 km duke kaluar mes Evropës Qendrore e Lindore derisa derdhet në Detin e Zi nëpërmjet
Deltës së Danubit që shtrihet mes Rumanisë dhe Ukrainës. Në histori Danubi njihet si një nga
kufijtë jetëgjatë të Perandorisë Romake, ndërsa sot ai kalon ne 10 shtete: Gjermani, Austri,
Sllovaki, Hungari, Kroaci, Serbi, Rumani, Bullgari, Moldavi dhe Ukrainë.
Huan-he
I quajtur shpesh edhe lumi I verdhe,per shkak te ngjyres se tij qe vjen si pasoje e tretjes se disa
shkembinjve specifike sedimentare,lumi Huan-he eshte lumi I dyte me I gjate ne Kine pas lumit
Jance(5463 km).Burimi I tij ndoshet ne mallet Bayankala ne nje province te Kines lindore.Ai
kalon ne 9 provinca te Kines dhe derdhet ne detin Bohai ose te qujtur ndryshe detin e
verdhe(Oqeani Paqesor).