Transformational Leadership

1. DÖNÜŞÜMSEL LİDERLİK
Tijen Akada
Güz 2016-2017
Çağdaş Liderlik Yaklaşımları
EYD 6021
12.1.2017 1

2. 12.1.2017 2
META LİDERLER
(Sosyal hareketlere yön veren liderler)

3. Yol Haritası
• Tanımı
• Tarihsel Gelişimi
• Özellikleri
12.1.2017 3

4. Dönüşümsel Liderlik
− İsimlendirilmesi konusunda bir söylem birliği
olmamakla birlikte, alanyazında sıklıkla yer
alan bir konudur (Özkan, 2016, 616-627).
• Dönüşümsel liderliğin başka örgütsel boyutlarla
ilişkisi konusunda çeşitli ilişkisel taramalar da
yapılmaktadır.
12.1.2017 4

5. Dönüşümsel Liderlik
• Konuya ilişkin çalışmalarda kavramın;
− Dönüştürücü liderlik,
− dönüştürücü-etkileşimci liderlik,
− dönüşümcü okul liderliği,
− dönüşümcü ve etkileşimci liderlik,
− dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik,
− dönüşümsel liderlik,
− dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik gibi farklı
biçimlerde ele alındığı görülmektedir (Özkan,
2016, 616).
12.1.2017 5

6. Kavramın Ortaya Çıkışı (1/2)
• J. Dawston (1973)-“İsyan Liderliği” (Rebel
Leadership)
• Burns, (1978)-konuyu politik liderlik
çerçevesinde ele alır.
− Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi
• Kendini gerçekleştirme ve özsaygı
12.1.2017 6

7. Kavramın Ortaya Çıkışı (2/2)
• Burns; Dönüşümsel (transformational) ve
“yönetsel/etkileşimsel/sürdürümcü
(transactional)” liderlik biçimlerini
tanımlamıştır (Nicholls, 1994’den akt. Çakınberk ve
Demirel, 2010, 105).
• Burns, bir liderin bu tarzlardan ya birine
yada diğerine sahip olabileceğini öne
sürmüştür.
12.1.2017 7

8. Yönetsel/Etkileşimsel/Sürdürümcü
Liderlik
Özalp ve Öcal, 2000’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 105).
• Burns: yönetsel liderlik süreci, bir
kimsenin bazı değişiklikler yapmak için
diğer üyelerle bağlantı/iletişim
kurmasıyla başlar.
− Yönetsel liderler kendi amaç ve istekleri
(yüksek verim, oy vb.) gerçekleştirildiğinde
takipçilerinin de bireysel hedeflerine
ulaşabileceklerini düşünür.
12.1.2017 8

9. Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Bass, Steidlmeier, 1999’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 106).
• Yönetsel/etkileşimsel liderlik: değiş-tokuş
• Yüksek performans gibi olumlu davranışlara
ödül; kurallara karşı gelme veya düşük
performans gibi olumsuz davranışlara ise ceza
12.1.2017 9

10. Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Bass, Steidlmeier, 1999’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 106).
− Amaçlara ulaşma nihai hedeftir.
− Dışsal ödüllerle anlık ihtiyaçların karşılanması söz
konusudur.
12.1.2017 10

11. Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Bass ve Avolio’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Sürdürümcü bir liderlik anlayışıdır.
− «If it aint’ broken don’t fix it».
12.1.2017 11

12. Burns’ün Dönüşümsel Liderliğe
Bakışı
12.1.2017 12
Pawn: piyon

13. Bass’ın Katkıları (1/2)
• Bass,1985-Liderlik konusunu sosyal örgütlere
taşır.
• Liderlik tarzlarının çok kesin ayrımları
olamayacağını, etkin bir liderin her iki tür
davranışı da gösterebildiğini öne sürer.
(Moore ve Rudd, 2006’den akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 105)
12.1.2017 13

14. Bass’ın Katkıları (2/2)
• Bass, 1985- MLQ Liderlik Ölçeğini geliştirir.
• (Multi Factor Leadership Questionnaire)
Eleştiriler üzerine MLQ 5X-Short (Bass ve
Avolio, 1991)
− 45 madde
− 1-4 Likert tipi
− Self ve Rater formları
− Mind Garden Şirketi
12.1.2017 14

15. Bass ve Liderlik Türleri
• Sürdürümcü/Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
• Dönüşümsel Liderlik
• Serbest Bırakıcı Liderlik
(Hepsine verilen isim: Full Range Leadership
Model)
12.1.2017 15

16. Yönetsel/Etkileşimsel/Sürdürümcü
Liderlik
Bass ve Avolio’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Bass 3 tür Sürdürümcü Liderlik biçimi
tanımlar.
− Koşullu Ödüllendirme
(Contingent reward)
− Aktif İstisnalarla Yönetim
(Active management by exception)
− Pasif İstisnalarla Yönetim
(Passive management by exception)
12.1.2017 16

17. Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Bass ve Avolio’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Koşullu ödüllendirme
− Amaçlara ulaşıldığında ödüllendirme yapılır
− Lider gözlemcidir ve sürekli dönüt verir.
− Etkileşim ve yapıcı ilişkiler kurulur.
− Hangi ödüllerin verileceği konusunda
bilgilendirme yapılır.
12.1.2017 17

18. Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
(Flynn, 2015, çevrimiçi makale).
• Aktif istisnalarla yönetim
• Lider astlarını sürekli gözler ve hatalara
müdahale eder.
− Lider bir hata yapıldığında astlarına müdahale
eder; hatayı düzeltir ve cezalandırır.
12.1.2017 18

19. Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Howell ve Avolio,1993’den akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Pasif İstisnalarla Yönetim:
− Lider nispeten daha pasiftir.
− Çalışanlarından beklediği performans
standartlarını söyler ve pasif biçimde bu
standartlara uyulup uyulmadığını takip eder.
− Bir sorun çıkarsa müdahale eder ve ceza
verebilir.
12.1.2017 19

20. Özetle (Flynn, 2015, çevrimiçi makale).
• Sürdürümcü lider hedefi koyar ve
yapılması gerekenleri ve kimlerin
ne yapacağını belirler.
• Emir komuta çerçevesinde işler.
• Görevi yerine getiren takipçiler
ödüllendirilir, getiremeyenler
cezalandırılır.
12.1.2017 20

21. Bass-Liderlik Biçimleri (devam)
• Serbest Bırakıcı Liderlik
− Takipçilerle etkileşim yoktur.
− Sorumluluktan kaçınılır.
− Her şeyin aynen devam etmesini isterler.
• Örn; odasına saklanan müdür.
12.1.2017 21

22. Dönüşümsel Liderlik
• Post modern bir anlayışın ürünüdür.
− Yeniliği ve değişimi temel alır.
• Dönüşümcü liderler büyük değişimlerin
yaşandığı çevreye uyum sağlayarak gereken
dönüşümü gerçekleştirmeyi hedefler.
(http://dilaraunuvar.blogspot.com.tr/2015/02/donusumcu-liderlik_27.html)
12.1.2017 22

23. Dönüşümsel Liderlik
(Aubrey ve Chelladurai, 2001’den akt. Çetin, Korkmaz ve
Çakmakçı, 2012, 14)
• Dönüşümcü liderlik örgüt üyelerinin
tutum ve kabullerinde çeşitli
değişiklikler oluşturarak onlarda örgütün
misyon ve hedeflerini gerçekleştirme
yönünde bir bağlılık oluşturma sürecidir.
12.1.2017 23

24. Dönüşümsel Lider
• Çalışanların bireysel özelliklerine dikkat
etme ve özen gösterme söz konusudur.
• Dört alt boyutu vardır.
− Bireyselleştirilmiş İlgi
− İdealize Edilmiş Etki (karizma)
− Entelektüel Uyarım
− İlham verici Motivasyon
12.1.2017 24

25. Bireyselleştirilmiş İlgi
• Çalışanlarla kişisel ilişki kurulur.
• Onların bireysel özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları
gözlenerek belirlenir ve doyurulur.
− Sürdürümcü liderlikle kıyaslandığında artan iş
verimi ve iş doyumu ile azalan işten ayrılma
oranları söz konusudur (Robbins ve Coulter, 1999: 534).
12.1.2017 25

26. Bireyselleştirilmiş İlgi
• Çalışanların kişisel gelişimlerine destek
olunur.
− Çalışanlara mentorluk ve koçluk yapılır.
− Yüz yüze iki yönlü iletişim kullanılır.
− Onları geliştirecek olanaklar, araçlar ve
kaynaklar, bilgiye erişim sağlanır.
• Görevler delege edilir.
• Örn: Exxon’da yönetici eğitimi alanlar
12.1.2017 26

27. Bireyselleştirilmiş İlgi
• İki yönlü bir gelişim sürecidir.
− Takipçiler gelişirken lider de aynı şekilde
kendisini geliştirir.
12.1.2017 27

28. Bireyselleştirilmiş İlgi
• Örn; Ross Perot, 1979 yılında İran’da
rehin alınmış iki çalışanını kurtarılması
operasyonuna şahsen katılmıştır.
12.1.2017 28

29. İdealize edilmiş etki (karizma)
• Weber-Karizma
• Karizmatik liderler enerji, kendine
güven, kararlılık, zeka, sözel yetkinlik ve
güçlü bir vizyona sahiptir.
12.1.2017 29

30. • “Leadership is the capacity to
translate vision into reality.”
(Bennis, 1985).
12.1.2017 30

31. İdealize edilmiş etki (karizma)
• Lider-rol modelidir, çalışanlarıyla saygı
ve güvene dayalı bir ilişki kurar.
− Liderin ideallerini grup da benimser ve
gerçekleştirmek için çaba sarf eder.
12.1.2017 31

32. İdealize edilmiş etki (karizma)
• Lider etki gücünü kullanarak takipçilerin
ideallerini değiştirir ve onları dönüşüm
yapmaya cesaretlendirir.
− Grup üyesi grubun çıkarı için kendi bireysel
çıkarlarını bile görmezden gelebilir.
− «Size ölmeyi emrediyorum»
12.1.2017 32

33. Karizmatik Lider vs. Dönüşümcü Lider
(Yukl, 2010: 286).
• Her dönüşümcü lider karizmatiktir ama
karizmatik her lider dönüşümcü değildir.
• Karizmatik liderler takipçilerini
kamplaştırabilir.
• Karizmatik liderlerin sonları acı olabilir.
12.1.2017 33

34. İlham Verici Motivasyon
• Vizyon sahibidirler.
• Takipçilerini heyecanlandırıp, onları harekete
geçirirler.
• Olumlu düşünüp, olumlu konuşurlar.
− «Siz en iyisisiniz!»
− Lorenz Iversen, Mesta Machine Company
12.1.2017 34

35. Entelektüel Uyarım
• Lider takipçilerine öğrenme ve gelişme
olanağı sunar (Gözükara ve Şimşek, 2016).
• Takipçilerin entelektüel gelişimlerini ve
farkındalıklarını arttırarak problemlere yeni
bakış açılarıyla yaklaşmalarını sağlar (Yukl,
2010: 276).
12.1.2017 35

36. Entelektüel Uyarım
• Lider takipçilerinin yaratıcılığını ve proaktif
problem çözümlerini destekler (Flynn, 2015).
12.1.2017 36

37. Entelektüel Uyarım
• Entelektüel uyarım, takipçilerin zekalarını
yaratıcı bir şekilde kullanmalarını, olaylara
akılcı yaklaşmalarını, problemleri alternatif
yollarla çözmelerini ve liderin düşüncelerini
dahi sorgulamalarını teşvik eder.
12.1.2017 37

38. Entelektüel Uyarım
• Üyelerin potansiyellerini en iyi şekilde
kullanmalarına özendirir.
• Sonuç: Beklenilenin üzerinde bir verim,
daha fazla iş doyumu, esneklik, artan
özyeterlik duygusu
12.1.2017 38

39. ÖZETLE BAZI TEMEL KAVRAMLAR
• Üyeleri geliştirme ve Yüksek performans
• Destekleyici anlayış
• Yaratıcı düşünme, Problem çözme
• Tutku, Risk alma
• Ortak Vizyon Oluşturma
• Karizma ve Model Oluşturma
• Etkileşim ve Esneklik
• Güçlendirme (Yetkilendirme)
12.1.2017 39

40. Etkileşimci ve Dönüşümcü Liderlik
12.1.2017 40

41. KAYNAKÇA
• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Doğan, İ.F., Kefe, İ., (2015). Dönüşümcü ve
etkileşimci liderlik ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki.
International Journal of Economic & Administrative Studies. (201-222). Year:7
Number 14, Winter 2015 ISSN 1307-9832.
• Çakınberk, A. ve Demirel, T. E., (2010). Örgütsel Bağlılığın Belirleyicisi Olarak
Liderlik: Sağlık Çalışanları Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi • 24
• Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 2012, Cilt 18, Sayı 1, ss: 7-36
• Çetin, Ş., Korkmaz, M., ve Çakmakçı, C. (2012). Dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik
ile lider-üye etkileşiminin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki
etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,18(1), 7-36.
12.1.2017 41

42. Flynn, S. I., (2015). Transformational and Transactional
Leadership. Research Starters: Sociology (Online Edition).
Gözükara-Yıldız, İ ve Şimşek, Ö.F. (2016). Different Pathways
from Transformational Leadership to Job Satisfaction The
Competing Mediator Roles of Trust and Self-Efficacy. Non-
profit Management and Leadership, Volume 27, Issue 1, Fall
2016 , Pages 59–77.
Özkan, M. (2016). Liderlik Hangi Sıfatları, Nasıl Alıyor? Liderlik
Konulu Makalelerin İncelenmesi. Gaziantep University Journal
of Social Sciences (http://jss.gantep.edu.tr). 2016 15(2):615-
639.
Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations. 7. Baskı.
Prentice Hall, NJ.
12.1.2017 42
KAYNAKÇA