Liqeni i Ohrit dhe krahasimi me liqenet e tjera antike, historia gjeologjike, hidrologjia dhe fiziografia, vetite fizike/kimike te ujit, studimi dhe monitorimi i cilesise se ujit, procesi i eutrofizimit ,biodiversiteti dhe endemizmi.

1. 1
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I SHKENCAVE TË NATYRËS
DEPARTAMENTI I BIOTEKOLOGJISË
MASTER BIOTEKNOLOGJI MJEDISORE
Tema:”Liqeni i lashtë i Ohrit”
Punoi: Klea MEDINI
TIRANË,2020

2. 2
Përmbajtja
1.Hyrje...............................................................................................................................................2
1.1 Përshkrim i liqenit të Ohrit.........................................................................................................3
1.2 Krahasimi i liqeneve antike ........................................................................................................4
1.3 Historia gjeologjike dhe limnologjike e Liqenit të Ohrit ................................................................5
-Hipoteza.de.novo.......................................................................................................................5
2. Fiziografia dhe hidrologjia................................................................................................................6
2.1 Fiziografia.................................................................................................................................6
2.2 Hidrologjia..............................................................................................................................10
3.Studimi i cilësisë së ujit...................................................................................................................13
3.1 Veçoritë fizike dhe kimike të ujit...............................................................................................13
Temperatura.............................................................................................................................13
Tejdukshmëria. .........................................................................................................................13
Ngjyrae ujit.- ............................................................................................................................13
3.2 Eutrofizimi..............................................................................................................................14
3.3 Monitorimi i cilësisë së ujërave ................................................................................................15
Transparencae ujit....................................................................................................................15
Nevoja kimike për oksigjen ........................................................................................................15
Përmbajtja e nitrateve...............................................................................................................15
Përmbajtja e fosforit total..........................................................................................................15
Përmbajtja e klorofilës a ...........................................................................................................16
4.Biodiversiteti dhe endemizmi .........................................................................................................17
4.1 Fauna .....................................................................................................................................17
Peshqit e liqenit........................................................................................................................19
Ihtiofauna e liqenit....................................................................................................................20
4.2 Flora.......................................................................................................................................23
-Harofitet..................................................................................................................................23
5. Përfundime...................................................................................................................................26
6. Referenca.....................................................................................................................................27

3. 3
1.Hyrje
1.1 Përshkrim i liqenit të Ohrit
“Lyhnida” ose “Lyhnidos”, është emri
antik i Liqenit të Ohri, që do të thotë
Liqeni i Dritës, kjo për shkak të dritës
së diellit që paqyrohej shumë qartë
mbi ujin e kthjellët të liqenit.Brigjet e
tij kanë qënë të banuar që në lashtësi
nga fiset ilire si , enkelejtë dhe
desaretët.Liqeni i Ohrit është një liqen
tipik karstik dhe një nga më të thellët
e më të vjetrit në botë.Ai gjendet në
një lartësi mbidetare prej 695 m dhe
ka një sipërfaqe prej 349 km². Pika më
e thellë e liqenit është 289 metra.
Shtrihet ne gjatësinë dhe gjërësinë
41o
00’V 20o
27’L. Pjesa më e madhe e
liqenit i përket Maqedonise së Veriut
kurse pjesa tjetër i përket Shqipërisë.
Në bregun e liqenit shtrihen tre
qytete: Ohri dhe Struga në
Maqedoninë e Veriut
dhe Pogradeci në Shqipër. Ujërat e
liqenit shquhen për tejdukshmeri të
lartë, që shkon 15-25 m.
Fig 1. Gusht 2018, Lin . Nga pikëpamja kimike dallohet për
përmbajtjen e ulët të kripërave të tretura në ujë dhe veçanërisht të fosfateve dhe të nitrateve.
Mineralizimi në përgjithësi lëkundet nga 200 deri 250 mg/l. Një vlerësim i faunës dhe florës së
Liqenit të Ohrit konfirmon se liqeni përmban një biodiversitet të jashtëzakonshëm endemik.
Përkundër faktit se disa grupe biotike janë studiuar pak ose nuk janë studiuar fare, rreth 1.200
specie autoktone njihen nga liqeni, përfshirë 586 kafshë, dhe të paktën 212 lloje janë endemike,
përfshirë 182 kafshë. Për sa i përket biodiversitetit endemik, Liqeni i Ohrit me këto 212 specie
endemike të njohura dhe një sipërfaqe prej 358 km2 është ndoshta liqeni më i larmishëm në botë,
duke marrë parasysh sipërfaqen.

4. 4
1.2 Krahasimi i liqeneve antike
Liqenet antikë mund të gjenden në shumë e kontinente dhe zona klimatike por duket se janë më
të zakonshme në zona aktive sizmike ku mund të kenë aktivitetet tektonike.I spikatur është
Liqeni oligotrofik dhe karstik i Ohrit. Me një epokë limnologjike me gjasë 2-5 milion vite, është
një nga liqenet më të vjetër në Evropë që strehon një shkallë e jashtëzakonshme e biodiversitetit
në disa grupe të organizmave (p.sh., Stankoviç, 1960). Ajo gjithashtu është shtëpi për një numër
jo-proporcional të endemisë specie. Megjithëse numri i përgjithshëm i specieve endemike është
më e larta në liqenin Baikal me 982 specie endemike e përshkruar, e ndjekur nga Liqeni
Tanganyika me 632 specie endemike, dhe liqene Victoria dhe Malaëi me afërsisht 200–240
specie endemike secila, Liqeni Ohri është me 212 specie të njohura endemike ndoshta deri tani
liqeni më i larmishëm në botë duke marrë sipërfaqen në konsideratë.
Tabela. 1 Indeksi i biodiversitetit endemik për liqenet antike të zgjedhura në mbarë botën dhe liqenin
Victoria duke marrë parasysh sipërfaqen. Numrat për liqenet e tjerë janë marrë nga Matzinger et al.

5. 5
1.3 Historiagjeologjike dhe limnologjike e Liqenit të Ohrit
-Shumica e studiuesve pajtohen që Baseni i Ohrit është me origjinë tektonike (p.sh., Cvijic,
1911; Stankovic, 1960; Dumurdzanov et al., 2004; Gams, 2005; Ëagner et al., 2008b). Sipas
Aliaj et al. (2001), zona e grabenit të Ohrit u formua nga ngritja e maleve përreth dhe zbardhja e
njëkohshme e Rrafshit të Ohrit. Dumurdzanov et al. (2004, f. 16) dha si kornizën kohore të
formimit të Grabenit të Ohrit (si dhe Grabenit të Prespës) "‘ "Meotian-Pontian i Epërm" ",
d.m.th., një epokë gjeologjike rreth 5-8 milion vjet (Im). Radoman (1985, f. 209) theksoi se
Baseni i Ohrit së pari pësoi një "fazë prelimnike" para se të përmbytej dhe duke u bërë një liqen.
-Sidoqoftë, mosha aktuale limnologjike e liqenit mbetet e pasigurt.
Edhe më e diskutueshme se mosha e Liqenit Ohri është çështja e origjinës së ujit të saj. Kjo
pyetja është me interes të veçantë për biologët pasi këto ujërat mund të kenë siguruar speciet e
saj të para dhe kanë qenë baza për shkallën e tanishme të lartë të endemizmit.
-Hipoteza.de.novo
Cvijic (1911) sugjeroi që liqenet individuale të grupit të Liqenit Dessarete (përfshirë liqenet e
Ohrit dhe Prespës) kanë formuar de novo në një polje të thatë nga burimet (ose lumenjtë). Kjo
hipotezë mbështetet nga të dhëna të reja hidrologjike (Matzinger et al., 2006b) që tregojnë se
ekuilibri ujor i sotëm i Liqenit të Ohrit mbizotërohet nga fluksi i akuifereve karst. Stankoviç
(1960) argumentoi se lugina e Ceravës (në jug) dhe lugina e Drinit të Zi (rrjedhës veriore) janë
mbetje e lugine lumi që ekzistonte para formimit të grabenit dhe që mund të ketë mbështetur
formimin e Liqenit të Ohrit. Ai gjithashtu sugjeroi që lumi Drin i Zi është më i vjetër se vetë
liqeni. Është interesante që kompleksi pranveror ushqyes në Shën Naum në jug të Liqenit të
Ohrit nuk është vetëm furnizuesi kryesor i ujit për Liqenin e Ohrit, por është edhe burimi i Drinit
të Zi. Kjo, nga ana tjetër, ngre mundësinë që evolucioni i Liqenit të Ohrit të ishte prekur më
shumë nga burimet e ushqyesve dhe pjesa e pasur e Drinit të Zi sesa nga lumi i pasur Cerava.
Duhet të theksohet se hipotezat e mësipërme nuk kundërshtojnë njera-tjetrën, dhe mundësia që
Liqeni i Ohrit të ketë kaluar në disa faza të ekzistencës dhe zhdukjes, secila me historinë e vet
limnologjike (d.m.th., palaeolakes), nuk mund të përjashtohen. Sidoqoftë, deri më tani, origjina e
saktë limnologjike dhe origjina e elementeve faunale ose lulesh të Liqenit të Ohrit mbeten të
pasigurta.

6. 6
2. Fiziografiadhe hidrologjia
2.1 Fiziografia
Liqeni i Ohrit është pjesë e grupit evropian liqenor të quajtur Dessaretes që ndodhet në
Gadishullin Ballkanik. Dessaretes përbëhet nga Liqeni i Ohrit (Maqedoni, Shqipëri), Liqeni i
Prespës (Maqedoni, Shqipëri, Greqi), Liqeni Mikri Prespa (Greqi, Shqipëri) dhe Liqeni Maliq
(Shqipëri). Kjo e fundit, megjithatë, ishte drenazhuar pas Luftës së Dytë Botërore.
Në fakt, shumë studime e konsiderojnë Liqenin e Ohrit si liqeni i vetëm antik evropian (p.sh.,
Salemaa, 1994), kur nuk e pranojnë liqenin Kaspik transkontinental. Brenda një rrezeje prej afro
300 km rreth Liqenit të Ohrit, ka, megjithatë, një seri me relativisht të mëdha liqenesh të vjetra,
shpesh të thella, me origjinë kryesisht oligotrofike, dhe me potencialisht të mbajnë specie
endemike (Fig. 2). Vetë Liqeni i Ohrit (Fig. 3) është i vendosur në Ballkanin qendror me
afërsisht dy të tretën e sipërfaqes së tij që i përket Maqedonisë së Veriut dhe rreth një e treta që i
përket Shqipërisë. Gjatësia dhe gjerësia maksimale e liqenit janë përkatësisht 30.3 dhe 15.6 km,
me një sipërfaqe prej 358 km2 dhe thellësi maksimale 288.7 m (Tabela 2).
Fig. 2 Pozicioni i Liqenit të Ohrit në
Ballkanin qëndror në krahasim me liqene të tjerë të vjetëruar në Evropë që strehojnë specie endemike, të
gjitha ndodhet brenda një rrezeje prej 300 km rreth ish-liqeneve, me përjashtim të Liqenit Kaspik
transkontinental.

7. 7
Klima lokale ndikohet nga afërsia me Detin Adriatik, nga malet përreth, dhe nga kapaciteti
termik i vetë Liqenit të Ohrit (Ëatzin et al., 2002). Shkalla e temperaturave mesatare mujore të
ajrit nga 26 C gjatë verës në -1 C gjatë dimrit. Reshjet mesatare rreth 750 mm vit-1 dhe janë në
minimum gjatë verës (Ëatzin et al., 2002).
Fig. 3 Harta e Liqenit të Ohrit.
Kompleksi pranveror Shën Naum është
gjithashtu burimi i lumit Drin i Zi, pjesa
veriore e rrjedhës së së cilës përbën të vetmin
rrjedhje sipërfaqësore të liqenit
Drejtimet mbizotëruese të erës janë veriore ose jugore, duke u prekur topografikisht nga forma e
Luginës së Ohrit dhe malet përreth. Temperatura e ujit të Liqenit të Ohrit varion nga 6 C (nën
150 m thellësi, gjatë gjithë vitit) deri në 24–27 C (në sipërfaqe gjatë verës) (Naumoski et al.,
2007; Matzinger et al., 2006b).
Tabela 2 Karakteristikat e përmbledhura gjeografike,
fiziografike dhe hidrologjike të liqenit të Ohrit, nga të
dhënat LandSat 7 GIS

8. 8
Liqeni i Prespës është e lidhur me Liqenin e Ohrit përmes kanaleve nëntokësore karstike (Fig.
4,). Liqenet e Ohrit dhe Prespa kufizohen në lindje dhe perëndim me vargje të larta malore, duke
arritur në rreth 1.500 m në perëndim të Liqenit të Ohrit (Malet e Mokrës), 2.250 m midis dy
liqeneve (Malet Galicica dhe Malit të Thate), dhe 2,600 m në lindje të Liqenit të Prespës. Ndërsa
vargjet malore në perëndim të Liqenit të Ohrit dhe në lindje të Liqenit të Prespës janë kryesisht
kristalore me përshkueshmëri të kufizuar të ujit, shtrati që ndan dy liqenet përbëhet nga
karbonate të karstifikuara që formojnë akuiferë me përçueshmëri të lartë hidraulike. Liqeni i
Ohrit dhe Liqeni i Prespës janë liqene të tipit graben, që ndoshta kanë ardhur nga fushat karstike
të shembura.
Fig. 4 ËNË-ESE transktojnë nëpër liqene Ohri dhe Prespa duke treguar lidhjen karstike
nëntokësore midis liqeneve
Hetimet paraprake sizmike të Liqenit të Ohrit tregojnë një sedimentim mjaft të njëtrajtshëm dhe
bioturbated në pjesën qendrore të pellgut me ritme të sedimentimit prej afro 0,5-1,0 mm vit-1
(Ëagner et al., 2008b). Pasardhja e sedimenteve arrin një trashësi prej 700 m (Krastel,
komunikim personal). Edhe një thellësi e supozuar e madhe, origjinale dhe shkalla e ulët e
sedimentimit mund të jenë arsyet pse Liqeni i Ohrit mund të ketë krijuar një trup ujor të thellë,
të përhershëm për periudha kohore përtej jetës së liqeneve të shkurtra. Për më tepër, zona është
ende tektonike aktive.

9. 9
Fig 5.1 Pamja e Liqenit të Prespes nga maja 2288m e Malit të Thatë, Janar 2020.
(Foto E.Xhaja)
Fig 5.2 Pamje e Malit të Thatë nga brigjet e Liqenit të Ohrit.

10. 10
2.2 Hidrologjia
Kolona ujore e Liqenit të Ohrit mbi 150 m thellësi është e shtresuar termikisht nga Marsi deri në
Nëntor dhe përzihet në dimër, duke ndjekur kështu sezonalitetin tipik të liqeneve të butë. Nën
thellësinë 150 m, uji shtresohet nga kripa. Ky gradient i kripës tejkalohet vetëm duke u përzier
plotësisht përafërsisht një herë në dekadë (Matzinger et al., 2006b). Transparenca ndryshon
midis 9 dhe 17 m (Naumoski et al., 2007). ekuilibri ujor i liqenit karakterizohet nga norma
mesatare në dhe prodhim prej afro 37.9 m3 s-1 (Matzinger et al., 2006b). Sipas këtyre studimeve
(gjithashtu shiko Ëatzin et al., 2002), rreth dy të tretat e prodhimit ndodh përmes lumit Drin i Zi
dhe një e treat përmes avullimit.
Prurjet e sotme e ujit në Liqenin e Ohrit karakterizohen nga prurjet nga akuiferet karstik (*
53%), reshjet direkte në sipërfaqen e liqenit (* 23%) dhe prurjet e lumenjve (* 23%). Një
karakteristikë e ekuilibrit ujor të Liqenit të Ohrit është fluksi i lartë i burimeve karstike me
sublacustrine (* 49%) dhe burime sipërfaqësore (* 51%) duke kontribuar pothuajse në mënyrë të
barabartë në bilancin e hyrjes (Matzinger et al., 2006a). Komplekset më të rëndësishme të
pranverës sipërfaqësore janë ato pranë manastirit Shën Naum në skajin jugor të liqenit, i cili
formon një liqen pranveror që lidhet me liqenin aktual përmes një kanali të shkurtër dhe
kompleksi motër pranveror Zagorican / Tushemisht në anën shqiptare (Fig. 3,dhe 6).
Komplekset më të vogla pranverore dhe burimet përfshijnë ato në pjesën veriperëndimore të
liqeni (p.sh., Dobra Voda dhe Shuma) si dhe kompleksi i Pranveror Biljana (në Institutin
Hidobiologjik Ohër) dhe Bej Bunar në pjesën verilindore (Fig. 3). Shumë sublacustrine dhe
burime sipërfaqësore, veçanërisht në anën juglindore dhe jugore të Liqenit të Ohrit, ngarkohen
nga Liqeni i Prespës fqinje, si dhe nga reshjet malore që derdhen përmes shkëmbinjve karstikë
dhe duke u përzier me ujërat me origjinë nga Liqeni i Prespës (Anovski et al., 1980; Eftimi &
Zoto, 1997; Matzinger et al., 2006a; Amataj et al., 2007; Popovska & Bonic, 2007; Fig. 4).
Zona ujëmbledhëse e Liqenit të Ohrit është relativisht e vogël, afërsisht 2.600 km2 (përfshirë
Liqenin Prespa; Matzinger et al., 2007).

11. 11
Fig 6.1 Pamje e kompleksit pranveror
në Tushemisht.
Fig 6.2 Pamja e Drinit të Zi në Strugë.
Fig. 7 Imazhe të Liqeneve të Dessaret
dhe lidhjet hidrologjike të tyre. (A)

12. 12
Pamje e Liqenit të Ohrit nga Malet Galicica në veriperëndim. (B) Pjesa Greke e Liqenit të
Prespës me pala shqiptare në sfond. (C) Lidhja e kanalit liqenet Prespa dhe Prespë e Vogël me
liqenin e fundit që shihet në sfond. (D) Vrimat (ponorët) në anën shqiptare të Liqeni i Prespës
afër Zavirit. Këto ponorë janë portalet e lidhjes karstike nëntokësore midis liqeneve Prespa dhe
Ohër. (E) Pjesë e kompleksit pranveror ushqyes Shën Naum në jug të Liqenit të Ohrit. Këto
burime ushqyese janë rrjedhje të lidhjes nëntokësore karstike me Liqenin i Prespës dhe një
furnizues i madh uji për Liqenin e Ohrit. (F) Kanal i shkurtër (pjesë e pasur e lumit Drin i Zi) që
lidh kompleksin pranveror ushqyes në Shën Naum me Liqenin e Ohrit.

13. 13
3.Studimi i cilësisë së ujit
3.1 Veçoritë fizike dhe kimike të ujit
Për ekzistencën e jetës në liqen me rëndësi janë edhe cilësitë fizike të ujit. Ato
janë: Temperatura, lëvizja e ujit, tejdukshmëria dhe ngjyra.
Temperatura.- Temperatura e ujit të liqenit në sipërfaqe sillet prej 7,3ºC gjer më 23,5ºC.
Ndërsa në thellësitë më të mëdha është ndërmjet 5,6ºC dhe 6,2ºC. Më të ulta janë në fund të
shkurtit, kurse më të larta në fund të gushtit. Në shtresat e fundit nuk ka ndryshime të mëdha të
temperaturës sikurse ka në sipëfaqe. Në sajë të studimeve shkencore të bëra lidhur me këtë
element fizik të ujit në këtë liqen, masa ujore është e ndarë në tre shtresa termike:
1. Shtresa sipërfaqësore e ujit të ngrohtë ndërmjet sipërfaqes dhe 15 metrash thellësi ku zbritja e
temperaturës dallohet shumë pak, quhet shtresa homoterme ose epilimnion.
2. Shtresa e thellë e ujit nën 30 m gjer në bazament, ku edhe ndryshimi zbritjes së temperaturës
vërehet me shumë vështirësi, quhet homoterme ose hipolimnion.
3. Ndërshtresa që gjendet ndërmjet dy shtresave homoterme dhe që dallohet dukshëm ndryshimi i
temperaturës, quhet shtresë heteroterme, metalimnion ose shtresa e hedhjes termike.
Tejdukshmëria.- Shkalla e tejdukshmërisë të ujit varet prej shumë faktorëve, në radhë të parë
prej materjeve të tretura, prej mineraleve të suspenduara nga grimcat organike dhe prej qenieve
të gjalla në shtresat e sipërme. Liqeni i Ohrit ushqehet me ujë burimor të kulluar e të pastërt, pa
përzierje me materie të ndryshme të cilat e errësojnë ujin, aty tejdukshmëria është në një nivel
mjaft të madh. Tejdukshmëria maksimale është gjatë dimrit. Në muajët e verës tejdukshmëria
është e zvogëluar nga shkaku se në këto muajë në shtresën e sipërme të ujit paraqitet një sasi e
konsiderueshme e planktoneve. Kështu, në muajin korrik tejdukshmëria sillet gjer më 21,5 metra,
kurse në gusht 18,3 m. Me këtë shkallë të lartë të tejdukshmërisë së ujit, Liqeni i Ohrit bën pjesë
në liqenet më të tejdukshëm në Evropë (në botë e zë vendin e gjashtë).
Ngjyra e ujit.- Varësisht prej kohës, uji i liqenit ka ngjyrë të ndryshme. Në shtresat e thella
ngjyra është e gjelbërt në të kaltërt. Te manastiri Sh. Naum, në pjesën lindore, ku është edhe
thellësia më e madhe, ngjyra duket si e çelët e gjelbërt. Në thellësitë më të mëdha ajo është e
gjelbërt në të murme me nuanca të ndryshme. Duke shkuar në brendi të liqenit ajo bëhet më e
kaltërt.

14. 14
Në përbërjen kimike të ujët marrin pjesë tretjet e kriprave minerale. Liqeni i Ohrit në ujrat e veta
përmban 128,0 mg/l.
Fig 8.Ngjyra dhe tejdukshmëria e Liqenit të Ohrit,
Korrik dhe Tetor 2018.
3.2 Eutrofizimi
Megjithëse Liqeni i Ohrit ende mund të klasifikohet si oligotrofik, eutrofikimi në zhvillim kohët
e fundit është identifikuar përmes një rritje fosfori në sedimentin e liqenit gjatë shekullit të kaluar
(Matzinger et al., 2007), ndërrime në speciet e fitoplanktonit afër prurjeve të ndotura (Ëatzin et
al., 2002), si dhe ulja e thellësive të Secchi me rreth 30 cm vit-1 që nga vitet 1920 (Matzinger et
al., 2006b). Eutrofikimi i vërejtur mund të shpjegohet me një rritje të madhe të turistëve (Ernst
Basler dhe partnerët, 1995) dhe popullsisë rezidente që nga fundi i viteve 1940 (Matzinger,
komunikim personal). Për më tepër, nën një skenar të ngrohjes globale, amplifikimi i efekteve të
dëmshme të rritjes së lëndëve ushqyese është demonstruar (Matzinger et al., 2007). Sidoqoftë,
eutrofikimi është i vështirë për t'u identifikuar për shumicën e liqeneve unike të listuara në
Kështu do të duheshin dekada të matjeve me cilësi të lartë për të zbuluar eutrofikimin në kolonën
e ujit. Inputi i lëndëve ushqyese mund të monitorohet. Në fund, analiza e sedimenteve ofron një
mundësi për të parë në historinë e eutrofikimit, por rezultatet mund të interpretohen vetëm në
kombinim me informacion shtesë, siç janë matjet e hyrjes ose regjistrimet historike të ndotjes.

15. 15
3.3 Monitorimi i cilësisë së ujërave
Për vlerësimin e cilësisë së ujërave të liqeneve bazohemi në vlerat limite të parametrave kimike
të DKU të BE, për përcaktimin e gjendjes së liqenit. Monitorimi i Liqenit të Ohrit realizohet në
dy pika, ku stacioni i parë është stacione reference në thellësi 150 metra ku mostrat merren në 8
thellësi nga sipërfaqja deri në fund të liqenit e perkatësisht 0, 20, 40, 60, 80, 100, 120, 150 m,
kurse stacioni nr.2 është 200 m nga bregu, përballë qytetit, në thellësi mbi 5 metra. Liqeni i Ohrit
karakterizohet nga fenomeni i shtresëzimit,për shkak të thellësisë së tij, gjë që duket qartë nga
ndryshimet e vlerave të temperaturës nga sipërfaqja deri në thellësi.
Kampionimi në këtë liqen është realizuar me date 05.04.2017.
Transparencaeujit
Transparenca e matur në stacionin e referencës është 9 m i cili është një tregues i oligotrofisë së
këtij liqeni, ndërsa në stacionin litoral transparenca është në vlerën 5m. Ujërat e liqenit jane të
ngopura me oksigjen me vlera që variojnë 9 – 13 mg O/l. Liqeni i Ohrit për parametrin e
transparencës paraqet gjëndje oligotrofike.
Nevojakimikepëroksigjen
Referuar të dhënave të marra nga ekspedita e pare nevoja kimike për oksigjen në stacionin e
references paraqet vlerën 2 mg/l, ndërsa në stacionin litoral në vlerën 3 mg/l. Referuar vlerave të
marra ujërat e këtij liqeni për këtë parametër klasifikohen si oligotrofike, por në zonën litorale
vlerat janë në limitin e vlerës për cilësinë oligotrofike me tendencë mezotrofike ku impakti i
aktivitetit njerëzor është i lartë.
Vlerat mesatare të nevojës biokimike për oksigjen i klasifikojnë këto ujëra me cilësi oligotrofike.
Përmbajtjaenitrateve
Ky parametër rezulton të plotësojë kushtet për cilësi oligotrofike, pasi vlerat e monitorimit për
stacionin e referencës janë 0.086 mg/l dhe në stacionin litoral në vlerën 0.077 mg/l, nën normën
e lejuar < 1 mgN/l.
Përmbajtjaefosforittotal
Vlerat mesatare të përmbajtjës së fosforit total I klasifikojnë ujërat si mesotrofike, ku përmbajtja
e këtij parametri në stacionin e referencës është ne vlerën 0.019 mg/l dhe në stacionin litoral
është 0.011 mg/l.

16. 16
Përmbajtjaeklorofilës a
Nga të dhënat e monitorimit mbi sasinë e klorofilës – a vleresojme qe përqëndrimi eshte më i
lartë në stacionin e dytë, stacioni litoral 200 m larg bregut.
Duke u nisur nga vlerat e transparencës, të përmbajtjes së fosforit dhe të nevojës kimike për
oksigjen rezulton se ujërat e liqenit të Ohrit janë të cilësisë oligotrofike por stacioni i dytë që
ndodhet 200 m nga bregu, zonë litorale është në vlerat kufi të cilësisë oligotrofike. Tributaret
(Lumi i Pogradecit Lumi Verdovë Lumi Tushemisht.
Bazuar në vlerat e indeksit trofik, Liqeni i Ohrit paraqet një gjendje oligotrofike që
karakterizohet nga ujëra të pastra e të qarta, me nivel të ulët të algave dhe lëndëve ushqyese
inorganike.
Në Liqenin e Ohrit stacioni 1 përshkruhet si oligotrofik tipik, ndërsa stacioni 2 është në prag te
mezotrofise. Kjo situatë është e shpjegueshme duke marrë në konsideratë koordinatat e këtyre
stacioneve që korrespondojnë me thellësi pelagjike në rastin e parë dhe zonë litorale në stacionin
e dytë.

17. 17
4.Biodiversiteti dhe endemizmi
Një vlerësim i fundit i faunës dhe florës së tij konfirmon se liqeni përmban një biodiversitet të
jashtëzakonshëm me të paktën 212 lloje endemike që ndodhin në këtë liqen relativisht të vogël.
Analizat paraprake filogjeografike të specieve endemike të liqenit të Ohrit tregojnë se ka
relativisht pak shkëmbim faunal dhe mbivendosje midis Liqenit të Ohrit dhe liqenit të saj motër,
Liqenit të Prespës, përkundër faktit se ky i fundit është një furnizues i madh uji për Liqenin e
Ohrit. Studimet mbi popullatat dhe shpërndarësit e specieve të zgjedhura, kryesisht në molusqe,
tregojnë për supozimin se vetëm disa linjave fillimisht kolonizuan Liqenin e Ohrit nga Ballkani
dhe se shumica e specieve endemike të cilat janë parë sot me siguri filluan të evoluojnë brenda
liqenit gjatë Pleistocenit të hershëm.
Sot, liqeni vuan nga rritja e presionit antropogjenik dhe një "krizë e biodiversitetit". Disa specie
endemike me sa duket tashmë kanë zhdukur, dhe ka edhe indikacione për specie pushtuese që
depërtojnë në Liqenin e Ohrit. Madhësia relativisht e vogël e Liqenit të Ohrit së bashku me
rritjen e presionit njerëzor e bëjnë faunën e saj veçanërisht të prekshme (Albrecht, 2008).
4.1 Fauna
Sfungjeri i rrumbullakët Ochridospongia rotunda gjendet
vetëm në liqenin e Pogradecit dhe është një lloj endemik e i
rrallë. Fig 9.
Niveli i lartë i endemizmit përfaqësohet gjithashtu nga specie të tjerë, të tillë si Tricladida,
Olighochaeta, Hirudinea, Ostracoda, Amphipoda dhe Isopoda. Fito dhe zoo-planktoni,
mikroalgat, janë tregues biologjikë shumë të ndjeshëm ndaj ndryshimeve në regjimin/cilësinë e
ujit. Fitoplanktoni përfaqësohet më shumë nga Cyclotella ocellata, Achnanthes minutissima,
Achnanthes biasolettiana, Fragilaria capucina, etj.

18. 18
Gastropoda (Mollusca) në mesin e të gjitha
grupeve të organizmave në Liqenin e Ohrit, ato
janë ndoshta studiuar më së miri (p.sh., Hadzisce,
1956; Radoman, 1983). Stankoviç (1960, f. 185)
deklaroi: "Ky është sigurisht grupi më i
rëndësishëm i popullatës shtazore të Liqenit të
Ohrit, veçanërisht për shkak të endemizmit të tij
të jashtëzakonshëm". Ëatzin et al. Fig. 10 Modelet
kontrastuese të formës dhe skulpturës së guaskës
brenda grupeve të gastropodit të Liqenit të Ohrit.

19. 19
Niveli i endemizmit të peshkut në Liqenin e Ohrit është 41%. Fauna e peshkut të Liqenit të
Ohrit ka tërhequr prej kohësh kërkime intensiev, të shkaktuara kryesisht nga i famshmi Korani,
Trofta e Ohrit, Salmo letnica. Një specie endemike e veçantë është gjithashtu belushka, Salmo
ohridana. Peshqit në Liqenin e Ohrit sipas cilësisë ndahen të tre lloje: trofta (Salmonidae), ngjala
(Angulidae) dhe peshqit e bardhë (Cyprinidae). Trofta është e përfaqësuar me 46,00%, peshqit e
bardhë me 48,7%, kurse ngjala vertëm me 5,31%.
Fig 11. Salmo letnica (Korani)
Peshqit e liqenit janë: I. Familja Salmonidae
1. Salmo letnica – Korani.
2. Salmo thymus ohridanus – Belushka.
3. Salmo letnica lumi – Poljakov, Korani i lumit. H. Familja Cvprinidae
4. Cyprinus carpio – L, Krapi.
5-6. Chondrostoma nasus ohridanus – Skobuzi, Skobuzi i lumit.
7. Barbus merdionalis petenyi – Heck, Mërena.
8. Leuciscus cephalus albus – Bp, Kleni.
9. Scardinius erthrophtalmus scardafa – Vlad. et Petit, Pisa.
10. Rutilus rubilio ohridanus –Gurneci.
11. Gobio gobio ohridana –Mërenka.
12. Alburnus albidus alborella – Fil, Pllashica.
13. Alburnoides bipunktatus ohridanus –Barkgjëra.
14. Phoxinellus p/toxin us – L.
15. Phoxinellus minutus

20. 20
III. Familia Corbitidae.
16. Nemachilus barbatulus sturanyi – Steind, Mërenka e egër.
17. Corbitis taenia ohridana
IV. Familia Anguillidae.
18. Anguilla anguilla – L, Ngjala.
Ihtiofauna e liqenit.- Karakteristikat fizike dhe biologjike të ujit kanë mundësuar që Liqeni i
Ohrit të jetë jo vetëm i pasur me lloje të ndryshme të peshqeve, por edhe për nga cilësia e tyre të
dallojë në rajonin e Ballkanit. Jo vetëm kaq, aty gjatë procesit evolutiv të liqenit qysh prej kohës
kur është krijuar, kushtet në arealin ujor nuk kanë ndryshuar, ndaj është mundësuar që aty të ketë
lloje endemike të botës së gjallë prej epokës së tercierit.
-Edhe të dhënat e reja molekulare nuk kanë çuar në ndryshime të konsiderueshme në normat e
vlerësuara të endemizmit: deri më tani, shumica e specieve endemike të identifikuara bazuar në
të dhënat morfologjike kanë qenë të bazuara dhe në të dhëna molekulare. Presim një rritje të
konsiderueshme në numrin e përgjithshëm të specieve endemike kur të dhënat për grupet e tjera
kryesore që përmbajnë specie endemike (p.sh., diatomet) të bëhen të disponueshme.
-Përvec nivelit jashtëzakonisht të lartë të endemizmit në Liqenin e Ohrit, një numër i
konsiderueshëm i specieve jo-endemike gjenden në Liqenin e Ohrit. Kjo përfshin specie, të cilat
janë të lëvizshme (p.sh., përmes zogjve të ujit) ose migratorë, të tilla si ngjalat evropiane.
-Shtretërit e kallamishteve të liqeneve dhe ligatinat ofrojnë një habitat kritik për qindra mijëra
zogj uji të dimrit, duke përfshirë specie të rralla dhe të kërcënuara, siç janë pelikani Dalmat,
rosat, mjellma, shqiponja e ndotur dhe shqiponja perandorake lindore.
-Sidoqoftë, shumë biologë evolucionarë besojnë se speciet e relikte në liqenet antike ndryshojnë
me kalimin e kohës, nëse jo në morfologji dhe ekologji, atëherë të paktën në frekuencat e
gjeneve për shkak të, për shembull, mutacioneve spontane. Ky "evolucion gradual" në përgjithësi
quhet anagjenesis. Duke pranuar që ka polemikë në lidhje me sasinë e ndryshimit dhe kohën e
nevojshme për të zhvilluar këtë proces, është e imagjinueshme që, në përgjithësi, ekzistenca e
gjatë e një liqeni të lashtë mund të mbështesë anagjenesën në speciet relike.

21. 21
Fig.12Mjelmat Nëntor 2019
Fig.13 Transakti që tregon zonimin vertikal (banimetrik) të llojeve kryesore të habitatit në
Liqenin e Ohrit (bazuar në Radoman, 1985).Vargjet e thellësisë së këtyre zonave mund të
ndryshojnë në të gjithë liqenin, dhe numrat e dhënë këtu janë tipikë për pjesën karstike lindore të
liqenit.Ciftimi i subspecies G. munda i paraqitur në të majtë përbën një shembull të specieve
motra të ndara vertikalisht. Këto zona vertikale jo vetëm që ndryshojnë në substrat, bimësi, dhe
shkallë të lëvizjes së ujit, por gjithashtu për nga shkalla e depërtimit të dritës së diellit dhe
diapazoni i ndryshimi i temperaturës së ujit.

22. 22
Fig. 14 Zonimi horizontal dhe vertikal i Liqenit të Ohrit. (A) Gjiri i Ohrit, i cili sot tregon shenja
të eutrofikimit në fillim. (B) Pjesa jugore e liqenit, e cila është fort të prekur nga burimet ngjitëse
ngjitur. (C) Vendi Veli Dab në pjesën karstike lindore të liqenit - një nga kryesorët e liqenit
pikat e nxehta të biodiversitetit endemik. (D) Pjesa litorale jashtë Veli Dab me burime
sublacustrine (treguar nga një shigjetë e kuqe). (E) Shkëmbinj karstikë në zonën bregdetare të
Veli Dab (‘‘ littoral interlithon ''). Këto shkëmbinj janë shtëpi për një numër të lartë të
organizmave bentikë endemikë. (F) Rripa me shirita Vara Dab. rripi gjoja përbën një pengesë
efektive për disa taksat bentike

23. 23
4.2 Flora
Liqeni i Pogradecit ka një bimësi të pasur prej 125 bimësh ujore. Llojet më të zakonshme janë:
Phragmites australis, Potamogeton spp., Chara spp., Ceratophyllum spp., Myriophyllum spp.
Gjashtë zonat e njëpasnjëshme të bimësisë përcaktohen në vijim: Zona 1: Chara spp.,
Zona2: Potamogeton spp., Zona 3: Zona e kallamishteve – Phragmites australis, Zona 4: llojet
me gjethe pluskuese, Zona 5: Zona Palustrine dhe Zona: Charatea.
-Harofitet (Charophyta) përfaqësojnë një grup të
rëndësishëm algash makroskopike të evoluara, me
rëndësi të veçantë ekologjike. Ato janë një përbërës
shumë i rëndësishem i ekosistemeve të ujërave të
ëmbla, sidomos i liqeneve oligotrofe, ku shpesh
formojnë livadhe nënujore. Duke qenë të ndjeshme
ndaj kriprave ushqyese, harofitet shërbejnë si tregues
i cilësisë së ujërave. Zona e vegjetacionit litoral me
Characeae është aq e zhvilluar, sa që liqeni mund të
karakterizohet si “Chara lake”.
Nga analiza e materialit të mbledhur në pjesën
shqiptare të liqenit të Ohrit janë identifikuar gjithsej
12 specie harofitesh , që përfshihen në 3 gjini. Specie
relativisht të përhapura janë Chara aspera dhe
Nitellopsis obtusa, të gjetura respektivisht në 7 dhe 6
transekte. Speciet më të rralla janë C. gymnophylla,
C. globularis, C. hispida dhe Nitella flexilis, që janë
Fig.15 gjetur vetëm në 1 transekt. Nga të gjitha speciet e identifikuara, gjetja e
Chara imperfecta ka rëndësi të veçantë, pasi dyshohej si e zhdukur (EX ?) në Ballkan.

24. 24
Fig. 16 Chara imperfecta
-Të dhëna ekologjike dhe fenologjike
Rritja e harofiteve në thellësi ka lidhje të drejtpërdrejtë me transparencën e ujit dhe veçoritë e
species. Sipas Stankovic (1960), harofitet popullojnë fundin e litoralit të poshtëm të liqenit të
Ohrit, nga 6 deri në 21m thellësi. Sipas të dhënave tona, ky grup shfaqet që në 20-30 cm afër
sipërfaqes së ujit dhe shkon deri në 20m thellësi. E njëjta gjë (nga 0,5m deri në 18,5m) rezulton
dhe në pjesën maqedonase (Trajanovska, 2002).
Fig.16

25. 25
Harofitet e liqenit të Ohrit rriten në substrate të ndryshme: ranore, gurishtore, baltore dhe lymore.
Shumica e specieve është gjetur në substrat ranor ose ranor-lymor. Pjesa më e madhe e specieve
të gjetura në pjesën shqiptare të liqenit përfshihen në Listën e Kuqe të harofiteve të Ballkanit
(Blazencic et al., 2006) me status të pafavorshëm të shkallëve të ndryshme. Liqeni i Ohrit,
përbën një habitat ideal për zhvillimin e harofiteve. Rezultatet e këtij studimi përputhen me të
dhënat e studimeve në pjesën maqedonase, në lidhje me diversitetin e lartë të këtyre algave në
liqenin e Ohrit. Prania e një numri të vogël speciesh në transektet e kryera në Lin dhe Hudenisht-
Memelisht, me sa duket lidhet me ndikimin negativ të aktivitetit të njeriut në këto zona.
Tabela 4.

26. 26
5. Përfundime
Rëndësia e biotës së pasur endemike të Liqenit të Ohrit, për ruajtjen e biodiversitetit të zonës dhe
për të kuptuar modelet dhe proceset e evolucionit, është i padiskutueshëm. Madhësia relativisht e
madhe e Liqenit të Ohrit dhe gama jashtëzakonisht e vogël e shumë specieve endemike, së
bashku me presionin gjithnjë e në rritje të njeriut, e bëjnë faunën e saj veçanërisht të prekshme.
Ndërsa efektet antropogjene janë të dukshme në të gjithë liqenin, ndikimi i pafavorshëm njerëzor
në zonat kyçe endemike mund të ketë pasoja të rënda. Ekzistojnë gjithashtu indikacione të
specieve invazive që depërtojnë në Liqenin e Ohrit. Megjithëse është bërë përparim i
konsiderueshëm në Maqedoninë e Veriut dhe Shqipëri për të zvogëluar ndotjen dhe eutrofikimin
dhe për të mbrojtur speciet endemike, kërcënimet për biodiversitetin e Liqenit të Ohrit mbeten.
Pjesë e problemit është mungesa e njohurive shkencore për ekologjinë dhe biologjinë
evolucionare të shumë prej specieve të liqenit, dhe shpresojmë që të stimulohen studime të
mëtejshme, të cilat përfundimisht do të ndihmojnë në mbrojtjen e këtij hotspoti unik evropian të
biodiversitetit. Një nga mënyrat më të mira për të përmirësuar vëzhgimet do të ishte kryerja e një
studimi shtesë, të lidhur paleolimnologjikisht, të Liqenit të Prespës.

27. 27
6. Referenca
1. Ancient Lake Ohrid: biodiversity and evolution ,Christian Albrecht Æ Thomas Wilke
Published online: 22 September 2008, _ Springer Science+Business Media B.V. 2008;
2. A 40,000-year record of environmental change from ancient Lake Ohrid (Albania and
Macedonia) , Bernd Wagner Æ Andre´ F. Lotter Æ Norbert Nowaczyk Æ Jane M. Reed
Æ Antje Schwalb Æ Roberto Sulpizio Æ Verushka Valsecchi Æ Martin Wessels Æ
Giovanni Zanchetta Received: 19 December 2007 / Accepted: 24 June 2008 / Published
online: 11 July 2008_ Springer Science+Business Media B.V. 2008 ;
3. https://www.researchgate.net/publication/274706207_TE_DHENA_MBI_DIVERSITETI
N_DHE_EKOLOGJINE_E_ALGAVE_CHAROPHYTA_NE_LIQENIN_E_OHRIT ;
4. http://akm.gov.al/assets/vler%C3%ABsimi-i-gjendjes-trofike-t%C3%AB-ekosistemeve-
ujore-(liqeneve).pdf ;
5. http://akm.gov.al/assets/raporti-akm-2017_preview_09052018.pdf-ardhur-nga-shtepia-
botuese.pdf ;
6. https://bashkiapogradec.al/biodiversiteti/ ;
7. http://www.sial-online.org/lakes/ohrid .